2014 yılından bu yana NATO’nun en üst sivil makamında oturan ve görev süresi dört kez uzatılan Genel Sekreter Jens Stoltenberg, bu yıl eylül ayında koltuğunu bırakmaya hazırlanıyor. Halen bu göreve resmen adaylığını açıklamış olan iki kişi var. Hollanda’nın müstafi başbakanı Mark Rutte ve Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis. Marc Rutte genel sekreterliğe çok yakın.

Adaylık süreci

Yeni genel sekreter için aday arayışları başladığında bugüne kadarki tüm NATO genel sekreterlerinin erkek olması nedeniyle, modaya uyularak bu kere bir kadının göreve getirilmesi tercih edilmekteydi. Bu çerçevede geçen yıl ilk akla gelen Danimarka Başbakanı Mette Frederikson oldu. Ancak adı geçen Danimarka’da uzun süre devam eden Kuran yakma eylemlerine duyarsız kaldığı için Türkiye’nin aba altından gösterdiği veto tehdidi, Stoltenberg’ten önce yine  Danimarkalı Rasmussen’in bu görevi üstlenmiş olması bir ara Amerika’nın desteğini de arkasına alan Frederikson'un resmen aday olmadan yarıştan çekilmesine yol açtı. Stoltenberg’in görev süresi uzatıldı. Ardından NATO Genel Sekreterliği için Merkel’den sonra uluslararası siyaset sahnesindeki en güçlü kadın olarak değerlendirilen Avrupa Birliği Komisyon Başkanı Alman Van der Leyen ile Estonya Başbakanı Kaja Kallas'ın isimleri dolaşmaya başladı. Başkan Biden’a olan yakınlığı, Trump’ın yeniden başkan olması olasılığının artması, son Gazze krizinde AB’nin aşırı İsrail yanlısı politikalarındaki tepki çeken rolü kısa sürede Van Der Leyen’in ismini de gündemden  düşürdü. Öte yandan, NATO-Rusya ilişkilerinin hassas bir evreden geçmekte olduğu bir dönemde  genel sekreterlik görevine Baltık ülkelerinden birinin getirilmesinin uygun olmayacağı dikkate alınarak Estonya Başbakanı Kaja Kallas'ın da adaylığını açıklamamaya ikna edildiği anlaşılıyor.

Mark Rutte üzerinde oydaşma çok yakın

Gelinen aşamada Marc Rutte, üç ülke hariç müttefiklerin tamamının desteğini sağlamayı başardı. Bugüne kadar hiçbir devletin destek vaadinde bulunmadığı Rumen Cumhurbaşkanı Iohannis’in de önümüzdeki günlerde adaylıktan çekilmesi bekleniyor. Geride kala kala Slovakya ile müzmin muhalif Orban’ın Macaristan’ı kalıyor.

Slovaklar Schengen’e katılırken Hollanda’nın çıkardığı güçlüklerden dolayı Rutte’ye kırgınlar. Müzmin muhalif Orban ise Rutte’nin AB içerisinde insan hakları uygulamaları nedeniyle ağır ifadelerle sık sık kendisini eleştirmesinden dertli. Eline fırsat düşmüşken özür dilemesini istiyor. Her iki ülkenin de AB içerisindeki dinamiklerden kaynaklanan itirazları fazla ciddiye alınmıyor. Önümüzdeki günlerde Rutte üzerinde oydaşma sağlanması ve 8-9 Temmuz tarihlerinde Vaşington’da düzenlenecek NATO zirvesinde NATO’nun yeni genel sekreteri olarak ilan edilmesi kuvvetle muhtemel görünüyor.Öngörülen takvime göre, yeni genel sekreterin eylül ayı başında görevine başlaması gerekecek. Ancak Hollanda’da hükûmet kurma pazarlıkları uzun süreler alabiliyor. Yeni Hollanda hükümeti seçimlerin üzerinden bir yıla yakın bir süre geçmiş olmasına karşın hala kurulabilmiş değil. Eylül ayına kadar da kurulamadığı takdirde Rutte’nin vekaleten yürüttüğü başbakanlık görevinden ayrılabilmesi için Hollandalılar herhalde bir formül bulacaklardır.

Türkiye’nin tutumu

Türkiye bu kere oydaşmayı bozan ülkeler arasında yer almadı. 29 Nisan’da genel sekreter olarak Rutte’yi desteklediğini hem NATO’ya, hem de müttefiklerine bildirdi.   Destek arayışları çerçevesinde Türkiye’yi de ziyaret eden Rutte ile Cumhurbaşkanı Erdoğanarasındaki görüşmede herhangi bir söz alındı mı bilinmiyor.

10 yıllık görev süresiyle Joseph Luns’tan sonra en uzun süre genel sekreterlik yapan Jens Stoltenberg ile Türkiye iyi bir çalışma ilişkisi kurabilmişti. Adı geçen İsveç’in NATO üyeliği konusunda Nordik dayanışmasını bir kenara koyarak uzlaştırıcı bir tutum izledi. Türkiye’nin NATO içerisinde yalnız kaldığı durumlarda fazla üzerine gitmedi. Bakalım yeni genel sekreter ile aynı işbirliği sürdürülebilecek mi?

Mark Rutte 57 yaşında ve 2010 yılından bu yana 14 yıldır ülkesinde başbakanlık görevini sürdürüyor. Bu yönüyle de Hollanda’da en uzun süre iktidarda kalan başbakan olma ünvanına sahip.1900’lü yılların başından bu yana koalisyonlarla yönetilen Hollanda’da dört ayrı hükümet kurmayı başarmış olması NATO Genel Sekreterliği için çok önemli bir nitelik olan uzlaştırıcılığını gösteriyor.

Kesinlik kazandığında Mark Rutte Hollanda’dan çıkan dördüncü NATO genel sekreteri olacak. Kuzey Avrupa ülkeleri bir iki istisnası dışında neredeyse genel sekreterlik postuna ambargo koymuşlar. Bu durumdan en fazla da NATO’nun yeni üyeleri rahatsızlık duyuyor. İnsan ister istemez 75 yıldır NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip ve önemli ölçüde yükünü üstlenmiş Türkiye’den neden bir genel sekreter adayı bile çıkmıyor diye kendine sormadan edemiyor. Yoksa Yunanistan ile ikili sorunları bir türlü çözememiş olmamızın bir faturasını da NATO’da mı ödüyoruz?

Secretary General Jens Stoltenberg , who has been sitting in NATO's highest civilian position since 2014 and whose term of office has been extended four times, is preparing to leave his seat in September this year. There are currently two people who have officially announced their candidacy for this post  . Former Prime Minister of the Netherlands Mark Rutte and Romanian President Klaus Iohannis . Marc Rutte is very close to being the general secretary.

Nomination process

When the search for a candidate for the new secretary general began, this time it was preferred to appoint a woman, following the fashion, since all NATO general secretaries to date have been men . In this context,  the first thing that came to mind last year was  Danish Prime Minister Mette Frederikson . However, the veto threat made by Turkey under the pretext of being insensitive to the Quran burning actions that continued for a long time in Denmark, and the fact that the Danish Rasmussen  took on this task before Stoltenberg , Frederikson, who had the support of America for a while, This led to him withdrawing from the race without being officially a candidate. Stoltenberg's term was extended. Then, the names of European Union Commission President German Van der Leyen, who is considered the most powerful woman on the international political scene after Merkel , and Estonian Prime Minister Kaja Kallas, for the post of NATO Secretary General,  began to circulate. Her closeness to President Biden , the increasing possibility of Trump becoming president again, and her controversial role in the EU's extreme pro-Israeli policies in the last Gaza crisis soon brought Van Der Leyen's name off the agenda. On the other hand, it is understood that Estonian Prime Minister Kaja Kallas was persuaded not to announce her candidacy, considering that it would not be appropriate to appoint a Baltic country to the post of secretary general at a time when NATO-Russia relations are going through a sensitive phase.        

Consensus is very close on Mark Rutte

At this stage, Marc Rutte managed to secure the support of all allies except three countries.  Romanian President Iohannis, to whom no state has promised support so far, is expected to withdraw from his candidacy in the coming days. All that's left behind are Slovakia and Hungary, under the chronic opposition Orban .

Slovaks are upset with Rutte for the difficulties caused by the Netherlands in joining Schengen. Long-standing oppositionist Orban, on the other hand, is troubled by Rutte's frequent criticism of him in harsh terms for his human rights practices within the EU. She wants him to apologize when he gets the chance. The objections of both countries arising from the dynamics within the EU are not taken seriously. It seems highly likely that a consensus will be reached on Rutte in the coming days and  that he will be announced as the new secretary general of NATO at the NATO summit to be held in Washington on July 8-9. According to the anticipated schedule, the new secretary general will have to take office at the beginning of September. However, negotiations to form a government in the Netherlands can take a long time. Although nearly a year has passed since the elections, the new Dutch government has still not been formed. If it cannot be established by September, the Dutch will probably find a formula so that Rutte can resign from his position as acting prime minister.

Turkey's attitude

This time, Türkiye was not among the countries that broke the consensus. On April 29, he informed both NATO and its allies that he supported Rutte as secretary general. It is not known whether any words were exchanged during the meeting between   Rutte, who also visited Turkey within the scope of seeking support, and President Erdoğan .

Turkey was able to establish a good working relationship with Jens Stoltenberg, who served as the longest-serving secretary general after Joseph Luns with his 10-year tenure . He followed a conciliatory attitude, putting aside Nordic solidarity regarding Sweden's NATO membership. He did not take much action when Turkey was left alone within NATO. Let's see if the same cooperation can be maintained with the new secretary general.

Mark Rutte is 57 years old and has been the prime minister of his country for 14 years, since 2010. In this respect, he has the title of being the prime minister who has been in power for the longest time in the Netherlands. The fact that he has managed to establish four separate governments in the Netherlands, which has been governed by coalitions since the early 1900s, shows his conciliatory ability, which is a very important quality for the NATO General Secretariat.

Once finalized, Mark Rutte will be the fourth NATO secretary general to emerge from the Netherlands. Northern European countries, with one or two exceptions, have almost embargoed the general secretariat post. NATO's new members are most disturbed by this situation. One cannot help but ask why Turkey, which has had the second largest army in NATO for 75 years and has shouldered a significant burden, does not even have a candidate for a secretary general. Or are we paying the price in NATO for not being able to solve the bilateral problems with Greece?