Fransız siyaset bilimci Prof. Olivier Roy röportajında “AKP gelecek dönemde daha da yıpranacak. Erdoğan, gerçek anlamda bir halef yaratmadı; ardında, görevi devralacak yeni bir AKP’li yönetici ve lider nesli yok” diyor. Bu da AKP’yi taşıyan ana gövdenin, 68 kuşağının, geleceği taşıyabilecek 98 kuşağını yetiştirememesi anlamına geliyor.

Uzun yıllar dünya ve Türkiye siyasetinde sıkça 68 kuşağı konuşuldu. Hala 68 solundan kim ne derse desin, Bill Clinton ve Cengiz Çandar’a, Bosna katliamına karşı gösterdikleri kararlılık dolayısıyla kalben minnet duymaktayım. Burada ilgimiz Türkiye’nin 68 kuşağına. Türk 68’lilerinin bugüne etkisi azımsanmamalı. Zira İttihatçı kadroların 1960’lara kadar ülke bürokrasisini yönetmeleri gibi, bugün 68 kuşağının da artık son kırıntıları solda entelektüel hayatta, sağda ise siyaset ve ticarette etkili rol oynamaktadır.

Sol 68’liler çok dik başlıydılar, mahallelinin tabiri ile anarşisttiler. Merhum Dev-Genç lideri Bülent Uluer ile son söyleşiyi kendi kitabım için yapmıştım. Babası 27 Mayıs subayı, onun babası İttihatçı, annesi ise Sinoplu bir Nakşi şeyhiydi. Karışım çok ilginçti anlayacağınız. Bana anlattığı son hikâyesi, 3 yıl İsrail cezaevinde Filistin davası için çatışıp esir kalışı, çektiği işkenceler ve cezaevinden kaçarken omuriliğine yediği kurşunun hayatı boyunca kendisine ve ölümüne ettiği yoldaşlık hikâyesiydi. Cengiz Çandar ve Oral Çalışlar’dan da benzer hikâyeler dinlemiştim. 68 solunun önemli bir kısmı kentli sınıfın çocuklarıydı. Aileleri saray veya ittihatçılara, tabi ki 27 Mayısçılara da dayanırdı. Batıya açık iyi okullarda okurlardı. Zaten o yıllarda Robert veya Galatasaray’dan sağ görüşlü çıkması imalat hatası olarak kabul edilirdi. Boğaziçi, ODTÜ gibi okullar onlardan sorulurdu. George Politzer, Bertrand Russel, Frederic Engels ve Karl Marx başucu kitaplarının yazarlarıydı.

O dönemdeki Türk sağı ağır ağabeyleri de tabi ki sol kadar enternasyonal olamazlardı. İstemezlerdi de. Ülkemizi komünizm ve siyonizmin tehlikesine karşı korumak ve bu amaçla devletimize yardımcı olabilmek onların öncelikleriydi.

Bugün dahi mahallelinin gözünde 68 solu milli değil, enternasyonal ve gayri-milliydi. Dikkatimi çeken, 68 solunun dünyada kendilerince nerede haksızlık varsa orada olmaya çalışmalarıydı. Ancak burada Sovyet veya Çin muhibbi sol grupların ilgili ülkelerin eleştirilemezliği konusundaki duyarlılıklarını da dışarıda tutmak gerekir.

Sağ 68’liler ise bu haksızlık konusunda oldukça milliydiler. İnsan değil, devlet odaklıydılar. Anadolu kırsalının çocuklarıydılar. İyi devlet yatılı okullarında okumak dışında şansları yoktu. Dil bilmezlerdi. Herhâlükârda kravat ve takım elbise ile Kemalist devrimler karşısında “biz de buradayız” demeye çalışırlardı. Kentli çocukları olan 68’li solcuların okuduğu ODTÜ veya Boğaziçi gibi okullarda Anadolu’nun yağız taşra delikanlıları pek okuyamadılar, bilemediler de. Yüksek öğretmen okulları, devam zorunluluğu olmayan hukuk fakülteleri bu gençlerin rekabetçi sosyalleşmesine izin veremezdi. Bu gençlerden sarı yıllarda iyi mühendis, iyi avukat, iyi müteahhit veya iyi dershane işletmecisi çıktı ancak hiçbir zaman entelektüel veya filozof olamadılar. Ne olup bittiğini pek anlayamadılar, komplo teorileri son sığınak kapıları oldu. Okudukları eserler 9 Işık, Kadri Mısırlıoğlu veya Necip Fazıl’dan öteye gidemedi. Kütüphanelerinde Nurettin Topçu, Erol Güngör ve Cemil Meriç oldu ancak pek azı bunların kapağını kaldırdı.

68 sol kuşağı bugün hâlâ kendi hakikat yolculuğunu ve arayışlarını sürdürmekte. Filistin ve Bosna’ya en az mahalleli kadar sahip çıktılar. Bilgi Üniversitesi’nde 28 Şubat mağdurlarına kucak açtılar. Turgut Özal’a, Erdoğan’a başta ciddi nitelikli destekler verdiler. Ülkenin batı demokrasisine açılan kapılarıydılar. Mahalleli bunlara çok vefasız davrandı. Zikzakları ve durakları tartışılır olsa da hep değişimin öncülüğünü üstlenmeye adaydılar.

68 sağ ağır ağabeyler ise sağlamcıydılar. Statüko ve istikrarın yanında saflarını belirlediler. Komplo teorileri kaçış alanlarını teşkil etti. Zenginleştiler ve güç sahibi oldular. Vakıflar istirahatgahlarıydı. Vicdani ve irfani derinliğin güvenini, istisnalar hariç, veremediler. Gençlerin önlerini açmak konusunda oldukça tutumlu davrandılar.

Bazı yönleriyle baktığımızda, 68’li sol ve sağ hareketlerin hesaplaşmasını, Osmanlı aristokrasisi ve taşrasının torunlarının birbirlerine karşı kör ve sağır oldukları sınıfsal veya çevresel nitelikte bir mücadele olarak da tanımlayabiliriz.

Etkileri bugünlere uzanan 68’lerin mücadelesinin, 98 kuşağına yansımaları da ayrı bir merak konusudur. 68’li ağır ağabeylerin mantığı hiç değişmeden malum eğitim kurumları ve müfredatlarını kurarak kendilerine benzeyen bir 98 kuşağı üretmek istediler. Şu anda güç ve otoriteyle kendilerine benzeyen 98’li kadrolar var gözükse de durumları, vefat etmiş Hz. Süleyman’ın bastonunu andırmaktadır. Baston, 68 ağır ağabeyler açısından hala ısrarla sağlam gözükmektedir.

68 ağır ağabeyler sağ kuşağının bugün gelinen noktada suskunlukları ve üretkenlik sorunları nedeniyle büyük veballeri mevcuttur. Malum kültür ve değerler çürümesinde vesile olan bugünkü siyasi ittifakı desteklemek veya uyarmamak bu ağır ağabeylerin vebalidir. Siyasi ittifakın ise kuralsız otoriterlik dozunu yükselterek siyasi çöküş ve toplumsal çürümeyi sonlandırma çabaları beyhudedir.

French political scientist Prof. Olivier Roy said in his interview: “AKP will be even more worn out in the coming period. Erdoğan did not create a real successor; "There is no new generation of AKP administrators and leaders behind him to take over," he says. This means that the main body that carries the AKP, the 68 generation, cannot raise the 98 generation that can carry the future.

For many years, the 68 generation was frequently discussed in world and Turkish politics. No matter what anyone from the 68 left says, I am still deeply grateful to Bill Clinton and Cengiz Çandar for their determination against the Bosnian massacre. Our interest here is Turkey's 68 generation. The impact of Turkish 68's today should not be underestimated. Just as the Unionist cadres managed the country's bureaucracy until the 1960s, today the last remnants of the 68 generation play an effective role in intellectual life on the left and in politics and trade on the right.

The Left 68's were very headstrong, anarchists as the locals called them. I had the last interview with the late Dev-Genç leader Bülent Uluer for my own book. His father was a 27 May officer, his father was a Unionist, and his mother was a Nakshi sheikh from Sinop. As you can see, the mixture was very interesting. The last story he told me was the story of his 3-year captivity in an Israeli prison, fighting for the Palestinian cause, the torture he suffered, and the bullet he received in his spinal cord while escaping from prison, which became a companion to him throughout his life and to his death. I heard similar stories from Cengiz Çandar and Oral Çalışlar. A significant part of the 68 left were children of the urban class. Their families were based on the palace or the Unionists, and of course the 27 May supporters. They studied in good schools open to the West. In those years, it would have been considered a manufacturing defect if Robert or Galatasaray left a right-wing position. Schools like Boğaziçi and METU were asked about them. George Politzer, Bertrand Russel, Frederic Engels and Karl Marx were the authors of the playbooks.

Of course, their heavy brothers of the Turkish right at that time could not be as international as the left. They wouldn't want to either. Their priorities were to protect our country against the danger of communism and Zionism and to help our state for this purpose.

Even today, in the eyes of the neighborhood residents, the 68 left was not national, but international and non-national. What caught my attention was that the 68 left tried to be present wherever there was injustice in the world. However, here it is necessary to exclude the sensitivity of Soviet or China-loving left groups about the non-criticism of the relevant countries.

The right-wing 68ers were very nationalistic about this injustice. They were focused on the state, not people. They were the children of the Anatolian countryside. They had no choice but to study in good state boarding schools. They did not know the language. In any case, they were trying to say "we are here too" against the Kemalist revolutions by wearing ties and suits. In schools such as METU or Boğaziçi, where the leftists of the 68's, who had urban children, studied, the handsome rural boys of Anatolia could not and did not know how to study. Higher teacher training schools and law schools without compulsory attendance could not allow these young people to socialize competitively. These young people turned out to be good engineers, good lawyers, good contractors or good private teaching institution operators in the yellow years, but they could never become intellectuals or philosophers. They couldn't quite understand what was going on, and conspiracy theories became their last resort. The works they read could not go further than 9 Işık, Kadri Mısırlıoğlu or Necip Fazıl. There were Nurettin Topçu, Erol Güngör and Cemil Meriç in their libraries, but very few of them lifted their covers.

The 68 left generation still continues its journey and search for truth today. They supported Palestine and Bosnia as much as the neighborhood residents. They welcomed the victims of February 28 at Bilgi University. They initially gave serious support to Turgut Özal and Erdoğan. They were the country's gateway to western democracy. The neighborhood people were very disloyal to them. Even though their zigzags and stops were questionable, they were always candidates to lead the change.

The 68 right-wing brothers were solidists. They chose their side alongside the status quo and stability. Conspiracy theories constituted escape areas. They became rich and powerful. Foundations were their resting places. They could not provide the confidence of depth of conscience and wisdom, with exceptions. They were very economical in paving the way for young people.

When we look at some aspects, we can also describe the showdown between the left and right movements of the 68s as a class or environmental struggle in which the descendants of the Ottoman aristocracy and the provinces were blind and deaf to each other.

The reflections of the struggle of the 68s, whose effects continue to this day, on the 98 generation is also a matter of curiosity. The logic of the big brothers of the 68s remained unchanged, they wanted to produce a 98 generation similar to themselves by establishing certain educational institutions and curricula. Although there seem to be 98 cadres similar to them with power and authority, their situation is similar to that of the deceased Prophet Muhammad. It resembles Solomon's walking stick. The cane still seems persistently strong for the 68 heavy brothers.

The right generation of the 68 big brothers bears great blame due to their silence and productivity problems at this point. It is the responsibility of these heavy brothers to support or not warn the current political alliance, which is instrumental in the decay of certain culture and values. The political alliance's efforts to end political collapse and social decay by increasing the dose of unregulated authoritarianism are futile.