“Umut hakkı” ne olabilir?

Bahçeli’nin açıklamasında herhangi bir şekilde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) atıf yok. Böyle olmakla birlikte, MHP liderinin açıklamasından bağımsız olarak da AİHM’nin bu tartışmayı yakından ilgilendiren bir kararı bulunuyor.

Bununla AİHM’nin 18 Mart 2014 tarihinde Öcalan’la ilgili açıkladığı kararını kastediyoruz.

AİHM’nin bu kararı, atıf yaptığı içtihatları çerçevesinde 2024 yılında, yani bu yıl Öcalan için “serbest bırakılma olasılığı” ve “cezanın gözden geçirilmesinin değerlendirilmesini” öngörüyor.

Bu kararın açıklanmasından iki gün sonra 20 Mart 2014 tarihinde kaleme aldığım analiz yazısında, AİHM kararının “koşulların olgunlaşması halinde Türk hükümetine Öcalan’ın durumu konusunda belli bir esneklik marjını şimdiden tanıdığını” belirtmiştim.

Öcalan’la ilgili tartışmalara ışık tutması bakımından 10 yıl önceki yazımı aynen tekrarlıyorum.

AVRUPA İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) önceki gün Abdullah Öcalan’ın dosyası hakkında verdiği karar, kendisinin ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının on yıl sonra gözden geçirilmesini zorunlu kılacak bir boyut taşıyor.

AİHM, önceki gün Öcalan’ın avukatlarının son başvurularıyla ilgili aslında beş ayrı karar aldı.

Bu başvurular ağırlıklı olarak Öcalan’ın İmralı Adası’ndaki koşullarını konu alıyordu. Avukatları, Türkiye’nin İmralı’daki koşullar nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) “Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya işlemlere tabi tutulamaz” şeklindeki 3’üncü maddesini ihlal ettiğini ileri sürdü.

AİHM yaptığı incelemede, bu şikâyeti 2009 öncesi ve sonrası olmak üzere iki ayrı dönemde değerlendirdi; her iki dönem için farklı doğrultuda karar verdi. 2009, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi’nin (CPT) adaya yaptığı ziyaretten sonra hazırladığı eleştirel rapor üzerine Türk hükümetinin İmralı’daki cezaevi koşullarında bir dizi iyileştirme yaptığı yıldır.

AİHM, (1) ilk olarak 2009 öncesi dönemde Türkiye’nin AİHS’nin üçüncü maddesini “ihlal ettiğine” karar vermiştir. Önemli nokta, kararın 7 kişilik dairede 4’e 3 çıkmış olmasıdır. AİHM’deki Türk yargıç Prof. Işıl Karakaş, karara muhalefet eden üç kişilik grupta yer almıştır.

AİHM, (2) 2009’dan sonraki dönemde ise bu maddeden “ihlal olmadığına” karar vermiştir. Bu karar 6’ya 1 çıkmıştır. Çoğunluğun, hükümetin attığı adımları yeterli bulduğu anlaşılıyor. 2009 sonrası dönemde kosterin bozulması, hava koşulları gibi “tekrarlanan”gerekçelerle Öcalan’ın avukatları ve ailesiyle görüşmesinde yaşanan sorunların AİHM tarafından bir hak ihlali olarak görülmediği söylenebilir.

*

 Öcalan’ın bir diğer şikâyeti, İmralı’da ailesiyle temasına ve ayrıca haberleşmesine getirilen muhtelif kısıtlamaların AİHS’nin “Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahiptir” şeklindeki 8’inci maddesini ihlal ettiği yolundaydı.

AİHM, (3) bu başlıktaki şikâyette Öcalan’ın dış dünyayla haberleşmesine getirilen sınırlamalarda 3’e 4 oyla- Türkiye’nin 8’inci maddeyi “ihlal etmediğine” karar vermiştir. AİHM, gerekçesinde Türk hükümetinin, Öcalan’ın dış dünyayla haberleşmesini PKK üyeleriyle temas kurmak için kullanabileceği yolundaki kaygılarını haklı bulmuştur.

Mahkeme, aynı zamanda Öcalan’ın özel ve aile hayatına getirilmiş olan kısıtlamaların da “kabul edilebilir sınırları aşmadığına” hükmetmiştir.

Bir diğer şikâyet konusu, Öcalan’a idam cezası verildiği 1999 yılında Türkiye’de idam cezalarının zaten infaz edilmediği, genelde 36 yıl hapis cezası olarak uygulandığına dikkat çekmekteydi. Avukatlar, bu durumda Öcalan’ın cezasının daha sonra ağırlaştırılmış müebbet hapse çevrilmesinin AİHS’nin “Hiç kimseye suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez” şeklindeki 7’nci maddesinin ihlali olduğunu ileri sürdü. AİHM, (4) bu şikâyette de oybirliği ile “ihlal olmadığına” karar vermiştir.

*

 Kararın en kritik bölümü, Öcalan’ın beşinci şikâyetini konu alıyor. Bu, kendisine ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilmesinin AİHS’nin “insanlık dışı ve onur kırıcı ceza ve muamele”yi yasaklayan 3’üncü maddesinin bir başka ihlalini oluşturduğu iddiasına dayanıyor. Öcalan, bu şikâyetinde AİHM tarafından -oybirliği ile- haklı bulunmuştur.

Bunun nedeni, AİHM Büyük Daire’nin geçen yıl aldığı “Vinter ve diğerleri/Birleşik Krallık” başlıklı içtihat kararıdır. Bu karara göre, müebbet hapis cezasının AİHS’nin 3’üncü maddesiyle uyumlu olabilmesi için muhakkak “serbest bırakılma olasılığı” ve “cezanın belli bir süreden sonra gözden geçirilmesi” perspektifini içermesi gerekir.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası Türkiye’de mahkûmlar açısından şartlı tahliyeye hiçbir şekilde kapıyı aralamayan son derece katı bir yaptırım olarak uygulanıyor. AİHM, (5) kendi içtihadı çerçevesinde Öcalan hakkındaki ağırlaştırılmış müebbet cezasının Sözleşme’nin 3’üncü maddesinin “ihlali olduğuna” kanaat getirmiştir.

*

Türkiye, AİHM’nin bu kararını uygulamakla yükümlüdür. Yapılması gereken, bir yasa değişikliğiyle ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası mahkûmlarının durumlarının belli bir süre sonunda gözden geçirilmesini ve ayrıca kendileri açısından şartlı tahliye imkânının değerlendirilmesini mümkün kılan bir düzenlemenin getirilmesidir.

Gözden geçirme ne zaman olabilir? Geçen yılki “Vinter” içtihadına bakıldığında, AİHM’nin müebbet hapis mahkûmları açısından cezaevinde 25 yılın tamamlanmasını “gözden geçirme” için makul bir süre olarak telaffuz ettiği görülüyor.

Öcalan’ın mahkûmiyeti 1999 yılında başladığına göre, 25 yıllık bekleme dönemi 2024 yılında bitecektir. Yani 10 yıl sonra Türkiye, her halükârda Öcalan’ın cezasını gözden geçirmek durumuna girecektir.

AİHM’nin bu kararının önemli bir sonucu, gelecekte PKK ile girilen barış sürecinin derinleşmesi ve koşulların olgunlaşması halinde, Türk hükümetine Öcalan’ın durumu konusunda belli bir esneklik marjını şimdiden tanımakta olmasıdır.

What might the “right to hope” be?

There is no reference to the European Court of Human Rights (ECHR) in Bahçeli's statement. However, independent of the MHP leader's statement, there is a decision by the ECHR that is closely related to this discussion.

By this we mean the decision of the ECHR regarding Öcalan announced on March 18, 2014.

This decision of the ECHR, within the framework of the case law it refers to, foresees the “possibility of release” for Öcalan in 2024, that is, this year, and the “evaluation of the review of the sentence”.

In the analysis article I wrote on March 20, 2014, two days after the announcement of this decision, I stated that the ECHR decision "has already granted the Turkish government a certain margin of flexibility regarding Öcalan's situation, provided that the conditions are ripe."

I am repeating my article from 10 years ago in order to shed light on the discussions about Öcalan.

The decision given by the European Court of Human Rights (ECHR) on Abdullah Öcalan's case the other day is of such a dimension that it will necessitate a review of his aggravated life sentence after ten years.

The ECHR actually made five separate decisions regarding the latest applications of Öcalan's lawyers the other day.

These applications mainly concerned Öcalan’s conditions on İmralı Island. His lawyers claimed that Turkey had violated Article 3 of the European Convention on Human Rights (ECHR), which states that “No one shall be subjected to torture or to inhuman or degrading punishment or treatment” due to the conditions on İmralı.

In its examination, the ECHR evaluated this complaint in two separate periods, before and after 2009; it ruled in different directions for both periods. 2009 is the year in which the Turkish government made a series of improvements in the prison conditions in İmralı, following the critical report prepared by the European Committee for the Prevention of Torture (CPT) after its visit to the island.

The ECtHR (1) first ruled that Turkey had “violated” Article 3 of the ECHR in the period before 2009. The important point is that the decision was 4 to 3 in the 7-person chamber. Turkish judge at the ECtHR, Prof. Işıl Karakaş, was in the group of three people who dissented from the decision.

The ECHR (2) ruled that there was “no violation” of this article in the period after 2009. This decision was 6 to 1. It is understood that the majority found the steps taken by the government sufficient. It can be said that the problems experienced in Öcalan’s meetings with his lawyers and family due to “repeated” reasons such as the coaster breaking down and weather conditions in the period after 2009 were not considered a rights violation by the ECHR.

*

Another complaint by Öcalan was that the various restrictions imposed on his contact with his family in İmralı and also on his correspondence violated Article 8 of the ECHR, which states that “Everyone has the right to respect for his private and family life, his home and his correspondence.”

The ECHR (3) ruled by a vote of 4 to 3 that Turkey had not “violated” Article 8 in the complaint under this heading – in the restrictions imposed on Öcalan’s communication with the outside world. In its reasoning, the ECHR found that the Turkish government’s concerns that Öcalan could use his communication with the outside world to establish contact with members of the PKK were justified.

The court also ruled that the restrictions imposed on Öcalan's private and family life "did not exceed acceptable limits."

Another complaint drew attention to the fact that in 1999, when Öcalan was sentenced to death, death sentences were not carried out in Turkey anyway, but were generally implemented as 36 years in prison. The lawyers argued that in this case, the subsequent commutation of Öcalan's sentence to aggravated life imprisonment was a violation of Article 7 of the ECHR, which states that "No one shall be given a sentence more severe than that which could have been imposed at the time the crime was committed." The ECHR (4) unanimously ruled that "there was no violation" in this complaint as well.

*

The most critical part of the ruling concerns Öcalan’s fifth complaint. This is based on the claim that his sentence of aggravated life imprisonment constitutes another violation of Article 3 of the ECHR, which prohibits “inhuman or degrading punishment or treatment.” Öcalan was found to be right – unanimously – in this complaint by the ECHR.

The reason for this is the case law decision of the ECHR Grand Chamber last year titled “Vinter and Others v. United Kingdom”. According to this decision, in order for a life sentence to be compatible with Article 3 of the ECHR, it must definitely include the perspective of “possibility of release” and “review of the sentence after a certain period of time”.

Aggravated life imprisonment is an extremely harsh sanction in Turkey, which does not leave any room for conditional release for prisoners. The ECHR (5) has ruled in its own case law that the aggravated life sentence imposed on Öcalan “constitutes a violation” of Article 3 of the Convention.

*

Turkey is obliged to implement this decision of the ECHR. What needs to be done is to introduce a regulation that will allow the situation of aggravated life imprisonment prisoners to be reviewed after a certain period of time and also to evaluate the possibility of conditional release for them.

When can a review be carried out? Looking at last year's "Vinter" case law, it appears that the ECHR pronounced the completion of 25 years in prison as a reasonable period for a "review" for life sentence prisoners.

Since Öcalan's conviction began in 1999, the 25-year waiting period will end in 2024. In other words, after 10 years, Türkiye will have to review Öcalan's sentence in any case.

An important consequence of this decision of the ECHR is that it already grants the Turkish government a certain margin of flexibility regarding Öcalan's situation, should the peace process with the PKK deepen in the future and the conditions mature.