Mısır Devlet Başkanı Abdulfettah Es Sisi, dört gözle beklenen Türkiye ziyaretini hafta ortasında gerçekleştirdi. "Sisi" Arap dünyasında çok duyulan bir isim değil. Mısırlı bir gazeteci arkadaşımdan öğrendiğime göre, Arapçada "yavru katır" anlamına geliyormuş. Türkçede ise daha ziyade Mimi, Fifi, Zizi gibi kısaltma isimleri çağrıştırıyor.

Habsburg'ların mutsuz Kraliçesi Sisi

Bir de 1955 yapımı Romy Schneider'ın canlandırdığı filme konu olan Habsburg'ların ünlü imparatoru 1. Franz Joseph'in güzeller güzeli eşi kraliçe Sisi var. Asıl adı Elizabeth olan Sisi'nin aşk, ihanet, intihar ve fırtınalarla dolu değişik bir yaşam öyküsü olmuş. Sisi aynı zamanda Viyana yakınlarındaki Mayerling Şatosunda sevgilisiyle birlikte intihar eden Prens Rudolph'un da annesi.

16 yaşında kuzeni Franz Joseph ile evlenerek girdiği Saray'da aynen Prenses Diana gibi mutlu olamaz. Saray'daki tüm seremonilerden nefret eder. Sigara içmek, ata binmek, sürekli jimnastik yapmak gibi o dönemde hanedan tarafından hoş karşılanmayan hobiler edinir. Bir süre sonra eşinin kendisini aldattığını öğrenince Hanedandan iyice uzaklaşır, sağlık sorunlarını bahane edip başka şehirlere giderek oralarda yaşamaya başlar. Bu seyahatlerinden birinde Cenevre'de Luigi Lucheni isimli bir Sırp tarafından bıçaklanarak öldürülür. İlginç bir tesadüf olarak Mısır Cumhurbaşkanı Sisi'nin Ankara ziyareti, adaşı Kraliçe Sisi'nin öldürülmesinden 126 yıl sonra aynı günlere rastladı.

Türkiye-Mısır ilişkileri

Türkiye-Mısır ilişkileri bana hep Türk Yunan ilişkilerini hatırlatır. Her ikisi de çok uzun geçmişlere dayanır. Tarihte büyük medeniyetler kuran eski Yunan da, eski Mısır da Türklerle yakın ilişkiler kurmuşlar. İlk bilinen yazılı barış anlaşması Kadeş, Mısır Firavunu ll. Ramses ile Hitit Hükümdarı lll. Hattuşili arasında M.Ö.1269 yılında imzalanmış. Gerek Yunanlılar, gerek Mısırlılar aşağı yukarı aynı tarihlerde Osmanlı hükümranlığına girip çıkmışlar. 400 yıl Osmanlı buyruğu altında yaşamış olmalarına rağmen rahat durmamışlar, özellikle 19. yüzyılda sık sık Osmanlı'ya isyan etmişler. 1832 yılında Kavalı Mehmet Ali'nin askerleri Kütahya'ya kadar gelmiş. Yüz yıl sonra da General Trikopis komutasındaki yunan ordusu Sakarya'ya dayanmıştı. Özetle, Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkiler tıpkı Türk-Yunan ilişkileri gibi "aşk ve nefret" temelinde bir ileri bir geri giderek bugünlere gelindi.

Cumhurbaşkanı Sisi'nin Türkiye ziyareti

Türkiye'nin 3 Temmuz 2013 yılında, seçilmiş cumhurbaşkanı Mursi'nin Mareşal Sisi tarafından kuvvet kullanılarak iktidardan uzaklaştırılmasını darbe olarak nitelemesi doğru bir karardı. Oysa Kongre'den Mısır'a yaptığı yardımları geçiremeyeceği korkusuyla ABD ve onu örnek alan Avrupa Birliği Üyeleri Kahire'de yaşananlara bir türlü darbe lafını telaffuz edemedi. Sisi darbesinden bir hafta sonra İstanbul havaalanında karşılaştığım o tarihteki AB'nin genişlemeden sorumlu Komiseri Stefan Füle'ye bu konuda ne düşündüğünü sorduğumda bana ördek testi tekerlemesiyle aşağıdaki cevap verdi:

"Eğer ördeğe benziyorsa, ördek gibi yüzüyorsa, ördek gibi viyaklıyorsa ona ördekten başka bir şey diyemezsiniz."

Ancak, Türkiye başlangıçta Mısır'daki darbeye gösterdiği haklı tepkiyi çok abarttı ve gereksiz bir şekilde uzattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan son ziyarette devlet protokolünün dışına çıkarak havaalanında karşılayıp "kardeşim" diye koluna girdiği Sisi'ye söylemediğini bırakmadı. New York'ta aynı masada görüntülenmemek için BM Genel Sekreteri'nin verdiği geleneksel akşam yemeğine katılmazken, bu hafta Külliye'de ağırlayarak samimi fotoğraflar çektirdi.

Kim kaybetti, kim kazandı?

Öfkeyle kalkan zararla otururmuş. Mısır-Türkiye ilişkilerinin bozuk gittiği 10 yıl boyunca iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler olumsuz etkilenmemiş, hatta daha da gelişmiş. Ama siyasi açıdan kaybeden Türkiye oldu. İster kabul edelim, ister etmeyelim; Mısır'ın Arap dünyası içinde çok önemli bir ağırlığı vardır. Arap ülkelerinin çoğu uluslararası kuruluşlarda Mısır temsilcisinin gözünün içine bakar. Arap ülkelerinde görev yapan bir meslektaşımdan ev sahibi ülke yetkililerinin kendisine her vesileyle Türkiye'nin Mısır'la ilişkilerini düzeltmesini telkin ettiğini duymuştum.

Türkiye, Mısır'la bozuşmakla sadece Arap dünyası içerisinde değil gerek enerji denkleminde, gerek deniz yetki alanlarının sınırlandırılması sürecinde Doğu Akdeniz'de de yalnız kaldı. Mısır'ı kendi eliyle Yunanistan, İsrail, GKRY'den oluşan şer cephesinin kucağına attı.

Cumhurbaşkanı Sisi'nin hafta içerisindeki ziyareti aslında yaklaşık beş yıl süren uğraşların bir sonucu. Normalleşme sürecinde ağırdan alan taraf hep Mısır oldu. Önce İstihbarat Örgütleri Temsilcileri, sonra Dışişleri Bakan Yardımcıları, ardından Dışişleri Bakanları arasındaki temaslar bu yıl başında sevgililer gününde Erdoğan'ın Kahire ziyaretiyle cumhurbaşkanı düzeyine çıkarıldı. Bir de perde arkasından atılan adımlar var. Darbeden sonra Türkiye'ye sığınan Müslüman Kardeşler mensupları ya sınır dışı edildi ya da susturuldu. Dışişleri Bakanlığının internet sitesinin Mısır'a ilişkin bölümündeki "darbe" sözcükleri "askeri müdahale"yle değiştirilmiş.

Neler bekleniyor?

Cumhurbaşkanı Sisi'nin son ziyaretiyle Türkiye-Mısır ilişkilerinde moda tabiriyle beyaz bir sayfa açıldı. Ama Erdoğan ve Sisi'nin hafızalarındaki tatsız hatıraların kolay kolay silineceğini sanmıyorum. İki ülke de birbirlerinin samimiyetlerini bir süre test etmek isteyeceklerdir. Bu süre zarfında Türkiye'nin Müslüman Kardeşler'in Sisi aleyhinde faaliyetlerde bulunmasına müsaade etmemesi, Libya'da ayağına basmaması; Mısır'ın da Yunanistan ve GKRY sevdasından vazgeçip Doğu Akdeniz'de Türkiye'yi rahatsız eden davranışlardan kaçınması ve Kıbrıs sorununda biraz yansız bir tutum izlemeye çalışması önem taşımaktadır.

Egyptian President Abdel Fattah el-Sisi made his much-anticipated visit to Turkey in the middle of the week. "Sisi" is not a name heard very often in the Arab world. As I learned from an Egyptian journalist friend, it means "baby mule" in Arabic. In Turkish, it is more reminiscent of abbreviations such as Mimi, Fifi, Zizi.

Sisi, the unhappy Queen of the Habsburgs

There is also Queen Sisi , the beautiful wife of the famous emperor of the Habsburgs , Franz Joseph I, who is the subject of the 1955 film, played by Romy Schneider . Sisi, whose real name is Elizabeth, had a different life story full of love, betrayal, suicide and storms. Sisi is also the mother of Prince Rudolph, who committed suicide with his lover in Mayerling Castle near Vienna .

She cannot be happy in the Palace, where she entered when she married her cousin Franz Joseph at the age of 16, just like Princess Diana . She hates all the ceremonies in the Palace. She takes up hobbies that were not welcomed by the dynasty at the time, such as smoking, horseback riding, and doing gymnastics all the time. After a while, when she finds out that her husband is cheating on her, she distances herself from the dynasty and starts living in other cities, using health problems as an excuse. During one of these trips, she is stabbed to death by a Serb named Luigi Lucheni in Geneva . As an interesting coincidence, Egyptian President Sisi's visit to Ankara coincided with the same day, 126 years after the murder of his namesake Queen Sisi.

Türkiye-Egypt relations

Turkish-Egyptian relations always remind me of Turkish-Greek relations. Both have very long histories. Both ancient Greece and ancient Egypt, which established great civilizations in history, had close relations with the Turks. The first known written peace treaty was signed in Kadesh, between the Egyptian Pharaoh Ramses II and the Hittite Ruler Hattusili III in 1269 BC. Both the Greeks and the Egyptians came and went under Ottoman rule at about the same time. Despite living under Ottoman rule for 400 years, they could not stay calm and rebelled against the Ottomans frequently, especially in the 19th century. In 1832, the soldiers of Kavali Mehmet Ali came to Kütahya. A hundred years later, the Greek army under the command of General Trikopis reached Sakarya. In short, the relations between Turkey and Egypt, just like Turkish-Greek relations, have come to the present day by going back and forth on the basis of "love and hate".

President Sisi's visit to Türkiye

Turkey’s decision to label the removal of elected President Morsi by Marshal Sisi on July 3, 2013 as a coup was correct. However, the US and the European Union members who follow its example, fearing that they would not be able to pass the aid they provided to Egypt through Congress, could not bring themselves to call the events in Cairo a coup. When I met Stefan Füle , the EU Commissioner responsible for enlargement at the time, at the Istanbul airport a week after the Sisi coup , and asked him what he thought about it, he gave me the following answer, using the duck test rhyme:

"If it looks like a duck, swims like a duck, and squaws like a duck, you can't call it anything but a duck."

However, Turkey initially exaggerated and unnecessarily prolonged its justified reaction to the coup in Egypt. President Erdoğan went beyond state protocol during his last visit and told Sisi everything he didn't say to him, whom he welcomed at the airport and called "brother" by the arm. While he did not attend the traditional dinner hosted by the UN Secretary General in New York in order not to be seen at the same table, he hosted him at the Presidential Complex this week and posed for intimate photos.

Who lost, who won?

Those who get up in anger are said to sit down with a loss. During the 10 years that Egypt-Turkey relations were bad, economic relations between the two countries were not negatively affected and even improved. But Turkey was the political loser. Whether we accept it or not, Egypt has a very important weight in the Arab world. Most Arab countries look the Egyptian representative in the eye in international organizations. I heard from a colleague working in Arab countries that the host country officials always urged him to improve Turkey's relations with Egypt.

By falling out with Egypt, Turkey was left alone not only in the Arab world but also in the Eastern Mediterranean, both in the energy equation and in the process of delimiting maritime jurisdictions. It threw Egypt into the arms of the evil front consisting of Greece, Israel and the Greek Cypriot Administration.

President Sisi’s visit during the week is actually the result of efforts that have lasted about five years. Egypt has always been the party that has been slow in the normalization process. First, the contacts between the representatives of intelligence agencies, then the deputy foreign ministers, and then the foreign ministers were raised to the presidential level with Erdoğan’s visit to Cairo on Valentine’s Day at the beginning of this year. There are also steps taken behind the scenes. Members of the Muslim Brotherhood who took refuge in Turkey after the coup were either deported or silenced. The words “coup” on the section of the Foreign Ministry’s website regarding Egypt have been replaced with “military intervention.”

What to expect?

With President Sisi's recent visit, a new page has been opened in Turkish-Egyptian relations, as the saying goes. But I don't think the unpleasant memories in Erdoğan and Sisi's minds will be erased easily. Both countries will want to test each other's sincerity for a while. During this period, it is important for Turkey not to allow the Muslim Brotherhood to engage in activities against Sisi, not to step on his toes in Libya, and for Egypt to abandon its love of Greece and the Greek Cypriot Administration, avoid behaviors that bother Turkey in the Eastern Mediterranean, and try to adopt a somewhat neutral stance on the Cyprus issue.