Mısır Cumhurbaşkanı Abdül Fettah el Sisi’nin Türkiye ziyareti Türkiye’nin Arap Baharıyla neredeyse köprüleri attığı Arap yönetimleriyle yeniden ilişki kurması bakımından önemli ve aynı zamanda AK Parti dış politikasındaki keskin dönüşlerin son örneği.

Bugün Sisi’yi ağırlayacak olan Erdoğan, geçtiğimiz Şubat ayında Sisi’yi ziyaret ederek kendisine 2022’de Katar Emiri barıştırana kadar “darbeci” ve “katil” dediği Sisi’yi ziyarete Kahire’ye gitmişti. Sisi’ye kızıp Mısır’la ilişkileri kesmek yanlıştı ve Türkiye’ye kaybettirdikleri oldu.

Daha önce 2018’de İstanbul’daki Cemal Kaşıkçı cinayetinde talimatı vermekle suçladığı Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın da ziyaretine gitmiş, sonra o da gelmişti. Keza 15 Temmuz 2016 askeri darbe kalkışmasında Fethullahçılara destek vermekle suçladığı Birleşik Arap Emirlikleri Devlet başkanı Muhammed bin Zeyid ile de.

Bu keskin manevraların, Erdoğan’ın “Faizi düşürelim, enflasyon düşer” özetindeki “heterodoks” ekonomi politikasının karaya oturduğunu kabul ettiği 2022 yılında yapılması elbette rastlantı değil.

Sisi bu manevraların son örneği ama sonuncusu olmayacak. Daha sırada Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad var.

Neden saklanır bu haberler?

Mısır Cumhurbaşkanı’nın 4 Eylül’de Türkiye’ye geleceğini haftalar öncesinden Kahire kaynaklı öğrenmiştik. Dışişleri Bakanlığı neyse ki Türkiye-Mısır ilişkileri bilgi notlarıyla medyayı karanlıkta bırakmadı ama Cumhurbaşkanı İletişim Başkanlığının “gelecek” doğrulaması tarihi 3 Eylül oldu.

Suriye ile de belki İran’ın da katılımıyla dörtlü toplantı yapılabileceğini de Moskova kaynaklı öğreniyoruz. Sorunca, Dışişleri kaynakları Rusya’nın barıştırma girişimlerinin Ankara’da “olumlu” karşılandığını söylüyorlar.

Suriye ile varılması muhtemel anlaşma zeminine birazdan geleceğiz ama şu bizi ilgilendiren haberleri başkasından alma konusuna devam edelim.

Örneğin, Türk donanmasının yegâne amfibik hücum gemisi TCG Anadolu’nun, ABD’nin “İsrail’in güvenliğini takviye” için Doğu Akdeniz’e gönderdiği USS Wasp amfibik çıkarma gemisiyle tatbikatını da Vaşington kaynaklarından öğrenmiştik. Milli Savunma Bakanlığı gelen eleştiriler sonrası “ortak eğitim çalışması” olarak doğruladı. Wasp halen İzmir’de demirli; Amerikalı bir askere çuval geçirme olayına tanık olduk ama şehirde her gün bir başka protesto gösterisi yapılıyor.

Bu önemli haberleri neden önce dış kaynaklardan öğreniyoruz? Saklanacak ne var?

Keskin sirke küpüne zarar

Acaba Ankara, dış politikadaki -bence olumlu yöndeki- bu keskin dönüşlerin sorgulanmaması için yeni bir iletişim taktiği mi benimsedi? Ankara’nın bunu sadece dikkatlerin “İsrail karşıtlığı odaklı diplomasiden” dağılmaması adına yaptığını düşünenler de yanılıyor. Bana kalırsa Erdoğan 5 Kasım 2024 seçimlerinde yeni ABD Başkanı belli olana dek -İsrail dışında- ABD sistemiyle ters düşmeyecek adımlar atarken düşük profilde kalmak istiyor.

Bunun bir örneğini de BRICS toplantıları örneğinde görüyoruz.

Erdoğan’ın 22-24 Ekim tarihlerinde Rusya’nın Tataristan Federal Cumhuriyeti başkenti Kazan’da yapılacak BRICS Zirvesine davet edildiği ve daveti kabul ettiği haberi de yine Moskova’dan geldi. Dışişleri kaynakları bilgileri olmadığını kendileriyle bilgi paylaşılmadığını söylüyor. Bilgi paylaşmayan Rusya Dışişleri bakanlığı mı yoksa Türkiye Cumhurbaşkanlığı mı? 4 Eylül sabahı itibarıyla Beştepe’den henüz doğrulama ya da yalanlama gelmemişti.

Erdoğan’ın 2011’den, 2021’e dek izlediği Orta Doğu politikasının Türkiye’ye kaybettirdikleri oldu. Libya Kriziyle Türkiye Doğu Akdeniz’de kendisi dışlanarak oyun kurulamayacağını gösterdi ama Mısır’la ilişkiler kesilmemiş olsaydı belki bütün bu zorluklar yaşanmayacaktı.

Mısır, İsrail, Filistin

2019-2021 Libya Krizinde Türkiye zararlı çıkmadı ama en kârlı çıkan Libya’da Türkiye’ye karşı Rusya, Fransa, BAE ve Yunanistan’la yer alan Mısır oldu; BAE ve Katar yatırımlarıyla Akdeniz’in en büyük doğal gaz sıvılaştırma (LNG) tesisini kurdu.

Mısır ve Katar, Gazze Krizinde İsrail ve Hamas arasında ana arabulucu rolünde. Türkiye’nin katkısı ise şu anda Hamas ve İran’la konuşma kanallarının açık olmasıyla sınırlı. Erdoğan, Hamas’a karşı bir dönem dışladığı Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ı Ankara’da, TBMM’de konuşmaya davet etti. Bu hamlenin bir sonuç getirmesini ümit ediyor Dışişleri.

Erdoğan aslında Gazze Krizinin patlamasından iki hafta önce İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile Nev York’ta el sıkışmıştı; orada da kesin bir dönüş vardı. Eğer Hamas 7 Ekim’de İsrail’e saldırmasa ve İsrail Gazze’ye ateş yağdırmaya başlamasa Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar o hafta İsrail’e gidip stratejik enerji anlaşmaları imzalayacaktı. Netanyahu hükümetinin saldırganlığı bitince o kapı yeniden açılabilir.

Suriye, Irak, İran

Moskova Esad’ı Erdoğan’la konuşması için Türk askerlerinin Suriye topraklarından tamamen çekilmesi koşulundan vaz geçirmeye, Erdoğan’ı da askerleri Suriye topraklarından çekeceği koşulları kâğıda dökmeye razı etmeye çalışıyor.

Suriye’de anlaşma zemini, AK Parti daha kurulmadan, Demirel’in Cumhurbaşkanlığı ve Ecevit’in Başbakanlığı döneminde, PKK lideri Abdullah Öcalan’ın Şam’a uygulanan bakıyla Suriye’den çıkartılmasıyla imzalanan Ekim 1998’de imzalanan Adana Mutabakatına doğru ilerliyor. Unutmayalım ki Öcalan’ın 1999’da yakalanmasını sağlayan Suriye’den çıkarılması sürecinde Türkiye en ciddi desteği Mısır ve İran’dan görmüştü.

Irak’a gelince. Irak ve Türkiye arasında uzun görüşmeler ve Erdoğan’ın Bağdat ziyareti ardından 16 Ağustos’ta Ankara’da imzalanan terörle mücadele anlaşmasının daha mürekkebi kurumadan bir Türk silahlı dronu Kerkük yakınlarında düşürüldü. “Biz düşürdük” diyen Iraklı tuğgeneralin sonra gözaltına alındığı ve düşüren füzenin yakınlardaki ABD-Fransa üssünden atılan Fransız yapımı bir füze olduğu haberleri geldi. Irak siyasetinde keskin dönüşlere yer olmadığı görüküyor.

ABD işgali Irak yönetimine İran’ı dahil etti. Nasıl Doğu Akdeniz’de Türkiye olmaksızın denklem kurulamıyorsa, Suriye ve Irak’ta da İran olmadan denklem kurulamıyor artık.

Egyptian President Abdel Fattah el-Sisi’s visit to Turkey is important in terms of Turkey reestablishing relations with Arab governments that it had almost burned its bridges with during the Arab Spring, and it is also the latest example of the sharp turns in the AKP’s foreign policy.

Erdoğan, who will host Sisi today, had visited Sisi in Cairo last February, calling him a “coup plotter” and “murderer” until the Emir of Qatar reconciled

with him in 2022. Getting angry with Sisi and severing relations with Egypt was wrong, and it caused Turkey losses. He had previously visited Saudi Arabian Crown Prince Mohammed bin Salman, whom he accused of ordering the murder of Jamal Khashoggi in Istanbul in 2018 , and then he came back . Likewise, he also visited the President of the United Arab Emirates, Mohammed bin Zeyid, whom he accused of supporting the Fethullahists in the military coup attempt of July 15, 2016.

It is certainly no coincidence that these sharp maneuvers are being carried out in 2022, when Erdoğan has admitted that his “heterodox” economic policy, summarized as “Let’s lower interest rates, inflation will fall,” has run aground.

Sisi is the latest example of these maneuvers, but he will not be the last. Syrian President Bashar Assad is next in line.

Why is this news hidden?

We had learned weeks ago from Cairo that the Egyptian President would be visiting Turkey on September 4. Fortunately, the Ministry of Foreign Affairs did not leave the media in the dark with information notes on Turkish-Egyptian relations, but the Presidential Communications Directorate’s “future” confirmation date was September 3.

We also learned from Moscow that a four-way meeting could be held with Syria, perhaps with the participation of Iran. When asked, the Ministry of Foreign Affairs sources said that Russia’s reconciliation efforts were received “positively” in Ankara.

We will come to the possible basis for an agreement with Syria in a moment, but let’s continue with the subject of getting news that concerns us from someone else.

For example, we had also learned from Washington sources that the Turkish Navy’s only amphibious assault ship, the TCG Anadolu, conducted a drill with the USS Wasp amphibious landing ship sent to the Eastern Mediterranean by the US to “reinforce Israel’s security.” The Ministry of National Defense confirmed it as a “joint training exercise” after the criticisms. The Wasp is still anchored in Izmir; we witnessed an incident where an American soldier was sacked , but there is a different protest demonstration in the city every day.

Why do we learn this important news from external sources first? What is there to hide?

Damage to sharp vinegar cube

Has Ankara adopted a new communication tactic to avoid questioning these sharp turns in foreign policy, which I believe are positive? Those who think that Ankara is doing this only to prevent attention from being diverted from “anti-Israel diplomacy” are also mistaken. In my opinion, Erdoğan wants to keep a low profile while taking steps that will not conflict with the US system – except for Israel – until the new US President is determined in the elections of November 5, 2024.

We see an example of this in the example of the BRICS meetings.

News that Erdoğan was invited to the BRICS Summit to be held in Kazan, the capital of the Russian Federal Republic of Tatarstan on October 22-24 and that he accepted the invitation also came from Moscow. Foreign Ministry sources say that they have no information and that no information has been shared with them. Is it the Russian Foreign Ministry or the Turkish Presidency that is not sharing information? As of the morning of September 4, there had been no confirmation or denial from Beştepe yet.

There were losses caused to Turkey by the Middle East policy that Erdoğan followed from 2011 to 2021. With the Libya Crisis, Turkey showed that it is not possible to play games in the Eastern Mediterranean by excluding itself, but if relations with Egypt had not been severed, perhaps all these difficulties would not have been experienced.

Egypt, Israel, Palestine

Turkey did not lose in the 2019-2021 Libya Crisis, but the one that benefited the most was Egypt, which took its place against Turkey in Libya with Russia, France, the UAE and Greece; with investments from the UAE and Qatar, it established the largest natural gas liquefaction (LNG) facility in the Mediterranean.

Egypt and Qatar are the main mediators between Israel and Hamas in the Gaza Crisis. Turkey’s contribution is currently limited to the fact that channels of communication with Hamas and Iran are open. Erdoğan invited Palestinian President Mahmoud Abbas, whom he had once excluded against Hamas, to speak in Ankara at the Turkish Grand National Assembly. The Ministry of Foreign Affairs hopes that this move will yield results.

Erdoğan had actually shaken hands with Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu in New York two weeks before the Gaza Crisis erupted; there was a definite turnaround there too. If Hamas had not attacked Israel on October 7 and Israel had not started raining fire on Gaza, Energy Minister Alparslan Bayraktar would have gone to Israel that week and signed strategic energy agreements. Once the Netanyahu government's aggression ends, that door may be opened again.

Syria, Iraq, Iran

Moscow is trying to persuade Assad to give up the condition that Turkish troops should completely withdraw from Syrian territory in order for him to talk to Erdoğan, and to persuade Erdoğan to put the conditions under which he will withdraw troops from Syrian territory on paper. The grounds for an agreement in Syria are moving towards the Adana Agreement signed in October 1998, when the AKP was not even founded, during Demirel’s presidency and Ecevit’s prime ministry, when PKK leader Abdullah Öcalan was removed from Syria under the pressure applied to Damascus . Let’s not forget that Turkey received the most serious support from Egypt and Iran in the process of Öcalan’s removal from Syria, which led to his capture in 1999. As for Iraq, before the ink had even dried on the anti-terror agreement signed in Ankara on August 16 following lengthy talks between Iraq and Turkey and Erdoğan’s visit to Baghdad, a Turkish armed drone was shot down near Kirkuk. The Iraqi brigadier general who said, “We shot it down” was later detained and the missile that shot it down was a French-made missile fired from a nearby US-France base. It seems that there is no room for sharp turns in Iraqi politics. The US invasion included Iran in the Iraqi administration. Just as an equation cannot be established in the Eastern Mediterranean without Turkey, an equation cannot be established in Syria and Iraq without Iran.