SON yıllardaki NATO zirveleri her seferinde Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerin ve aynı zamanda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Joe Biden arasında şahsi düzeydeki ilişkinin seyrini gözlemek, okuyabilmek açısından da bir barometre işlevi gördü. Çok daha sınırlı bir çerçevede G-20 zirveleri de dahil edilebilir bu gözleme.

Ama projektörlerin daha kuvvetli çevrildiği NATO zirvelerine, toplantıların seyri, alınan kararların içeriği bir tarafa, ikisi arasındaki buluşmaların nasıl geçtiği, verilen fotoğraflarda nasıl bir vücut dilinin belirdiği gibi sorular açısından da özel bir ilgiyle bakıldı Türk kamuoyunda.

*

Hatırlanacaktır, Biden’ın 20 Ocak 2021 tarihinde göreve başlamasından sonra ikisi arasında uzun süren bir temassızlık döneminin ardından ilk yüz yüze görüşme bir NATO toplantısında, aynı yıl 14 Haziran tarihinde ittifakın Brüksel’deki merkezinde düzenlenen zirve sırasında gerçekleşmişti.

İkisi arasındaki bu görüşmenin önemi, ABD yönetiminin Afganistan’dan çekilmeyi tasarladığı bir dönemde Biden ile Erdoğan’ın Kabil Havalimanı’nın işletilmesi ve güvenliğinin Türkiye’ye bırakılması konusunda vardıkları mutabakat olmuştu.

Ancak Biden 2021 ağustos ayında ani bir kararla ABD askerlerini programlanan tarihten önce Afganistan’dan çekip Kabil’i tam bir kaosun içine itince, bu proje uygulama şansı bulamadığından boşlukta kalmıştı.

Biden öncesinde ABD ile ilişkiler tam bir belirsizliğe girmişti. Bunun nedenleri arasında, Türkiye’nin 2019 yılında Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri alması, Biden’ın selefi Cumhuriyetçi Donald Trump’ın da tepki olarak Türkiye’yi F- 35 programından çıkartıp, CAATSA yaptırımlarını işletmesi de vardı.

Trump’ın son döneminde yokuş aşağı giden ilişkileri kurtarmak anlamında bir sigorta işlevi görmesi beklenen Kabil Havalimanı projesinin devreden çıkması, ilişkileri yeniden bir belirsizliğe soktu.

*

Ardından aynı yılın sonbaharında Biden ile Erdoğan ilişkisinde ciddi bir krizin patlak vermesine tanıklık ettik. Eylül ayında New York’ta düzenlenen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantıları sırasında Erdoğan’ın şehirde bulunan Bidenile ikili bir görüşme beklentisinin ABD tarafınca karşılıksız bırakılması, Erdoğan’ın son derece sert bir tepki göstermesine yol açtı.

Erdoğan, 23 Eylül 2021 tarihinde New York’ta yaptığı açıklamada “Türk-Amerikan ilişkileriyle ilgili sağlıklı bir sürecin işlediğini söyleyemeyeceğini” belirterek, şöyle konuştu:

“İki NATO ülkesi olarak şu andaki gidiş pek hayra alamet değil... Başbakan ve Cumhurbaşkanı olarak yaklaşık 19 yıllık yöneticilik hayatımda Amerika ile olan münasebetlerimde geldiğimiz nokta, maalesef iyi bir nokta değil. Ben oğul Bush ile iyi çalıştım, Sayın Obama ile iyi çalıştım, sayın Trump ile iyi çalıştım ama Sayın Biden ile iyi başladık diyemem.”

Erdoğan, Türkiye’ye döndükten bir hafta sonra da Soçi’ye giderek 29 Eylül’de Rusya lideri Vladimir Putin ile görüştü.

*

Derken ilişkilerin daha da aşağı gitmesini önlemek üzere yürütülen diplomatik çabaların sonucu Erdoğan ile Biden bir ay kadar sonra 31 Ekim 2021 tarihinde Roma’daki G-20 zirvesi sırasında bir araya geldiler ve ortaya çıkan soğukluğu belli ölçülerde dağıttılar.

Bu arada, Türkiye’nin kısa bir süre önce ABD’ye 40 F-16 savaş uçağı alımı ve 79 F-16’nın modernizasyonu için yapmış olduğu talebe Biden’ın olumlu yanıt vermesi, havanın yumuşamasında rol oynadı. Biden, bu talebi ABD Kongresi’nden geçirmek için “elinden geleni yapacağını” söylemişti görüşmede.

*

Ve Rusya’nın 24 Şubat 2022 Tarihinde Ukrayna’yı işgal etmesinin yarattığı büyük uluslararası kriz atmosferi sonraki dönemde Erdoğan ile Bidenarasındaki ilişkinin gündemini de önemli ölçüde etkilemiştir.

İşgal sonrasında ikisi arasındaki kritik bir görüşme Madrid’de düzenlenen NATO zirvesi sırasında 29 Haziran 2022 tarihinde gerçekleşti.

Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka üyelik başvurularına NATO zirve bildirisinde yer verilmesine yaptığı itirazın aşılması, zirvenin hemen öncesinde Biden ile Erdoğan arasında yapılan bir telefon konuşmasına da konu oldu. Türkiye-İsveç-Finlandiya arasında üçlü bir mutabakata varılırken, Erdoğan ile Biden da zirve sırasında bir araya gelmiştir.

Yine aynı yıl ikisi arasındaki bir diğer yüz yüze görüşme 15 Kasım tarihinde Bali’de düzenlenen G-20 zirvesi sırasında yapılmıştır. Görüşme Türkiye’nin bu kez Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılmalarını mümkün kılacak uygulama protokollerini askıda tutması nedeniyle sıkıntılı bir ortamda gerçekleşmiştir.

Bali’deki G-20 zirvesinden yansıyan bir olumsuz durum, tam bu sırada Polonya topraklarına düşen bir Rus füzesi nedeniyle Biden’ın orada hazır bulunan NATO liderlerini ve Japonya Başbakanı’nı bu konuyu görüşmek üzere toplantıya çağırırken Erdoğan’ı davet etmemesiydi.

*

Ve Erdoğan ile Biden’ın bir NATO zemininde buluşmaları daha sonra geçen yıl temmuz ayında Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta düzenlenen zirve sırasında oldu.

Türkiye’nin Finlandiya ile ilgili protokolü 2023 mart ayında onaylaması sonucu bu ülkenin katılımı zaten zirve öncesinde tamamlanmıştı. Vilnius zirvesine Finlandiya yeni üye olarak katılırken, Türkiye’nin İsveç’le ilgili itirazını sürdürmesi nedeniyle bu ülke NATO’nun kapısında kalmıştı.

Bütün bu süreçte Erdoğan ile Biden’ın her buluşması, Türkiye’nin F-16 talebi ve İsveç’in NATO’ya üyeliği dosyalarının geniş yer tuttuğu bir çerçevede geçmiştir. Sonuçta her iki konu açık bir şekilde birbiriyle irtibatlanmıştır.

Şöyle ki, TBMM İsveç’in katılım protokolünü geçen 23 Ocak tarihinde onaylamış, 25 Ocak’ta da Erdoğan bu konudaki Cumhurbaşkanlığı kararını imzalamıştır. Eş zamanlı bir şekilde ABD yönetimi de Türkiye’nin talebini Kongre’ye iletmiş, ABD Başkanı Biden da Kongre liderlerine mektup yazarak satışın bir pürüz çıkmadan desteklenmesini talep etmiştir.

*

Bu kısa özet, Biden-Erdoğan diyaloğunun son iki, iki buçuk yıldaki seyrinin aktarımıdır bir bakıma. Tabii Türkiye’nin, ABD’nin PKK’nın Suriye’deki uzantısı olan YPG/PYD ile bu ülkedeki ittifakına son vermesi yolundaki beklentisinin de bu görüşmelerde Erdoğan cephesinde kuvvetli bir vurgu aldığı belirtilmelidir.

Bir bütün olarak baktığımızda, Erdoğan ile Trump arasında kurulan ve ikisinin sıkça telefonda konuşabildikleri, bir araya gelebildikleri yakın bir çalışma ilişkisinin Erdoğan ile Biden arasında tekrarlanabildiğini söylemek zordur. Erdoğan-Biden ilişkisi genel olarak iniş çıkışlı bir şekilde seyretmiştir.

Biden, ana çizgisi itibarıyla Erdoğan ile mesafeli bir çalışma ilişkisini tercih etmiş, ikili düzeydeki diyalogu için daha çok NATO zirveleri, G-20 toplantıları sırasında yaptığı görüşmelerle yetinmiş, diyalogu kendine göre belli bir dengede yürütmüştür.

*

İşte bu akışın ardından geride bırakmakta olduğumuz hafta NATO’nun son Washington zirvesi gerçekleşmiştir. Önceki zirvelerin aksine Erdoğan ile Bidenarasında baş başa bir görüşme olmamış, sadece sosyal ortamlarda, ya da toplantılar sırasında ayak üstü konuşmalar geçmiştir aralarında.

Burada ilginç olan, gelinen noktada ikili bir toplantı yapmamalarının Türk tarafında bir eksiklik olarak görülmemiş olmasıdır.

Bütün dikkatlerin artık Biden’ın sağlık durumuna, başkanlık yarışından çekilip çekilmeyeceği sorusuna çevrildiği ve adaylığı bırakmadığı takdirde Trump’ın kazanma ihtimalinin şimdiden ufukta belirdiği bir dönemde, galiba böyle bir konu mesele olmaktan da çıkmıştır.

Belki de Washington’daki NATO zirvesinin ana öykülerinden biri, bu gibi konuların da ötesinde, ABD’de bir devrin, Biden döneminin artık yavaş yavaş kapanmakta olduğunu herkese göstermesiydi..

NATO summits in recent years have always served as a barometer to observe and read the course of relations between Turkey and the USA, as well as the relationship between President Recep Tayyip Erdoğan and US President Joe Biden at the personal level. G-20 summits can also be included in this observation in a much more limited framework.

But the NATO summits, where the spotlights were turned on more strongly, were viewed with particular interest by the Turkish public in terms of questions such as the course of the meetings, the content of the decisions taken, how the meetings between the two went, what kind of body language appeared in the photographs.

*

It will be remembered that, after a long period of lack of contact between the two after Biden took office on January 20, 2021, the first face-to-face meeting took place at a NATO meeting, during the summit held at the headquarters of the alliance in Brussels on June 14 of the same year.

The importance of this meeting between the two was the agreement that Biden and Erdogan reached on leaving the operation and security of Kabul Airport to Turkey, at a time when the US administration was planning to withdraw from Afghanistan .

However, when Biden made a sudden decision in August 2021 and withdrew US soldiers from Afghanistan before the scheduled date, pushing Kabul into complete chaos, this project was left in the void as it did not have a chance to be implemented.

Before Biden , relations with the USA were in complete uncertainty. Among the reasons for this was Turkey's purchase of S-400 air defense systems from Russia in 2019, and Biden 's predecessor, Republican Donald Trump , removing Turkey from the F-35 program and imposing CAATSA sanctions as a reaction.

The termination of the Kabul Airport project, which was expected to serve as an insurance to save the relations that went downhill in Trump 's last term, put the relations into uncertainty again.

*

Then, in the autumn of the same year, we witnessed the outbreak of a serious crisis in the relationship between Biden and Erdogan . During the United Nations General Assembly meetings held in New York in September, Erdogan's expectation of a bilateral meeting with Biden , who was in the city, was left unanswered by the US side, causing Erdogan to react extremely harshly.

In his statement in New York on September 23, 2021 , Erdoğan stated that "he cannot say that a healthy process is working regarding Turkish-American relations" and said:

“As two NATO countries, the current state of affairs does not bode well... Unfortunately, the point we have reached in my relations with America in my nearly 19 years of administration as Prime Minister and President is not a good point. “I worked well with Mr. Bush, I worked well with Mr. Obama, I worked well with Mr. Trump, but I cannot say that we started well with Mr. Biden.”

A week after returning to Turkey , Erdoğan went to Sochi and met with Russian leader Vladimir Putin on September 29 .

*

Then, as a result of the diplomatic efforts carried out to prevent the relations from deteriorating further, Erdoğan and Biden met about a month later, during the G-20 summit in Rome on October 31, 2021, and dispersed the resulting coldness to a certain extent.

Meanwhile, Biden 's positive response to Turkey's recent request to the USA for the purchase of 40 F-16 fighter jets and the modernization of 79 F-16s played a role in softening the mood. Biden said in the meeting that he would "do his best" to pass this request through the US Congress .

*

And the atmosphere of major international crisis created by Russia's invasion of Ukraine on February 24, 2022 also significantly affected the agenda of the relationship between Erdogan and Biden in the following period.

A critical meeting between the two after the invasion took place on June 29, 2022, during the NATO summit in Madrid.

Overcoming Turkey's objection to Sweden and Finland's applications for membership in the alliance being included in the NATO summit declaration was also the subject of a phone conversation between Biden and Erdoganright before the summit. While a tripartite agreement was reached between Turkey-Sweden-Finland, Erdoğan and Biden also met during the summit.

Another face-to-face meeting between the two in the same year was held during the G-20 summit held in Bali on November 15. The meeting took place in a troubled environment, as Turkey this time suspended the implementation protocols that would enable Finland and Sweden to join NATO.

A negative situation reflected from the G-20 summit in Bali was that Biden did not invite Erdoğan while calling the NATO leaders and the Japanese Prime Minister who were present there to a meeting to discuss this issue, due to a Russian missile falling on Polish territory .

*

And Erdoğan and Biden met on a NATO platform later, during the summit held in Vilnius, the capital of Lithuania, in July last year.

As a result of Turkey's approval of the protocol regarding Finland in March 2023, this country's participation was already completed before the summit. While Finland attended the Vilnius summit as a new member, this country remained at the door of NATO due to Turkey's continued objection regarding Sweden.

Throughout this process , every meeting between Erdoğan and Biden took place in a context in which Turkey's F-16 request and Sweden's membership in NATO were widely covered. As a result, both topics are clearly interconnected.

Namely, the Turkish Grand National Assembly approved Sweden's accession protocol on January 23, and Erdoğan signed the Presidential decision on this issue on January 25. Simultaneously, the US administration conveyed Turkey's request to Congress, and US President Biden wrote a letter to Congress leaders and requested that the sale be supported without any problems.

*

This brief summary is, in a way, an account of the course of the Biden-Erdogan dialogue in the last two, two and a half years. Of course, it should be noted that Turkey's expectation that the United States will end its alliance with YPG/PYD, the extension of the PKK in Syria, received strong emphasis on Erdogan's side in these negotiations.

When we look at it as a whole, it is difficult to say that the close working relationship established between Erdoğan and Trump , where the two can often talk on the phone and meet, can be repeated between Erdoğan and Biden . The Erdoğan-Biden relationship has generally had ups and downs.

Biden, in his main line, preferred a distant working relationship with Erdoğan , contented himself with the meetings he held during the NATO summits and G-20 meetings for his bilateral dialogue, and carried out the dialogue in a certain balance in his own way.

*

Following this flow, NATO's last Washington summit took place last week. Unlike previous summits, there was no one-on-one meeting between Erdoğanand Biden , they only had casual conversations in social environments or during meetings.

What is interesting here is that the fact that they did not hold a bilateral meeting at this point was not seen as a deficiency on the Turkish side.

At a time when all attention is now on Biden 's health condition, the question of whether he will withdraw from the presidential race, and the possibility of Trump winning if he does not abandon the candidacy, is already on the horizon, I think such an issue has ceased to be an issue.

Perhaps one of the main stories of the NATO summit in Washington, beyond such issues, was that it showed everyone that an era in the USA, the Bidenera, is now slowly coming to an end...