Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) 21 Kasım’da çok önemli bir karara imza attı. Fransız Yargıç Nicolas Guillou’nun başkanlık ettiği ve Benin ile Slovenyalı iki kadın yargıçtan oluşan UCM’nin üç kişilik Yargılama Öncesi Dairesi (Pre-trial chamber) İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, eski İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant ve Hamas’ın askeri kanadı komutanı Muhammed Deif hakkında tutuklama emri çıkarılmasına karar verdi. Ne yazık ki tarihi nitelikte sayılabilecek UCM’nin bu kararı, Trump tartışmaları ve geçtiğimiz hafta sonu Suriye’de ortaya çıkan gelişmeler nedeniyle kamuoyunda fazla yankı bulmadı, tabiri caizse güme gitti. Konuyla ilgili olarak medyada yer alan az sayıdaki haberlerde de 7 Ekim saldırılarının mimarı olduğu düşünülen Hamas’lı Deif için çıkarılan tutuklama emrinden hiç söz edilmedi.

Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin tarihçesi

Uluslararası Ceza Mahkemesi, Birleşmiş Milletler çerçevesinde Roma’da toplanan bir konferans sonucunda 1998 yılında kabul edilen Roma Statüsüyle kuruldu. Statü gereği 60 ülke tarafından onaylandığı tarih olan, 11 Nisan 2002 tarihinde faaliyete geçti. Bugün itibariyle 124 ülke UCM’ye taraf. Savaş suçları, insanlığa karşı suçlar, soykırım suçları ve saldırı suçları mahkemenin yargı yetkisine giriyor. UCM, devletleri yargılamaya yetkili değil, sadece kişileri yargılayabiliyor.

UCM kuruluşundan bu yana bazılarında birden fazla şüphelinin bulunduğu 32 davaya bakmış. Yargılama Öncesi Daire bugüne kadar 62 kişi hakkında tutuklama emri çıkarmış. Bunlardan 21’i taraf devletlerin iş birliğiyle yakalanarak mahkeme önüne çıkarılmış. 33 kişi hâlâ tutuklanmayı bekliyor. Yargılananlardan 11’i hüküm giymiş, dördü beraat etmiş.

UCM ilk mahkûmiyet kararını, 2012 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyetindeki milislerin lideri Thomas Lubanga için vermiş. Çocukları savaşa sürerek savaş suçu işlemekten yargılanan Lubanga, 14 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Mahkemenin diğer ünlü müşterileri arasında Netanyahu’nun yanı sıra eski Kenya Cumhurbaşkanlarından Kenyatta, eski Sudan devlet başkanı Ömer-el- Beşir ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de yer alıyor.

ABD ve Uluslararası Ceza Mahkemesi

ABD Roma Statüsü’nün müzakerelerine katılarak ortaya çıkan nihai metni 31 Aralık 2000 tarihinde imzaladı. Ancak George W. Bush döneminde, baştan beri sıcak bakmadığı Statü’den imzasını geri çektiğini açıkladı. ABD, daha sonra kendi vatandaşlarını UCM’nin yargı yetkisi dışında tutabilmek için 100’ün üzerinde ülke ile ikili dokunulmazlık anlaşmaları imzaladı. Bunlarla da yetinmeyen ABD 2002 yılında kamuoyunda “Lahey’i Basma Yasa”sı olarak da bilinen “Amerikan Askeri Personelini Koruma Yasası”nı (ASPA) kabul etti. Bu yasaya göre, UCM’ye taraf ülkeler, ABD ile ikili dokunulmazlık anlaşması imzalamayı ret ettikleri takdirde, bu ülkelere yapılan askeri yardım kesilebiliyor. Yasa ayrıca Amerikan askerlerini kurtarmak için ABD’nin her türlü önlemi alabileceğine ilişkin hükümler içeriyor. Trump yönetimi devraldığında hasbelkader bir Amerikan askeri UCM’lik olursa, maazallah, Trump bu yasaya dayanarak Lahey’i “cehenneme çevirmeye” kalkışabilir.

21 Kasım tarihli Yargılama Öncesi Dairesi’nin tutuklama emri

21 Kasım tarihli Netanyahu, Gallant ve Deif’in tutuklanma emrine giden süreç Filistin’in 2015 yılında UCM’ye taraf olmasına kadar uzanıyor. UCM, 2021 yılından bu yana da Filistin topraklarında savaş suçu işlenip işlenmediğine ilişkin bir soruşturma yürütmekteydi. Geçen yıl 7 Ekim’den sonra bu soruşturmanın kapsamını genişletti.

UCM Savcısı Karim Khan, geçtiğimiz 20 Mayıs günü yaptığı açıklamada İsrail Başbakanı Netanyahu, eski Savunma Bakanı Gallant, Hamas lideri Yahya Sinwar, Hamasın askeri kanadının komutanı Muhammed Deif ve Hamas Siyasi Bürosu Başkanı İsmail Haniye hakkında savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işledikleri gerekçesiyle tutuklama emri kararı verilmesini talep etti. UCM’nin Yargılama Öncesi Dairesi bu talebi, 21 Kasım’da kabul ettiğini açıkladı. Aradan geçen süre içerisinde katledildiklerine ilişkin kesin kanıtlara ulaşıldığından Sinwar ve Haniye hakkındaki iddialar düşürüldü.

Netanyahu ile Gallant’a isnat edilen insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları arasında açlıktan ölüme terk etmeyi bir savaş aracı olarak kullanmak, kasıtlı olarak adam öldürmek, saldırıların kasıtlı olarak sivil halka yönlendirilmesi, zulüm ve insanlık dışı eylemler gibi iddialar sıralanıyor. Hamas’ın askeri kanadının komutanı Muhammed Dief ise öldürme, rehin alma, ırza tecavüz, rehinelere insanlık dışı eylemler ve işkence ile suçlanıyor.

Nereye kadar?

UCM çalışma yöntemi olarak sanıkları gıyaplarında yargılayamıyor. Bu nedenle Netanyahu, Gallant ve Deif taraf ülkelerce tutuklanıp mahkemeye teslim edilmedikleri sürece, UCM’nin yapabileceği bir şey yok. Ama yine de uluslararası hukuku hiçe sayan bunca eylemine rağmen dokunulmaz denilen Netanyahu’ya mahkemenin dokunmuş olması başlı başına takdire şayan bir karar.

Genelde UCM savcılarının tutuklama taleplerini mahkeme ortalama 3-4 haftada karara bağlıyor. Putin’e üç haftada çıkarılan tutuklama emri Netanyahu için tam altı ayda verilebildi. Bu süre içerisinde Yargılama Öncesi Daire’nin üç yargıcı üzerindeki baskıları ve tehditleri tahmin etmek zor değil.

Acaba iki cesur kadın yargıç Beti Hohler (Benin) ve Reine Alapini Gansou olmasa bu karar alınabilir miydi? Her hâl ve kârda Yargılama Öncesi Daire’nin üç yargıcı da övgüyü hak ediyor.

The International Criminal Court (ICC) made a very important decision on November 21. The three-person Pre-trial Chamber of the ICC, chaired by French Judge Nicolas Guillou and consisting of two female judges from Benin and Slovenia, decided to issue arrest warrants for Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu, former Israeli Defense Minister Yoav Gallant and Hamas military wing commander Mohammed Deif. Unfortunately, this decision of the ICC, which can be considered historic, did not receive much public attention due to the Trump debates and the developments that emerged in Syria last weekend; it went to pieces, so to speak. The few news reports in the media on the subject did not mention the arrest warrant issued for Deif, a member of Hamas who is thought to be the architect of the October 7 attacks.

History of the International Criminal Court

The International Criminal Court was established by the Rome Statute, which was adopted in 1998 as a result of a conference held in Rome within the framework of the United Nations. It became operational on April 11, 2002, the date on which it was ratified by 60 countries as required by the statute. As of today, 124 countries are parties to the ICC. War crimes, crimes against humanity, crimes of genocide and crimes of aggression fall under the jurisdiction of the court. The ICC is not authorized to try states, it can only try individuals.

Since its establishment, the ICC has heard 32 cases, some involving multiple suspects. The Pre-Trial Chamber has issued arrest warrants for 62 people to date. Of these, 21 were apprehended with the cooperation of the state parties and brought to trial. 33 people are still awaiting arrest. Of those tried, 11 were convicted and four were acquitted.

The ICC first convicted Thomas Lubanga, a militia leader in the Democratic Republic of Congo, in 2012. Lubanga was tried for committing a war crime by sending children to war and was sentenced to 14 years in prison. Other famous clients of the court include Netanyahu, former Kenyan President Kenyatta, former Sudanese President Omar al-Bashir and Russian President Vladimir Putin.

The United States and the International Criminal Court

The US participated in the negotiations of the Rome Statute and signed the final text on December 31, 2000. However, during the George W. Bush era, it announced that it had withdrawn its signature from the Statute, which it had not been keen on from the beginning. The US later signed bilateral immunity agreements with over 100 countries in order to keep its own citizens out of the jurisdiction of the ICC. Not content with these, the US passed the “American Military Personnel Protection Act” (ASPA), also known to the public as the “Hague Raid Act” in 2002. According to this law, if countries party to the ICC refuse to sign bilateral immunity agreements with the US, military aid to these countries can be cut off. The law also includes provisions stating that the US can take all kinds of measures to save American soldiers. If by chance an American soldier becomes an ICC member when the Trump administration takes over, Trump may, God forbid, attempt to “turn The Hague into hell” based on this law.

Pre-Trial Chamber arrest warrant dated November 21

The process leading to the arrest warrant of Netanyahu, Gallant and Deif dated November 21 dates back to Palestine becoming a party to the ICC in 2015. The ICC had been conducting an investigation into whether war crimes were committed in Palestinian territories since 2021. It expanded the scope of this investigation after October 7 last year.

In a statement on May 20, ICC Prosecutor Karim Khan requested an arrest warrant for Israeli Prime Minister Netanyahu, former Defense Minister Gallant, Hamas leader Yahya Sinwar, Hamas military wing commander Mohammed Deif, and Hamas Political Bureau Chairman Ismail Haniyeh for war crimes and crimes against humanity. The ICC Pre-Trial Chamber announced that it had accepted the request on November 21. Since definitive evidence that they were murdered was obtained in the meantime, the charges against Sinwar and Haniyeh were dropped.

Netanyahu and Gallant are accused of war crimes and crimes against humanity, including using starvation as a weapon of war, intentional killing, deliberately directing attacks at civilians, and cruelty and inhumane acts. Hamas' military wing commander Mohammed Dief is accused of murder, hostage-taking, rape, inhumane acts against hostages and torture.

How far?

As a working method, the ICC cannot try defendants in absentia. Therefore, as long as Netanyahu, Gallant and Deif are not arrested by the party countries and handed over to the court, there is nothing the ICC can do. However, despite all these actions that disregard international law, the fact that the court touched Netanyahu, who is said to be untouchable, is a commendable decision in itself.

The court usually decides on ICC prosecutors' arrest requests in an average of 3-4 weeks. The arrest warrant issued for Putin in three weeks was issued in six months for Netanyahu. It is not hard to imagine the pressure and threats on the three judges of the Pre-Trial Chamber during this time.

Could this decision have been made without the two brave female judges Beti Hohler (Benin) and Reine Alapini Gansou? In any case, all three judges of the Pre-Trial Chamber deserve praise.