SURİYE ile normalleşme hedefinin gündeme yerleşmesiyle birlikte, terörle mücadele başlığı bu dosyanın en kritik konularından biri olarak karşımıza çıkıyor.

Bu çerçevede PKK’nın Suriye’deki askeri uzantısı olan YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG), Türkiye açısından en hassas meseleler arasında yer alıyor.

Suriye’de Fırat’ın doğusunda ABD’nin himayesinde ortaya çıkan “Özerk Yönetim”in kilit kadrolarında da PKK’nın Suriye’deki uzantılarının siyasi kanadını temsil eden PYD örgütü baskın bir konumdadır.

Türkiye, PKK’nın uzantıları YPG ile PYD’yi ve bunların baş rolde oldukları Fırat’ın doğusundaki askeri ve siyasi yapılanmaları doğrudan kendisine dönük bir terör tehdidi olarak görüyor. Bu tehditle mücadeleyi aynı zamanda, Suriye’nin toprak bütünlüğü hedefi çerçevesinde, Esad rejimi ile muhtemel bir işbirliği zemininin ortak paydalarından biri olarak değerlendiriyor.

*

Suriye’deki Esad rejimi de Türkiye ile diyalogun başlayabilmesi için ileri sürdüğü koşullar arasında kendisinin terörist olarak tanımladığı grupların durumunu masaya getiriyor.

Muhtelif açıklamalara bakılırsa, rejim, iç savaşta kendisine karşı silahlı mücadele yürütmüş olan eski adıyla ÖSO (Özgür Suriye Ordusu), yeni adıyla SMO (Suriye Milli Ordusu) bünyesindeki grupları da büyük ölçüde terörist olarak niteliyor.

Bu gruplar, bugün Türkiye’nin himaye ettiği ve Suriye’nin kuzeyinde TSK’nın kontrolündeki harekat bölgelerinde sahada görev yapan silahlı unsurlar.

Dolayısıyla, Türkiye ile Suriye arasında kamuoyuna da yansıdığı üzere sancılı bir şekilde seyretmekte olan normalleşme arayışlarında terör tartışmasının dikenli bir mesele olarak ortaya çıkması şaşırtıcı değildir.

*

Gelgelelim, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) Suriye konusunda alınmış muhtelif kararlar buradaki tıkanıklığın aşılmasında pekala yol gösterici bir işlev görebilir.

Bunun için öncelikle BMGK’nın 2015 yılında Suriye krizine çözüm olmak üzere temel referans çerçeve olarak kabul ettiği 2254 sayılı karara başvurabiliriz. BMGK’nın 2254 sayılı kararı, Suriye’deki terör örgütlerinin faaliyetlerinin “önlenmesi ve bastırılmasını” önemli hedeflerden biri olarak tanımlıyor.

İlgili kararın sekizinci maddesinde, Suriye’de faaliyet gösteren terör örgütlerinin bir bölümünün adı spesifik olarak kayda geçiriliyor; DEAŞ, El-Nusra Cephesi ve El Kaide şeklinde...

Aynı kararda bir de hedef olarak “DEAŞ ve El Kaide ile bağlantılı olup BM Güvenlik Konseyi tarafından terörist olarak belirlenebilecek bireyler, gruplar, varlıklar, girişimler” gibi genel bir çerçeve de çiziliyor. Karar, böylelikle sonrasına dönük yeni terör örgütlerinin tanımlanması görevini BMGK’ya bırakıyor.

*

İşin püf noktası BMGK kararının terör örgütleri için getirdiği tanımlamalarda görülebilir. Çünkü ÖSO/SMO, başta BMGK olmak üzere BM organları tarafından herhangi bir şekilde terörist olarak nitelenmiş değil.

Keza, ÖSO/SMO’nun arkasındaki siyasi yapılar da BM’nin başını çektiği siyasi çözüme yönelik müzakere süreci içinde ‘ılımlı muhalefet’ olarak kabul edilip muhatap alınıyor.

Dolayısıyla BMGK kararlarına dayanarak, ÖSO/SMO’yu farklı bir çerçeveye yerleştirebilmek açısından hukuki bir dayanak pekala bulunabilir.

Nitekim, Ruslar uzun bir zamandır özellikle İdlib’le ilgili resmi açıklamalarında da “Ilımlı muhalefet- El Nusra” ayrımını yapıyorlar.

*

Konu BM tarafından tanımlanmış olan terörist gruplara gelince şöyle bir tablo beliriyor. DEAŞ ve El Kaide’nin terörist kimlikleri konusunda bütün aktörler arasında herhangi bir görüş ayrılığı yoktur.

Burada karşımıza çıkan tartışmalı konu, kısaca HTŞ olarak adlandırılan Heyet Tahrir eş Şam (HTŞ) isimli yapıdır. HTŞ, başından beri El Nusra kimliğiyle, BM tarafından terörist olarak kabul edilen bir örgüt. Ve bunun uzun bir öyküsü var.

Bu örgüt, Suriye’de iç savaşın 2011 yılında patlak vermesinden sonra 2012 yılında El Nusra Cephesi adı altında El Kaide’nin Suriye temsilciliği olarak kurulmuştu.

Rejime karşı sert bir mücadele yürüten bu grup, iç savaşı rejimin kazanmasından ardından Hatay’a bitişik olan İdlib’e çekilmişti. Örgütün lideri Ebu Muhammed el Culani, 2017 yılında örgütünün adının Heyet Tahrir eş Şam (HTŞ) olarak değiştiğini ve El Nusra/El Kaide ile bir bağlantısının kalmadığını ileri sürmüştü.

Gelgelelim BM Güvenlik Konseyi’nin DEAŞ, El Kaide ve bunlarla bağlantılı terör örgütlerini izleyen Yaptırımlar Komitesi, yaptığı değerlendirmede isim değişikliğini yeterli bulmayarak, HTŞ’nin El Kaide/Nusra’nın şubesi olmaya devam ettiğini belirtmişti. BM Güvenlik Konseyi’nin ilgili komitesi 2018 yılında HTŞ’yi “terör örgütü” olarak ilan edip yaptırım listesine almıştı.

Türkiye de 2018 yılı ağustos ayında bu listeyi onaylayarak HTŞ’yi terör örgütü olarak tanımıştı.

BM Güvenlik Konseyi’nin ilgili komitesi, belli aralıklarla terör örgütü listelerini güncelliyor. HTŞ’nin bu listeden çıkmak için bütün hamlelerine karşılık, BMGK, 2021 yılında yaptığı güncellemede HTŞ’nin yine terör örgütleri listesinde kalmasını kararlaştırdı.

*

Konunun Türkiye açısından sıkıntı yaratan bir yönü, HTŞ’nin Suriye’nin kuzeybatısında muhalefetin kontrol ettiği son kale olan İdlib’de alan hâkimiyetine sahip olmasıdır. Esad rejimi ve destekçisi Rusya, İdlib sınır hattında karşılarında silahlı muhatap olarak BMGK’nın terörist kimliğiyle tanımladığı HTŞ’yi buluyor.

Ayrıca, İdlib’de yeni bir savaşın patlak vermesi halinde Türk sınırına doğru büyük bir göç dalgasının tetiklenmesi ihtimalinden çekinen Türkiye de caydırıcılık yaratmak üzere HTŞ’nin de sahada olduğu İdlib’de kuvvetli bir askeri güç bulunduruyor.

Bu arada, Türkiye’nin Rusya ve İran’la birlikte yer aldığı Astana Süreci içinde kabul edilen ortak açıklamalarda da sıkça BMGK’nın 2254 sayılı kararında yer alan ifadelere yer verilirken, HTŞ’den de açıkça bir terör örgütü olarak söz ediliyor, bu örgütün İdlib’teki faaliyetlerinin yarattığı “kaygılar” ifade ediliyor.

*

Bu açıdan bakıldığında Türkiye ile Suriye arasında normalleşme sürecinin başlamasında kolaylaştırıcılık rolüne soyunmuş olan Rusya’nın da geçmişte sıkça yaptığı gibi Türkiye ile arasındaki ortak mutabakatlardan hareketle HTŞ meselesini açması şaşırtıcı olmayacaktır.

Öte yandan, aynı Astana metinlerinde, örneğin en son geçen 25 Ocak’taki ortak açıklamada “Terörü destekleyen ülkelerin Suriye’nin kuzeydoğusunda gayrimeşru özyönetim girişimleri dahil olmak üzere Suriye devletinin birliğine zarar veren eylemlerine” yönelik bir “kınama” da yer alıyor.

Burada kastedilen girişimin Fırat’ın doğusundaki “Özerk Yönetim” olduğu, bu çerçevede Türkiye, Rusya ve İran’ın ortak mesajlarının adres olarak ABD ve PKK’nın uzantıları YPG/PYD/SDG’ye yöneldiği aşikârdır.

Her halükârda Suriye ile normalleşme sürecinin tartışıldığı bir dönemde gündemimize gelmesi muhtemel görünen HTŞ’ye biraz daha yakından bakmak gerekiyor. Yarın da BM Güvenlik Konseyi’nin Yaptırımlar Komitesi çerçevesinde hazırlanmış olan yeni bir rapor üzerinden HTŞ konusunda ortaya konan son bulgulara biraz yakından bakmaya çalışalım.

With the goal of normalization with SYRIA being placed on the agenda, the title of combating terrorism emerges as one of the most critical issues of this file.

In this context, the Syrian Democratic Forces (SDF), of which the YPG, the military extension of the PKK in Syria, forms its main backbone, is among the most sensitive issues for Turkey.

The PYD organization, which represents the political wing of the PKK's extensions in Syria, has a dominant position among the key staff of the " Autonomous Administration " that emerged under the auspices of the USA in the east of the Euphrates in Syria .

Turkey sees PKK's extensions, YPG and PYD, and the military and political structures in the east of the Euphrates in which they play a leading role, as a direct terrorist threat to itself. It also considers the fight against this threat as one of the common denominators of a possible basis for cooperation with the Assad regime, within the framework of the goal of Syria's territorial integrity.

*

The Assad regime in Syria also brings to the table the situation of the groups it defines as terrorists among the conditions it puts forward for the start of dialogue with Turkey.

Judging by various statements, the regime largely describes the groups within the former FSA (Free Syrian Army) and the new SNA (Syrian National Army), which waged an armed struggle against it in the civil war, as terrorists.

These groups are armed elements operating in the operational areas protected by Turkey and under the control of the Turkish Armed Forces in northern Syria.

Therefore, it is not surprising that the terrorism debate has emerged as a thorny issue in the search for normalization between Turkey and Syria, which, as reflected in the public opinion, is painful.

*

However, various decisions taken by the United Nations Security Council (UNSC) on Syria may well serve a guiding function in overcoming the deadlock here.

For this, we can first refer to resolution number 2254, which was adopted by the UNSC in 2015 as the basic reference framework for a solution to the Syrian crisis. UNSC resolution No. 2254 defines the "prevention and suppression" of the activities of terrorist organizations in Syria as one of the important goals.

In the eighth article of the relevant decision, the names of some of the terrorist organizations operating in Syria are specifically recorded; In the form of DAESH, Al-Nusra Front and Al Qaeda...

In the same decision , a general framework is also drawn as the target, such as "individuals, groups, entities, initiatives that are linked to DAESH and Al Qaeda and can be determined as terrorists by the UN Security Council" . The decision thus leaves the task of defining new terrorist organizations for the future to the UNSC.

*

The trick can be seen in the definitions of the UNSC resolution for terrorist organizations. Because FSA/SNA has not been described as terrorist in any way by UN bodies, especially the UNSC.

Likewise, the political structures behind the FSA/SNA are accepted as the 'moderate opposition' and addressed in the negotiation process for a political solution led by the UN.

Therefore, based on the UNSC decisions, there may well be a legal basis to place the FSA/SMO in a different framework.

As a matter of fact, the Russians have been making a distinction between the "moderate opposition - Al Nusra" in their official statements, especially regarding Idlib, for a long time .

*

When it comes to terrorist groups defined by the UN, the following picture emerges. There is no disagreement among all actors regarding the terrorist identities of DAESH and Al Qaeda.

The controversial issue we encounter here is the structure called Hayat Tahrir al-Sham (HTS), also known as HTŞ for short. HTS, under the identity of Al Nusra, is an organization that has been recognized as a terrorist by the UN since the beginning. And this has a long story.

This organization was established in 2012 as the Syrian representative of Al-Qaeda under the name of Al-Nusra Front, after the civil war in Syria broke out in 2011.

This group, which waged a harsh struggle against the regime, retreated to Idlib, adjacent to Hatay, after the regime won the civil war. The leader of the organization, Abu Muhammad al-Julani , claimed that the name of his organization changed to Hayat Tahrir al-Sham (HTS) in 2017 and that it had no connection with Al Nusra/Al Qaeda.

However, the Sanctions Committee of the UN Security Council, which monitors DAESH, Al Qaeda and their affiliated terrorist organizations, did not find the name change sufficient in its assessment and stated that HTS continued to be a branch of Al Qaeda/Nusra. The relevant committee of the UN Security Council declared HTS as a "terrorist organization" and included it in the sanctions list in 2018 .

Türkiye also approved this list and recognized HTS as a terrorist organization in August 2018.

The relevant committee of the UN Security Council updates the terrorist organization lists at regular intervals. Despite all the moves of HTS to be removed from this list, the UNSC decided to keep HTS on the list of terrorist organizations in its 2021 update.

*

One aspect of the issue that creates trouble for Turkey is that HTS has territorial dominance in Idlib, the last stronghold controlled by the opposition in northwestern Syria. The Assad regime and its supporter Russia find HTS, defined as a terrorist by the UNSC, as their armed interlocutor on the Idlib border line.

In addition, Turkey, which is afraid of the possibility of triggering a large wave of migration towards the Turkish border if a new war breaks out in Idlib, maintains a strong military force in Idlib, where HTS is also on the ground, to create deterrence.

Meanwhile, in the joint statements adopted within the Astana Process in which Turkey takes part together with Russia and Iran, the expressions in the UNSC resolution No. 2254 are frequently included, while HTS is also openly mentioned as a terrorist organization, and this organization's Idlib "Concerns" created by its activities in , are expressed.

*

From this perspective, it would not be surprising if Russia, which has undertaken the role of facilitator in the beginning of the normalization process between Turkey and Syria, opened the HTS issue based on the common agreements between it and Turkey, as it often did in the past.

On the other hand, the same Astana texts, for example, in the latest joint statement of January 25, also include a “condemnation” of “the actions of countries supporting terrorism that undermine the unity of the Syrian state, including illegitimate attempts at self-government in the northeast of Syria.”

It is obvious that the initiative referred to here is the "Autonomous Administration" in the east of the Euphrates , and in this context, the joint messages of Turkey, Russia and Iran are addressed to the USA and the extensions of the PKK, YPG/PYD/SDF.

In any case, it is necessary to take a closer look at HTS, which seems likely to come to our agenda at a time when the normalization process with Syria is being discussed. Tomorrow, let's try to take a closer look at the latest findings on HTS through a new report prepared within the framework of the Sanctions Committee of the UN Security Council.