31 Mart’ta gerçekleştirilen seçimin partiler açısından sonuçlarını değerlendirmeye çalıştığımız dünkü ilk yazımız, yerel seçimlerin kendine özgü işleyişinden ve ayrıca özellikle büyükşehirlerde ittifak sisteminin devreye girmiş olmasından kaynaklanan bir güçlüğün de altını çiziyordu.

Buradaki güçlük, ittifak sisteminin uygulandığı seçim bölgelerinde oylar ortak aday üzerinde toplandığında, işbirliğine giden partilerin sandıktaki gerçek gücünü ölçmenin mümkün olmayışıdır.

Şöyle ki, ortağından kendi adayına destek alan parti, her seferinde gerçek gücünün üstünde bir eşikte görünüyor. Bunun tam tersi bir durum da desteği veren parti açısından geçerli.

Yalnızca başkanlar değil belediye meclisleri seçiminde de aynı durum yaşanıyor. Örneğin, Cumhur İttifakı bileşenleri AK Parti ile MHP, büyükşehirlerde ilçe belediye başkanlıkları ve belediye meclisleri seçimlerine ortak listeyle girdiler.

Bunun sonucu, örneğin İstanbul’da bu listelere oy veren MHP seçmenlerinin oyları, büyükşehir belediye meclisi toplamında AK Parti için yapılan hesaplamanın içinde göründü.

Bir başka anlatımla, oyların iç içe geçmesi, hangi partinin tekil olarak ne kadar oy aldığını okuyabilmemize izin vermiyor.

Buna karşılık, 30 büyükşehir dışında kalan ülkenin diğer 51 ilinde, il genel meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde böyle bir sorunla karşılaşmıyoruz. İlçe belediye başkanlıkları için sınırlı ittifak düzenlemeleri yapılmış olsa da, il genel meclisi seçimleri bu anlaşmaların dışında kaldığından, partilerin seçmen nezdindeki destek durumunu oyların karışması sorunu olmadan net bir şekilde okuyabiliyoruz.

TÜRKİYE’DE TOPLAM SEÇMENİN YAKLAŞIK BEŞTE BİRİ

Ancak Türkiye’deki seçmen tercihlerini il genel meclisi sonuçları üzerinden okumaya kalktığımızda göz önünde bulundurmamız gereken bir dizi kritik husus var.

Bunlardan birincisi, il genel meclisleri için oy kullanılan seçim bölgeleri Türkiye’nin 

nüfusunun kısmen sınırlı bir kesimini temsil ediyor. Evet, 51 ilden söz ediyoruz; ilk bakışta sayıca kabarık görünüyor... Gelgelelim çoğu sayıca küçük nüfusa sahip olan bu 51 ilin Türkiye’nin toplam nüfusu içindeki oranını hesaba kattığımızda görüntü biraz farklılaşıyor.

TÜİK’in 2022 yılı nüfus ölçümüne göre, Türkiye’deki büyükşehir statüsündeki 30 ilde 66 milyon 653 bin dolayında, kalan 51 ilde ise 18 milyon 626 bin dolayında vatandaş yaşıyordu. Nüfusun ve buna paralel bir şekilde seçmen kitlesinin de yüzde 22’si ediyor bu illerde yaşayan vatandaşlarımız.

Buna karşılık Trakya’dan Orta Anadolu ve Karadeniz’e ve oradan Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya kadar Türkiye’nin bütün bölgelerine yayılan bu çeşitlilik, Türkiye’nin nabzını hissetmek bakımından son derece zengin bir tablo sunuyor.

Bu çeşitlilikle birlikte, özellikle iç Ege, Orta Anadolu, Karadeniz ve Doğu Anadolu’da milliyetçi ve muhafazakar dokunun kuvvetli bir şekilde kendisini hissettirdiği bir coğrafyadan söz ettiğimizi de hatırda tutmak gerekiyor.

KATILIM ORANI YÜZDE 80

İl genel meclisi sonuçlarını tahlil ederken, vurgulamamız gereken bir başka faktör, bu kategorideki yerleşimlerin genellikle büyük nüfus hareketliliğine sahne olmayan, daha statik bir nüfus yapısına sahip bölgeler olması. 2019 seçimi kayıtları ile kıyaslandığında, bu kategorideki illerin önemli bir bölümünde, nüfus artışının çok sınırlı kaldığını söyleyebilmek mümkün.

Ayrıca, bu illerde seçime katılım oranı yüzde 80.08 ile ülke genelindeki yüzde 78.55 oranının 1.5 puan kadar üstünde çıkmıştır. Ancak 2019 yılında bu coğrafyadaki yüzde 85.5’lik katılım oranın da altındadır.

31 Mart 2019’da 10 milyon 975 bin vatandaş oy kullanmıştı bu seçim bölgelerinde. Geçen 31 Mart’ta ise seçmen sayısı 726 bin kadar artmış olmasına karşılık, sandığa giden vatandaşların sayısı beş yıl önceye kıyasla 112 bin kadar geridedir.

AK PARTİ YİNE BİRİNCİ AMA KAYIP YAŞADI

Bu genel tespitlerin ardından il genel meclisi sandıklarında beliren bir dizi yönelişe dikkat çekebiliriz.

Birinci tespit, Türkiye genelinde metropollerde ikinci parti durumuna düşmesine karşılık AK Parti’nin 51 ilin yayıldığı bu coğrafyada birinci parti olma vasfını hâlâ korumakta oluşudur. Ancak iktidar partisinin oy toplamında 2019 yılında yapılan yerel seçime kıyasla belirgin bir gerileme ortaya çıkmıştır.

Bundan beş yıl önceki 31 Mart 2019 yerel seçiminde AK Parti bu kategorideki 51 ilde 4 milyon 371 bin oy alırken, bu kez 3 milyon 303 bin oyda kalmıştır. Bir milyonun üstüne çıkan bir kayıp söz konusudur. Birinciliği korusa da, oran olarak yüzde 41.6’dan yüzde 32.1’e gelmiş bu 51 ilin toplamında AK Parti.

Bu gerileme, değinilen illerde geçen 14 Mayıs seçiminin sonuçları üzerinden yapılan bir kıyaslamada da önemli ölçüde yine karşımıza çıkıyor.

CHP İL GENEL MECLİSLERİNDE ÜÇÜNCÜLÜKTEN İKİNCİLİĞE ÇIKTI

Burada dikkat çekici olan bir gelişme CHP ile ilgilidir. Geçmişte seçimlerde genellikle Türkiye’nin ikinci büyük partisi olarak çıkan CHP, söz konusu 51 ilin seçmen tabanında MHP’nin gerisinde üçüncü parti konumuna düşmekteydi. CHP, geçen 31 Mart’ta bu kez ikinci parti konumuna çıkmıştır.

Yazıda yer verdiğimiz grafikten de görüleceği üzere, 2019 yerel seçiminde bu 51 ilde il genel meclislerinde 1 milyon 834 bin oyla AK Parti’nin toplam seçmen desteğinin yarısının bile altında kalan CHP, bu kez oyunu 2 milyon 382 bine getirebilmiştir. Yüzde 17.6’dan yüzde 23.2’ye çıkmıştır.

MHP ise 2019’da il genel meclisi sandıklarında ikinci parti konumunda iken bu kez üçüncülüğe gerilemiştir. Bununla birlikte, MHP’nin oran olarak oy kaybı AK Parti’ye kısayla çok daha sınırlı kalmıştır. MHP, 1 milyon 976 bin oydan (yüzde 18.8) 1 milyon 706 bine (yüzde 16.6) gelmiştir.

YENİDEN REFAH İRTİFA KAZANIYOR

İYİ Parti, değindiğimiz coğrafyada zemin kaybeden bir başka parti olarak beliriyor. Oyları 2019’a kıyasla 852 binden 522 bine gerilemiş. Keza, Saadet Partisi’nin oyu da 259 binden 139 bine inmiş.

Altını çizmemiz gereken bir başka durum, yeni aktör olarak sahaya çıkan Fatih Erdoğan’ın liderliğindeki Yeniden Refah Partisi’nin 668 bin oyla (yüzde 6.5) kayda değer bir varlık göstermiş olmasıdır. Burada özellikle AK Parti oylarındaki düşüşün önemli ölçüde Yeniden Refah’a tahvil olduğunu gözlemek mümkün.

Bu 51 ilin toplamında 

2019’a kıyasla küçük oranda bir kayıp yaşayan DEM Parti’nin oyu ise yüzde 8 eşiğinin biraz altında seyrediyor.

AK PARTİ 51 İLİN 23’ÜNDE CHP 15’İNDE BİRİNCİ PARTİ

Şimdi önemli bir başka gösterge üzerinden sahadaki tabloyu okumaya çalışalım. Partilerin il genel meclis seçimlerindeki durumunu değerlendirirken, illerde hangi partilerin önde çıktığı sorusuna yanıt aradığımızda, uğradığı kayıplara karşılık AK Parti’nin 51 ilin 23’ünde birinci geldiğini görüyoruz.

Bu illeri şöyle sıralayabiliriz: Adıyaman, Afyon, Bingöl, Burdur, Çorum, Elazığ, Giresun, Gümüşhane, Isparta, Kastamonu, Kütahya, Nevşehir, Niğde, Rize, Sinop, Sivas, Yozgat, Aksaray, Bayburt, Ardahan, Karabük, Osmaniye ve Düzce...

CHP ise Amasya, Artvin, Bolu, Bilecik, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Kırşehir, Tunceli, Uşak, Zonguldak, Kırıkkale, Bartın, Yalova, Kilis olmak üzere 15 ilde birinci parti konumundadır.

DEM Parti, Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da Ağrı, Bitlis, Hakkâri, Kars, Muş, Siirt, Batman, Şırnak ve Iğdır olmak üzere 9 ilde önde giden partidir.

MHP’ye gelince Çankırı, Erzincan, Tokat ve Karaman olmak üzere 4 ilde birinci partidir.

MERKEZ İLÇELERDE TABLO DEĞİŞEBİLİYOR

Vurgulanması gereken bir nokta, bir ilin bütününde oy dağılımında ilk sırada yer almanın, sıkça o ilin merkez ilçesinde kazanma güvencesini taşımamasıdır. AK Parti 23 ilde en büyük parti olmakla birlikte, ancak 12 ilin merkez ilçe belediyesini alabilmiştir.

Merkez ilçe sonuçlarıyla il genel meclisi sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, diğer partiler açısından da bunun gibi bir dizi dikkat çekici sonuç ortaya çıkıyor.

Bu arada, AK Parti ile MHP, bu 51 il içinde belirli sayıda ilçe belediyesi seçiminde işbirliğine giderken, işbirliği yapılmayan bazı yerleşimlerde iki müttefik arasında kıyasıya bir rekabet de yaşanmıştır.

Yarın biraz daha detaylı bir şekilde büyüteç altına yatıracağız bu 51 ilde işleyen dinamikleri.

Our first article yesterday, in which we tried to evaluate the results of the election held on March 31st for the parties, also underlined a difficulty arising from the unique functioning of local elections and also the fact that the alliance system came into effect, especially in metropolitan cities.

The difficulty here is that when the votes are concentrated on a common candidate in the constituencies where the alliance system is implemented, it is not possible to measure the real power of the cooperating parties in the ballot box.

Namely, the party that receives support from its partner for its own candidate always seems to be at a threshold above its real power. The opposite situation is also valid for the party giving the support.

The same situation occurs not only in the elections of mayors but also in the elections of municipal councils. For example, the People's Alliance components AK Party and MHP entered the elections for district mayors and municipal councils in metropolitan cities with a joint list.

As a result, for example, the votes of MHP voters who voted for these lists in Istanbul appeared in the calculation made for the AK Party in the metropolitan municipal council total.

In other words, the intertwining of votes does not allow us to read which party received how many votes individually.

On the other hand, we do not encounter such a problem in the elections held for provincial council memberships in the other 51 provinces of the country, excluding the 30 metropolitan cities. Although limited alliance arrangements have been made for district mayors, since provincial council elections are excluded from these agreements, we can clearly read the support status of the parties among the voters without the problem of vote confusion.

APPROXIMATELY ONE FIFTH OF THE TOTAL VOTERS  IN TURKEY 

However, when we try to read the voter preferences in Turkey through the results of the provincial general assembly, there are a number of critical issues we need to consider.

First of all, the electoral districts where votes are cast for provincial general assemblies 

represent a relatively limited segment of Turkey's population. Yes, we are talking about 51 provinces; At first glance, the numbers seem large... However, when we take into account the ratio of these 51 provinces, most of which have small populations, in Turkey's total population, the picture becomes a little different.

According to TÜİK's 2022 population measurement, around 66 million 653 thousand citizens lived in 30 provinces with metropolitan status in Turkey, and around 18 million 626 thousand citizens lived in the remaining 51 provinces. Our citizens living in these provinces constitute 22 percent of the population and, in parallel, of the electorate.

On the other hand, this diversity, which spreads to all regions of Turkey, from Thrace to Central Anatolia and the Black Sea, and from there to Eastern and Southeastern Anatolia, offers an extremely rich picture in terms of feeling the pulse of Turkey.

With this diversity, it is necessary to keep in mind that we are talking about a geography where the nationalist and conservative texture makes itself felt strongly, especially in the inner Aegean, Central Anatolia, Black Sea and Eastern Anatolia.

PARTICIPATION RATE IS 80 PERCENT

Another factor we need to emphasize when analyzing the results of the provincial general assembly is that the settlements in this category are generally regions that do not witness large population movements and have a more static population structure. When compared to the 2019 election records, it is possible to say that the population growth remained very limited in a significant part of the provinces in this category.

In addition, the election participation rate in these provinces was 80.08 percent, 1.5 points above the countrywide rate of 78.55 percent. However, it is below the 85.5 percent participation rate in this geography in 2019.

On March 31, 2019, 10 million 975 thousand citizens voted in these electoral districts. Although the number of voters increased by 726 thousand last March 31, the number of citizens going to the polls is 112 thousand behind compared to five years ago.

AK PARTY IS FIRST AGAIN  BUT SUFFERED A LOSS

Following these general determinations, we can draw attention to a series of tendencies that appear in the provincial council ballot boxes.

The first observation is that, although the AK Party has become the second party in metropolises throughout Turkey, it still maintains its position as the first party in this geography, which covers 51 provinces. However, there was a significant decline in the total votes of the ruling party compared to the local elections held in 2019.

In the local elections of March 31, 2019, five years ago, the AK Party received 4 million 371 thousand votes in 51 provinces in this category, but this time it remained at 3 million 303 thousand votes. There is a loss exceeding one million. Although it maintains its first place, its share has increased from 41.6 percent to 32.1 percent in the total of these 51 provinces.

This decline also appears significantly in a comparison made based on the results of the May 14 elections in the mentioned provinces.

CHP  REACHED SECOND PLACE FROM THIRD  IN  PROVINCIAL ASSEMBLYS

A remarkable development here concerns the CHP. In the past, CHP, which generally emerged as Turkey's second largest party in elections, was falling to the third party position behind MHP in the voter base of the 51 provinces in question. This time, CHP became the second party last March 31.

As can be seen from the graph we included in the article, CHP, which was below half of the AK Party's total voter support with 1 million 834 thousand votes in the provincial general assemblies in these 51 provinces in the 2019 local elections, was able to increase its votes to 2 million 382 thousand this time. It increased from 17.6 percent to 23.2 percent.

While MHP was the second party in the provincial assembly polls in 2019, this time it fell to third place. However, MHP's loss of votes in terms of proportion was much more limited to AK Party. MHP increased from 1 million 976 thousand votes (18.8 percent) to 1 million 706 thousand (16.6 percent).

PROSPERITY IS GAINING ALTITUDE AGAIN 

İYİ Party appears as another party losing ground in the geography we mentioned. Its votes decreased from 852 thousand to 522 thousand compared to 2019. Likewise, the Saadet Party's votes decreased from 259 thousand to 139 thousand.

Another situation we should underline is that the Re-Welfare Party, led by Fatih Erdoğan, who entered the field as a new actor, showed a significant presence with 668 thousand votes (6.5 percent). Here, it is possible to observe that the decrease in AK Party votes is significantly attributed to Re-Welfare.

The vote of the DEM Party, which suffered a small loss compared to 2019 in the total of these 51 provinces , is slightly below the 8 percent threshold.

AK PARTY IS THE FIRST PARTY IN 23 OF 51 PROVINCES,  CHP IS THE FIRST PARTY IN 15 OF 51 PROVINCES

Now let's try to read the table on the field through another important indicator. When we evaluate the situation of the parties in the provincial general assembly elections and seek an answer to the question of which parties came out ahead in the provinces, we see that the AK Party came first in 23 of 51 provinces despite the losses it suffered.

We can list these provinces as follows: Adıyaman, Afyon, Bingöl, Burdur, Çorum, Elazığ, Giresun, Gümüşhane, Isparta, Kastamonu, Kütahya, Nevşehir, Niğde, Rize, Sinop, Sivas, Yozgat, Aksaray, Bayburt, Ardahan, Karabük, Osmaniye and Düzce. ...

CHP is the leading party in 15 provinces: Amasya, Artvin, Bolu, Bilecik, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Kırşehir, Tunceli, Uşak, Zonguldak, Kırıkkale, Bartın, Yalova and Kilis.

DEM Party is the leading party in 9 provinces in Southeastern and Eastern Anatolia: Ağrı, Bitlis, Hakkari, Kars, Muş, Siirt, Batman, Şırnak and Iğdır.

As for MHP, it is the first party in 4 provinces: Çankırı, Erzincan, Tokat and Karaman.

THE TABLE MAY CHANGE IN THE CENTRAL DISTRICTS 

One point that should be emphasized is that being at the top of the vote distribution in a province as a whole does not often guarantee victory in the central district of that province. Although AK Party is the largest party in 23 provinces, it was only able to win the central district municipalities of 12 provinces.

When the central district results and the provincial general assembly results are evaluated together, a series of similar results emerge for other parties.

Meanwhile, while the AK Party and MHP cooperated in a certain number of district municipality elections within these 51 provinces, there was a fierce competition between the two allies in some settlements where there was no cooperation.

Tomorrow, we will examine the dynamics operating in these 51 provinces in more detail.