Bir zamanlar “Kürt” sözcüğünü kullanmak bile sakıncalı idi. PKK, bölücülük ve terör ile eşanlamlı görülüyordu, özellikle resmi jargonda. Ülkenin en az gelişmiş bölgesinde yaşayan insanlarımızdı. Zamanla büyük kentlere göç ettiler, ettirildiler.

Tarih boyunca kendi devletlerini kurmalarına izin verilmedi, geçmişte birkaç başarısız girişimi saymazsak.

Yaşadıkları coğrafyalarda sürekli isyan ettiler, ayaklandılar. Benim hatırlayabildiklerim: Bedirhan, Bitlis, Molla Selim, Simko, Nasturi, Beytüşşebab, Şeyh Said, Tendürek, Resul, Şeyh Ahmed Barzani, Sason ve Dersim isyanları.

Sadece Osmanlı ya da Türkiye sınırları dahilinde değil komşu ülkelerde, Irak, Suriye ve İran’da da ayaklandılar, çatıştılar, özerk yapılar inşa etmeye çalıştılar.

Başta İngilizler olmak üzere zamanın büyük güçlerince (bugün de ABD ve İsrail tarafından) büyük satranç tahtasında piyon olarak kullanıldılar. Kürtlerin kendi aralarında gerginlik ve çatışmalar da eksik değildi.

Türkler Kürtleri tanımıyor

Bana sorarsanız hem vatandaş, hem de Irak, Suriye’den Rusya’ya Ermenistan, Azerbaycan ve İran’a uzanan coğrafyadan komşu Kürtleri (ve de ülkemizden göç etmiş Avrupa ve ABD’deki diasporası milyonlarla ifade edilen insanları) Türkler yeterince tanımıyor.

Tanımadığı gibi, dünya kültürlerini, dillerini, coğrafyasını, mutfağını, tarihini okullarda, seyahatlerde, okumalarda öğrenmek için çırpınırken, içindeki, yanıbaşındaki Kürtleri, ne dillerini, ne tarihlerini, ne edebiyatlarını, biliyor doğru dürüst.

İşin doğrusu, onların Türkleri anlamaya zorlandığı kadar Türklerin de onları – binlerce insanımızın kanını dökmüş, muazzam kaynaklarımızın heba edilmesine yol açmış ve dış güçlerin maşası olarak hareket eden PKK’yı lanetleyen, ortadan kaldırmayı amaçlayan politika ve söylemlerin ötesinde – anlamaya çalıştığını söylemek kolay değil.

Bölücülüğe taviz vermeden, terörizmi ortadan kaldırarak, onun yeşermesine imkan veren bataklığı kurutarak bundan sonra ağız tadıyla hep birlikte yaşamak istiyorsak birbirimizi daha yakından tanımaya, Kürtleri sistem dışına itekleme çabalarına topyekün “dur” demeye ihtiyacımız var.

Kürt tarihi

Müzikte, mutfakta, film ve sanatta güçlü bir Kürt etkisi var ama bazılarımız bilmiyor, hatta bu kişilerin Kürt kökenli olduğunun çoğu kişi farkında bile değil.

Hiç aklınızdan geçti mi “şu Kürtçeyi öğrensem iyi olacak” diye, İspanyolca, Rusça, Çince, Arapça, Fransızca öğrenmek için onca çaba sarfederken.

Tanıdığım bütün Kürtler Türkçe konuşuyor, ama Türkler daha Kürtçe ‘nasılsınız’ (‘Halê we cawa ye’) bile demeyi beceremiyor.

Çoğunlukla Türkiye Kürtlerinin Kurmançca’yı, Kuzey Irak Kürtlerinin Soranı’yı, İran’da yaşayan Kürtlerin ise Kelhuri’çeyi konuştuklarını bilen sayısı çok az.

İslami yönetim altında bilinen en eski Kürt hanedanlarının (10. ila 12. yüzyıllar) Hasnaviler, Mervaniler, Revvâdîler, Seddâdîler ve ardından Selahaddin Eyyubi tarafından kurulan Eyyubiler olduğunu merak edip incelediniz mi?

Kürtlerin diyarı anlamında olan Kürdistan terimi Selçuklularca ortaya atılmadan önce Kürtlerin yaşadığı bölgelere El-Zavzan, Zewezan veya Zûzan el-Ekrad gibi farklı adlar veriliyordu. 1340’ta yazılmış olan Nezhetu’l Kulüb isimli eserde Kürdistan vilayetine dair bilgiler var, sınırları Arap Irak’ı, Huzistan, Pers Irak’ı, Azerbaycan ve Diyarbakır olarak veriliyor. 1893’da basılmış olan, Osmanlı İmparatorluğu’nun Orta Doğu’daki topraklarını gösteren bir haritanın tam ortasında Kürdistan ismi yer alıyor.

Baba Marduk, Kenate Kurdo, Mehmet Emin Zeki

Bir etnik grubun tarihi temeller üzerinde kendi kültürünü inşa etmesi, daha da ileri götürmesi kaygı yaratıyor. İleride uluslaşması, bağımsızlık kazanması için zemin oluşturduğundan korkuluyor. Tersinden bakılırsa Kürtlerin yaşadıkları ülkenin kültürel çeşnisi, zenginliği olarak görülmesi, refah ve güvenliklerinin diğer vatandaşlardan farklı olmaması, ayrımcılığa uğramaması sadakat ve bağlılık çimentosu olarak da görülebilir.

Özellikle halk oyunlarında bizleri yerimizden hoplatan tınılar da var ama neden Kürt müziği çoğunlukla acılarla bezeli, karamsar ve dertlidir? Keyifle dinlenilen (geçenlerde Türkçe altyazılı olarak çözmeye çalıştığım) Kürtçe Mirkut’tan haberdar mısınız?

Meftüne, Gebol, Tirsik, Piçık, Keledos, Kürt Köftesi, Kibe Mümbar, Duvaklı Pilav, Hillorik Asi yemeklerini ve Silke tatlısını biliyor musunuz, tattınız mı hiç?

Kürt düşünce hayatını şekillendiren Baba Marduk, Kanate Kurdo, Ebdülkerîm Müderîs, Muhammed Kurd Ali, Abdurrahman Şerefkendi ve Celadet Ali Bedirhan’ı okudunuz mu? Ya, Kürt tarihçisi, edebiyatçı ve yazar, Çanakkale, Filistin, Irak ve Kafkas gibi cephelerde savaşmış Osmanlı subayı ve devlet adamı olan Mehmed Emin Zeki’yi?

Abdullah Cevdet, Ahmet Kaya, Hülya Avşar, Celal Doğan, Cemal Süreya, Coşkun Aral, Dilber Ay, Yılmaz Güney, Hüseyin Baybaşin, İclal Aydın, Mehmet Ali Birand, Mehmet Ali Erbil, Metin Uca, Rauf Orbay, İbrahim Tatlıses, Yaşar Kemal, İlham Aliyev gibi şahsiyetlerin “Kürt asıllı Türkler” listesinde yer aldığını biliyor musunuz?

İstanbul, en büyük kürt nüfus barındıran kent

Kürtler, Türklerin Orta Asya’dan gelip Malazgirt Ovasından Anadolu’ya girdiğini biliyor ama “Kürtler nereden geldi, dağda kart-kurt sesi çıkaran dağ Türkleri mi idiler, yoksa hep burada mıydılar?” sorularına dürüst yanıt veremiyoruz henüz. Diplomat olduğum dönemde bize bu yönde gelen bilgi notlarını dosyasına kaldırdığımı, hiç kullanmadığımı hatırlıyorum.

Kürtler, doğuda Zagros Dağları’ndan batıda Toros Dağları’na ve güneyde Hemrin Dağları’ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşıyorlar.

Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, Türkiye’de ve dünyadaki en çok Kürt nüfusuna sahip şehir İstanbul.

İran, Irak ve Suriye’de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusu var. Avrupa’da da azımsanmayacak bir büyüklüğe ve siyasi/ekonomik etkiye ulaştılar.

Japonya’da kendi mahalleleri var

Bugün Orta Asya’daki çeşitli devletlerde bulunan Kürtlerin toplam nüfusunun 100 bini aştığı tahmin ediliyor. Kazakistan’da 30 bin, Türkmenistan’da 50 bin, Kırgızistan’da 20 bin, Özbekistan’da 10 bin, Tacikistan’da ise 3 bin civarı Kürt nüfusu olduğu belirtiliyor.

Bazı Kürtler Japonya’ya bile göç etmişler, “Warabistan” olarak anılan Saitama İli, Warabi kentinde yoğun olarak yaşıyorlarmış.

1970’ler ve sonrasında, özellikle 1980’lerde yoğunluk kazanan ve bugüne kadar devam eden Kürt ayrılıkçı terör hareketi yüzünden Kürtlerin yaşadığı ve bu grupların faaliyetlerini yoğunlaştırdığı güneydoğuda kalan bölgelerde olağanüstü hal ilan edilmişti.

1990’larda “Kürt meselesi” fikri reddedilmiş, yerine “Doğu Sorunu”, “Güneydoğu Sorunu” veya “Terör Sorunu” kullanılmıştı. Turgut Özal, Türkiye’de ilk defa resmen Kürt kelimesini telaffuz etti. Kürtçe konuşma ve yayın yasağı kısmen kaldırıldı. 2000’li yıllarla birlikte Kürt sorunu açık bir şekilde tartışılmaya başlandı. Recep Tayyip Erdoğan ilk kez “Kürt Sorunu” ifadesini kullandı. Çözüm sürecini başlattı, Kürtçe yayın yapan televizyon kanalları kuruldu.

Lakin, hala PKK terörü, Suriye’de YPG özerklik çabaları, kuzey Irak’ta Kürt yönetim bölgesi, Kürtlerin partisi olarak bilinen DEM ve belediyelere kayyum atamaları gibi gelişmeler yerine Kürtler gündemimize olumlu yaklaşımlarla yeterince giremiyorlar. Bunun sorumluluğu hem onlarda hem de bizlerde. Aramızdaki giderek genişleyen boşluğu doldurmamız gerekiyor.

Cehaletimizi azaltmak, daha derinliğine ve yakından Kürt kökenli vatandaşlarımızı, sınır komşularımızı her boyutuyla kavrayabilmek, neyi, niçin, nasıl ve neden yaptıklarını anlayabilmek için daha fazla okumaya, bilenlerle konuşmaya başladım, kendi hesabıma bu öğrenme sürecini gecikmeli olarak da olsa başlattım.

Once upon a time, even using the word "Kurd" was objectionable. PKK was seen as synonymous with separatism and terrorism, especially in official jargon. They were our people living in the least developed region of the country. Over time, they migrated to big cities and were made to live there.

Throughout history they have not been allowed to establish their own states, barring a few failed attempts in the past.

They constantly rebelled and revolted in the geographies they lived in. The ones I can remember are: Bedirhan, Bitlis, Molla Selim, Simko, Nasturi, Beytüşşebab, Şeyh Said, Tendürek, Resul, Şeyh Ahmed Barzani, Sason and Dersim rebellions.

They revolted, clashed, and tried to build autonomous structures not only within the borders of the Ottoman or Turkey, but also in neighboring countries, Iraq, Syria and Iran.

They were used as pawns on the grand chessboard by the great powers of the time, especially the British (and today by the USA and Israel). There was also tension and conflict among the Kurds.

Turks do not recognize Kurds

If you ask me, Turks, both citizens and neighbors from the geography extending from Iraq, Syria to Russia, Armenia, Azerbaijan and Iran, do not know well enough the Kurds (and the people who immigrated from our country, whose diaspora in Europe and the USA is expressed in millions).

While he struggles to learn the world's cultures, languages, geography, cuisine, and history in schools, travels, and readings, he does not know the Kurds within him, right next to him, nor their language, history, or literature.

In fact, it is not easy to say that as much as they are forced to understand the Turks, the Turks are also trying to understand them - beyond the policies and discourses that condemn and aim to eliminate the PKK, which has shed the blood of thousands of our people, caused the waste of our enormous resources and acted as a tool of foreign powers.

If we want to live happily together from now on, without making concessions to separatism, eliminating terrorism, draining the swamp that allows it to flourish, we need to get to know each other better and say "stop" to all efforts to push the Kurds out of the system.

Kurdish history

There is a strong Kurdish influence in music, cuisine, film and art, but some of us do not know, and most people are not even aware that these people are of Kurdish origin.

Have you ever thought, "It would be better if I learn Kurdish" while you are making all the effort to learn Spanish, Russian, Chinese, Arabic and French?

All the Kurds I know speak Turkish, but Turks cannot even say 'how are you' ('Halê we cawa ye') in Kurdish.

Mostly, very few people know that the Kurds of Turkey speak Kurmanji, the Kurds of Northern Iraq speak Soran, and the Kurds living in Iran speak Kelhuri.

Have you wondered and examined that the earliest known Kurdish dynasties under Islamic rule (10th to 12th centuries) are the Hasnavis, the Mervanids, the Rawwadis, the Seddadids, and then the Ayyubids, founded by Saladin.

Before the term Kurdistan, meaning the land of the Kurds, was introduced by the Seljuks, the regions where Kurds lived were given different names such as El-Zavzan, Zewezan or Zûzan el-Ekrad. In the work called Nezhetu'l Kulüb, written in 1340, there is information about the province of Kurdistan, its borders are given as Arab Iraq, Khuzestan, Persian Iraq, Azerbaijan and Diyarbakir. The name Kurdistan is located in the middle of a map showing the lands of the Ottoman Empire in the Middle East, printed in 1893.

Baba Marduk, Kenate Kurdo, Mehmet Emin Zeki

The fact that an ethnic group builds its own culture on historical foundations and takes it even further creates concern. It is feared that it will form the basis for nationalization and independence in the future. Conversely, the fact that Kurds are seen as the cultural spice and richness of the country they live in, that their welfare and security are no different from other citizens, and that they are not discriminated against, can also be seen as a cement of loyalty and commitment.

There are melodies that make us jump, especially in folk dances, but why is Kurdish music mostly full of pain, pessimistic and troubled? Are you aware of Mirkut in Kurdish (which I recently tried to decipher with Turkish subtitles), which I enjoy listening to?

Do you know Meftüne, Gebol, Tirsik, Piçık, Keledos, Kurdish Meatballs, Kibe Mumbar, Duvakli Pilaf, Hillorik Asi dishes and Silke dessert? Have you ever tasted it?

Have you read Baba Marduk, Kanate Kurdo, Ebdülkerîm Müderîs, Muhammed Kurd Ali, Abdurrahman Şerefkendi and Celadet Ali Bedirhan, who shaped the Kurdish intellectual life? What about Mehmed Emin Zeki, a Kurdish historian, man of letters and writer, an Ottoman officer and statesman who fought on fronts such as Çanakkale, Palestine, Iraq and the Caucasus?

Abdullah Cevdet, Ahmet Kaya, Hülya Avşar, Celal Doğan, Cemal Süreya, Coşkun Aral, Dilber Ay, Yılmaz Güney, Hüseyin Baybaşin, İclal Aydın, Mehmet Ali Birand, Mehmet Ali Erbil, Metin Uca, Rauf Orbay, İbrahim Tatlıses, Yaşar Kemal, Do you know that figures such as Ilham Aliyev are included in the list of "Turks of Kurdish origin"?

Istanbul is the city with the largest Kurdish population

Kurds know that Turks came from Central Asia and entered Anatolia from the Manzikert Plain, but "Where did the Kurds come from? Were they mountain Turks who made kart-wolf sounds on the mountains, or were they always here?" We cannot answer your questions honestly yet. I remember that when I was a diplomat, I put the information notes that came to us in this direction into my file and never used them.

Kurds live densely in the geographical region extending from the Zagros Mountains in the east to the Taurus Mountains in the west and from the Hemrin Mountains in the south to the Kars-Erzurum plateaus in the north.

Today, the largest Kurdish population in the world is in Turkey, and the city with the largest Kurdish population in the world is Istanbul.

There are also significant Kurdish populations in Iran, Iraq and Syria, numbering between 3 and 12 million. They have also reached a considerable size and political/economic influence in Europe.

They have their own neighborhood in Japan

Today, it is estimated that the total population of Kurds in various states in Central Asia exceeds 100 thousand. It is stated that there are 30 thousand Kurdish populations in Kazakhstan, 50 thousand in Turkmenistan, 20 thousand in Kyrgyzstan, 10 thousand in Uzbekistan and around 3 thousand in Tajikistan.

Some Kurds even immigrated to Japan, and they lived densely in the city of Warabi, Saitama Prefecture, which is known as "Warabistan".

Due to the Kurdish separatist terrorist movement, which gained intensity in the 1970s and later, especially in the 1980s, and continues to this day, a state of emergency was declared in the regions in the southeast where Kurds lived and where these groups concentrated their activities.

In the 1990s, the idea of ​​the “Kurdish issue” was rejected and “Eastern Problem”, “Southeast Problem” or “Terror Problem” was used instead. Turgut Özal officially pronounced the word Kurdish for the first time in Turkey. The ban on speaking and broadcasting in Kurdish has been partially lifted. In the 2000s, the Kurdish issue began to be discussed openly. Recep Tayyip Erdoğan used the phrase "Kurdish Problem" for the first time. He initiated the solution process, and television channels broadcasting in Kurdish were established.

However, instead of developments such as PKK terrorism, YPG autonomy efforts in Syria, the Kurdish administrative region in northern Iraq, DEM, known as the party of the Kurds, and the appointment of trustees to municipalities , the Kurds cannot adequately enter our agenda with positive approaches. The responsibility for this lies with both them and us. We need to fill the ever-widening gap between us.

In order to reduce our ignorance, to understand our citizens of Kurdish origin and our border neighbors more deeply and closely, in every dimension, to understand what they do, why, how and why they do it, I started to read more and talk to those who know. For my part, I started this learning process, albeit with a delay.