Numan Kurtulmuş: Anayasa’nın ilk dört maddesi değişsin diyen yok
“Türkiye’nin ana gündeminin Anayasa değişikliği olmadığının biz de farkındayız” diyor TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş; “Ama Türkiye’nin sivil, demokratik ve devlet değil millet odaklı bir Anayasa yapmasının koşullarının bulunduğuna inanıyoruz.” Kurtulmuş ile 30 Mayıs sabahı bir grup gazeteci arkadaşla Çankaya’daki TBMM Başkanlık Konutunun bahçesindeki kahvaltı davetinde söyleşiyoruz. Konular Anayasa, Gazze ve sokak hayvanları ama daha çok hem Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan hem de kendisi tarafından sürekli gündemde tutulan yeni bir Anayasa tartışmaları ağırlıkta.
İlk dört madde ve devletin dini
En çok tartışılan konular arasında yeni bir Anayasa yapma ısrarının Anayasa’nın ilk dört maddesinin de değiştirilip değiştirilmeyeceği bulunuyor. Bu iddialar önce Kurtulmuş, daha sonra Erdoğan tarafından 1921 ve 1924 anayasalarının örnek gösterilmesiyle birleşince, acaba o anayasalarda olduğu gibi “Devletin dini İslam’dır” maddesinin laikliğin yerini mi alacağı soruları da soruluyor. Bunu Kurtulmuş’a sorunca şu yanıtı aldık:
· “Ben orada tamamen yöntem üzerinde konuştum. Yani 1921 Teşkilatı Esasiye ve 1924 Anayasaları, siyaset dışı etkiler olmadan Meclis tarafından hazırlanmıştır. İlk dört maddeyi tartışmak lüzumsuz.”
Sonra bu konuda Meclis’teki diğer parti yetkilileriyle arasında geçen bir sohbeti aktardı Kurtulmuş. Geçtiğimiz Ramazan Bayramı’nda siyasi parti temsilcileriyle bayramlaşma sohbeti sırasında ilk dört maddenin kaldırılmasını, değiştirilmesini isteyen olup olmadığını sormuş. “Yok. Kimsenin böyle bir talebi olmadı” dedi Meclis başkanı; “Anayasanın ilk dört maddesi değişsin diyen olmadı. Hatta bu durum anlaşılınca herkes sanki bir rahatladı.”
Kurucu Meclis şartı yanlış
Kurtulmuş, “Anayasayı sadece kurucu Meclis yapar” görüşünü de eleştiriyor. Mevcut Meclis’in “yüzde 95 temsil yeteneği bulunduğunu, sadece bu Meclis’in 1960, 1980 darbeleri sonrası Anayasalarında görülen siyaset dışı etkiler olmadan Anayasa yapabileceğini göstermesinin dahi demokratik bir başarı sayılması gerektiğini söylüyor.
Geçmişte, Cemil Çiçek’in Meclis Başkanlığı döneminde partilerin 64 madde üzerine anlaştığını hatırlatarak bugün daha geniş bir görüş birliği sağlama zemininin bulunduğunu öne sürüyor.
Cumhurbaşkanının, Meclisin, yargının görev ve sorumluluklarını yeniden tanımlayan, “yasayla yapılabilecekleri” Anayasa’ya almayan “çok teferruatlı olmayan” bir metin tanımlıyor.
Sayılar kötümser, Kurtulmuş iyimser
Meclis aritmetiği şu anda AK Parti, MHP ve Cumhur İttifakına oy verebilecek diğer partilerin Anayasayı Meclis’te değiştirmek için gerekecek 400 oyu, ya da halkoylamasına taşıyacak 360 oyu bulmasına uygun değil. Üstelik vatandaşın günlük sohbetinde hayat pahalılığı var, İsrail’in Gazze’deki katliamı var, sokak köpekleri var, ama Anayasa değişikliği yok. Bu da Anayasa değişikliğinin tartışmasının gündemdeki çetrefil konuları perdelemek amacıyla ortaya atıldığı algısına yol açıyor.
“Ama bütün partilerin seçim beyannamelerinde yeni bir Anayasa var” diyor Kurtulmuş; “Ayrıca görüşmeyi reddeden olmadı. Ben bunu olumlu buluyorum. Zaten içeriğe girmiyoruz. Usul esasa mukaddemdir; yöntem konuşuyoruz.”
Sonuç alınamasa da denemek önemli görüşünde Meclis Başkanı.
Anayasa diyalogu ve “normalleşme”
Kurtulmuş, CHP lideri Özgür Özel’in “Makama saygılıyız” diyerek Cumhurbaşkanı Erdoğan ve diğer parti liderleriyle diyalog kurmasını değerli ve önemli bulduğunu söylüyor.
Böylelikle oluşan siyasi hareketliliği kendisinin yeni Anayasa için zemin yoklamalarıyla paralel giden “çift taraflı bir süreç” oluşturduğu kanısında. Yani normalleşme yolunda diyalogun Anayasa tartışmalarına Anayasa için diyalogun da siyasette normalleşmeye katkıda bulunacağı görüşünde.
CHP’nin yeni Anayasa görüşü halen 2023 seçimlerinden önce Altılı Masa tarafından oluşturulan “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” modeli; o model önceki CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu tarafından Kurtulmuş TBMM Başkanı seçildikten sonra tebrik ziyareti sırasında kendisine sunulmuştu. Özel ise normalleşme ve diyalog demekle birlikte AK Parti iktidarı mevcut Anayasaya, örneğin Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına uymadıkça CHP’nin yeni Anayasaya “uzak” olduğunu söylüyor.
Kurtulmuş onda da iyimser, “Daha yolun başındayız” diyor.