Suriye’de yönetimi alan HTŞ heyetiyle 15 Ocak’ta Ankara’da yürütülen görüşmelere katılanlar, soldan sağa: Suriye İstihbarat Başkanı Hattab, Suriye Savunma Bakanı Kasra, Suriye Dışişleri Bakanı Şeybani, Dışişleri Bakanı Fidan, Milli Savunma Bakanı Güler, MİT Başkanı Kalın. (Foto: X/Dışişleri)

Yeni Suriye’nin Dışişleri Bakanı Esad Hasan Şeybani Ankara’ya geçici HTŞ yönetimin Savunma Bakanı Murhef Ebu Kasra ve İstihbarat Başkanı Enes Hattab ile birlikte geldi. Bu format önemliydi; bu Ankara’nın daha önce Irak ve Ürdün’le oluşturduğu Üçlü Çalışma Grubu formatıydı. Böylece işbirliği yapmak isteyen devletlerin diplomasi ve güvenlik işleyişlerinde koordinasyon, zaman ve enerji kaybının önüne geçmek amaçlanıyordu.

Bir sorun vardı, o da Kasra ve Hattab’ın terörle bağlantılı faaliyetler nedeniyle Birleşmiş Milletlerin yaptırımlar listesinde olmasıydı.

Dünün teröristi bugünün siyasetçisi

Oysa artık Beşar Esad liderliğindeki Baas rejimini devirip yerine geçmişlerdi; zamanında Menahem Begin ve Yaser Arafat da terörist olarak arananlar listesinde değil miydi? Tarih ve hukuk kazanandan yana değil miydi?

Şöyle bir formül bulundu.

ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Barbara Leaf 20 Aralık’ta Şam’a giderek Ahmed el Şara ile görüşmüştü. Oysa iktidarı alana kadar HTŞ yapısındaki kod adı Muhammed el Golani olarak bilinen Şara, sadece BM’nin yaptırımlar listesinde yer almakla kalmıyordu; ABD hükümeti yakalanması için başına 10 milyon dolar ödül koymuştu. Vaşington BM işleyişindeki bir istisnayı işleterek Şara ile görüşmüş, ABD hükümeti de görüşmenin hemen ardından ödülün kaldırıldığını duyurmuştu; Şara artık -geçici de olsa- devlet başkanı sayılırdı.

Yakın dönemdeki bir başka örnek de Afganistan’da yönetimde bulunan ve hemen hepsi hakkında yakalama ve yaptırım kararı bulunan Taliban temsilcilerinin Katar’da BM Temsilcileriyle görüşmesiydi. Bu görüşmelere BM Genel Sekreteri adına yürütenler arasında halen Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Genel Sekreteri olan Feridun Sinirlioğlu da bulunuyordu.

Peki, neydi bu istisnalar?

HTŞ, yaptırımlar ve diplomasi

BM yaptırımları, listede yer alan isimlerin ülkeye kabul edilmemesi, banka hesaplarının dondurulması gibi işlemler içeriyordu ama İnterpol’ün kırmızı listesi gibi görüldüğü yerde tutuklanmasını öngörmüyordu.

BM yaptırımlar rejiminde öngörülen seyahat istisnaları ise temel olarak üç başlıkta toplanıyordu:

– Barış görüşmeleri,

– İnsani yardım ve yeniden yapılanma görüşmeleri

– Bireylerin sağlık zorunlulukları.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın talimatıyla ziyaretten birkaç gün önce aynı istisnalardan Türkiye’nin de uluslararası tartışmalara yol açmadan yararlanabilmesi için BM Yaptırımlar Komitesine bildirimde bulunuldu.

Böylelikle HTŞ heyetinde yer alan Suriye Savunma Bakanı Kasra ve İstihbarat Başkanı Hattab’ın bu istisnalardan yararlanarak Türkiye’ye gelip görüşmelerde bulunmasının önü açıldı.

Üçlü görüşmeler Dışişlerinde

15 Ocak öğle saatlerinde -artık açılan- Şam Havalimanından Ankara’ya ulaşan Suriye heyeti önce Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’la görüşmek için Beştepe’ye gitti. Erdoğan’ın Dışişleri Bakanı Şeybani ile görüşmesi, yeni Suriye yönetimiyle kurduğu ilk resmi temas oldu.

Heyetler arası görüşmeler Dışişleri Bakanlığında 3+3 formatında yapıldı; yani görüşmelere Dışişleri ve Savunma Bakanlarıyla istihbarat başkanları katıldı. İkili görüşmeler de yine Dışişleri Bakanlığı binasında yapıldı; yani Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve MİT Başkanı İbrahim Kalın da karşıtlarıyla Dışişlerinde görüştüler. Şam Havaalanı henüz gece uçuşlarına açılmadığı için HTŞ yönetimi temsilcileri 16 Ocak sabahı Ankara’dan ayrıldı.

Fidan ile ortak basın toplantısı da -ilk ziyaretinde Suudi Arabistan’da yapılmadığı için- Şeybani’nin ilk uluslararası basın toplantısı oldu.

Görüşmelerden, açıklandığı kadarıyla çıkan ilk somut sonuç Türkiye’nin Halep Başkonsolosluğunun 20 Ocak Pazartesi günü yeniden hizmete açılacağı oldu.

Ancak iç savaşla geçen 13 yıldan sonra yeni Suriye yönetimiyle Türkiye’nin çok daha yakın ilişki içinde olacağı aşikâr.

Öncelikleri örtüştürmek

Şara başkanlığındaki HTŞ yönetiminin birinci önceliği Suriye topraklarının tamamında kontrolü sağlayabilmek. Dolayısıyla Fırat nehrinin doğusunda ABD koruma ve yönlendiriciliğinde PKK’nın Suriye örgütlenmesi güdümündeki SDG kontrolündeki alanlar Şara için de bir sorun.

Şam yönetimi için sorunlardan biri olan bu durum, Türkiye’nin birinci önceliği.

Dolayısıyla Türkiye-Suriye görüşmelerinin siyasi boyutundaki en önemli madde, önceliklerin örtüştürülmesi.

Oysa bu sorunun bir muhatabı daha var, o da ABD. 20 Ocak’ta Başkanlığı devralacak olan Donald Trump’ın Dışişleri Bakan adayı Marco Rubio, Kongre’deki konuşmasında DEAŞ için SDG’ye desteğin devam edeceğini söyledi. Bu Trump’ın “Suriye’de ne işimiz var” söylemiyle örtüşmüyor ama bu konularda Pentagonun, Amerikan askeriyesinin dediğinin olduğu geçmişte görüldü.

Dışişleri Bakanı Fidan’ın ise Şeybani’ye DEAŞ ile mücadelede “operasyonel destek” teklif ettiği biliniyor.

Yeni dönemde Suriye’yi anlamak için biraz geleneksel kalıplardan sıyrılmak, herkesin ilişki kurduğu yeni yönetimle ortaya çıkan imkânları doğru değerlendirmek ve dünyada hızlanan uluslararası ilişkiler trafiğinde geri düşmemeye çalışmanın doğru bir hat olduğu görülüyor.

Participants in the talks held in Ankara on January 15 with the HTS delegation that took over the administration in Syria, from left to right: Syrian Intelligence Director Hattab, Syrian Defense Minister Kasra, Syrian Foreign Minister Şeybani, Foreign Minister Fidan, National Defense Minister Güler, MIT Director Kalın. (Photo: X/Foreign Affairs)

The new Syrian Foreign Minister Assad Hassan Shaybani came to Ankara with the interim HTS administration’s Defense Minister Murhef Abu Qasra and Intelligence Director Enes Hattab. This format was important; it was the Tripartite Working Group format that Ankara had previously established with Iraq and Jordan. In this way, it was aimed to prevent coordination, time and energy loss in the diplomatic and security operations of states that wanted to cooperate.

There was one problem, and that was that Kasra and Hattab were on the United Nations' sanctions list for terrorism-related activities.

Yesterday's terrorist, today's politician

Yet, they had now overthrown the Baath regime led by Bashar Assad and replaced it; weren't Menachem Begin and Yasser Arafat also on the wanted list as terrorists at the time? Weren't history and law on the side of the winner?

The following formula was found.

US Deputy Secretary of State Barbara Leaf went to Damascus on December 20 and met with Ahmed al-Shara. However, Shara, who was known by his code name Mohammed al-Golani within the HTS structure until he came to power, was not only on the UN’s sanctions list, but the US government had put a $10 million bounty on his head for his capture. Washington used an exception in the UN’s procedures to meet with Shara, and the US government announced immediately after the meeting that the bounty had been lifted; Shara was now considered the head of state – albeit temporarily.

Another recent example was the meeting of representatives of the Taliban, who are in power in Afghanistan and have arrest and sanction warrants against almost all of them, with UN representatives in Qatar. Among those who conducted these meetings on behalf of the UN Secretary General was Feridun Sinirlioğlu, who is currently the Secretary General of the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE).

So, what were these exceptions?

HTS, sanctions and diplomacy

The UN sanctions included procedures such as not allowing people on the list into the country and freezing their bank accounts, but they did not foresee arrests where they were deemed to be on Interpol's red list.

The travel exceptions foreseen in the UN sanctions regime were grouped under three main headings:

– Peace talks,

– Humanitarian aid and reconstruction talks

– Health obligations of individuals.

Upon the instructions of Foreign Minister Hakan Fidan, a notification was made to the UN Sanctions Committee a few days before the visit so that Turkey could benefit from the same exceptions without causing international controversy.

Thus, the way was opened for Syrian Defense Minister Kasra and Intelligence Director Hattab, who were in the HTS delegation, to come to Turkey and hold talks by taking advantage of these exceptions.

Tripartite talks in the Ministry of Foreign Affairs

The Syrian delegation, which arrived in Ankara from Damascus Airport (now open) at noon on January 15, first went to Beştepe to meet with President Tayyip Erdoğan. Erdoğan's meeting with Foreign Minister Şeybani was his first official contact with the new Syrian administration.

The meetings between the delegations were held in the Foreign Ministry in a 3+3 format; that is, the Foreign and Defense Ministers and the intelligence chiefs attended the meetings. The bilateral meetings were also held in the Foreign Ministry building; that is, the Minister of National Defense Yaşar Güler and the Director of the National Intelligence Organization İbrahim Kalın met with their opponents in the Foreign Ministry. Since Damascus Airport had not yet been opened to night flights, the HTS leadership representatives left Ankara on the morning of January 16.

The joint press conference with Fidan was also Shaybani's first international press conference, as it was not held in Saudi Arabia during his first visit.

The first concrete result of the talks, as far as it was announced, was that the Turkish Consulate General in Aleppo would reopen on Monday, January 20.

However, after 13 years of civil war, it is clear that Turkey will have much closer relations with the new Syrian administration.

Aligning priorities

The first priority of the HTS administration under the presidency of Shara is to establish control over all of Syrian territory. Therefore, the areas east of the Euphrates River under the control of the SDF, the Syrian organization of the PKK under the protection and guidance of the US, are also a problem for Shara.

This situation, which is one of the problems for the Damascus administration, is Turkey's top priority.

Therefore, the most important item in the political dimension of the Türkiye-Syria talks is the alignment of priorities.

However, there is another addressee of this question, and that is the US. Donald Trump’s candidate for Secretary of State, Marco Rubio, who will take over the presidency on January 20, said in his speech to Congress that support for the SDF will continue for ISIS. This does not match Trump’s “What are we doing in Syria?” rhetoric, but it has been seen in the past that the Pentagon and the American military have their say on these matters.

It is known that Foreign Minister Fidan offered “operational support” to Şeybani in the fight against ISIS.

In order to understand Syria in the new era, it seems right to break away from traditional patterns, correctly evaluate the opportunities that have emerged with the new administration that everyone is in contact with, and try not to fall behind in the accelerating international relations traffic in the world.