Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Uçum’un (sağda) DEM’e “siyasi tutsak demeyin” uyarısına DEM Eş Başkanı Bakırhan “siyasi rehine mi diyelim?” karşılığını, “küçük karakterli” suçlamasıyla birlikte verdi. PKK tarafından sızdırılan Karayılan’ın “savaşa devam” videosu, silah bırakma tartışmaları ve Suriye açmazı da sürecin sorunsuz olmayacağını gösteriyor. (Grafik: Diken)

Süreçte sorun var. Elbette tek başına Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Hukuk Başdanışmanı Mehmet Uçum’un DEM’e yaptığı “söyleminize dikkat” uyarısına DEM Parti Eş Genel Başkanı Tuncer Bakırhan’ın sert yanıtı değil sorunun kaynağı; ona geleceğiz birazdan. Ama o son örnek; Pazar öğleden sonra saatlerinden. Pazar günü daha erken saatlerde örneğin AK Parti MKYK üyesi Orhan Miroğlu’nun, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Zafer Sarıkaya’nın “PKK silah bırakmadan Meclis komisyonu kurulmaz” ifadesine sert tepkisi vardı. Miroğlu, “Milyonlarca insanın temel hakları bir örgütün silah bırakmasına bağlanamaz” diyordu.

Peki, PKK silah bırakacak mı? Bu soruya net bir yanıt da henüz yok. PKK’nın 12 Mayıs’ta duyurduğu 5-7 Mayıs Kongre kararlarında silah bırakmadan bahis yok; fesih var, silahlı mücadeleye son verme kararı var ama silah bırakmadan bahis yok.

PKK’nın gerçekten silah bırakıp bırakmayacağı sorusu, geçen hafta, 21 Mayıs’ta PKK tarafından medyaya verilen bir video kaydıyla daha önem kazandı.

Karayılan “Savaşa devam” demiş

Video, PKK yönetiminden Murat Karayılan’ın 5-7 Mayıs Fesih Kongresinde yaptığı konuşmaydı. Karayılan, sürecin ne olduğunu tam olarak anlamasa da PKK kurucu lideri Abdullah Öcalan’ın bir bildiği olduğuna inandığını söyledikten sonra sert itirazlarını sıralıyordu.

Karayılan’ın iddiasına göre “konjonktürel durum Ortadoğu ve Kürdistan’da silahlı savaş” yürütmelerine elverişliydi. Nasıl olsa -yine iddiasına göre- “yaşanmakta olan” Üçüncü Dünya Savaşının “merkezi Kürdistan” idi ve “en güçlü oldukları” bir zamanda savaşmaya devam ederlerse “destek verecek olanlar” vardı.

MHP lideri Devlet Bahçeli’nin başlattığı, Öcalan’ın sürdürdüğü, Erdoğan’ın “En büyük eserimiz olacak” dediği, PKK’nın silahsızlandırılması yoluyla Kürt sorununa TBMM çatısı altında siyasi çözüm girişimi, resmi adıyla “Terörsüz Türkiye” sürecinin yarım asrı bulan kanlı tarihi dururken kolay olmayacağı zaten açık.

Kaldı ki, TBMM komisyonu kurulmasının silah bırakma öncesi mi sonrası mı olacağı konusunda da hem AK Parti ile MHP arasında hem AK Parti bünyesinde tem görüş birliği olmadığı anlaşılıyor.

PKK kime sinyal veriyor?

PKK tam da bu konuda diplomatik trafik hızlanmışken bu videoyu sızdırarak, fesih kararını sırf Öcalan’ın “önderlik” hatırı aldıklarını, yoksa silah bırakmaya niyetleri olmadığını mı anlatmak istiyor acaba? Bu kadar yüzeysel ve kestirilebilir bir hamle mi, yoksa bilmediğimiz etkenler mi söz konusu? Karayılan “destek verecek olanlardan söz ederken ABD’yi mi, İsrail’i mi, İran’ı mı, kimi kast ettiği açık değil, ama PKK bünyesinde bu konuda tam görüş birliği bulunmadığı açık.

ABD Başkanı Donald Trump’ın 14 Mayıs’ta Riyad’da düzenlediği ve Erdoğan’ın da ABD, Suudi Arabistan ve Suriye liderlerine telefonla katıldığı toplantı sonrası diplomatik adımlar hızlandı.

MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın 19 Mayıs’ta Şam’da Suriye lideri Ahmed Şara ile görüşmesinden bir gün sonra Dışişleri Bakan Yardımcısı Nuh Yılmaz da Vaşington’da, yeni oluşturulan ABD-Suriye çalışma Grubu toplantısına katıldı. Bu toplantıdan sürpriz bir karar da çıktı.

Zaten PKK Karayılan videosunu da aynı 21 mayıs tarihinde medyaya verdi.

ABD-Türkiye-Suriye ve Irak

Trump’ın bu kararı, ABD’nin Ankara Büyükelçisi Barrack’ı aynı zamanda Suriye Özel Temsilcisi olarak atamasıydı. Bu daha önce benzeri görülmemiş bir gelişmeydi. Trump Türkiye-Suriye-PKK konusunu tek elden sürdürmek istediğini gösteriyordu.

Bu gelişmelerin ardından Erdoğan 22 Mayıs’taki planlı Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısına başkanlık etti; sonuç bildirisindeki 8 maddeden ilk beşi PKK, YPG ve Suriye üzerineydi. Süreçteki “her adımın takip edileceği” vurgulanıyordu ki her halde listenin başında, denetimi MİT’e verilen silah bırakma konusu vardı.

Bu görünümde kilit konumda olmasına rağmen öne çıkmayan bir de Irak var. PKK yarım asra yakın süredir Irak’ın İran sınırındaki Kandil Dağlarında üsleniyor. Anlaşma sağlanırsa, PKK üslerinin, silah depolarının ne olacağı, PKK lider kadrosunun akıbeti ve sonrasındaki siyasi ve ekonomik projeler konuları hem Irak sahnesinde cereyan edecek. Irak Başbakanı Şiya el Sudani şimdiye dek dikkatli adımlar attı.

Bakırhan-Uçum tartışması

Yazının başına dönüyoruz. Uçum, 24 Mayıs’ta X hesabında, DEM söylemini kınadı. DEM’lilerin siyasi davalardan ceza almış mahkûmlara, tutuklulara “siyasi tutsak” demesini yanlış buluyordu. “Bu ideolojik-politik ezberden ve pozitif hukuka yönelik saldırgan dilden acilen vaz geçilmelidir diyordu; “Aksi takdirde hem siyasi tutsak deyip hem hukuk reformunu konuşamazsınız. Yürürlükteki hukuku tanımayanlar pozitif hukukun değişim ihtiyacına ilişkin söz söyleme hakkına sahip olamazlar.” Uçujm, Türkiye’de siyasi tutsak yok diyor, ismini vermeden DEM’i hukuku da bilmemekle suçluyordu.

Bakırhan buna Diyarbakır’daki yerel yönetimler toplantısında sert bir yanıt verdi:

• “Bu küçük karakterli insanlarla Türkiye’nin yüzyıllık toplumsal barışı konuşulup tartışılır mı? Neymiş, ‘siyasi tutsak’ demeyecekmişiz? Ne diyeceğiz?

• “Eşya adıyla çağrılır. ‘Danışmana’ danışman diyoruz. Selahattin Demirtaş’a, Figen Yüksekdağ’a da siyasi tutsak diyoruz.

• “Sanki hukuk var, sanki insanlar düşüncelerinden, inançlarından dolayı içeride değil, sanki demokrasi var, siyasi tutsak demeyecekmişiz. Bir taraftan da haklı aslında; siyasi rehine mi diyelim o zaman?”

Daha yeni başlıyoruz, öyle görünüyor.

In response to the warning of the Presidential Chief Advisor Uçum (right), “Do not call DEM a political prisoner,” DEM Co-Chair Bakırhan responded, “Should we call them a political hostage?” along with the accusation of “being of minor character.” The leaked PKK video of Karayılan “continuing the war,” the discussions on laying down arms, and the Syria impasse also show that the process will not be smooth. (Graphic: Diken)

There is a problem in the process. Of course, the source of the problem is not the harsh response of DEM Party Co-Chair Tuncer Bakırhan to the “be careful with your rhetoric” warning given to DEM by President Tayyip Erdoğan’s Chief Legal Advisor Mehmet Uçum; we will get to that in a moment. But that last example is from Sunday afternoon. For example, earlier on Sunday, there was the harsh response of AK Party Central Executive Board member Orhan Miroğlu to AK Party Deputy Chairman Zafer Sarıkaya’s statement that “A parliamentary committee cannot be established unless the PKK disarms.” Miroğlu was saying, “The fundamental rights of millions of people cannot be tied to an organization disarming.”

So, will the PKK lay down its arms? There is no clear answer to this question yet. In the 5-7 May Congress decisions announced by the PKK on 12 May, there is no question of laying down arms; there is dissolution, there is a decision to end the armed struggle, but there is no question of laying down arms.

The question of whether the PKK will truly lay down its arms gained more importance last week, on May 21, with a video recording given to the media by the PKK.

Karayilan said, “Continue the war”

The video was a speech made by Murat Karayılan from the PKK administration at the Dissolution Congress on May 5-7. Karayılan stated that although he did not fully understand what the process was, he believed that PKK founding leader Abdullah Öcalan had a point, and then listed his harsh objections.

According to Karayılan’s claim, “the conjunctural situation was suitable for them to wage an armed war in the Middle East and Kurdistan.” After all, -again according to his claim- “the center of the ongoing” Third World War was Kurdistan and if they continued to fight at a time when they were “at their strongest,” there were “those who would give support.”

It is already clear that the attempt to find a political solution to the Kurdish issue under the roof of the Turkish Grand National Assembly through the disarmament of the PKK, which was initiated by MHP leader Devlet Bahçeli, continued by Öcalan and which Erdoğan said “will be our greatest work”, and officially known as the “Türkiye Without Terrorism” process, will not be easy given its half-century-long bloody history.

Moreover, it is understood that there is no consensus between the AKP and MHP, or within the AKP, on whether the establishment of a TBMM commission will be before or after disarmament.

Who is the PKK signaling to?

By leaking this video, just when diplomatic traffic has accelerated on this issue, is the PKK trying to convey that they made the termination decision solely for the sake of Öcalan’s “leadership” or that they have no intention of laying down their arms? Is it such a superficial and predictable move, or are there factors we don’t know about? When Karayılan says “it is not clear who he means when he talks about those who will provide support, whether it is the US, Israel or Iran, but it is clear that there is no full consensus on this issue within the PKK.

Diplomatic steps accelerated after the meeting held by US President Donald Trump in Riyadh on May 14, which Erdoğan also attended by phone with the leaders of the US, Saudi Arabia and Syria.

One day after MİT Director İbrahim Kalın met with Syrian leader Ahmed Şara in Damascus on May 19, Deputy Foreign Minister Nuh Yılmaz also attended the newly established US-Syria Working Group meeting in Washington. A surprising decision also emerged from this meeting.

In fact, the PKK also gave the Karayılan video to the media on the same date, May 21.

US-Türkiye-Syria and Iraq

Trump’s decision was to appoint US Ambassador to Ankara Barrack as the Special Representative for Syria. This was an unprecedented development. Trump showed that he wanted to pursue the Türkiye-Syria-PKK issue single-handedly.

Following these developments, Erdoğan chaired the planned National Security Council (MGK) meeting on May 22; the first five of the eight articles in the final declaration were on the PKK, YPG and Syria. It was emphasized that “every step in the process would be monitored” and at the top of the list was probably the issue of disarmament, whose control was given to MIT.

In this view, there is also Iraq, which is not prominent despite being in a key position. The PKK has been based in the Qandil Mountains on Iraq's border with Iran for nearly half a century. If an agreement is reached, the future of the PKK bases and weapons depots, the fate of the PKK leadership and the subsequent political and economic projects will both take place on the Iraqi stage. Iraqi Prime Minister Shia al-Sudani has so far taken careful steps.

Bakirhan-Uçum debate

Let's go back to the beginning of the article. On May 24, Uçum condemned the DEM discourse on his X account. He found it wrong for DEM members to call prisoners and detainees who have been sentenced to political trials "political prisoners." He said, "This ideological-political rote learning and aggressive language towards positive law must be abandoned immediately; "Otherwise, you cannot both say political prisoners and talk about legal reform. Those who do not recognize the current law cannot have the right to speak about the need for change in positive law." Uçum said there were no political prisoners in Türkiye and accused DEM of not knowing the law without mentioning their names.

Bakırhan gave a harsh response to this at the local government meeting in Diyarbakır:

• “Can Türkiye's century-old social peace be discussed with these people of small character? What, we are not supposed to say 'political prisoner'? What are we supposed to say?

• “They are called by their object names. We call the 'advisor' a consultant. We call Selahattin Demirtaş and Figen Yüksekdağ a political prisoner.

• “As if there is law, as if people are not in prison because of their thoughts or beliefs, as if there is democracy, we would not call them political prisoners. On the one hand, he is actually right; should we call them political hostages then?”

We're just getting started, it seems.