KONUŞMASINDA şiir faslında önce şair İsmet Özel’in “Celladıma Gülümserken Çektirdiğim Resmin Arkasındaki Satırlar” başlıklı şiirinden “Her şey ben yaşarken oldu...” dizesini okudu.

Kürsüde İsmet Özel’in dizesini okuyan kişi, o gün tam 12 yıl süren Anayasa Mahkemesi üyeliği görevinden ayrılmakta olan, mahkemenin son 9 yıldır başkanı konumundaki Prof. Zühtü Arslan’dan başkası değildi.

Bu, onun veda konuşmasıydı ve İsmet Özel’e atfı yaptığı sırada “renkli olmayan, siyah/beyaz bir hikâye” olarak nitelediği kendi hayat öyküsünü, çocukluğunu anlatıyordu.

Bu, “kendisine has bir hikâye değildi”, “bozkırın kavruk çocuklarının ortak hikâyesi”ydi...

Hikâyede, Yozgat’ın Sorgun ilçesinde, annesinin ifadesine göre “ırgatlık zamanı”nda, yani ekinler biçilirken kırk metrekarelik iki odalı bir evde gözlerini dünyaya açan bir çocuğun öyküsü var. Kendisi ilkokula başlarken doğum tarihi bilinmediğinden, nüfus memuru “kafa kağıdı”na 1 Ocak 1964 tarihini yazmıştı.

Hayat öyküsü kendisi lise öğrencisiyken babasını kaybetmesiyle büyük bir sarsıntıya uğramıştır. Babasının ölümünün onda bıraktığı izleri anlatırken, Cemal Süreya’nın “Sizin hiç babanız öldü mü/Benim bir kere öldü kör oldum” dizelerini okudu Prof. Arslan.

“Cemal Süreya’nın dizeleri gibi hakikaten benim için de hayat babam öldüğünde bir kabusa dönüşmüştü , dünyam kararmıştı” diye anlattı ve ekledi: “Bir anda olgunlaştım, çok hızlı şekilde büyüdüm.”

‘KELİMELER BİZİ SARHOŞ EDER, YAŞADIKLARIMIZ İSE UYANDIRIR...’

Konuşmasının daha sonraki bölümünde Prof. Arslan, Mülkiye’deki öğrencilik günlerine geçiyor. Mülkiye birinci sınıfta Prof. Mümtaz Soysal’ın anayasa dersine girdiği ilk gün ondan o kadar büyülenmiştir ki, o gün ‘anayasa hocası’ olmaya karar vermiştir. Ve olmuştur da... Ama hoca olmak aynı zamanda talebe olmaktır. Çünkü öğrenmeden öğretemezsiniz.

“O günden bugüne, 41 yıldır ben anayasa hukuku, temel hak ve özgürlükler, insan hakları, anayasa yargısı alanında öğrenmeye devam ediyorum ve 12 yıllık Anayasa Mahkemesi dönemi de bu öğrenmenin önemli bir bölümünü oluşturuyor” diye anlatıyor.

Derken, karşımıza Ahmet Hamdi Tanpınar çıkıyor. Prof. Arslan, eğitimden, öğrenmekten söz ettiği sırada konuyu Tanpınar’ın “Sahnenin Dışındakiler” adlı “muhteşem” bulduğu romanına getiriyor. Tanpınar’ın Osmanlı’nın sonu, Cumhuriyet’in kuruluşunun hemen öncesindeki İstanbul’u anlattığı bu romanının bir yerindeki şu tespiti aktarıyor:

“Âslında biz kelimelerle ve hadiselerle yaşarız. Kelimeler bizi sarhoş eder, yaşadığımız hadiseler de bizi uyandırır, hem de kafamıza vurarak bizi uyandırır... Biz evvela kelimeleri öğreniriz, sonra yaşadıkça teker teker anlamlarını...”

Prof. Arslan, “Bu müthiş bir söz” dedikten sonra kendi hayatının muhasebesi üzerinden şöyle konuşuyor:

“Akademik hayatta biz kelimeleri öğrenerek başlıyoruz. Anayasayı öğrendik, temel hak ve özgürlükleri öğrendik, maddelerini öğrendik, adaleti öğrendik, hukuku öğrendik. Ama bunların anlamlarını yaşayarak öğrendik ve bunu özellikle Anayasa Mahkemesinde yaşayarak öğrendiğimi sizlerle paylaşmak isterim.”

AYM’Yİ EN ŞİDDETLİ ELEŞTİREN ANAYASACILARDAN BİRİYDİM

Prof. Arslan, bu noktada AYM’deki tecrübesini anlatırken, akademik hayatla pratiğin birbirinden farklılığına vurgu yapıyor. Kendi yaşamı bunun bir tecrübesidir.

Bu çerçevede önce, “Anayasa Mahkemesine gelmeden önce Türk Anayasa Mahkemesine Türkiye’de en şiddetli şekilde eleştiren akademisyenler sıralamasını yazın deseniz, Türkiye’de bu konu ile ilgilenen arkadaşlar muhtemelen ilk üçe ismimizi yazacaklardır” diye konuşuyor.

Daha sonra 2001 yılında İngilizce kaleme aldığı bir makalede o dönemdeki AYM’ye yönelttiği eleştirileri anımsatıyor. Bu, “Critical Middle Eastern Studies” isimli akademik derginin 2002 yılı ilkbahar sayısında yayımlanan “Çatışan Paradigmalar: Türk Anayasa Mahkemesi’nde Siyasal Haklar” başlıklı makalesidir.

HAK EKSENLİ YAKLAŞIM MEVLANA’NIN MESAJIDIR

Makalesinde değindiği birinci paradigma, AİHM kararları çerçevesinde insan haklarını ve özgürlüklerini esas alan hak eksenli paradigmadır. İkincisi ise devletin temel ilkelerini, devleti ve onun ideolojisini korumayı esas alan paradigma. Prof. Arslan, makalesinde “Türk Anayasa Mahkemesi de artık varlık sebebine uygun olarak hak eksenli yaklaşıma geçmek zorundadır” diye yazdığını anlatıyor.

Ardından “Kişi kınadığını yaşamadan ölmezmiş” deyişini hatırlatarak, daha sonra kendisini bu eleştirileri yönelttiği AYM’nin üyesi olarak bulduğunu anlatıyor. Ve ekliyor:

“Bugün ayrılırken memnuniyetle şunu ifade etmek isterim, 2001 yılında o makaledeki hak eksenli paradigma, hak eksenli yorum , hak eksenli yaklaşım, bugün Anayasa Mahkemesi’ne hâkim olan paradigmadır. Bu değişimi biz hep birlikte gerçekleştirdik.”

Bunun “sancılı bir dönüşüm, zor bir değişim olduğunu” anlatıyor Prof. Arslan. Konuşmasının bu kısmında bu kez Mevlana’ya gönderme yapıyor ve şöyle diyor:

“Hak eksenli yaklaşım bize ithal bir yaklaşım değildir. Bizim değerlerimizde, medeniyetimizde, kültürümüzde ruh kökleri olan bir yaklaşımdır. Hak eksenli yaklaşım Mevlana’nın yüzyıllar önce bize anlattığı ve bize vermek istediği mesajın ete kemiğe bürünmüş hâlidir.”

‘SALDIRILAR KARŞISINDA İÇİNİZDEKİ İSYAN ÇIĞ GİBİ BÜYÜR AMA...’

Prof. Arslan, ardından Anayasa Mahkemesi kararlarının “herkesi memnun edemediğini” anlatıyor, “O yüzden anayasa mahkemesi üyeleri, anayasa yargıçları arafta insanlardır, ‘Ne İsa’ya ne Musa’ya sözü bunu ifade etmektedir. Ama doğrusu da budur zaten” diye ekliyor.

Bu bölümde şair Sezai Karakoç’un “Ne cennet, ne cehennem, ne dünya/araf’ım ben” dizelerini okuyor.

Prof. Arslan, bu arada sadece AYM kararlarının eleştirisi değil zaman zaman “eleştirinin çok ötesine geçen saldırılarla”da karşılaştığını anlatarak şöyle diyor:

“Bu anlamda Anayasa Mahkemesi üyesi olmak, başkanı olmak meşakkatli bir iştir, zordur. O ağır saldırılar karşısında yutkunursunuz, öfkenizi içinize akıtırsınız. Haksızlık olduğunu bilirsiniz, iftira olduğunu bilirsiniz. Boy boy fotoğraflarınız yayımlanır gazetelerde. Altına her türlü tezviratı döşerler, iftiralar atarlar. İçinizde o isyan, o haksızlığa karşı duyduğunuz isyan büyür, çığ gibi büyür, kar topu gibi, bir çığa dönüşür. Ağzınızı açmak istersiniz, açamazsınız. İçinizde onu büyütürsünüz ve bütün tahribatı da içinizde yaparsınız. Bu da fedakârlığın önemli bir boyutudur. Dolayısıyla anayasa yargıcı olmak bedeli ağır olan bir görevdir.”

BİR AYM BAŞKANI HANGİ DURUMDA KADI ARAR?

Prof. Arslan’ın konuşmasının belki de en ilginç kısımlarından biri bu noktada beliriyor. Çünkü AYM Başkanı olarak mağdur kendisidir bu kez. “Siz onların hakkını korurken bir anda kendinizi mağdur olarak görürsünüz. Mağduriyetini giderecek bir kadı ararsınız ama bulamazsınız” diye anlatıyor kendini içinde bulduğu durumu.

Peki bu durumdaki mağdur AYM Başkanı ne yapabilir?

Burada Pir Sultan Abdal’a sığınıyor Prof. Arslan:

“Sonra Pir Sultan Abdal gibi dersiniz ki, Dünya kadısından ben sorulmazam, kalsın benim davam divana kalsın dersiniz, eyvallah dersiniz ve gidersiniz...”

Bu mağduriyetin hesabı Pir Sultan Abdal’ın yaptığı gibi öbür dünyaya bırakılmıştır.

T.S. ELIOT’TAN DİZELERLE FİNAL

Ve konuşmasının finalini de yine bir şiirden dizelerle yapıyor Prof. Arslan. Bu kez AYM salonuna dizelerini getirdiği şair İngiliz edebiyatının en büyük isimlerinden T.S. Eliot’tur.  Onun ünlü  “Four Quartets” isimli uzun şiirinin sonundaki “Little Gidding”  bölümünden şu dizeleri okuyor:

“Başlangıç dediğimiz çoğunlukla sondur

Ve sona erdirmek aslında başlangıç yapmaktır

Son, yola çıktığımız yerdir”

Veda konuşmasına tam 12 yıl önce aynı salonda yemin töreninde taktığı kravatı takarak gelmiştir. Bunu hatırlattıktan sonra T.S. Eliot’tan ilhamla şöyle bitiriyor konuşmasını:

“Son değil yola çıktığımız yer, şu andaki ulaştığımız menzil. Oradan, kalktığımız yerden devam edeceğiz...”

Not: 31 Mart seçimleri nedeniyle üzerinde çalıştığım yazı dizisi nedeniyle Prof. Arslan’ın 19 Nisan tarihindeki veda konuşmasını biraz gecikmeli şekilde yazabildim. Konuşmanın videosu ve deşifre edilmiş metni AYM’nin web sayfasındaki https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/faaliyetler/anayasa-mahkemesinde-devir-teslim-ve-veda-torenleri-duzenlendi/ linkinden bulunabilir.

In the poetry section of his speech, he first read the line "Everything happened while I was alive..." from poet İsmet Özel's poem titled "The Lines Behind the Picture I Had My Executioner Take While Smiling".

The person who read İsmet Özel 's verse on the podium was Prof. , who was leaving his duty as a member of the Constitutional Court for 12 years and was the president of the court for the last 9 years. He was none other than Zühtü Arslan .

This was his farewell speech and he was telling his own life story and childhood, which he described as a "non-coloured, black/white story " when he referred to İsmet Özel .

This was " not a story unique to him ", but " the common story of the parched children of the steppe "...

In the story, there is the story of a child who was born in a two-room house of forty square meters in the Sorgun district of Yozgat, during his " farmman's time ", that is, when the crops were being harvested, according to his mother's statement. Since his date of birth was unknown when he started primary school, the civil registry officer wrote the date January 1, 1964 on his " head sheet ".

His life story was shaken up when he lost his father when he was a high school student. While explaining the traces left on him by his father's death, Prof.recited Cemal Süreya 's lines "Has your father ever died/Mine died once and I went blind?" Lion.

"Just like Cemal Süreya's verses, life turned into a nightmare for me when my father died, my world turned dark," he said and added: "I matured suddenly, I grew up very quickly."

'WORDS DRUNK US  , AND OUR EXPERIENCES  WAKE US UP...'

In the next part of his speech, Prof. Arslan goes back to his student days at Mulkiye. In the first year of Civil Engineering, Prof. The first day he took Mümtaz Soysal 's constitution class, he was so fascinated by him that he decided to become a 'constitution teacher' that day. And it has happened... But being a teacher also means being a student. Because you can't teach without learning.

“Since then, for 41 years, I have continued to learn in the fields of constitutional law, fundamental rights and freedoms, human rights, and constitutional jurisdiction, and the 12-year Constitutional Court period constitutes an important part of this learning,” he explains.

Then, we encounter Ahmet Hamdi Tanpınar . Prof. While talking about education and learning, Arslan brings up the subject of Tanpınar 's novel called " Those Outside the Stage ", which he finds " magnificent ". Tanpınarmakes the following observation in one part of his novel, which describes Istanbul at the end of the Ottoman Empire and just before the foundation of the Republic:

“In fact, we live with words and events. Words make us drunk, and the events we experience wake us up, hitting our heads to wake us up... We first learn the words, and then, as we experience them, we learn their meanings one by one..."

Prof. After saying "This is a great word" , Arslan talks about his own life as follows:

“In academic life, we start by learning words. We learned the Constitution, we learned the fundamental rights and freedoms, we learned the articles, we learned justice, we learned the law. But we learned the meaning of these through experience, and I would like to share with you that I learned this through experience, especially in the Constitutional Court.”

I WAS ONE OF THE CONSTITUTIONISTS WHO  MOST VIOLENTLY CRITICISM OF THE Constitutional  Court 

Prof. At this point , while explaining his experience at the Constitutional Court, Arslan emphasizes the difference between academic life and practice. His own life is an experience of this.

In this context, he says , "If you were to write a list of the academics who most severely criticize the Turkish Constitutional Court before coming to the Constitutional Court, the friends in Turkey who are interested in this issue would probably write our names in the first three."

Later, in an article he wrote in English in 2001, he recalls his criticisms of the Constitutional Court at that time. This is his article titled “ Conflicting Paradigms: Political Rights in the Turkish Constitutional Court ” published in the spring 2002 issue of the academic journal “ Critical Middle Eastern Studies ” .

RIGHT-BASED APPROACH  IS MEVLANA'S MESSAGE

The first paradigm he mentions in his article is the rights-oriented paradigm, which is based on human rights and freedoms within the framework of ECHR decisions. The second is the paradigm based on protecting the basic principles of the state, the state and its ideology. Prof. Arslan explains that he wrote in his article , "The Turkish Constitutional Court must now switch to a rights-based approach in accordance with its reason for existence."

Then, he reminds the saying "A person does not die without experiencing what he condemns" and explains that he later found himself as a member of the Constitutional Court, to which he directed these criticisms. And he adds:

“ As I leave today, I would like to express with pleasure that the rights-oriented paradigm, rights-oriented interpretation, rights-oriented approach in that article in 2001 is the paradigm that dominates the Constitutional Court today. We made this change together. ”

Prof. explains that this is " a painful transformation, a difficult change. " Lion. In this part of his speech, he refers to Mevlana and says:

“The rights-based approach is not an approach imported to us. It is an approach that has spiritual roots in our values, civilization and culture. The rights-based approach is the embodiment of the message that Mevlana told us centuries ago and wanted to give us.”

'  THE REBELLION WITHIN YOU GROWS LIKE AN  AVALANCHE IN THE FACE OF ATTACKS , BUT...'

Prof. Arslan then explains that the decisions of the Constitutional Court “ cannot please everyone ”, “That's why constitutional court members and constitutional judges are people in limbo. The saying 'Neither to Jesus nor to Moses' expresses this. But this is the right thing anyway,” he adds.

In this episode, he reads poet Sezai Karakoç 's lines "I am neither heaven nor hell, nor the world/purgatory" .

Prof. Arslan , meanwhile, explains that he encounters not only criticism of the Constitutional Court decisions but also " attacks that go far beyond criticism" from time to time and says:

“In this sense, being a member and president of the Constitutional Court is a arduous and difficult job. You swallow hard in the face of those heavy attacks and keep your anger flowing inside you. You know it is unfair, you know it is slander. Your full-length photographs are published in newspapers. They spread all kinds of explanations and slander him. That rebellion within you, that rebellion you feel against injustice, grows, grows like an avalanche, turns into an avalanche, like a snowball. You want to open your mouth, but you can't. You grow it inside you and you cause all the destruction inside you. This is an important dimension of sacrifice. Therefore, being a constitutional judge is a duty that carries a heavy price.”

IN WHAT CASE SHOULD A COURT PRESIDENT  CALL A WOMAN?

Prof. Perhaps one of the most interesting parts of Arslan 's speech appears at this point. Because, as the President of the Constitutional Court, he is the victim this time. “ While you protect their rights, you suddenly see yourself as a victim. "You look for a woman who will relieve your grievance, but you cannot find one ," he explains the situation he finds himself in.

So, what can the President of the Constitutional Court do for the victim in this situation?

Here, Prof takes refuge with Pir Sultan Abdal. Lion :

“ Then, like Pir Sultan Abdal, you say, I cannot be asked from the world judge, you say, let my case be left to the court, you say thank you and leave... ”

The accounting for this victimization was left to the afterlife, as Pir Sultan Abdal did.

FINAL WITH VERSES FROM TS ELIOT 

And Prof. concludes his speech with lines from a poem . Lion. This time, the poet whose verses he brought to the Constitutional Court hall is TS Eliot, one of the greatest names of English literature. He reads the following lines from the " Little Gidding " section at the end of his famous long poem " Four Quartets ":

“ What we call the beginning is often the end

And ending is actually beginning

The end is where we set out ”

He came to his farewell speech wearing the same tie he wore at the oath ceremony in the same hall 12 years ago. After reminding this, he ends his speech as follows, inspired by TS Eliot :

“It's not the end, it's where we started, it's the point we've reached now. From there, we will continue where we left off..."

Note: I would like to thank Prof. for the article series I am working on due to the March 31 elections. I was able to write Arslan 's farewell speech on April 19, with a slight delay. The video and transcribed text of the speech can be found at the link https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/faaliyetler/anayasa-mahkemesinin-devir-teslim-ve-veda-torenleri-duzenlendi/ on the Constitutional Court's web page.