Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi, Türkiye’ye yaptığı ilk ziyarette 4 Eylül’de Ankara’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Esenboğa havalimanında karşılandı, havalimanından uğurlandı.

Hatırlanacağı üzere, ilişkilerin bozulduğu 2013 yılından normalleşme sürecinin başladığı yakın zamana kadar Erdoğan, Cumhurbaşkanı Sisi’ye karşı çok sert bir tutum takınmış, onu “katil” olarak nitelendirmiş ve hatta Sisi’nin de bulunması nedeniyle Birleşmiş Milletler gibi uluslararası forumlarda resmi yemeklere katılmayı reddetmişti.

Sisi ziyareti, iktidarın keskin dönüşleri

Mısır, Türkiye’nin içişlerine karıştığını ileri sürerek Kasım 2013’te Türkiye’nin Kahire Büyükelçisini “istenmeyen kişi” ilan etmiş, Türkiye de aynıyla mukabelede bulunmuştu.

Türkiye’nin Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri başta olmak üzere pek çok bölge ülkesiyle ilişkilerinin bozuk olmasının yarattığı zarar uç noktalara gelince, iktidar keskin dönüşlerinden birini daha gerçekleştirdi ve Mısır’la normalleşme çabaları 2020’de başladı.

Normalleşme süreci kapsamında 10 yıl aradan sonra Mısır’la diplomatik ilişkiler tekrar Büyükelçilik düzeyine yükseltildi, Dışişleri Bakanları karşılıklı gidip geldiler, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 14 Şubat 2024 tarihinde Mısır’a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi.

17 alanda anlaşma imzalandı

İki cumhurbaşkanı, Ankara’da, Erdoğan’ın Kahire’yi ziyareti sırasında oluşturulan, daha doğrusu ilişkiler bozulmadan önce 2011’de Muhammed Mursi döneminde oluşturulan ve uyarlanan, Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin ilk toplantısına eşbaşkanlık ettiler.

Günün sonunda, aralarında enerji, teknoloji ve turizmin de bulunduğu 17 alanda anlaşmalar imzalandı.

İki cumhurbaşkanı görüşmelerinin ardından düzenledikleri basın toplantısında ticaret ve ekonominin yanı sıra turizm alanlarında işbirliği potansiyelini dile getirdiler, son iki yıldır 6 ila 8 milyar dolar arasında seyreden ticaret hacminin 15 milyar dolara çıkarılması hedefini teyit ettiler.

Enerji alanında imzalanan anlaşmanın somut bir konuda mutabakattan ziyade, gelecekteki işbirliği olanaklarının araştırılması için bir çerçeve oluşturmasına yönelik olduğu anlaşılmakta.

Potansiyel yatırımcılar aynı

Enerji alanında öne çıkan iki konu, Türkiye’nin Mısır’dan LNG alımı ve Mısır gazının Avrupa’ya naklinde Türkiye’nin rolünün olup olamayacağıdır.

Savunma konusunda bir anlaşma imzalanmadı ama bu alanda potansiyel işbirliği ve satış konuları ele alınmış.

İki ülkenin bir diğer ortak özelliği, yabancı yatırım çekme konusunda çok iştahlı olmalarıdır. Ama göz diktikleri potansiyel yatırımcıların (başta Körfez ülkeleri) aynı olması, iki ülkeyi bu alanda rakip haline getirmektedir.

Ankara’daki görüşmede, deniz yetki alanları ile Yunanistan ve GKRY ile ilişkiler konularının da ele alındığı tahmine müsaittir.

Yunanistan ve GKRY Türkiye-Mısır ilişkilerinin sorunlu olduğu dönemde, Türkiye’nin yokluğunun oluşturduğu boşluğa sızıp oraya yerleştiler ve şimdi, Türkiye-Mısır ilişkilerinin özellikle bazı veçhelerinde, öyle veya böyle, bir faktör haline geldiler.

Erdoğan-Sisi toplantısında Gazze gündemde

Bölgesel ve uluslararası meselelere gelince, konjonktürel olarak İsrail’in Gazze ve Batı Şeria’ya yönelik savaşı gündemin en üst sıralarında yer almıştır.

İki cumhurbaşkanının basın toplantısında bu konuda yaptıkları açıklamalar sürpriz olmamıştır.

Gazze’ye ve İsrail’e komşu olması, Arap dünyasındaki konumu ve İsrail ile ilişkileri İsrail-Filistin çatışması açısından Mısır’ı çok özel bir noktaya koymaktadır.

Mısır, ateşkes görüşmelerinde ev sahibi ve arabulucu rolünü de üstlenmiştir. Gazze’ye yapılan uluslararası insani yardımlar da Mısır üzerinden gitmektedir.

Türkiye, Mısır ile işbirliği yapmaya isteklidir ancak iki ülke özellikle Hamas konusunda benzer yaklaşımlara sahip değiller.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hamas’a sempatisi, Hamas’ı konumlandırdığı yer, Mısır dahil olmak üzere, bölge ülkelerince paylaşılmıyor.

Ayrıca, Mısır öteden beri, başka ülkelerin ve özellikle Türkiye’nin Filistin meselesine fazla müdahil olmasından memnunluk duymamıştır.

Gazze için işbirliği beklemek gerçekçi değil

Basın toplantısında Sisi’nin Hamas’a ve İsmail Haniye’ye hiç değinmemesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ise, her vesileyle üstüne basa basa dile getirdiği ve şad ettiği Haniye’yi ismen zikretmeden, “İsrail’in müzakere yürüttüğü muhatabını şehit ettiği” sözleriyle geçiştirmesi bile konunun hassasiyeti ve farklı bakış açıları hakkında çok şey anlatıyor.

Konsey Toplantısının ortak bildirisinin Filistin’le ilgili maddelerinde (27-30) kullanılan ton ve ifadelerin, en üst düzey devlet yetkililerimizin konuyla ilgili beyanlarıyla ve başka mecralarda yayınlanan bildirilerle kıyaslanması da bu çerçevede fikir vermektedir.

Hülasa, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Sisi, Türkiye ve Mısır’ın Filistin meselesinde ortak bir duruşa sahip olduklarını söylediler ama, İsrail’in saldırganlığına son verilmesi için çağrı yapılması, iki devletli çözüme destek verilmesi ve insani yardım gönderilmesi dışında, Türkiye ile Mısır’ın derin, somut ve sonuç alıcı bir işbirliği içinde olmalarını beklemek gerçekçi değildir.

Libya, Suriye, Afrika Boynuzu

İki cumhurbaşkanı, Libya, Suriye, Afrika Boynuzu ve Sudan’a atıfta bulunarak bölgesel ve uluslararası alanda önem verdikleri diğer ortak konuları ortaya koydular.

Birlikte çalışmanın ve insani krizleri önlemenin önemine vurgu yapılması yeni dönem ilişkilerinin ruhuna uygundu. Tabi, uygulamaya bakmak gerekir.

Türkiye ve Mısır, Libya’da tehlikeli sayılabilecek bir şekilde karşı karşıya gelmişlerdi. İlişkilerinin olumluya evrilmesi Libya’ya da yansıdı, ancak Libya hala çok karışık ve çatışmalar her an yine patlayabilir.

Türkiye ile Mısır işbirliği yapabilirlerse, Libya’da barış ve istikrarın tesisine önemli katkıda sağlanacaktır. Ama galiba meseleye hala tam olarak aynı zaviyeden bakacak noktada değiller.

İki ülkenin yolları Afrika Boynuzunda, Etiyopya, Somali ve Somaliland üçgeninde de kesişiyor. Her iki ülkenin de Somali ile iyi ilişkileri var ancak Mısır, Rönesans Barajı nedeniyle Etiyopya ile gerginlik yaşıyor.

Etiyopya ve Somali arasındaki müzakerelere ev sahipliği yapan Türkiye, Mısır’ın istemesi halinde Mısır ve Etiyopya arasındaki ilişkilerin iyileştirilmesinde rol oynayabilir.

10 yılı niye kaybettik

İki cumhurbaşkanının ortak basın toplantısında soru alınmaması kayda değerdir.

Bu alışılmadık uygulama, bazı temel konulardaki farklılıkların ortaya çıkmasını ve henüz oluşum aşamasında olan “ilişkilerdeki yeni döneme” gölge düşürme riskini almak istememelerine bağlanabilir.

Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkilerin “normalleşmesi” çok doğru olmuştur ve sevinilecek bir gelişmedir.

Ama, ilişkilerin bozulmasına yol açan sebeplerde hiçbir değişiklik yokken ilişkiler düzeltildi. İnsan, bu durumda aradaki 10 yılı niye kaybettik sorusunu sormadan edemiyor.

Öte yandan, bugün itibarıyla, iki ülke arasında daha rahat gelişecek alanların esas olarak ikili ilişkiler sahasında olduğu, bazı temel bölgesel meselelerde görüş ve yaklaşım farklılıklarının bütünüyle ortadan kalkmadığı söylenebilir.

Her halükârda, bu aşamada önemli olan husus, iki ülke arasında güvenin tam olarak tesis edilebilmesi ve Doğu Akdeniz’in en önemli iki ülkesinin doğru bir zeminde ilişkilerini ilerletebilmeleridir.

Egyptian President Abdel Fattah al-Sisi was welcomed and seen off at Esenboğa Airport by President Recep Tayyip Erdoğan in Ankara on September 4, during his first visit to Turkey.

As you may recall, from the time relations deteriorated in 2013 until the start of the normalization process, Erdoğan took a very harsh stance against President Sisi, describing him as a “murderer” and even refusing to attend official dinners at international forums such as the United Nations due to Sisi’s presence.

Sisi visit, sharp turns of power

Egypt declared the Turkish Ambassador to Cairo “persona non grata” in November 2013, claiming that Turkey was interfering in its internal affairs, and Turkey responded in kind.

As the damage caused by Turkey's damaged relations with many regional countries, especially Saudi Arabia and the United Arab Emirates, reached extreme levels, the government made another sharp turn and normalization efforts with Egypt began in 2020.

As part of the normalization process, diplomatic relations with Egypt were raised to the Ambassadorial level after a 10-year hiatus, Foreign Ministers visited each other, and President Recep Tayyip Erdoğan paid an official visit to Egypt on February 14, 2024.

Agreements signed in 17 areas

The two presidents co-chaired the first meeting of the High-Level Strategic Cooperation Council in Ankara, which was created during Erdogan's visit to Cairo, or rather was created and adapted in 2011 during the presidency of Mohamed Morsi, before relations deteriorated.

By the end of the day, agreements were signed in 17 areas, including energy, technology and tourism.

The two presidents held a press conference after their meeting, where they expressed the potential for cooperation in the fields of trade, economy, and tourism, and confirmed the goal of increasing the trade volume, which has been between $6 billion and $8 billion for the last two years, to $15 billion.

It is understood that the agreement signed in the field of energy is aimed at creating a framework for exploring future cooperation opportunities rather than reaching an agreement on a concrete issue.

Potential investors are the same

Two prominent issues in the field of energy are Turkey's purchase of LNG from Egypt and whether Turkey can play a role in the transportation of Egyptian gas to Europe.

No agreement was signed on defense, but potential cooperation and sales in this area were discussed.

Another common feature of the two countries is that they are very eager to attract foreign investment. However, the fact that the potential investors they set their sights on (primarily the Gulf countries) are the same makes the two countries rivals in this field.

It is possible to assume that maritime jurisdiction areas and relations with Greece and the Greek Cypriot Administration were also discussed during the meeting in Ankara.

During the problematic period in Turkish-Egyptian relations, Greece and the Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus infiltrated the vacuum created by Turkey's absence and settled there, and now, in one way or another, they have become a factor, especially in some aspects of Turkish-Egyptian relations.

Gaza on the agenda at Erdoğan-Sisi meeting

When it comes to regional and international issues, Israel's war on Gaza and the West Bank has been at the top of the agenda.

The statements made by the two presidents on this issue at the press conference were not surprising.

Being neighbors to Gaza and Israel, its position in the Arab world, and its relations with Israel put Egypt in a very special position in terms of the Israeli-Palestinian conflict.

Egypt has also taken on the role of host and mediator in the ceasefire talks. International humanitarian aid to Gaza also goes through Egypt.

Türkiye is willing to cooperate with Egypt, but the two countries do not have similar approaches, especially regarding Hamas.

President Erdoğan's sympathy for Hamas and where he positions Hamas are not shared by the countries in the region, including Egypt.

Moreover, Egypt has long been unhappy with the excessive involvement of other countries, especially Turkey, in the Palestinian issue.

Expecting cooperation for Gaza is unrealistic

The fact that Sisi did not mention Hamas and Ismail Haniyeh at all during the press conference, and that President Erdoğan did not mention Haniyeh by name, which he always emphasizes and praises, and simply dismissed him by saying that “Israel martyred its negotiating partner,” speaks volumes about the sensitivity of the issue and the different perspectives.

Comparing the tone and expressions used in the articles (27-30) of the joint declaration of the Council Meeting on Palestine with the statements of our highest-level state officials on the subject and with the declarations published in other media also provides an idea in this context.

In short, President Erdoğan and Sisi said that Turkey and Egypt have a common stance on the Palestinian issue , but it is unrealistic to expect Turkey and Egypt to engage in deep, concrete and productive cooperation, other than calling for an end to Israel's aggression, supporting a two-state solution and sending humanitarian aid.

Libya, Syria, Horn of Africa

The two presidents outlined other issues of common importance to them regionally and internationally, referring to Libya, Syria, the Horn of Africa and Sudan.

The emphasis on working together and preventing humanitarian crises was in line with the spirit of new-era relations. Of course, we need to look at the implementation.

Turkey and Egypt had come face to face in Libya in a dangerous way. The positive development of their relations was reflected in Libya as well, but Libya is still very chaotic and conflicts could break out again at any time.

If Turkey and Egypt can cooperate, it will contribute significantly to establishing peace and stability in Libya. But it seems that they are still not at the point where they can look at the issue from exactly the same perspective.

The two countries' paths also intersect in the Horn of Africa, in the triangle of Ethiopia, Somalia and Somaliland. Both countries have good relations with Somalia, but Egypt has tensions with Ethiopia over the Renaissance Dam.

Turkey, which hosts negotiations between Ethiopia and Somalia, could play a role in improving relations between Egypt and Ethiopia if Egypt so desires.

Why did we lose 10 years?

It is noteworthy that no questions were taken at the joint press conference of the two presidents.

This unusual practice can be attributed to their unwillingness to risk revealing differences on some fundamental issues and casting a shadow over the “new era in relations” that is still in its infancy.

The "normalization" of relations between Türkiye and Egypt is a very correct and welcome development.

But, while there was no change in the reasons that caused the breakdown of the relations, the relations were fixed. In this case, one cannot help but ask why we lost the 10 years .

On the other hand, it can be said that as of today, the areas that will develop more easily between the two countries are mainly in the field of bilateral relations, and the differences of opinion and approach on some basic regional issues have not completely disappeared.

In any case, the important thing at this stage is that trust can be fully established between the two countries and that the two most important countries of the Eastern Mediterranean can advance their relations on the right ground.