İsveç meselesi çözüldükten sonra Ankara da Vaşington da rahat bir nefes aldı. F-16’ların satışına Kongre’nin onay vermesine ek olarak, çözümün bir unsuru da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Beyaz Saray’da fotoğraf vermesiydi. Yani Vaşington ziyareti bir yıldır masadaydı.

ABD ve Batı’ya sürekli fırça atarak iç siyaset açısından nemalanan Erdoğan, hem bu yoldan daha fazla yararlanamadığı hem de artık ekonomik güçlükleri aşmak için Doğu’ya değil Batı’ya bakması gerektiği için rotayı kırmaya başlamıştı. Oval Ofis’te sev sevme bir süper güçle el sıkışma, içerde ve dışarda dosta düşmana verilecek mesaj için önem taşıyacaktı.

İlişkileri bozmak kolay, düzeltmek ise o kadar kolay olmuyor.

Her iki başkentte yapılan hatalar nedeniyle ilişkiler öngörülebilir olmaktan çıktı. Öyle ki, başta iş dünyası olmak üzere herkesin gerçekleşeceğine kesin olarak baktığı 9 Mayıs görüşmesi, ertelendi ya da bu sene için iptal oldu.

Şaşırtan diplomasi trafiği

İki ay önce kaleme aldığım bir yazıda ilişkilerin düzelmesinin zaman alacağını, güven kaybının kolay kolay telafi edilemeyeceğini ve seçim yılında Erdoğan’ın Vaşington’a gitmesi ihtimalinin çok düşük olduğunu yazmıştım.

Ancak mart ayından beri beni şaşırtan bir karşılıklı ziyaret trafiğine şahit olduk. MİT Başkanı İbrahim Kalın, ardından da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan mart başında ayrı ayrı ABD’ye gittiler. Ardından Kalın, Fidan ve Savunma Bakanı, 14 Mart’ta birlikte Irak’a gittiler. ABD ile ilişkilerdeki Irak boyutunu, özellikle Erdoğan’ın geçen hafta Bağdat ve Erbil’e yaptığı ziyareti de ekleyip hatırda tutmakta fayda var.

Ancak bu trafiğin en önemlisi Hakan Fidan’ın mart başında yaptığı ziyaret oldu, zira Vaşington’daki kapsamlı görüşmelerde Erdoğan-Biden görüşmesinin hazırlığının yapıldığı duyumlarını aldık.

Ardından daha alt düzeyde ABD’den birbiri ardına Ankara’ya ziyaretler oldu. Örneğin 15 Nisan’da ABD Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Müsteşar Vekili, yani bakanlığın üç numaralı ismi Ankara’ya geldi. En son ABD Dışişleri Bakanlığı Terörle Mücadele Koordinatörü 22 Nisan’da Ankara’daydı. Stratejik ilgisizlikten…

Açıkçası, ilk 3 yılında Erdoğan’a pas vermeyen Biden’ın “Söz verdik bir kere. Gelsin fotoğraf verelim, yetsin” şeklinde bir tavır almaktansa, hazır Erdoğan çok sıkışmış ve işbirliğine yatkınken, ziyaretten daha içerikli bir sonuç alma yoluna girdiği anlaşılıyor.

Bu tavrın arkasında da iki başkentte “İlişkilerdeki bu soğukluk herkesin zararına. Hazır Türkiye’de uzunca süre seçim de olmayacağı için ilişkileri biraz daha işbirliği zeminine sokalım” diyenler vardı.

Amerikan karşıtları vs. Türkiye karşıtları

Ve iki taraftaki bu gruplar yine iki başkentteki Türk karşıtları ile Amerikan karşıtlarının huzursuz baskısı altında çalıştılar.

Ziyareti baltalamak isteyenler fırsat kollarken, Amerika tarafındakiler net bir tarihin seslendirilmesine; dolayısıyla Biden’ın kendisini bağlamasına izin vermezken, ziyaretin olmasını isteyenler, başta ABD’nin Ankara Büyükelçisi ve ihtimalen Türk Dışişleri “Hazırlıklar sürüyor” diyerek son ana kadar görüşmenin olacağı izlenimini canlı tuttular.

Sıkı pazarlık süreci

Ziyaretin gerçekleşmemesini ağırlıklı olarak pazarlık sürecinde uzlaşma sağlanamaması, birbirinden hoşlanmayan grupların uzlaşma bulunması için çok da hevesli olmamasına bağlıyorum.

Türkiye, özellikle Irak’a yönelik operasyon ve Irak’ın geleceğine dair ABD ile aynı çizgiye gelememiş olabilir.

ABD askerlerinin ülkeden çıkması çok ciddi bir ihtimal. Ankara, “Irak’ta ben mi etkili olayım istersin, İran mı?” diyerek, karşılığında PKK’nın Irak ve Suriye’deki varlığına dair taleplerine yeterince destek bulmamış olabilir.

Yine buna bağlı ABD’den güvenlik boyutunda Ankara’nın hoşlanmayacağı ya da iç siyaset açısından sıkıştırıcı olabilecek karşı talepler de gelmiş olması muhtemel.

Ekonomiyle ilgili beklentiler karşılanmadı mı?

Bir diğer mesele ise ekonomik beklentiler. Ukrayna savaşının ilk yılında ABD’nin çok şikâyetçi olduğu; Rusya’nın yaptırımları Türkiye üzerinden delme girişimlerine karşı ciddi önlemler alındı.

ABD ve hatta AB eskisi kadar şikâyetçi değil. Türkiye de karşılığında bazı jestler bekliyor, örneğin ABD’nin demir çelik ürünlerine getirdiği gümrüklerin kaldırılmasını istiyor. Benzer kararlar başka ülkeler için alınırken Türkiye için bu oran hala yüzde 25.

Soner Çagaptay X’te Erdoğan’ın başta ticaret anlaşmaları olmak üzere taleplerinin karşılanmaması, görüşmeden somut sonuçlarla çıkılamayacak olması nedeniyle ziyaretin gerçekleşmediği yorumunu yapmış.

ABD, Ukrayna’da kullanılmak üzere Türkiye’nin elindeki Soğuk Savaş döneminden kalma top mermilerini almaya başlayıp, hatta bir Türk şirketine ABD’de fabrika kurdurtmasını yeterli görmüş olabilir.

Bu arada, ekonomik iyileşme adına sembolik de olsa olumlu bir sinyal oluşturacak Türkiye’nin meşhur gri listeden çıkmasına da ABD’nin yeşil ışık yakması gerekiyor.

Eğer Erdoğan yerel seçimlerden bu yenilgi ile çıkmasaydı belki içeriği daha boş bir ziyarete ikna olabilirdi. Ama ihtimalen muhalefet tarafından tefe konmamak için daha olumlu bir çıktı istedi. Lider görüşmeleri öncesinde bu tür pazarlıklar, uzlaşmazlıklar doğaldır. Hatta bürokratlar meseleleri bir seviyeye kadar getirir, orta yol bulmaya çalışırlar ve bazı uzlaşmazlık noktalarının çözümünü ise lider görüşmesine bırakırlar.

Ama bunun için iki tarafın da ziyaretin olması ve olumlu geçmesi için istekli olması gerekir. İki başkentte de isteksizler baskın çıkmış görünüyor.

Türk iş dünyasının hevesle beklediği ve olmasına kesin olarak baktığı günlerde ziyaretin iptal olduğu haberinin Oda TV’den verilmesi ve bu haberin günlerce yalanlanmaması ama tam olarak da doğrulanmaması dikkat çekici. Ankara’dan ön alıcı ve süreci baltalayan (zira daha kesin karar alınmamıştı) salvoya karşı yanıt ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan değil, Beyaz Saray’dan; İletişimden Sorumlu Ulusal Güvenlik Konseyi Koordinatörü’nden geldi. John Kirby hazırlıkları tümden yok sayarak, “Vaşington bu ziyaret için çok da hevesli değil” anlamına gelecek şekilde “Planlanmış ziyaret yok zaten” dedi.

Birileri inşa ederken birileri onları yıkmaktan gayet memnundu anlaşılan.

Erdoğan’ın Hamas lideri İsmail Haniye ile görüşmesi bu süreçte ne kadar etkili oldu, emin değilim.

Bence her iki taraf aradığı mazereti buldu. ABD Haniye ziyaretine işaret edebilir, Erdoğan ise (Oda TV’nin işaret ettiği gibi) Amerikan Kongresi’nin Ukrayna’ya yardım dışında İsrail’e de askeri yardım gönderilmesini içeren Kongre kararını gerekçe gösterebilir. Biden İsrail lobisine, Erdoğan da Türkiye’deki İsrail karşıtı lobiye yaranmış olur.

Ziyaretin ertelenmesi-iptalini sadece Gazze meselesine bağlarsak fotoğrafın bütününü, Türk Amerikan ilişkilerindeki farklı kırılganlıkları ıskalamış oluruz.

After the Swedish issue was resolved, both Ankara and Washington breathed a sigh of relief. In addition to Congress' approval of the sale of F-16s, one element of the solution was President Recep Tayyip Erdoğan 's photo op at the White House. So a visit to Washington has been on the table for a year.

Erdoğan, who benefited from domestic politics by constantly criticizing the USA and the West, started to break the course because he could not benefit from this path anymore and because he now had to look to the West, not the East, to overcome economic difficulties. Shaking hands with a superpower in the Oval Office would be important for the message to be sent to friends and foes at home and abroad.

It's easy to break relationships, but not so easy to fix them.

Relations ceased to be predictable due to mistakes made in both capitals. So much so that the May 9 meeting, which everyone, especially the business world, was sure would happen, was postponed or canceled for this year.

Surprising diplomacy traffic

In an article I wrote two months ago, I wrote that it would take time to improve relations, that the loss of trust could not be easily compensated, and that the probability of Erdoğan going to Washington in an election year was very low.

However, since March, we have witnessed a mutual visit traffic that surprised me. MİT President İbrahim Kalın and then Minister of Foreign Affairs Hakan Fidan went to the USA separately at the beginning of March. Then, Kalın, Fidan and the Minister of Defense went to Iraq together on March 14. It would be useful to add and keep in mind the Iraqi dimension in relations with the USA, especially Erdogan's visit to Baghdad and Erbil last week.

However, the most important of this traffic was Hakan Fidan's visit at the beginning of March, because we heard that preparations were made for the Erdogan-Biden meeting during comprehensive meetings in Washington.

Then, at a lower level, there were visits to Ankara from the USA one after another. For example, on April 15, the Deputy Undersecretary of Political Affairs of the US State Department, that is, the number three name in the ministry, came to Ankara. The last time the US State Department Counterterrorism Coordinator was in Ankara was on April 22. From strategic indifference…

Frankly, Biden , who did not give Erdoğan a pass in his first 3 years, said, “We promised once. Rather than taking the attitude of "let's come and give him photos, that will be enough", it seems that he is on the way to get a more comprehensive result from the visit, while Erdoğan is very stuck and prone to cooperation.

Behind this attitude is the statement in the two capitals: “This coldness in relations is to the detriment of everyone. There were those who said, "Since there will be no elections in Turkey for a long time, let's put the relations on a more cooperative basis."

Anti-Americans etc. anti-turkey

And these groups on both sides again worked under uneasy pressure from anti-Turkish and anti-American groups in the two capitals.

While those who want to sabotage the visit are waiting for an opportunity, those on the American side need to voice a clear history; Therefore, while he did not allow Biden to tie him down, those who wanted the visit to happen, especially the US Ambassador to Ankara and possibly the Turkish Ministry of Foreign Affairs, kept the impression that the meeting would take place until the last moment, saying "Preparations are continuing."

Tough bargaining process

I attribute the reason why the visit did not take place mainly to the failure to reach a compromise during the bargaining process and the fact that the groups that disliked each other were not very eager to find a compromise.

Türkiye may not have been able to come to the same line with the USA, especially regarding the operation against Iraq and the future of Iraq.

There is a very serious possibility that US soldiers will leave the country. Ankara: "Do you want me to be influential in Iraq or Iran?" By saying this, he may not have found enough support for his demands regarding the PKK's presence in Iraq and Syria.

Related to this, it is also possible that the United States may have made counter demands in terms of security that Ankara may not like or that may be oppressive in terms of domestic politics.

Were expectations regarding the economy not met?

Another issue is economic expectations. In the first year of the Ukraine war, the USA complained a lot; Serious measures were taken against Russia's attempts to break the sanctions through Türkiye.

The USA and even the EU are not complaining as much as they used to. Turkey expects some gestures in return, for example, it wants the US to lift the customs duties on iron and steel products. While similar decisions were taken for other countries, this rate for Türkiye is still 25 percent.

Soner Çagaptay commented in X that the visit did not take place because Erdogan's demands, especially trade agreements, were not met and the meeting could not yield concrete results.

The USA may have deemed it sufficient to start purchasing Cold War-era artillery shells from Turkey to be used in Ukraine, and even to have a Turkish company establish a factory in the USA.

Meanwhile, the USA should also give the green light for Turkey to be removed from the famous gray list, which would be a positive, albeit symbolic, signal for economic recovery.

If Erdoğan had not emerged with this defeat in the local elections, he might have been persuaded to make a visit with less content. But he probably wanted a more positive outcome so as not to be taken advantage of by the opposition. Such negotiations and disagreements are natural before leader meetings. Bureaucrats even bring the issues to one level, try to find a middle ground, and leave the resolution of some disagreements to the leadership meeting.

But for this to happen, both parties must be willing to have a visit and have it be positive. Those who are unwilling seem to have prevailed in both capitals.

It is noteworthy that the news that the visit was canceled was given by Oda TV on days when the Turkish business world was eagerly awaiting and certain that it would happen, and this news was not denied for days, but was not fully confirmed. The response to the salvo from Ankara, which was preliminary and undermined the process (since no final decision had been taken yet), came not from the US State Department, but from the White House; It came from the National Security Council Coordinator for Communications. John Kirby ignored the preparations completely and said, "There is no visit planned anyway," meaning "Washington is not very enthusiastic about this visit."

Apparently, while some people were building them, others were quite happy to tear them down.

I'm not sure how effective Erdoğan's meeting with Hamas leader Ismail Haniye was in this process.

I think both sides found the excuse they were looking for. The USA may point to Haniye's visit, while Erdoğan (as Oda TV points out) may cite the decision of the American Congress to send military aid to Israel in addition to aid to Ukraine. Biden would benefit the Israel lobby, and Erdogan would benefit the anti-Israel lobby in Turkey.

If we attribute the postponement/cancellation of the visit only to the Gaza issue, we would miss the whole picture and the different vulnerabilities in Turkish-American relations.