GERİDE bıraktığımız haftalarda kaleme aldığımız bir seri yazıda 31 Mart yerel seçimlerinin sonuçlarını muhtelif başlıklar altında tahlil etmeye, sandıkta karşımıza çıkan ana yönelişleri somut veriler üzerinden nesnel bir şekilde ortaya koymaya çalıştık. Son iki yazıyla hepsini toparlayarak geniş bir özetle bu diziye nokta koyacağız. Böyle bir özetin bazı tekrarlar içermesi kaçınılmazdır.

Bunu yaparken önce karşımızda asılı duran ana fotoğrafı bir kez daha gerçekçi bir şekilde okumamız gerekiyor. Seçimin “Türkiye Geneli” sonucu olarak sıkça referans alınan tabloyla ilgili çekincemizi bu amaçla bir kez daha kayda geçirelim.

Bu çerçevede, A) 30 büyükşehirde belediye başkanlarının aldıkları oyları, B) 51 ilde daha çok parti aidiyetiyle verilen il genel meclisleri oylarına ekleyerek yapılan hesaplama, bize ana fotoğrafı her iki büyük parti açısından da “arttırılmış” bir şekilde sunuyor. Bu hesaplama CHP’yi yüzde 37.77, AK Parti’nin yüzde 35.49 oranında gösteriyor.

Oysa bu rakamlar “brüt” oranlara işaret ediyor. Çünkü, belediye başkan adaylarının kendi parti tabanları dışında diğer partilerden aldıkları destek oylarını da kapsıyor söz konusu oranlar. Örneğin, CHP’li Ekrem İmamoğlu’nun İstanbul’da parti oyu dışında aldığı yaklaşık 460 bin, keza AK Partili Hamza Dağ’a İzmir’de Cumhur İttifakı dışında gelen 170 bine yakın takviye oy da bu oranların içindedir.

31 Mart seçimlerinde partilerin gücünün doğru parametreler üzerinde ölçülebilmesi için bu yöntem yerine A) 30 büyükşehirde parti aidiyetinin ağır bastığı ilçe belediye meclisleri oyları ile yine B) 51 ildeki il genel meclisi oylarının toplamını esas almalıyız. Bu durumda Türkiye genelinde CHP’nin oyunu 34.51’e, AK Parti’nin oyunu da 32.42’ye çekmemiz gerekir.

İHTİYAT PAYI BIRAKILMASI GEREKEN NOKTA

Ancak, bu rakamları esas alırken de bir konuda daha ihtiyat payı bırakılmalıdır. MHP, AK Parti ile 30 büyükşehir için yapılan seçim ittifakı uyarınca, Türkiye genelinde ilçe belediye meclislerinin neredeyse beşte dördünde (519’da 416) liste çıkarmayıp doğrudan AK Parti adaylarını desteklemiştir. Kalan 103 ilçede de AKP, MHP adaylarına destek vermiştir.

Bu işbirliğinin sonucu olarak AK Parti’nin yüzde 32.42 oranında beliren ülke geneli oyu içinde hala sayıca kayda değer miktarda MHP seçmeninin bulunduğunu teslim etmemiz gerekir. Aynı çerçevede çok daha sınırlı miktarda MHP oyu da AK Parti oyunun içindedir.

31 Mart seçimiyle ilgili vurgulanması gereken bir nokta, oylarının ittifak sonucu birbirinin içine geçmesi nedeniyle, AK Parti ve MHP’nin 30 büyükşehirde sandıklarda elde ettikleri sonuçların ayrıştırılıp kesin rakamlar içinde ölçülebilmesinin mümkün olmamasıdır. Bu konuda ancak tahmin yürütülebilir. Buna karşılık, iki partinin işbirliği yapmadığı 51 ildeki il genel meclisi seçimlerinde oyların bu şekilde iç içe geçmesi durumu yaşanmamıştır.

Her halükârda, büyükşehirlerde MHP’nin taktik nedenlerle AK Parti’ye kaymış olan ancak görünmeyen oyları hesaba katıldığında, AK Parti’nin, yüzde 32.42 çıkan oranının da belli bir miktar altında olduğunu kabul etmemiz mantığın gereğidir.

CHP’NİN BAŞARISININ GERİSİNDEKİ FAKTÖRLER

Bu seçimin en önemli sonucu, CHP’nin 1977 genel seçiminden sonra ilk kez sandıklardan ülkenin birinci partisi olarak çıkmış olmasıdır. Geçen yıl 14 Mayıs’ta milletvekili seçiminde 13 milyon 374 bin oy alan (yüzde 25.41) CHP, on buçuk ay sonra ilçe belediye meclisleri ve il genel meclisleri toplamında 15 milyon 811 bine yükselmiştir. (Yüzde 34.51)

CHP’nin sağladığı 2 milyon 440 bine yakın oy artışının gerisinde, İYİ Parti ile yollarını ayıran özellikle merkez sağ yönelişli seçmenler, büyükşehirlerdeki HDP eğilimli Kürt seçmenlerin belli bir bölümü, genç seçmenlerin hatırı sayılır bir kesimi, daha sınırlı oranda olmak üzere AK Parti’den gelen seçmenler gibi kümelerin ilk sıralarda yer aldığını söylemek mümkündür.

CHP, sonuçta sandıktaki başarısını siyasi yelpazenin pek çok rengine yayılan farklı kesimlerin desteğini kendisine çekerek sağlamıştır. Dolayısıyla, önümüzde dönemde CHP’nin önündeki en kritik soruyu, değişik kesimlerden sağladığı bu destekleri üzerinde tutup tutamayacağı, bu oy geçişlerinin ne kadar kalıcı olabileceği meselesi oluşturuyor.

CHP sonuçlarını değerlendirirken muhakkak altı çizilmesi gereken bir durum var. Bu partinin geçen 14 Mayıs milletvekili seçimine kıyasla oran olarak 10 puanın üzerinde oy artışı sağladığı yerlerin çoğu büyükşehirlerdir. Bunların çoğu zaten belediyelerin CHP’de olduğu yerleşimler.

Bu tablo, geçen beş yıl içinde uygulamada ortaya konan yerel yönetim modellerinin halkta bir karşılık bulduğunu gösteriyor. Bu yönüyle bakıldığında, CHP’li büyükşehir belediye başkanlarının yönetim tarzları ve vatandaşla kurdukları ilişki alınan sonuçta önemli bir rol oynamıştır.

Bu çerçevede, CHP’li belediyelerin, yönetimi 31 Mart’ta CHP’ye geçenlerle birlikte, bu çizgiyi sürdürüp sürdüremeyecekleri, bu çizgiyi ne ölçüde yaygınlaştıracakları, önümüzdeki dönemde CHP’nin başarısının sınanacağı temel bir gösterge olacaktır.

CHP’DE MADALYONUN DİĞER YÜZÜ

Ancak CHP’nin performansını değerlendirirken madalyonun diğer yüzüne de bakmalıyız. CHP, bu başarıyı ağırlıklı olarak ülkenin batısında, Ege ve Akdeniz sahil şeridinde, Ankara ve Eskişehir gibi merkezlerin yanı sıra, İç Ege bölgesinde de yakalamıştır. Aynı zamanda yer yer Orta Anadolu’nun içlerinde boy gösterebilmiş, örneğin Kırıkkale’de bir sürpriz yapabilmiştir. Yine de 2.4 milyonun üstündeki oy artışının ana gövdesi CHP’nin kazandığı 14 büyükşehirdir.

Buna karşılık yine aynı veriler, bize CHP açısından Orta ve Doğu Anadolu’da, Karadeniz’in geniş bir kesiminde, milliyetçi-muhafazakar dokunun hakim olduğu coğrafyada ‘kırılma’ anlamına gelebilecek bir açılımın gerçekleşmediğini, partinin bu bölgelerdeki gücünün büyük ölçüde aynı kaldığını gösteriyor. Kürt nüfusun baskın olduğu Güneydoğu Anadolu bölgesi de CHP cephesindeki bu hareketsizliğe dahildir.

Güneydoğu’da Adıyaman ve Orta Anadolu’da Kırıkkale gibi yerlerde il merkezlerindeki belediyelerinin kazanılması gibi istisnalar bu temel tespitleri değiştirmiyor. Bu yönüyle baktığımızda Orta Anadolu’nun milliyetçi-muhafazakar dokusu ve güneydoğunun büyük ölçüde CHP’ye hâlâ mesafeli durduğunu söyleyebiliriz.

KATILIM ORANININ DÜŞMESİ VE AK PARTİ’YE ETKİSİ

AK Parti’ye gelince öncelikle şu tespiti yapabiliriz. Kuruluşu sonrasında ilk kez ikinciliğe inen iktidar partisinin geçen yıl yapılan 14 Mayıs milletvekili seçimi ile kıyaslandığında 31 Mart’taki oy sayısı Türkiye coğrafyasının büyük çoğunluğunda gerilemiştir. Büyükşehirler arasında AK Parti’nin artış sağladığı tek ilin İzmir olması herhalde bu seçimin en ilginç sürprizlerinden biridir.

İktidar partisinin ülke genelindeki bu düşüş eğrisini anlamaya çalışırken özellikle iki faktörü hesaba katmalıyız. Ülke genelinde seçime katılım oranında yaşanan alışılmış ölçülerin ötesine geçen düşüşü, AK Parti’nin gerilemesinin gerisindeki belirleyici faktörlerden biri olarak görebiliriz. 31 Mart seçimi, yüzde 78.55 oranı ile Türkiye’de 2000’li yıllarda en düşük katılım oranına sahne olan seçimlerden biri olarak hatırlanacaktır.

Meseleye şöyle bakabiliriz. Bundan tam bir yıl önce 14 Mayıs’ta Türkiye genelinde 53 milyon 994 bin seçmen oy kullanırken, on buçuk ay sonra yalnızca 48 milyon 256 bin kişi sandık başına gitmiştir. Oy kullanan seçmen sayısı bu süre içinde 5 milyon 738 bin kadar gerilemiştir.

Bu arada, geçen on buçuk aylık süre zarfında kayıtla seçmen sayısının da 720 bin dolayında arttığını not edelim.

ARA BÖLGEDE KALMAYI SEÇEN AK PARTİ SEÇMENİ

Katılım oranının düşüklüğü yalnızca AK Parti seçmeninden kaynaklanmamış, birçok partinin seçmeninde sandığa gitmeme tavrı gözlenmiştir değişen oranlarda. Ancak sandığa gitmeyenler arasında ağırlıklı kümeyi AK Partili seçmenlerin oluşturduğu da bir vakadır.

Ülkede işlerin genel gidişatına, uygulanan politikalara tepki duyan geleneksel AK Parti seçmeninin bir bölümü, başka bir partiye de oy vermekten kaçındığı için seçenek olarak sandığa gitmemeyi tercih etmiştir. Burada ara bölgede duran bir seçmen kitlesi var.

Katılım sorunu, 14 Mayıs 2023 tarihinde milletvekili seçiminde 18 milyon 586 bin oy alan AK Parti’nin bir yıldan da az bir süre içinde geçen 31 Mart’ta ‘30 büyükşehir ilçe belediye meclisleri ve 51 ildeki il genel meclisleri’ oy toplamında 14 milyon 853 bin oya gerilemesinde azımsanmayacak bir faktördür. Aradaki fark 3 milyon 733 bin dolayındadır.

Kuvvetle muhtemeldir ki, AK Parti liderliğinin seçim sonrasında yapmakta olduğu muhasebede zihinleri en çok meşgul eden meselelerden biri, ara bölgede kalmayı tercih eden bu seçmen kitlesinin yeniden kazanılıp kazanılamayacağı sorusudur.

AK PARTİ’NİN PARADOKSU: EN AZ KAYIPLAR BATI’DA

Seçim rakamlarında gözümüze çarpan ilginç bir başka duruma daha dikkat çekmek istiyoruz. AK Parti’nin ülke genelinde uğradığı oy kaybında en az hasar aldığı, kayıpların görece düşük oranda çıktığı seçim bölgeleri daha çok ülkenin batısındaki sahil şeridi ve Trakya gibi görünüyor.

Özellikle, Balıkesir, Muğla gibi illerin bulunduğu bölgelerde bu eğilim çok belirgin bir şekilde gözleniyor. İzmir’de zaten sınırlı bir artış söz konusudur. Ancak İzmir’deki artışın içinde yine ittifak nedeniyle MHP’den gelen oyların da bir miktar katkısı teslim edilmelidir.

AK Parti’nin oy kayıplarını 30 büyükşehir ve 51 il olmak üzere iki ayrı kategoride daha önce değerlendirmiştik. Ülke genelindeki gerilemede özellikle büyükşehirlerde ortaya çıkan kayıpların rolü kuvvetli derecelerdedir. Doğuda Erzurum’dan başlayan, Gaziantep, Kahramanmaraş, Kayseri, Konya hattı üzerinden Sakarya ve oradan Kocaeli’ne kadar uzanan muhafazakâr bir eksende blok oy kopmaları söz konusudur.

Yalnızca saydığımız bu yedi ilde oy kaybı 14 Mayıs’a kıyasla 850 bine yakındır. Üstelik yine AK Parti oylarının içinde MHP’den gelen destek oyları olduğunu da yine unutmayalım. Ankara ve İstanbul’daki durumu hariç tutuyoruz.

Sözünü ettiğimiz milliyetçi-muhafazakâr eksen diye adlandırabileceğimiz bu hat, aynı zamanda paralel bir şekilde Yeniden Refah Partisi’nin önemli artışlar sağladığı bir coğrafyayı gösteriyor. Bir yandan seçime katılımın düşmesi, diğer yandan YRP’ye kaymalar AK Parti’deki zemin kaybında başat rol oynuyor.

Yarın diğer partilere bakarak dosyamızı kapatacağız.

In a series of articles we wrote in the past weeks, we tried to analyze the results of the March 31 local elections under various headings and to objectively reveal the main tendencies we encountered in the ballot box through concrete data. We will end this series with a broad summary by collecting all of them with the last two articles. It is inevitable that such a summary will contain some repetition.

While doing this, we first need to read the main photograph hanging in front of us in a realistic way once again. For this purpose, let us once again record our reservations about the table that is frequently referenced as the " Turkeywide " result of the election.

In this context, the calculation made by adding A) the votes received by the mayors in 30 metropolitan cities, and B) the votes of the provincial general assemblies in 51 provinces, given mostly by party affiliation, presents us with the main picture in an " increased " way for both major parties. This calculation shows CHP with 37.77 percent and AK Party with 35.49 percent.

However, these figures refer to “ gross ” rates. Because the rates in question also include the support votes received by mayoral candidates from other parties other than their own party base. For example, approximately 460 thousand votes received by CHP's Ekrem İmamoğlu outside the party vote in Istanbul, and nearly 170 thousand additional votes received by AK Party member Hamza Dağ outside the People's Alliance in Izmir are also included in these rates.

In order to measure the strength of the parties on the correct parameters in the March 31 elections, instead of this method, we should take as basis A) the votes of the district municipal councils in 30 metropolitan cities, where party affiliation predominates, and B) the sum of the votes of the provincial general councils in 51 provinces. In this case, we need to reduce CHP's vote to 34.51 and AK Party's vote to 32.42 across Turkey.

THE POINT WHERE THE RESERVE SHARE SHOULD BE LEAVED

However, one more caution should be taken when basing these figures on one issue. In accordance with the election alliance with the AK Party for 30 metropolitan cities, MHP did not publish lists in almost four-fifths of the district municipal councils across Turkey (416 out of 519) and directly supported the AK Party candidates. In the remaining 103 districts, AKP supported MHP candidates.

As a result of this cooperation, we must admit that there are still a significant number of MHP voters among the AK Party's 32.42 percent nationwide vote. In the same context, a much more limited amount of MHP votes are also included in the AK Party vote.

One point that should be emphasized about the March 31 election is that it is not possible to separate the results obtained by the AK Party and MHP in the ballot boxes in 30 metropolitan cities and measure them in exact numbers, since their votes were intertwined as a result of the alliance. One can only speculate on this matter. On the other hand, such intertwining of votes did not occur in the provincial council elections in 51 provinces where the two parties did not cooperate.

In any case, when the MHP's votes in metropolitan cities, which were shifted to the AK Party for tactical reasons but were not visible, are taken into account, it is logical to accept that the AK Party's rate of 32.42 percent is a certain amount below.

FACTORS BEHIND CHP'S SUCCESS

The most important result of this election is that CHP emerged as the first party in the country for the first time after the 1977 general election. CHP, which received 13 million 374 thousand votes (25.41 percent) in the parliamentary elections on May 14 last year, increased to 15 million 811 thousand votes in the total of district municipal councils and provincial general assemblies ten and a half months later. (34.51 percent)

Behind the nearly 2 million 440 thousand vote increase provided by the CHP, especially the center-right voters who parted ways with the İYİ Party, a certain part of the HDP-oriented Kurdish voters in the metropolitan cities, a significant part of the young voters, and to a lesser extent, the voters who came from the AK Party. It is possible to say that clusters such as voters are in the first place.

CHP ultimately achieved its success at the ballot box by attracting the support of different segments spanning many colors of the political spectrum. Therefore, the most critical question for the CHP in the coming period is whether it will be able to retain the support it has received from different segments of society and how permanent these vote shifts will be.

There is something that must be underlined when evaluating the CHP results. Most of the places where this party achieved a vote increase of more than 10 points compared to the last May 14 parliamentary election are metropolitan cities. Most of these are settlements where the municipalities are already under CHP.

This table shows that the local government models put forward in practice in the last five years have found a response from the public. From this perspective, the management styles of CHP metropolitan mayors and the relationship they established with the citizens played an important role in the outcome.

In this context, whether the CHP municipalities, together with those whose administrations were transferred to the CHP on March 31, will be able to maintain this line and to what extent they will popularize this line will be a basic indicator that will test the success of the CHP in the coming period.

THE OTHER SIDE OF THE COIN IN CHP

However, when evaluating CHP's performance, we should also look at the other side of the coin. CHP achieved this success mainly in the west of the country, on the Aegean and Mediterranean coastlines, in centers such as Ankara and Eskişehir, as well as in the Inner Aegean region. At the same time, he was able to appear in the interior of Central Anatolia from time to time, and for example, he was able to make a surprise in Kırıkkale. Still, the main body of the vote increase of over 2.4 million is the 14 metropolitan cities where CHP won.

On the other hand, the same data show us that no initiative that could mean a 'break' has occurred for the CHP in Central and Eastern Anatolia, a large part of the Black Sea region, and the geography where the nationalist-conservative fabric dominates, and the party's power in these regions remains largely the same. The Southeastern Anatolia region, where the Kurdish population is dominant, is also included in this inactivity on the CHP front.

Exceptions such as the acquisition of municipalities in provincial centers in places such as Adıyaman in the Southeast and Kırıkkale in Central Anatolia do not change these basic determinations. When we look at it from this aspect, we can say that the nationalist-conservative fabric of Central Anatolia and the southeast largely remain distant from the CHP.

DECLINE IN PARTICIPATION RATE AND ITS EFFECT ON AK PARTY

When it comes to the AK Party, we can first make the following determination. Compared to the May 14 parliamentary elections held last year, the number of votes of the ruling party, which fell to second place for the first time after its establishment, on March 31, decreased in the vast majority of Turkey. One of the most interesting surprises of this election is that Izmir is the only metropolitan city where the AK Party gained an increase.

When trying to understand this decline curve of the ruling party across the country, we must take two factors into account. We can see the decline in the election participation rate across the country, which goes beyond the usual measures, as one of the determining factors behind the decline of the AK Party. The March 31 election will be remembered as one of the elections with the lowest participation rate in Turkey in the 2000s, with 78.55 percent.

We can look at the issue this way. While 53 million 994 thousand voters across Turkey voted exactly one year ago on May 14, only 48 million 256 thousand people went to the polls ten and a half months later. The number of voters who voted decreased by 5 million 738 thousand during this period.

By the way, let us note that the number of registered voters increased by around 720 thousand during the last ten and a half months.

AK PARTY VOTERS WHO CHOOSE TO STAY IN THE BARTER REGION

The low participation rate was not due only to AK Party voters; voters of many parties also showed an attitude of not going to the polls at varying rates. However, it is also a case that the majority of those who did not go to the polls are AK Party voters.

Some of the traditional AK Party voters, who reacted against the general course of affairs in the country and the policies implemented, chose not to go to the polls as an option because they avoided voting for another party. There is a mass of voters standing in the buffer zone here.

The participation problem is that the AK Party, which received 18 million 586 thousand votes in the parliamentary elections on May 14, 2023, received 14 million 853 thousand votes in total in '30 metropolitan district municipal councils and provincial general councils in 51 provinces' on March 31, in less than a year. It is a significant factor in the decline of the vote. The difference is around 3 million 733 thousand.

It is highly probable that one of the issues that preoccupy the minds of the AK Party leadership after the election is the question of whether this voter base, which preferred to stay in the buffer zone, can be regained.

AK PARTY'S PARADOX: THE MINIMUM LOSSES ARE IN THE WEST

We would like to draw attention to another interesting situation that catches our eye in the election figures. The electoral regions where the AK Party suffered the least damage from the loss of votes throughout the country and where the losses were relatively low seem to be the coastline in the west of the country and Thrace.

This trend is especially observed in regions where provinces such as Balıkesir and Muğla are located. There is already a limited increase in Izmir. However, it should be acknowledged that the votes coming from MHP due to the alliance also contributed to the increase in Izmir.

We have previously evaluated the AK Party's vote losses in two separate categories: 30 metropolitan cities and 51 provinces. Losses, especially in metropolitan cities, play a strong role in the decline across the country. There are bloc vote splits in a conservative axis that starts from Erzurum in the east and extends through Gaziantep, Kahramanmaraş, Kayseri and Konya to Sakarya and then to Kocaeli.

The loss of votes in these seven provinces alone is close to 850 thousand compared to May 14. Moreover, let's not forget that there are support votes from MHP among the AK Party votes. We exclude the situation in Ankara and Istanbul.

This line, which we can call the nationalist-conservative axis, also shows a geography where the Re-Welfare Party has achieved significant increases in parallel. On the one hand, the decrease in participation in the elections and on the other hand, the shifts towards YRP play a major role in the loss of ground in the AK Party.

Tomorrow we will close our file by looking at other parties.