Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli’nin Nev York Belediye Başkanı Eric Adams’ın rüşvet soruşturmasının merkezinde Türkiye’nin yer alması üzerine “ABD’nin içişleridir” açıklamasını yaptığı sırada Çin’in Ankara Büyükelçiliğinin Milli Bayram resepsiyonundaydım. Suudi Arabistan resepsiyonundaki gibi bürün komuta kademesi orada değildi son zamanlarda katıldığım en kalabalık diplomatik etkinlikti ve Çinlilerin muhtemelen daha çok önem verdiği Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek oradaydı. BRICS konusuna dalmadan Çinlilerin Şimşek’in katılımına neden önem verdiği, Çin’in Ankara Büyükelçisi Liu Shaobin’in neden bir dakika olsun yanından ayrılmadığına değinelim.

Şimşek ve Erdoğan Çin yolcusu

Türkiye ile Çin arasında yüksek düzenli görüşmeler 2016’dan bu yana yapılamıyordu. Bunun bir nedeni de Çin Komünist Partisinin Türkiye’yle görüşmelere Başbakan Yardımcısı düzeyinde bakması, Türkiye’deyse artık Başbakanlık ya da Başbakan Yardımcısı olmamasıydı. Erdoğan sorumluluğu 2018’de Hazine ve Maliye’yi birleştirerek damadı Berat Albayrak’a vermişti, kısa bir Lütfü Elvan döneminden sonraysa Nurettin Nebati dönemi vardı. Ama Pekin bu isimleri kendi Başbakan Yardımcılarına denk görmediğinden toplantılar yapılamadı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Temmuz ayındaki Çin seyahati ardından bu konudaki diplomatik trafik arttı, bazı adımlar atıldı. Örneğin Dışişleri Bakanlığında Asya bölgesinden bağımsız bir Çin masası oluşturuldu. Çinliler sonunda Mehmet Şimşek’i Birinci Başbakan Yardımcısı Başkan Xi Jingpin’in (Şi Cingpin) yakın ekibinden Ding Xuexiang’a (Şueşiang) denk olduğunu kabul ettiler.

Bunun ardından Şi Cingpin’in (Süleyman Demirel döneminde Jiang Zemin’in ardından) 2025 başında 25 yıl sonra Türkiye’yi ziyaret eden ilk Çin Cumhurbaşkanı olması ve Erdoğan’ın da 2025 yılı ortalarında yapılması beklenen Şangay Grubu Zirvesine katılması bekleniyor.

Gelelim BRICS’e

Çin resepsiyonu hem Rusya dahil Doğu’dan hem de ABD’den kimseyi görmediysem benim eksikliğim, hem de Avrupa Birliği ülkelerinden ve Afrika’dan diplomatları bir araya getirdi. Son NATO Zirvesinde Çin’in resmen hasım ilan edilmesine rağmen NATO ve AB üyesi pek çok ülkenin ticari yönden Çin’e rağbetinin arttığı görülüyor.

Benim konuştuğum Batılı diplomatlar arasında Nev York’taki rüşvet skandalının ne olduğunu merak eden pek olmadı, ama hemen hepsi Erdoğan’ın BRICS’e gidip gitmeyeceğini merak ediyordu.

Hem Avrupalıların Türkiye’nin BRICS üyeliğine -bizdeki bazılarını pek memnun etmeyecek- bakışlarını size aktarayım hem de onların merakını bu yazıyla giderelim.

Son BRICS haberleri

Erdoğan 22-24 Ekim’de Kazan’da yapılacak BRICS Zirvesine katılmayı BM Genel kurulu için ABD’ye hareketinden önce gündemine almıştı. TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un 25 Eylül’de Moskova’da Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’le yaptığı görüşmeden gelen, Zirve sırasında baş başa görüşecekleri haberinden kesinleştiği anlaşılıyor. Oysa Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in başdanışmanı Yuri Uşakov 3 Eylül’de Erdoğan’ın katılacağını duyurmuş ama Ankara teyit etmemişti.

Neden resmen açıklanmadığının gerekçesi ilginç. Hatırlanacağı gibi ABD Başkanı Joe Biden, Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine onay vermesi ardından Beyaz Saray’a davet etmişti. Ziyaretin muhtemelen 9 Mayıs’ta yapılacağı da medyaya Ankara’dan sızmıştı. Ancak Beyaz Saray, Erdoğan’ın kabul sırasında Gazze Krizi nedeniyle İsrail’i ve destekçisi Biden’ı suçlayacağını anlamıştı. Türkiye’ye “basına konuşmasak” gibilerinden, olmayacak şartlar ileri sürmeye başladılar. Daha görüşmeler sürüyorken ABD’nin giden Ankara Büyükelçisi Jeff Flake ziyaretin kesinlikle yapılacağını söylemesinden dakikalar sonra Erdoğan gitmeyeceğini duyurdu.

Artık teyitler tamamlanıp son gün gelene dek açıklama yapılmıyor; bunu Mısır Cumhurbaşkanı Abdül Fettah Sisi’nin gelişinde de gördük.

Türkiye BRICS’e çoktan başvurdu

Dışişleri kaynakları kesin tarihi hâlâ vermeseler bile “8-9 ay kadar önce” olarak doğruluyorlar Türkiye’nin BRICS üyelik başvurusunu, 2024’ün ilk aylarına denk geliyor.

Aslında Erdoğan 27 Eylül’de gazetecilere “Böyle bir örgüte (BRICS) ait olmak NATO’yu terk etmek anlamına gelmez” diyerek dolaylı yoldan başvuruyu söylemiş oldu. Bu cümle henüz organizasyonunu dahi tamamlama sürecindeki bir ekonomik örgütlenme olan BRICS ile halen dünyanın en güçlü askeri-siyasi örgütlenmesi olan NATO’yu karşılaştırması bakımından önem taşıyor. Zaten Avrupalı diplomatlar da işim bu yönüne bakıyorlar. Birazdan ayrıntısına gireceğiz.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın BM Genel kuruluna gitmeden önceki vurguları zaten Türkiye’nin BRICS üyeliğine “batıyı bırakıp Doğuyla bütünleşme” değil, ticaretini genişletme kaygısıyla baktığını gösteriyordu.

Fidan, 19 Eylül’de Anadolu Ajansına “Türkiye AB olsaydı zaten BRICS arayışına girmezdi” dedi. 20 Eylül’de SETA’da ise, özetliyorum; “Biz buradaki ekonomik imkânlara bakıyoruz. Bir şeyler kuruluyor, dışında kalmak istemiyoruz. BRICS olabilir, ASEAN olabilir, ABD ile ticaret anlaşması olabilir. Ticaret menfaatlerimiz çerçevesinde değerlendiriyoruz” dedi.

Avrupalıların bakışı

BRICS, malum Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nin İngilizce baş harflerinden oluşuyor Sonradan Iran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri de katılmış. Yenilerde, 19 Ağustos’ta Putin’le görüşmesi ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de resmi başvurusunu yaptı.

15 Mart 2024’te Avrupa Parlamentosuna sunulan “BRICS’in genişlemesi: Daha fazla küresel nüfuz arayışı mı?” raporuna göre, yeni üyeler hariç, ilk beş üyeden oluşan BRICS ülkelerinin dünya ekonomisindeki payı yüzde 37,3’e yükselirken, AB ekonomilerinin toplamı yüzde 14,5’e düşmüş durumda. Üstelik AB toplamına dünya zenginlik Sıralamasında önde gelen Almanya, Fransa, İtalya dahil olduğu halde.

ABD öncülüğündeki yaptırımlarla Rusya’yla kârlı ticaretlerini kesmek zorunda kalan AB ülkelerinin Çin’e rağbet etmeleri boşuna değil.

Kimse bu konuda ismini, cismini vererek konuşmak istemiyor ama bendeki güçlü izlenim, AB’deki genel havanın Türkiye’nin BRICS üyeliğine “NATO’ya bir zararı olmadıkça” karşı çıkılacak bir şey olarak değil, hatta BRICS’te “bir de NATO üyesi bulunmasının yararlı” olabileceği açısından bakmaları.

BRICS, NATO, Türkiye

“Türkiye BRICS’e girecek, Batı’dan tam kopuyor” diyenler de elbette ABD’nin Asya’da Japonya ve Güney Kore ile birlikte en yakın müttefiki ve örneğin İsrail’in en yakın müttefiklerinden Hindistan’ın BRICS kurucu üyelerinden olduğunun farkında. Bunu söylediğinizde “Ama Türkiye NATO üyesi” diye, AB’nin ağırlıklı ülkelerinden dahi duyulmayan söylemle karşılaşıyorsunuz. İktisatçı Daron Acemoğlu’nun  da “BRICS doğru zemin değil” dediğini T24’te Murat Sabuncu mülakatından okuyoruz. Ağırlıklı AB ülkelerininse Türkiye’nin BRICS üyeliğini, “NATO’ya zarar vermedikçe” yararlı bulduğu anlaşılıyor.

Türkiye’nin Nev York’taki rüşvet skandalına adının karışması kötü oldu. CHP lideri Özgür Özel’in vurguladığı üzere “Bir kişinin değil, Türkiye’nin mülkü” olan Türkevi’nin açılışını Erdoğan’ın 2021’deki BM çalışmalarına yetiştirmek için Nev York Belediyesine rüşvet verildiği iddiası üzerine Dışişlerinin “ABD yargısına karışmayacağız” tepkisi en azından hasarı azaltıcı bir adım.

ABD Kongresinin hem Demokrat hem Cumhuriyetçi kanadındaki Türkiye-karşıtı hava zaten o durumdaki bu skandalın ona ekleyeceği fazla bir şey yok. Dışişlerinin “yanlış yapan Türk yetkili varsa, vatandaşlık haklarını korumak kaydıyla cezasını çeksin” yaklaşımı şimdiye dek görmediğimiz bir durum; Hakan Fidan farkı olabilir.

I was at the National Day reception at the Chinese Embassy in Ankara when Foreign Ministry Spokesperson Öncü Keçeli made the statement that “it is the internal affairs of the United States” regarding Turkey being at the center of the bribery investigation of New York Mayor Eric Adams. Unlike the Saudi Arabia reception, the entire command staff was not there; it was the most crowded diplomatic event I have attended recently, and Treasury and Finance Minister Mehmet Şimşek, who the Chinese probably care about more, was there. Before delving into the BRICS issue, let’s talk about why the Chinese attach importance to Şimşek’s participation, and why the Chinese Ambassador to Ankara Liu Shaobin never left his side for even a minute.

Simsek and Erdogan on their way to China

High-level regular meetings between Turkey and China have not been held since 2016. One reason for this is that the Chinese Communist Party handles the meetings with Turkey at the Deputy Prime Minister level, and there is no Prime Minister or Deputy Prime Minister in Turkey anymore. Erdoğan gave the responsibility to his son-in-law Berat Albayrak by combining the Treasury and Finance in 2018, and after a short Lütfü Elvan period, there was the Nurettin Nebati period. However, since Beijing did not consider these names to be equal to its own Deputy Prime Ministers, the meetings could not be held. Following Foreign Minister Hakan Fidan’s visit to China in July, diplomatic traffic on this issue increased, and some steps were taken. For example, an independent China desk was established in the Ministry of Foreign Affairs for the Asian region. The Chinese finally accepted Mehmet Şimşek as equal to Ding Xuexiang (Shoushiang), a member of the close team of First Deputy Prime Minister President Xi Jingpin (Xi Cingpin).

Following this, Xi Jinping is expected to become the first Chinese President to visit Turkey in 25 years (after Jiang Zemin during the Süleyman Demirel era) at the beginning of 2025, and Erdoğan is expected to attend the Shanghai Group Summit expected to be held in mid-2025.

Let's come to BRICS

The China reception brought together diplomats from both the East, including Russia, and the US, if I didn't see anyone, as well as from the European Union and Africa. Despite China being officially declared an enemy at the last NATO Summit, it seems that many NATO and EU member countries are increasingly interested in China in terms of trade.

Among the Western diplomats I spoke to, few were curious about the bribery scandal in New York, but almost all were curious about whether Erdoğan would go to BRICS.

Let me both convey to you the Europeans' views on Turkey's BRICS membership - which will not please some of us - and satisfy their curiosity with this article.

Latest BRICS news

Erdoğan had put attending the BRICS Summit to be held in Kazan on October 22-24 on his agenda before leaving for the US for the UN General Assembly. It is understood that it was confirmed from the news that the Speaker of the Grand National Assembly of Turkey Numan Kurtulmuş met with Russian President Vladimir Putin in Moscow on September 25 that they would have a private meeting during the Summit. However, Russian President Vladimir Putin's chief advisor Yuri Ushakov announced on September 3 that Erdoğan would attend, but Ankara did not confirm.

The reason why it has not been officially announced is interesting. As will be recalled, US President Joe Biden invited him to the White House after Turkey approved Sweden’s NATO membership. It was leaked to the media from Ankara that the visit would probably take place on May 9. However, the White House understood that Erdoğan would blame Israel and his supporter Biden for the Gaza Crisis during the reception. They began to put forward impossible conditions for Turkey, such as “not talking to the press”. While the talks were still ongoing, minutes after the US Ambassador to Ankara Jeff Flake said the visit would definitely take place, Erdoğan announced that he would not go.

Now, no statement is made until the confirmations are completed and the last day arrives; we saw this during the arrival of Egyptian President Abdel Fattah al-Sisi.

Türkiye has already applied to BRICS

Although foreign affairs sources have not yet given the exact date, they confirm that it is “around 8-9 months ago” and that Turkey’s BRICS membership application coincides with the first months of 2024.

In fact, Erdoğan indirectly mentioned the application by telling reporters on September 27, “Belonging to such an organization (BRICS) does not mean abandoning NATO.” This sentence is important in terms of comparing BRICS, an economic organization that is still in the process of completing its organization, with NATO, which is currently the world’s most powerful military-political organization. European diplomats are also looking at this aspect of my job. We will go into detail in a moment.

Foreign Minister Hakan Fidan's emphasis before going to the UN General Assembly already showed that Turkey viewed BRICS membership not with the aim of "abandoning the West and integrating with the East" but with the concern of expanding its trade.

Fidan told Anadolu Agency on September 19, “If Turkey was an EU, it would not be looking for BRICS anyway.” On September 20, at SETA, I summarized; “We are looking at the economic opportunities here. Something is being established, we do not want to be left out. It could be BRICS, it could be ASEAN, it could be a trade agreement with the US. We are evaluating it within the framework of our trade interests.”

The European view

BRICS, as you know, consists of the English initials of Brazil, Russia, India, China and the Republic of South Africa. Later, Iran, Egypt, Ethiopia and the United Arab Emirates also joined. Recently, after his meeting with Putin on August 19, Azerbaijani President Ilham Aliyev also made his official application.

According to the report “The Expansion of BRICS: The Quest for More Global Influence?” presented to the European Parliament on March 15, 2024, the share of the first five BRICS countries, excluding new members, in the world economy has increased to 37.3 percent, while the total of EU economies has fallen to 14.5 percent. Moreover, the EU total includes Germany, France and Italy, which are among the leaders in the world wealth ranking.

It is not for nothing that EU countries, which have been forced to cut off their profitable trade with Russia due to US-led sanctions, are turning to China.

No one wants to talk about this issue by name or body, but the strong impression I have is that the general atmosphere in the EU does not view Turkey's BRICS membership as something to be opposed "as long as it does not harm NATO", but rather that it may be "beneficial to have a NATO member" in the BRICS.

BRICS, NATO, Türkiye

Those who say, “Turkey will join BRICS, it is completely breaking away from the West” are of course aware that the USA’s closest ally in Asia, along with Japan and South Korea, and for example, one of Israel’s closest allies, India, is a founding member of BRICS. When you say this, you encounter a discourse that is not heard even from the major EU countries, such as, “But Turkey is a NATO member.” We also read in the Murat Sabuncu interview on T24 that economist Daron Acemoğlu said, “BRICS is not the right platform.” It is understood that the major EU countries find Turkey’s BRICS membership beneficial “as long as it does not harm NATO.”

It is bad that Turkey has been implicated in the bribery scandal in New York. As emphasized by CHP leader Özgür Özel, the Ministry of Foreign Affairs’ response to the claim that the New York Municipality was bribed in order to open the Türkevi, which is “not the property of one person, but of Turkey,” in time for Erdoğan’s 2021 UN activities, is at least a step to reduce the damage.

The anti-Turkey atmosphere in both the Democratic and Republican wings of the US Congress is already there, so this scandal has nothing much to add to it. The Foreign Ministry's approach of "if there is a Turkish official who did wrong, let him be punished, provided that his citizenship rights are protected" is something we have not seen before; Hakan Fidan may be the difference.