Dünya, geleneksel güç dengeleriyle ve şiddet ile tanımlanan bir döneme geri süratle dönerken, ekonomiden askeri güce, bilim ve teknolojiden sanat ve kültüre, insan sermayesinin kalitesine kadar her alanda güçlü olmamız hayatı önem taşıyor.

Bu amaçla, iç sorunlarımızı ivedilikle çözmeli ve zayıf noktalarımızı güçlendirmeye odaklanmalıyız; değişen küresel dinamikleri ve aktörleri doğru bir şekilde okumalı ve kendimizi doğru ittifaklar ve ortaklıklar içinde akıllıca konumlandırmalıyız.

Retorik ve magafon diplomasisi

Retorik ve megafon diplomasisini çok seviyoruz ama o şekilde sadece belli bir yere kadar ilişkileri götürebiliriz.

Gerçek güç kaldıracı olmayanlar, büyük ihtimalle marjinalleşecek, parçalanacak veya yeni ortaya çıkan küresel düzende en alt sıralara itilecektir.

Acı bir gerçek olarak, acımasız bir dünya tarihine girdiğimizi ve sert gücün tam anlamıyla devrede olduğunu kabul etmeliyiz.

Böylesine bir dönüm noktasında, ulusal güvenlik çıkarlarımızı ve dünya sistemindeki yerimizi yeniden tanımlamak, mevcut ilişkilerimizi ve ittifaklarımızı gözden geçirmemizi ve büyük güçlerle yeni ortaklıklar kurmamızı gerektirmektedir—elbette kendi gücümüzü ne küçümseyerek ne de abartarak.

En önemlisi, coğrafyamızda istikrarlı ve müreffeh komşulara sahip olmayı önceliklendirmek. Onların durumu, bizim üzerimizde çok olumsuz yansımalar yaratıyor.

Aileler gibi, ülkeler de komşularını seçemez; hepimiz coğrafyanın mahkumuyuz. Ancak kontrol edebileceğimiz şey, nasıl bir arada var olacağımız ve ortak bir gelecek yaratma çabası. Hepimizin aynı gemide olduğunu da bilincimize yerleştirmek gerekiyor.

Lakin farklı algılar, tarihi yükler, çatışan ekonomik ve güvenlik çıkarlarıyla, komşularımızla bu ortak anlayışı sağlamak hiç kolay değil. Dahası, fundamentalizm, aşırılık, terör, tarihsel düşmanlıklar, otoriter yönetimler, yoksulluk, iklim değişikliği ve şu, gıda ve enerji üzerindeki çatışmalar, birlikte yaşamı oldukça zorlaştırıyor.

“Büyük Orta Doğu”: Bir vizyon mu, yoksa bir komplo mu?

Komşularımızın bize nasıl etkide bulunabileceğini anlamak için, yanıbaşımızdaki Irak ve Suriye’nin parçalanmasından kaynaklanan kendi ciddi iç sorunlarımıza bakmak yeterli.

Benzer şekilde, İran’ın, geniş bir şekilde spekülasyonu yapılan Azeri, Beluç, Peştun ve Kürt bölgelerine bölünmesi halinde, bölgede ve bizde on yıllarca sürecek eşi benzeri görülmemiş bir kaos ve felaketin tetikleneceğini de öngörmek zor değil.

Bölgenin haritasını yeniden çizmeye yönelik çabalar, sıklıkla “Büyük Orta Doğu” planı olarak adlandırılıyor hala. Bu, sanıldığının aksine, geçmişin bir kalıntısı değil, günümüzde de devam eden sistematik bir plan.

Ankara’da daha önce üst düzey diplomat olarak görev yapmış, Britanya’dan önde gelen bir figürün bana Londra’da, “Türkiye ve bölgeyi sadece bugünün prizmasından değil, 25-30 yıl sonraki olası senaryolar ışığında değerlendiriyoruz.” demesini iyi hatırlıyorum.

Böylesine uzun vadeli bir stratejinin arkasında “üst bir zeka,” küresel efendiler, bir Yahudi komplosu veya istihbarat servisleri olup olmadığı çok önemli değil.

Ancak, NATO’da, OECD’de, Başbakanlıkta, dış işlerinde, çok uluslu şirketlerde, düşünce kuruluşlarında ve Washington, Pekin, Dubai, Berlin ve Moskova gibi başkentlerde çalışmalarım sayesinde uluslararası ilişkilerde hiçbir şeyin tesadüfen gelişmediğini veya olayların doğal akışına bırakılmadığını öğrendiğimi söylemekle yetineyim.

Düşmanları belirlemek

Bölge, tam bir yamalı bohça. Mısır, Ürdün, Fas ve birçok Körfez ülkesi, büyük ölçüde ABD desteğine bağımlı, Çin de giderek etkisini artırmaya başlamasına rağmen. İsrail ile yaşanan gerginliklere rağmen, bu ülkeler hala Tel Aviv ile barış anlaşmalarını sürdürmektedir. Körfez ülkeleri, yakın zamanda Abraham Anlaşmaları aracılığıyla İsrail ile ilişkilerini normalleştirdiler; Gazze’deki çatışmalar ve Filistinlilerin karşılaştığı insanı krizlere rağmen anlaşmalara bağlılıkları sarsılmadı.

Buna karşın, Türkiye’nin Filistinlilere verdiği destek, birçok Arap ülkesinden çok daha güçlü, hatta İsrail ve Batı ile ilişkilerinde olduğu gibi kendi çıkarlarına zarar verme noktasına geldi. Dünya haritasına baktığımızda, komşularımız açısından en talihsiz ülkelerden biri olduğumuzu görüyoruz. Krizler peş peşe geliyor; bir kriz sona ererken diğeri başlıyor.

Ukrayna ve Gürcistan’ın bazı bölgelerinin işgali ve ilhaki, Ermenistan tarafından Azerbaycan’ın önemli bir kısmının yakın zamana kadar işgali, NATO’nun Montrö Sözleşmesi’ne aykırı olarak Karadeniz’e girmeye yönelik çabaları ve artan terörizmle birlikte Suriye, Afganistan ve Afrika’dan gelen göçmen akını, bizim için ciddi tehditler oluşturuyor.

Sürekli tetikte olmayı gerektiren bir dönem

Ne yazık ki, daha iyi günler umudu gittikçe sönmektedir.

Güneydoğu Avrupa, Orta Asya ve Doğu Akdeniz’deki sorunları veya Güney Çin Denizi, Arktık, Kızıldeniz ve Afrika’daki ek jeopolitik gerilimleri düşündüğümüzde, herhangi bir yeni kıvılcım, daha büyük bölgesel savaşlara yol açabilir.

Ayrıca, NATO Genel Sekreteri, üçüncü bir dünya savaşının patlak verme olasılığından bahsetti, son Washington zirvesi deklarasyonunda Rusya ve Çin (İran ve Kuzey Kore ile birlikte) düşman olarak nitelendirildi.

Bazı ülkeler, hadlerini aşarak, Türkiye’nin bu ilan edilen ikisi komşu “düşman” devletlerle yakın ilişkileri nedeniyle NATO’dan çıkarılmasını bile öneriyorlar.

Sürekli tetikte olmayı gerektiren kritik gelişmelere tanıklık ettiğimiz bir döneme giriyoruz.

Küresel ekonomideki korumacı, yaptırımcı ve milliyetçi dalgalar, küreselleşmeyi geriye çeviriyor, ekonomik araçlar ve ileri düzey yapay zeka teknolojisi ülkeleri zayıflatmak için etkili bir şekilde kullanılıyor. Asımetrik savaşın kazananı hiç belli olmuyor.

Stratejik komşular

Hangi pencereden bakarsanız bakın, kara ve deniz komşularımız—Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Suriye, Irak, Güney Kıbrıs, Yunanistan, Libya, Mısır, Bulgaristan ve Romanya—güvenliğimiz ve refahımız üzerinde derin bir etkiye sahip.

Bu nedenle, bu ülkelere yönelik stratejilerimiz, dış politika, güvenlik ve ekonomik girişimlerimizde en yüksek önceliğe sahip olmalı.

Komşularımızla ihtilafları çözmek—su an için çözülemeyecek olanları bir kenara bırakmak—zor zamanlarında fırsatçı davranmadan onlara her türlü desteği sağlamak, ve asgari ortak zeminler bulup bir bölgesel güvenlik sistemi kurmak gün geçtikçe daha önemli hale geliyor. Sadece NATO, Rusya ve Çin’e güvenmek, bölgede herhangi bir ulus için yeterli değil artık.

Bu yeni kurulacak bölgesel düzen, sınırlar ötesinde güven inşa etmeye dayalı olmalı ve kuşkusuz, girişimcilerimize ekonomik fırsatlar, savunma sanayimize ivme ve yüksek riskler nedeniyle bizden uzak duran yabancı ekonomik aktörlerin geri dönmesini sağlayacak ek faydalar getirmeli.

Irak ile geliştirilmekte olan kalkınma yolu projesi, bu bağlamda dikkate değer bir örnek.

Suriye’yi yeniden inşa etmek

Su anda, en olumsuz etkilenen ve etkileyen komşumuz olan Suriye’ye odaklanmalıyız. Parçalanmış, harabe halindeki ve yabancı işgali altındaki Suriye’yi yeniden inşa etmek, nüfusunun önemli bir kısmı kaçmışken, elbette zorlu ama imkânsiz değil.

Bugün Türkiye ile el sıkışmaktan bile kaçınan Esad rejimi, haklı olarak toprak bütünlüğü ve egemenlikten bahsetmekte ve yabancı güçlerin geri çekilmesini talep etmektedir. Ancak gerçekte, topraklarının yüzde 30’undan azını kontrol etmekte; diğer bölgeler ise Ruslar, İranlılar ve Amerikalılar tarafından kontrol altında tutuluyor.

İsrail, Golan Tepeleri’ni sadece ilhak etmekle kalmadı, aynı zamanda Suriye’de istediği zaman nokta askeri operasyonlar gerçekleştiriyor. Tel Aviv’deki bazı stratejistlerin, Türk sınırına yakın Kürtlerin yoğun yaşadığı petrol ve gaz sahalarına doğru bir koridor açmayı düşündüğünü hayretle okumaktayız. Irak’ın özerk Kürt yönetim bölgesinde zaten çok güçlü bir İsrail mevcudiyeti var.

Suriye’yi güçlendirmek, ancak toprak bütünlüğünün, egemenliğin, doğal kaynaklar üzerindeki kontrolün sağlanması, savaşın yıktığı altyapının yeniden inşa edilmesi, kaçan nüfusun geri dönmesi için koşulların yaratılması ve Kürtler de dahil olmak üzere tüm aktörlerle iç siyasi uzlaşma sağlanmasıyla mümkün olacak, kuşkusuz.

Çin için rol var mı?

Bu, bir gecede olacak bir şey değil.

Türkiye’nin bu çabaya özlü katkısı doğal, ancak dünyanın en büyük Suriye mülteci akınına ev sahipliği yaptıktan sonra bu ağır yükü de tek başına taşıması pratik olarak imkânsiz.

Türkiye böyle bir rol üstlenmeye çalışsa bile, ne Suriye, ne Arap dünyası, ne de Rusya veya İran buna müsaade edecektir. Zayıf bir Suriye isteyen İsrail, Türkiye’nin orada güçlenmesini engellemek için her türlü çabayı gösterecektir.

Mevcut durum, Rusya ve ABD için faydalıdır; Körfez ülkeleri ise mali destek sağlayabilir.

Batı, bu ülkenin çöküşünü hızlandırdıktan sonra “dürüst arabulucu” ya da “oyun değiştirici” rolü oynayamıyorken, pek az seçenek var. Güçlü ekonomik gücü ve büyüyen bölgesel çıkarları olan görece tarafsız bir ülke olan Çin’in, Suriye’de liderlik rolünü üstlenmesi talep edilebilir.

Kısa süre önce, Çin, İran ile Suudi Arabistan arasındaki yakınlaşmaya zemin hazırladı ve Pekin’de 14 savaştaki Filistinli örgütü uzlaştırdı. Belki de gelecekte Rusya ile Ukrayna arasında barış sağlama rolünü üstlenecek.

İsrail ile dengeli ilişkiler

İster onaylayın, ister yerin dibine batırın; İsrail, günümüzde hem askeri hem de ekonomik açıdan bölgemizde neredeyse bir süper güç gibi davranmaktadır.

Kendisine yönelik ulusal güvenlik risklerini öne sürerek, bölgedeki tüm ülkelere karşı gizli askeri ve istihbarat operasyonları yapmaktan çekinmiyor. Merhamet göstermiyor, korku salıyor. İran gibi ülkelerin, İsrail’e karşı gerçekleştirilen misillemeleri etkisiz kalıyor, çoğu zaman yüksek teknoloji duvarına çarpıyor.

Askeri kapasitesi, bölgedeki ülkelerin önünde, bazı alanlarda ise bizden bile üstün. Bu nedenle, İsrail’in gücünü nüfusunun İstanbul’un yarısından az olmasıyla değerlendirmek yanıltıcı. Unutmayın, İsrail, 470 milyonluk Arap dünyasını yıllardır diken üstünde tutmaktadır. F-22 Raptor savaş uçakları, bizim edinemediğimiz F-35’ler, Merkava tankları, Apache helikopterleri, nükleer füze fırlatabilen denizaltılar, 400’den fazla nükleer başlık ve güçlü bir hava savunma sistemi ile dolu envanteri. Kim bilir, belki de bizim bilmediğimiz başka ne imkânlara sahip?

Savunma sistemlerimizin modernizasyonu ve MOSSAD ile MİT arasındaki örnek istihbarat iş birliğini içeren ortaklığımız, artık öngörülebilir gelecekte tekrar dilemez; zira İsrail, Türkiye’yi bir tehdit olarak görüyor, Ankara da onu. Bu yüzden her iki ülke de farklı güvenlik stratejileri geliştirmektedir.

Erdoğan ile Netanyahu arasındaki kimyanın işlememesi nedeniyle, güvensizlik bireylerden ülkelere yayıldı şimdi; güvenilir alternatiflerin de ufukta görünmemesi nedeniyle kimileri sürpriz bir çatışmanın patlak vermesi ihtimalini bile dillendiriyor.

Pragmatik bir yaklaşım

İsrail için de, bölgedeki en büyük ve en güçlü ülkeyi düşman olarak algılamak, maliyetli bir macera ve büyük bir hata.

Görüşmeler için fırsatın henüz kaçmadığına inanıyorum. Tarihsel bağlarımız, diğer komşulara kıyasla göreceli olarak güçlü güvenlik ilişkilerimiz, karşılıklı ticaret ve yatırım çıkarlarımız ve ortak menfaatlerimiz göz önünde bulundurulduğunda, sürekli çatışma, düşmanlık, megafon diplomasisi ve hatta askeri seçenekler üzerinden konuşmak, bu iki ulusun geleceğini karartır.

“Kazan-kazan” perspektifine dayalı, Türkiye ve İsrail’in Körfez ülkeleriyle birlikte sağlam bir ekonomik ve güvenlik üçgeni oluşturduğu, bölgesel kalkınmaya önemli katkılarda bulunduğu ve ABD, Çin ve AB’nin önemli zorluklarla karşılaştığı bir dünyada dengeli bir güç olarak hareket ettiği olası bir senaryoyu hayal ediyorum.

Her iki tarafın da birbirinin kaygılarına saygı gösterdiği, güçlerini doğru bir şekilde değerlendirdiği 25 yıllık bir sağlam vizyonu yakın gelecekte hayata geçirebileceğini düşünüyorum. Aksi takdirde, Türkiye’nin, İsrail’in ve bölgedeki diğer ülkelerin uzun yıllar boyunca huzur bulamayacaklarından kuşkunuz olmasın.

Ankara İsrail’i nasıl görmeli?

Bana sorarsanız, Gazze’deki insanlık dışı eylemleri haricinde bir çok ortak stratejik menfaatimiz olan İsrail’i bir kalemde silip “düşman” kategorisine yazmak, Türkiye için yeni bir cephe açmak, zaten vahim güvenlik riskleriyle çevrili, iç etnik, sosyal, dini ve siyasi kırılmalar yaşayan ve kırılgan bir ekonomiyle mücadele eden bir ülke için hiç akıllıca değil. İsrail için de bölgedeki en büyük ve en güçlü ülkeyi düşman olarak algılamak ağır maliyetli bir macera ve büyük bir hata olacaktır.

Diyalog için fırsatın henüz kaçmadığına inanıyorum. Tarihimizde diğer komşularımıza kıyasla nispeten güçlü ilişkilerimiz, karşılıklı ticaret ve yatırım çıkarlarımız ve diğer ortak menfaatlerimiz göz önüne alındığında, sürekli çatışma, düşmanlık, megafon diplomasisi ve hatta askeri seçenekler, bu iki ulusun geleceğini tanımlamak zorunda değil.

Ankara’nın, İsrail ile ilişkileri onarırken aynı zamanda Filistin davasına desteği güçlendiren bir ikili strateji başlatması düşünülmeli. Ankara ve Tel Aviv konuşmadan Filistinlilerin güvenli geleceğine nasıl katkı yapılabilir ki?

Türkiye ve İsrail’in aralarındaki coğrafyada yer alan ülkeler ve Körfez ülkeleriyle güçlü bir ekonomik ve güvenlik üçgeni oluşturabileceği, bölgesel kalkınmaya önemli katkılarda bulunabileceği ve ABD, Çin ve AB’nin büyük zorluklarla karşılaştığı bir dünyada dengeleyici bir güç olarak hareket edebileceği makul bir senaryo hayal ediyorum.

Bu senaryo, elbette Filistinlilerin hakları ve özgürlükleri pahasına olmadan, 25 yıla yayılabilecek bir vizyon olarak geliştirilebilir.

Her iki tarafın da birbirinin kaygılarına saygı göstermesi, güçlerini doğru bir şekilde değerlendirmesi ve bu vizyonu yakın gelecekte hayata geçirmesi mümkün.

Bunu başaramazsak, emin olun ki ne Türkiye, ne İsrail ne de bölgedeki diğer ülkeler gelecek yıllarda huzur bulacaktır.

As the world rapidly returns to an era defined by traditional balances of power and violence, it is vital that we are strong in every area, from economy to military power, from science and technology to art and culture, and the quality of human capital.

To this end, we must urgently resolve our internal problems and focus on strengthening our weak points; we must correctly read the changing global dynamics and actors, and wisely position ourselves within the right alliances and partnerships.

Rhetoric and megaphone diplomacy

We love rhetoric and megaphone diplomacy, but we can only take relations so far that way.

Those without real levers of power will likely be marginalized, fragmented, or relegated to the bottom of the emerging global order.

We must accept as a bitter truth that we have entered a cruel world history and that hard power is in full force.

At such a crossroads, redefining our national security interests and our place in the world system requires us to reexamine our current relationships and alliances and forge new partnerships with major powers—neither underestimating nor overestimating our own power.

The most important thing is to prioritize having stable and prosperous neighbors in our geography. Their situation has very negative repercussions on us.

Countries, like families, cannot choose their neighbors; we are all prisoners of geography. What we can control, however, is how we will coexist and strive to create a common future. It is necessary to instill in our consciousness that we are all in the same boat.

But achieving this common understanding with our neighbors is not easy, given their different perceptions, historical burdens, conflicting economic and security interests. Moreover, fundamentalism, extremism, terror, historical enmities, authoritarianism, poverty, climate change and conflicts over food and energy make living together very difficult.

The “Greater Middle East”: A vision or a conspiracy?

To understand how our neighbors can influence us, it is enough to look at our own serious internal problems resulting from the disintegration of Iraq and Syria next door.

Similarly, it is not difficult to foresee that if Iran were to be divided into Azeri, Baluch, Pashtun and Kurdish regions, as has been widely speculated, it would trigger unprecedented chaos and disaster in the region and in our country for decades to come.

Efforts to redraw the region’s map are still often referred to as the “Greater Middle East” plan. Contrary to popular belief, this is not a relic of the past but a systematic plan that continues today.

I remember well a prominent figure from Britain who had previously served as a senior diplomat in Ankara telling me in London, "We are assessing Turkey and the region not only through the prism of today, but in light of possible scenarios 25-30 years from now."

It does not matter whether there is a “superior intelligence,” global masters, a Jewish conspiracy or intelligence services behind such a long-term strategy.

However, suffice it to say that through my work in NATO, the OECD, the Prime Ministry, foreign affairs, multinational corporations, think tanks, and capitals such as Washington, Beijing, Dubai, Berlin, and Moscow, I have learned that nothing in international relations develops by chance or is left to the natural course of events.

Identifying enemies

The region is a patchwork quilt. Egypt, Jordan, Morocco and many Gulf states are heavily dependent on US support, although China is also increasingly influential. Despite tensions with Israel, these countries still maintain peace agreements with Tel Aviv. The Gulf states recently normalized relations with Israel through the Abraham Accords; despite the conflict in Gaza and the humanitarian crises facing the Palestinians, their commitment to the agreements has not wavered.

In contrast, Turkey’s support for the Palestinians is much stronger than that of many Arab countries, and has even come to harm its own interests, as in its relations with Israel and the West. When we look at the world map, we see that we are one of the most unfortunate countries in terms of our neighbors. Crises come one after another; as one crisis ends, another begins.

The occupation and annexation of parts of Ukraine and Georgia, the occupation of a significant part of Azerbaijan by Armenia until recently, NATO's efforts to enter the Black Sea in violation of the Montreux Convention, and the influx of migrants from Syria, Afghanistan and Africa, along with increasing terrorism, pose serious threats to us.

A period that requires constant vigil

Unfortunately, hope for better days is fading away.

When we consider the problems in Southeastern Europe, Central Asia, and the Eastern Mediterranean, or additional geopolitical tensions in the South China Sea, the Arctic, the Red Sea, and Africa, any new spark could lead to larger regional wars.

In addition, the NATO Secretary General spoke of the possibility of a third world war breaking out, with Russia and China (along with Iran and North Korea) described as enemies in the recent Washington summit declaration.

Some countries are even overstepping their limits and suggesting that Turkey be removed from NATO because of its close relations with these two declared neighboring “enemy” states.

We are entering a period in which we are witnessing critical developments that require constant vigilance.

Protectionist, sanctionist and nationalist waves in the global economy are reversing globalization, and economic tools and advanced artificial intelligence technology are being used effectively to weaken countries. The winner of asymmetric warfare is never clear.

Strategic neighbors

Whichever way you look at it, our land and sea neighbors—Russia, Ukraine, Georgia, Armenia, Azerbaijan, Iran, Syria, Iraq, Cyprus, Greece, Libya, Egypt, Bulgaria, and Romania—have a profound impact on our security and prosperity.

Therefore, our strategies towards these countries must be the highest priority in our foreign policy, security and economic initiatives.

It is becoming increasingly important to resolve our neighbors' conflicts—leaving aside those that cannot be resolved at the moment—to provide them with all kinds of support in difficult times without acting opportunistically, and to find minimal common ground and establish a regional security system. Relying solely on NATO, Russia, and China is no longer enough for any nation in the region.

This new regional order should be based on building trust across borders and should undoubtedly bring economic opportunities to our entrepreneurs, momentum to our defense industry, and additional benefits that will attract the return of foreign economic actors who have stayed away from us due to high risks.

The development path project being developed with Iraq is a notable example in this context.

Rebuilding Syria

Right now, we must focus on Syria, our most negatively affected and impacting neighbor. Rebuilding Syria, fragmented, in ruins and under foreign occupation, with a significant portion of its population having fled, is certainly challenging but not impossible.

Today, the Assad regime, which avoids even shaking hands with Turkey, rightly talks about territorial integrity and sovereignty and demands the withdrawal of foreign forces. But in reality, it controls less than 30 percent of its territory, with the other regions controlled by the Russians, Iranians and Americans.

Israel has not only annexed the Golan Heights, but also carries out targeted military operations in Syria at will. We read with astonishment that some strategists in Tel Aviv are considering opening a corridor to the oil and gas fields, where Kurds live heavily, near the Turkish border. There is already a very strong Israeli presence in the autonomous Kurdish region of Iraq.

Strengthening Syria will undoubtedly be possible only by ensuring territorial integrity, sovereignty, control over natural resources, rebuilding infrastructure destroyed by war, creating conditions for the return of the fleeing population, and achieving domestic political reconciliation with all actors, including the Kurds.

Is there a role for China?

This is not something that will happen overnight.

Turkey's substantial contribution to this effort is natural, but after hosting the world's largest influx of Syrian refugees, it is practically impossible for it to carry this heavy burden alone.

Even if Turkey were to try to take on such a role, neither Syria, nor the Arab world, nor Russia or Iran would allow it. Israel, which wants a weak Syria, will make every effort to prevent Turkey from gaining power there.

The current situation is beneficial for Russia and the United States, while the Gulf states can provide financial support.

With the West unable to play the role of “honest broker” or “game changer” after accelerating that country’s collapse, there is little choice. China, a relatively neutral country with strong economic power and growing regional interests, could be called upon to take a leadership role in Syria.

Recently, China has paved the way for rapprochement between Iran and Saudi Arabia and reconciled 14 warring Palestinian organizations in Beijing. Perhaps in the future, it will take on the role of peacemaker between Russia and Ukraine.

Balanced relations with Israel

Whether you approve or decry it, Israel today acts almost like a superpower in our region, both militarily and economically.

It does not hesitate to conduct covert military and intelligence operations against all countries in the region, citing national security risks to itself. It shows no mercy, it instills fear. The retaliation of countries like Iran against Israel is ineffective, often hitting a high-tech wall.

Its military capacity is ahead of the countries in the region, and even superior to us in some areas. Therefore, it is misleading to evaluate Israel's power by its population being less than half that of Istanbul. Remember, Israel has been keeping the Arab world of 470 million on its toes for years. Its inventory is full of F-22 Raptor fighter jets, F-35s that we could not acquire, Merkava tanks, Apache helicopters, submarines capable of launching nuclear missiles, more than 400 nuclear warheads and a powerful air defense system. Who knows, maybe it has other capabilities that we do not know about?

Our partnership, which includes the modernization of our defense systems and the exemplary intelligence cooperation between Mossad and MİT, can no longer be repeated in the foreseeable future, because Israel sees Turkey as a threat, and Ankara sees it as a threat. Therefore, both countries are developing different security strategies.

Because the chemistry between Erdoğan and Netanyahu is not working, distrust has now spread from individuals to countries, and with no credible alternatives on the horizon, some are even talking about the possibility of a surprise conflict.

A pragmatic approach

For Israel, perceiving the largest and most powerful country in the region as an enemy is a costly adventure and a big mistake.

I believe that the opportunity for talks has not yet been missed. Considering our historical ties, relatively strong security relations compared to other neighbors, mutual trade and investment interests, and common interests, constant confrontation, hostility, megaphone diplomacy, and even talking through military options will darken the future of these two nations.

I imagine a possible scenario based on a “win-win” perspective, in which Turkey and Israel form a solid economic and security triangle with the Gulf countries, making significant contributions to regional development and acting as a balanced force in a world where the US, China and the EU face significant challenges.

I believe that both sides can implement a solid 25-year vision in the near future, where both sides respect each other's concerns and correctly assess their strengths. Otherwise, rest assured that Turkey, Israel and other countries in the region will not find peace for many years to come.

How should Ankara view Israel?

If you ask me, writing off Israel, with whom we have many common strategic interests except for its inhumane actions in Gaza, and writing it down as an “enemy” is a no-brainer for Turkey, opening a new front for a country that is already surrounded by serious security risks, experiencing internal ethnic, social, religious and political fractures and struggling with a fragile economy. For Israel, perceiving the largest and most powerful country in the region as an enemy would be a costly adventure and a huge mistake.

I believe the opportunity for dialogue is not lost. Given our comparatively strong historical relations with our other neighbors, our mutual trade and investment interests, and our other shared interests, perpetual conflict, hostility, megaphone diplomacy, and even military options do not have to define the future of these two nations.

Ankara should consider embarking on a dual strategy that repairs relations with Israel while strengthening support for the Palestinian cause. How can Ankara and Tel Aviv contribute to a secure future for the Palestinians without talking?

I imagine a plausible scenario in which Turkey and Israel could form a strong economic and security triangle with the countries in the region between them and the Gulf states, making significant contributions to regional development and acting as a balancing force in a world where the US, China and the EU face major challenges.

This scenario could be developed as a vision that could be spread over 25 years, of course not at the expense of Palestinians' rights and freedoms.

It is possible for both sides to respect each other's concerns, correctly assess their strengths, and implement this vision in the near future.

If we cannot achieve this, rest assured that neither Türkiye nor Israel nor other countries in the region will find peace in the years to come.