Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar 28 Nisan’da İngiliz Financial Times gazetesine ABD enerji devi Exxon Mobil ile 1,1 milyar dolar tutarında 2,5 milyon ton sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) alımı için görüşmelerin sürdüğünü açıklamıştı. Bakan, Türkiye’nin “tek bir tedarikçiye” bağlı kalmamak için kaynaklarını çeşitlendirme gereğinden söz ediyordu; kast ettiği Rusya idi. Nitekim ABD Dışişleri Bakanlığı sözcülerinden Vedant Patel 30 Nisan’da bir soru üzerine “Bölgedeki tüm ülkeleri enerji kaynaklarını çeşitlendirme ve Rusya’ya enerji bağımlılıklarını azaltma konusunda teşvik ettiklerini” söyledi. Patel konuyu Rusya’nın Ukrayna savaşına bağlıyor, Türkiye’nin “Güney Gaz Koridorunun ev sahibi olarak” Avrupa’nın enerji tedarikinin çeşitlendirilmesinde ve Rusya’dan bağımsızlaşmasında çok önemli bir rol oynadığını söylüyordu.

Tam da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 9 Mayıs’ta ABD Başkanı Joe Biden ile Beyaz Saray’da yapması beklenen görüşmeyi “program değişikliği” nedeniyle bilinmeyen bir tarihe ertelediği günlerde yapılan bu iki açıklama Türkiye’nin enerji ikmal güvenliğine dış politika boyutlarıyla bakmamızı gerekli kılıyor.

Enerji ikmal güvenliği

Türkiye’nin enerji ikmal güvenliği aynı zamanda artan ölçüde milli güvenlik meselesi. İklim değişikliği, vergi, ticaret dengesi, rekabet, dış politika, teknoloji ve finansman boyutları ile de hemen her alanda şah damarımız. Siyasi müzakerelerde de “al gülüm, ver gülüm” kozu olarak kullanılabiliyor Rusya, İran, Azerbaycan, Irak’ın Kürt bölgesi ve Doğu Akdeniz’de çok sık yaşıyoruz çarpıcı örneklerini.

Burada doğal gaz çok önemli bir yer tutuyor zira elektriğin yüzde 33’unun üretimini sağlayan bu yakıtın yaklaşık yüzde 98’ini ithal ediyoruz. Yıllık 54 milyar metreküp civarında.

Bunun yüzde 40’i Rusya’dan geliyor.

Oldukça yüksek bir bağımlılığı oranı. Bunu, mutlaka yönetilebilir ve kriz dönemlerinde enerji silahı olarak kullanılamayacak bir düzeye çekmek gerekiyor. Avrupa LNG hariç Rusya’ya bağımlılığı neredeyse sıfırladı Ukrayna savaşı dolayısıyla, muazzam bir enerji dönüşümü gerçekleştirmeye çalışıyor, enflasyonu körükleyen maliyeti yüksek olsa da.

Rusya ve ABD

Doğal gaz boru hatları yoluyla Rusya’nın yanı sıra İran ve Azerbaycan’dan da geliyor. İleride Irak’ın Kürt bölgesi ve Doğu Akdeniz’den gelmesi ihtimali var.

Dahası, seçimler sırasında ayyuka çıkartılan ama sonrasında aynı yoğunlukta konuşulmayan Zonguldak açıklarındaki Sakarya gaz sahasında keşfedildiği söylenen toplam 710 milyar metreküplük doğal gaz rezervi de mobilize edilebilir. Yerli gaz ihtiyacımızın yüzde 10’unu karşılayacak boyuta çıkabilir, şayet yatırım kesintisiz devam edebilirse.

Halihazırda LNG toplam doğal gaz ihtiyacımızın yaklaşık yüzde 30’unu sağlıyor. Bu oran 10 yıl önce yarı yarıya idi. Katar, Cezayir, Umman gibi ülkelerin ve mevsimsel ihtiyaçlar için spot piyasaların yanı sıra artan ölçüde ABD’den de LNG de satın alıyoruz. Geçen yılki ithalatımız 5 milyon ton idi. Hem tedariki Exxon üzerinden çeşitlendirmek hem de Washington ile nane limon ilişkileri enerji ticareti ile tatlandırmak, aynı zamanda da Rusya’ya bağımlılık ile ilgili üzerimizdeki Amerikan baskısını dengelemek, hafifletmek için.

Dört muhtemel neden

Sürekli olarak “Fiyatı rekabet edebilen her gazı alırız” diyoruz ama bakmak lazım fiyat bakımından bizim nihai kullanıcılarımıza hangi üreticiden LNG ya da boru hattı ithalatı daha avantajlı diye.

Exxon Mobil ile henüz imzalanmamış ama müzakerelerinin devam ettiği anlaşılan 10 yıllık (yaklaşık 12 milyar dolarlık) LNG alım anlaşmasını bu büyük resim çerçevesinde değerlendirmek lazım.

Bence dört ana nedeni var:

1- ABD, Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerde seçim yapması yönünde baskısını devam ettiriyor, elinde yeterince manivela gücü de var Ankara karşısında. Rusya ile nükleer dahil enerjide tek yönlü bağımlılık artışını dizginlemek için enerji ticaretinin Moskova ile azaltılıp ABD ile arttırılması pazarlığın bir parçası olabilir. Başka bir görüş: Cumhurbaşkanı’nın Biden ile Mayıs’ta yapılacağı açıklanan ama sonra iptal edilen Beyaz Saray randevusunu yeniden takvime koydurmak için bu ticari anlaşma kullanılabilir Ankara tarafından.

Exxon Mobil ve Beyaz Saray

2- Dünyanın en büyük enerji şirketi Exxon Mobil istediği zaman Beyaz Saray, Pentagon ve Dışişleri nezdindeki ağırlığını kullanabiliyor. Hem yeterince taviz kopartabilirse karşılığında bizim lehimize, hem de kendi ticari menfaatleri için. Bu defa, ABD’li şirket, LNG satışlarını 2030’a kadar yılda 40 milyon tona çıkarmak istiyor. Qatar Energy ortaklığıyla inşaatı devam eden ve 2025’te yılda 18 milyon ton üretime başlaması beklenen Golden Pass LNG terminalinde yüzde 30 hisseye sahip. Ve bu büyük LNG yatırımı için uzun vadeli satın alım anlaşmasına ihtiyaç duyuyor finansörler nezdinde. Türkiye’ye önümüzdeki yıldan başlayarak 10 yıl süreyle yılda 2,5 milyon ton satabilecek, şayet anlaşmaya varılırsa. Bu, Türkiye’nin geçen yılki doğalgaz tüketiminin yüzde 7’sine denk geliyor.

Katar ve Külliye

3- İşin içine Exxon Mobil’in bu projedeki iş/yatırım ortağı olarak Qatar Energy girince tabii ki Külliye ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın Ankara’nın yakın dostu Katar Emiri Şeyh Tamim bin Hamad El Saninin ricasını kırması zor olabilir.

4- “Yeni tedarik portföyü” oluşturulurken Rusya ve İran’la yapılan uzun vadeli anlaşmaların süresinin 2025 ve 2026’da dolacağını, Ankara’nın bu süreçte LNG hacmini ve tedarikçi sayısını arttırarak Moskova ve Tahran ile müzakerelerde elini, kozlarını güçlendirmek isteyeceğini de düşünmemiz lazım. Cezayir ile LNG anlaşmasının da üç yıl daha bu kapsamda uzatıldığını, Umman ile yeni bir anlaşma imzalandığını da not etmek gerekiyor.

LNG ve Yeşil Anlaşma

Malum, Türkiye, geçen yıl Avrupa çapında en çok kömür kullanan ülke olarak Almanya’yı yakaladı, Polonya’yı geride bıraktı. İklim değişikliği çabalarında (elektrik üretiminin üçte birini sağlayan) kömürü devre dışı bırakmak için üzerimizdeki baskı önümüzdeki dönemde artabilir.

Nitekim, AB “Yeşil Mutabakat” çerçevesinde dünyanın en büyük pazarlarına ve finans piyasalarına erişimimizi sınırlandırma kozunu bu çerçevede ustaca kullanıyor.

Doğal gazın bile tu-kaka ilan edildiği, yatırım için finansman bulamadığı bir küresel ortamda kömür, doğal gaz, petrol, yenilenebilir ve nükleer dengesini ulusal ve küresel gerçekler, dinamikler ışığında yeniden kurmamız zorunlu.

Ama kısa ve orta vadede doğal gaz, boru hatları ve LNG ithalatıyla hem elektrik üretimi hem sanayi hem (gübre yapımında) tarım hem de konutlarda vazgeçilmez olmaya devam edecek.

Bu yüzden, Exxon Mobil’in yanı sıra diğer tedarikçilerle de dirsek temasını ihmal etmeden ülke ekonomisi için en iyi fiyatlarda, en güvenli ve siyasi/ekonomik yararları da maksimize edecek bir doğal gaz arz stratejisi izlememiz gerekiyor.

Minister of Energy Alparslan Bayraktar announced to the British Financial Times newspaper on April 28 that negotiations were continuing with the US energy giant Exxon Mobil for the purchase of 2.5 million tons of liquefied natural gas (LNG) worth 1.1 billion dollars. The Minister was talking about the need for Turkey to diversify its resources to avoid being dependent on “a single supplier”; What he meant was Russia. As a matter of fact, Vedant Patel, a spokesperson for the US State Department, said in response to a question on April 30 that "they encourage all countries in the region to diversify their energy resources and reduce their energy dependency on Russia ." Patel linked the issue to Russia's war in Ukraine and said that Turkey, "as the host of the Southern Gas Corridor", played a very important role in diversifying Europe's energy supply and becoming independent from Russia. 

These two statements, made just in the days when President Tayyip Erdoğan postponed his meeting with US President Joe Biden at the White House on May 9 to an unknown date due to a "schedule change", require us to look at Turkey's energy supply security from a foreign policy perspective.

Energy supply security

Turkey's energy supply security is also increasingly a matter of national security. It is our jugular vein in almost every field with its dimensions of climate change, tax, trade balance, competition, foreign policy, technology and finance. It can also be used as a "give and take" trump card in political negotiations. We frequently experience striking examples in Russia, Iran, Azerbaijan, the Kurdish region of Iraq and the Eastern Mediterranean. 

Natural gas has a very important place here because we import approximately 98 percent of this fuel, which provides the production of 33 percent of electricity. Around 54 billion cubic meters per year. 

40 percent of this comes from Russia. 

A very high addiction rate. It is necessary to reduce this to a level that is manageable and cannot be used as an energy weapon in times of crisis . Europe has almost eliminated its dependence on Russia, except for LNG. Due to the Ukrainian war, it is trying to carry out a massive energy transformation, even though it has high costs that fuel inflation.

Russia and USA

Natural gas comes from Russia, as well as Iran and Azerbaijan, via pipelines. There is a possibility that they will come from Iraq's Kurdish region and the Eastern Mediterranean in the future. 

Moreover, a total of 710 billion cubic meters of natural gas reserves, which are said to have been discovered in the Sakarya gas field off the coast of Zonguldak, which was brought to light during the elections but was not talked about with the same intensity afterwards, can also be mobilized. It can increase to a size that will meet 10 percent of our domestic gas needs, if the investment can continue uninterrupted. 

Currently, LNG provides approximately 30 percent of our total natural gas needs. This rate was half 10 years ago. In addition to countries such as Qatar, Algeria, Oman and spot markets for seasonal needs, we also purchase LNG from the USA to an increasing extent. Our imports last year were 5 million tons. Both to diversify the supply through Exxon and to sweeten the mint-lemon relations with Washington with energy trade, and also to balance and alleviate the American pressure on us regarding dependence on Russia.

Four possible reasons

We constantly say, "We will buy any gas that has a competitive price," but we need to look at which producer LNG or pipeline import is more advantageous to our end users in terms of price. 

The 10-year (approximately $12 billion) LNG purchase agreement with Exxon Mobil, which has not yet been signed but is understood to be in negotiations, should be evaluated within the framework of this big picture. 

I think there are four main reasons: 

1- The USA continues to pressure Turkey to make choices in relations with Russia, and it has enough leverage against Ankara. In order to curb the increase in one-way dependence on energy, including nuclear, with Russia, reducing energy trade with Moscow and increasing it with the USA may be part of the bargaining. Another view: This commercial agreement can be used by Ankara to reschedule the President's White House appointment with Biden, which was announced to be held in May but was later canceled.

Exxon Mobil and the White House

2- Exxon Mobil, the world's largest energy company, can use its influence in the White House, Pentagon and State Department whenever it wants. Both for our benefit, if he can extract enough concessions, and for his own commercial interests. This time, the US company wants to increase LNG sales to 40 million tons per year by 2030. It has a 30 percent stake in the Golden Pass LNG terminal, which is under construction in partnership with Qatar Energy and is expected to start producing 18 million tons per year in 2025. And for this large LNG investment, a long-term purchase agreement is needed with financiers. It will be able to sell 2.5 million tons a year to Turkey for 10 years, starting next year, if an agreement is reached. This corresponds to 7 percent of Turkey's natural gas consumption last year.

Qatar and the Complex

3- When Qatar Energy is involved as Exxon Mobil's business/investment partner in this project, of course, it may be difficult for the Complex and the Ministry of Energy and Natural Resources to reject the request of Ankara's close friend, the Emir of Qatar, Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani. 

4- While creating the "new supply portfolio", we should also consider that the long-term agreements with Russia and Iran will expire in 2025 and 2026, and that Ankara will want to strengthen its hand and leverage in negotiations with Moscow and Tehran by increasing the LNG volume and number of suppliers in this process. It should also be noted that the LNG agreement with Algeria was extended for another three years and a new agreement was signed with Oman.

LNG and the Green Deal

As you know, Turkey caught up with Germany and left Poland behind as the country that used the most coal in Europe last year. The pressure on us to phase out coal (which provides one-third of electricity production) in climate change efforts may increase in the coming period. 

As a matter of fact, the EU skillfully uses the trump card of limiting our access to the world's largest markets and financial markets within the framework of the "Green Deal". 

In a global environment where even natural gas is declared a waste and cannot find financing for investment, it is imperative that we re-establish the balance of coal, natural gas, oil, renewable and nuclear in the light of national and global realities and dynamics. 

But in the short and medium term, natural gas will continue to be indispensable in electricity generation, industry (fertilizer production), agriculture and housing through pipelines and LNG imports. 

Therefore, we need to follow a natural gas supply strategy that will maximize the political/economic benefits at the best prices, the safest and for the country's economy, without neglecting the close contact with other suppliers as well as Exxon Mobil.