1968 Aralık sonunda  İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nden ayrılmama, daha doğrusu atılmama neden olan doktora tezimin  konusu Türkiye'de İşçi Sınıfının Doğuşu'ydu, Bu konu çerçevesinde Türkiye'de 1 Mayısların tarihi ile epeyce uğraştım. Daha sonraki yıllarda da 1 Mayıslara hazırlayıcı, gazeteci veya izleyici olarak katıldım. Şimdi televizyon kanallarındaki ve kimi köşe yazılarındaki eksik ve yanlış bilgileri,  yorumları, siyasî-ideolojik değerlendirmeleri dinleyip okudukça, birkaç satır karalama ihtiyacı duydum.

Başlıktaki soruya, öncelikle devletin ve iktidar bloğunun güvenlikçi siyaseti de aşan paranoyak saplantılarının, Anayasa hükümlerini ve kararlarını yok sayan hukuk tanımazlığının, demokrasinin d'si ile ilgisi olmayan yönetim anlayışının ve halk korkusunun altı kalın kalın çizilmeden verilecek her cevap eksik ve yanlış olacaktır. 1 Mayıs 2024,  AKP-MHP koalisyonunun aynada yansıyan yüzü, günümüz Türkiye'sinin bire bir fotoğrafıdır. Halkı Taksim Meydanı'na çıkarmamak için İstanbul'da ulaşımı neredeyse bütünüyle durduran, tatil ilan edilmiş bir günde insanları eve kapamakta beis görmeyen, ilan edilmemiş sıkıyönetim uygulayan bütün sorumluların anayasayı ihlâl suçundan yargılanmaları gerekir.

Bu koşullarda Taksim'e çıkmak mümkün müydü?

Bu ortamda, 1 Mayıs'ı Taksim'de kutlamak isteyen sendikalar, sivil toplum kuruluşları, partiler ve emekçiler; benzeri bugüne kadar görülmemiş yasakları, engelleri ve ablukaları aşarak Taksim'e çıkabilirler miydi? Evet, çıkabilirlerdi ama bir koşulla: Yüz binler barikatları aşarak, vurulmayı, tutuklanmayı göze alarak yürüyebilselerdi.

1976, 1 Mayısını hatırlıyorum. DİSK başta olmak üzere sendikalara hakim olan TKP'nin (Türkiye Komünist Partisi, ki o günlerde illegal bir yapıydı) önderliğinde, yıllardan sonra ilk kez bir meydanda, Taksim'de işçinin ve emekçinin mücadele günü olarak kutlanan 1 Mayıs'a yüz binler katılmıştı.  Neler olabileceğini,  yasaklanıp yasaklanmayacağını son âna kadar bilmiyor, hazırlıkları yüreğimiz çarparak, heyecanla izliyorduk. Tertip komitesindeki sorumlu arkadaşlarımızdan birinin, "Ya bütün yasakları deleceğiz, işçi hareketi üzerindeki ölü toprağını kaldıracağız ya da yıkılan duvarın altında kalacağız," dediğini hatırlıyorum. 

Ölü toprağı sendikaların gücüyle, yüz binlerin azmiyle, coşkusuyla kaldırıldı. Taksim Meydanı 1 Mayıs Meydanı oldu. Derin devletin o zamanlar kontrgerilla olarak bilinen illegal yapılanmasının 1977'de Taksim'i kana bulamasının  amacı, solun, işçi hareketinin, sendikal örgütlenmenin yolunu kesmekti. Yine de, yaratılan korku iklimine rağmen 1 Mayıs 1978'de yüzbinlerin 1 Mayıs Meydanı'na çıkmaları engellenemedi. 

Türkümüzün 1 Mayıs marşı, nakaratımızın " İşçiden işçiden yana esiyor yel" olduğu başka bir dönemdi. Bugün, neredeyse 50 yıl sonra, ne o işçi sınıfı ne de o sendikal hareket var. Yel, artık işçiden yana esmiyor, sendikal hareket ise en güçsüz döneminde. 2023 Temmuz verilerine göre çalışanların sadece yüzde 14,76'sı sendikalı, sendikalı işçilerin çoğunluğu ise Türk-İş (1 milyon 270 bin üye) ve Hak İş (785 bin üye)  gibi sermaye ve iktidarın güdümündeki sendikalarda örgütlü. DİSK ve KESK'in toplam üye sayısı, çeşitli kaynaklarda farklı görünse de, ortalama bir hesapla  165 bini KESK sendikalarında olmak üzere yaklaşık 360 bin civarında.  Toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçilerin oranı yüzde 7'yi aşmıyor. Bu açıdan Türkiye 92 ülke arasında 77. sırada. 

Sadece ülkemizde değil bütün dünyada işçi-emekçi sınıfların yapısı, toplumdaki ve üretim sürecindeki yeri değişirken, sendikal örgütlenme de güçlüklerle karşı karşıya. Ama, emek kesiminin son 20 yılda Türkiye'de uğradığı neo-liberal saldırının benzeri, en azından OECD ülkelerinde yaşanmadı. Kapkaççı, vahşi, ahlaksız bir siyasetin emek üzerindeki yıkıcı etkisi ülkedeki açlık sınırına dayanan ekonomik krizle ve otoriter rejimle birleşince DİSK ve benzeri sendikal yapıların bu kadar dayanabilmeleri bile başarı sayılmalı. Böyle bir ortamda işçinin en önemli dayanağı sendikalar güçsüzleşirken, tek silahı olan grev işsizlik ve açlığa mahkûmiyet anlamı taşıyor.

Özetle: İstanbul'da bütün yolların kesildiği, katılacak örgütlerin terörist ilan edildiği, provokasyon tehditlerinin en üst makamlardan dile getirildiği, 45 bin polisin işe koşulduğu bir ortamda, eski gücünde olmayan sendikal hareketin, uzun yıllardır pasifize edilmiş, aş-iş-ekmek derdindeki emekçi sınıfları Taksim'e çıkarmaya niyeti vardı, ama gücü yoktu.

Her fırsatta provokatif eylemlere girişmeyi "devrimcilik" sanan bazı marjinal gruplar da işe karışınca, DİSK'in başını çektiği tertip komitesi Taksim kararından vazgeçtiğini açıkladı. Bir yenilgi havası doğdu, hoş olmadı, ama can kaybına kadar varacak çatışmalara da meydan verilmemiş oldu.

Su noktada eleştirilmesi gerekenin: güç hesabı yapılmaması, bir B planı olmaması, öte yandan CHP'nin kazandığı güce güvenilerek iktidarın tepki ve niyetinin doğru değerlendirilmemesi, ve ciddi bir koordinasyon eksikliği olduğunu düşünüyorum.

Özgür Özel'i yıpratmanın dayanılmaz keyfi

Dünyanın her yerinde 1 Mayıs'ların sahibi ve öncüsü işçi örgütlenmeleri ve sendikalardır. Bu nedenle CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 1 Mayıs'ta işçilerle birlikte sendikaların arkasından yürüyeceklerini, hareketin öncüsü değil sendika ve emek örgütlerinin destekçisi olacaklarını açıklamıştı. 1 Mayıs'tan sonra yapılan açıklamalara göre, Taksim'i zorlamama, eylemi Saraçhane'de bitirme kararı DİSK ve meslek kuruluşlarının (tertip komitesinin) kararıydı. Özel ve CHP'liler bu karara uydular. Kimilerine göre; Taksim'e yürümeme kararı Özel'e aitti. Bilmiyoruz, ama ne olursa olsun su kemerlerinin önündeki belleklerden silinmeyecek ibretlik tahkimatın aşılamayacağı, orada polise sopalarla karşılık vermeye çalışanların yarattıkları ortamın vahim olaylara neden olacağı anlaşıldıktan sonra eylemi sona erdirmek sağ duyulu bir karardı.

Ne var ki, bu kararın uygulanma ve açıklanma biçimi, haklı tartışmalara ve eleştirilere neden oldu. Özellikle, düşe kalka da olsa yeni bir yolda yürümeye çalışan Özgür Özel'i yıpratmaktan keyif alan kimi kişi ve çevreler, iktidarın Şamil Tayyar gibi as solistlerine vokal yaparak, Özel'in "0" aldığını, sınıfta kaldığını, işçileri yenilgiye uğrattığını, kendini bitirdiğin söyleyedurdular. 

Evet; Özel ve kurmayları krizi iyi yönetemediler. Bunun birinci nedeninin, CHP'nin sendikalar ve işçi hareketiyle güçlü bağlantıları olmaması, aynı şekilde 1 Mayıs'a katılacak istisnasız bütün sol parti ve örgütlerle koordinasyon sağlanmaması olduğunu düşünüyorum. Tertip komitesiyle kararlaştırılmış bir B planı olsaydı, geri çekilme ve yenilgi tablosu yerine iktidarın yasa tanımazlığını, demokrasi ve özgürlük düşmanlığını kitlelere teşhir eden bir görüntü sergilenebilirdi.

Başlığa dönecek olursam: baş sorumlu ve suçlunun iktidar olduğu gerçeğini göz ardı eden her yorum kötü niyetlidir. Yine, günümüzde işçi hareketinin ve sendikaların durumunu hesaba katmayan yorum ve eleştirilerin eksik ve yüzeysel olacağını; CHP'nin de, kendi gücünü abartmak yerine ihtiyacı olan kitle gücünü  ilmek ilmek örmesi gerektiğini düşünüyorum.

The subject of my doctoral thesis, which caused me to leave the Department of Sociology at Istanbul University at the end of December 1968   , or rather to be expelled, was The Birth of the Working Class in Turkey . Within the framework of this subject, I dealt a lot with the history of May Days in Turkey. In the following years, I participated in May 1 celebrations as a preparer, journalist or spectator. Now , as I listened and read the incomplete and incorrect information, comments, and political-ideological evaluations on television channels and in some columns , I felt the need to scribble a few lines.    

Any answer to the question in the title without underlining the paranoid obsessions of the state and the ruling bloc that go beyond security politics, the disregard for law that ignores the provisions and decisions of the Constitution, the understanding of management that has nothing to do with the essence of democracy, and the fear of the people will be incomplete and wrong. May 1, 2024,   the face of the AKP-MHP coalition reflected in the mirror is an exact photograph of today's Turkey. All those responsible, who almost completely stopped transportation in Istanbul in order to prevent people from taking to Taksim Square, who saw no harm in confining people to their homes on a declared holiday, and who implemented undeclared martial law, should be tried for the crime of violating the constitution.

Was it possible to go to Taksim under these conditions?

In this environment, unions, non-governmental organizations, parties and workers who want to celebrate May 1 in Taksim; Could they go to Taksim by overcoming the unprecedented bans, obstacles and blockades? Yes, they could come out, but on one condition: If hundreds of thousands of people could march past the barricades, risking being shot or arrested.

I remember May 1, 1976. Under the leadership of the TKP (Turkish Communist Party, which was an illegal structure in those days), which dominated the unions, especially DİSK, hundreds of thousands of people participated in May 1, which was celebrated as the day of struggle of workers and laborers in a square, in Taksim, for the first time in years. We did not know until the last moment   what might happen,   whether it would be banned or not, and we watched the preparations with heart-pounding excitement. I remember one of our responsible friends in the organizing committee said, "Either we will break all the prohibitions, remove the dead soil on the workers' movement, or we will remain under the collapsed wall." 

The dead soil was removed with the power of the unions and the determination and enthusiasm of hundreds of thousands. Taksim Square became May 1 Square. The purpose of the deep state's illegal structure, then known as counter-guerrilla, to shed blood in Taksim in 1977   was to block the path of the left, the labor movement and the union organization. Nevertheless, despite the climate of fear created, hundreds of thousands of people could not be prevented from coming to May 1 Square on May 1, 1978. 

It was another period when our Turkish May 1st anthem was "The wind blows from worker to worker". Today, almost 50 years later, neither that working class nor that union movement exists. The wind is no longer on the side of the workers, and the union movement is in its weakest period. According to July 2023 data, only 14.76 percent of employees are unionized, and the majority of unionized workers   are organized in unions controlled by capital and government, such as Türk-İş (1 million 270 thousand members) and Hak İş (785 thousand members) . Although the total number of members of DİSK and KESK appears different in various sources, an average calculation is   around 360 thousand, 165 thousand of which are in KESK unions.   The proportion of workers covered by a collective bargaining agreement does not exceed 7 percent. In this respect, Türkiye ranks 77th among 92 countries. 

While the structure of the working classes and their place in society and the production process are changing, not only in our country but all over the world, union organization is also facing difficulties. But, at least in OECD countries, nothing similar to the neo-liberal attack that the labor sector has suffered in Turkey in the last 20 years has occurred. The fact that DİSK and similar union structures have been able to endure this long should be considered a success, given the destructive effect of a snatching, brutal and immoral politics on labor, combined with the economic crisis reaching the hunger limit and the authoritarian regime in the country. In such an environment, while unions, the workers' most important support, become weaker, strikes, which are their only weapon, mean unemployment and doomed to hunger.

In summary: In an environment where all roads in Istanbul are blocked, the organizations that will participate are declared terrorists, threats of provocation are expressed from the highest authorities, and 45 thousand police officers are put to work, the union movement, which is not at its former strength, has been pacified for many years and the working classes struggling to make ends meet He intended to take it to Taksim , but he did not have the strength.

When some marginal groups, who thought it was "revolutionary" to engage in provocative actions at every opportunity, got involved, the organizing committee led by DİSK announced that it had given up the Taksim decision. An atmosphere of defeat arose, it was not pleasant, but clashes that would lead to loss of life were prevented.

I think what needs to be criticized at this point is the lack of power calculation, the lack of a plan B, the failure to properly evaluate the government's reaction and intention by relying on the power gained by the CHP, and a serious lack of coordination.

The unbearable pleasure of wearing out Özgür Özel

Labor organizations and unions are the owners and pioneers of May 1 celebrations all over the world. For this reason, CHP Chairman Özgür Özel announced that they would march behind the unions together with the workers on May 1, and that they would be supporters of unions and labor organizations, not the pioneers of the movement. According to the statements made after May 1, the decision not to force Taksim and to end the protest in Saraçhane was the decision of DİSK and professional organizations (organization committee). Private and CHP members complied with this decision. According to some; The decision not to march to Taksim belonged to Özel. We don't know, but it was a prudent decision to end the protest after it became clear that no matter what, the exemplary fortifications in front of the aqueducts could not be overcome, and that the environment created by those who tried to respond to the police there with sticks would cause grave events.

However, the way this decision was implemented and explained caused justified discussions and criticism. In particular, some people and circles who enjoyed wearing down Özgür Özel, who was trying to walk a new path, even if stumbling, continued to vocalize the power's main soloists such as Şamil Tayyar, saying that Özel got a "0", failed the class, defeated the workers, and that he had destroyed himself. . 

Yes; The private and his staff could not manage the crisis well. I think the first reason for this is that CHP does not have strong connections with unions and the labor movement, and likewise, there is no coordination with all left parties and organizations that will participate in May 1, without exception. If there had been a plan B agreed upon with the organizing committee, instead of the picture of retreat and defeat, an image that would expose the government's lawlessness and hostility to democracy and freedom to the masses could have been displayed.

Going back to the title: any comment that ignores the fact that the main responsible and guilty party is the government is malicious. Again, comments and criticisms that do not take into account the situation of the labor movement and unions today will be incomplete and superficial;   I think that CHP should build the mass power it needs instead of exaggerating its own power .