İran’ın 13 Nisan gecesi İsrail’e karşı hava saldırısına Ankara alışılmadık ölçüde geç ve düşük profilde tepki gösterdi. Muhabirler saatler boyunca Cumhurbaşkanlığı ve Dışişleri Bakanlığından, hatta en azından alınmış önlemler bakımından Milli Savunma Bakanlığından bir açıklama talep etti ve bekledi. Resmen görevi olmasa da resmî bir kanaldan gelen ilk değerlendirmeyi yapan öğleye doğru MİT Akademisi Başkanı Talha Köse oldu. Ankara öncelikle İsrail’in Gazze savaşının bölgeye yayılmasından endişeliydi. Sonra da Gazze faciasının uluslararası kamuoyu dikkatinde ikinci plana düşmesinden.

Alışılmadık sessizlik

Ama Ankara saatlerdir resmen ses vermiyordu; ne Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ne Dışişleri Bakanı Hakan Fidan. Dışişleri kaynaklarından gelen gayrı resmi ilk duyuru, Fidan’ın İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Amir Abdullahiyan ile telefonda görüşüp gerilimi arttıracak adımlardan kaçınılması gerektiğini söylemesi oldu, saat 15.00 sularında. Dışişleri Bakanlığının yazılı açıklaması ise 17.30’a doğru “Bölgemizdeki son gelişmeler hakkında” başlığıyla verildi.  Açıklama “İsrail’in Gazze’de sürdürdüğü savaşın yayılma ve tırmanma riski” ifadesiyle başlıyordu. Gelişmeler, olayların “hızlı biçimde bölgesel bir savaşa dönüşebileceğini” kaygısını doğurmuştu. Açıklama “Cumhurbaşkanımız düzenli olarak bilgilendirilmektedir” ifadesiyle bitiyordu.

Bayram tatilini Marmaris’te AK Parti’nin 31 Mart seçim yenilgisinin muhasebesiyle değerlendiren Cumhurbaşkanının, sınırlarımızda esen savaş rüzgârları nedeniyle Ankara’ya erken dönüp güvenlik toplantısına başkanlık ettiğine dair bir bilgi yoktu. Video konferansı bilgisi de yoktu. Cumhurbaşkanlığı sitesinde son haber olarak Erdoğan’ın Bayram mesajı duruyordu.

İlerleyen saatlerde Fidan’ın İngiltere Dışişleri Bakanı David Cameron ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüşüp onlara da aynı mesajı verdiği duyuruldu Dışişleri kaynaklarınca.

Oysa Ankara da bekliyordu

İran’ın İsrail’e hava saldırısı beklenmeyen bir şey değildi. İran dini lideri Ali Hamaney’in 10 Nisan’da, İsrail’in 1 Nisan’da Şam’daki İran konsolosluk binasını bombalayarak Devrim muhafızlarını üst düzey iki komutanını öldürmesinin saldırısının “cezasız kalmayacağını” ilan etmişti.

Aynı gün Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi “bayramlaşma” telefonunda konuyu görüşmüşlerdi. 11 Nisan’da ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Fidan’ı aramış, yaklaşan fırtınayı haber vermiş; iddialara göre İran’a ölçülü tepki mesajı iletmesini de istemişti.

ABD Merkezi Kuvvetler (CENTCOM) komutanı Orgeneral Michael Kurilla, aynı gün, 11 Nisan’da İsrail’e gitmiş, iki gün boyunca askeri yetkililerle ile ortak savunma planlaması yapmıştı. ABD donanması bölgeye takviye gemiler göndereceğini duyurmuştu. ABD medyasında güvenlik kaynaklarına dayanılarak “her an saldırabilir” haberleri çıkmaya hatta 13 Nisan tarihi verilmeye başlamıştı.

Saldırının hemen öncesinde YetkinReport’a bilgi veren savunma kaynaklarına göre Ankara ABD de çatışmanın genişlemesini istemediğini, o yüzden “hem İran’ı hem İsrail’i sonuçları kestirilemeyecek eylemlerden kaçınmaları konusunda uyardığı” saptamasını yapıyordu.

Tiyatro mu, satranç mı?

Öte yandan Ankara, İran’ın İsrail’e doğrudan değil, Hizbullah ve diğer vekilleriyle saldırma ihtimali üzerinde duruyordu.

İran’ın, fırlatılmasıyla İsrail’e ulaşması arasında saatler geçecek dronların -sonradan ilan edildiği üzere ABD ve İngiltere tarafından- daha İsrail’e ulaşmadan vurulabileceği ihtimalini ihmal ettiğini düşünmek saflık olur. Zaten SİHA ve seyir füzelerinin neredeyse tamamı daha Irak, Suriye ve Ürdün hava sahalarında imha edildiği, kalanların da İsrail’in Demir Kubbesine takıldığı anlaşıldı. İran’ın daha hava saldırısı sürerken, özellikle de BM Temsilcisi aracılığıyla İsrail yeniden vurmazsa, kendilerinin de vurmayacağını söylemesi, bütün dünya da “tiyatro” yorumlarının yapılmasına neden oldu. Oysa oynanan piyes değil satrançtı. Nitekim avlanacağı belli olan SİHA’lar değil, ama balistik füzelerin en azından 7’sinin İsrail’in Şam saldırısına katılan uçakların kalktığı Nevatim hava üssüne düştüğünü ve bunun anlamını Mehmet Ali Bayar dün YetkinReport’ta yazdı.

Biz gazetecilerin dahi açık kaynaklardan izleyebildiği bu gelişmelerin Cumhurbaşkanı Erdoğan kabinesinin istihbarat ve diplomasi kanalları tarafından izlenmediğini düşünmek de saflık olur.

Aşağı tükürsen sakal…

Peki, o zaman Ankara sınırlarının yanı başında meydana gelen bu önemli gelişmeler karşısında alışılmadık kadar geç ve kısık esle konuştu?

Şöyle özetlemek mümkün:

·                Ankara ilk olarak savaşın yayılma ihtimalinden ikinci olarak da Gazze faciasının geri plana düşmesinden rahatsız. O nedenle fazla öne çıkmak istemiyor.

·                İsrail’in Şam’da İran’a saldırısını kınayan Türkiye, şimdi de İran’ın İsrail’e saldırısını (misilleme olarak tanımlasa da) meşru gören bir konumda olmak istemiyor. Neticede bir ülkenin başka bir ülkeye saldırısı

·                Dolayısıyla Ankara “Aşağı tükürsem sakal, yukarı tükürsem bıyık” konumunda, bu nedenle de kendisini öne atmak istemiyor, bu nedenle diplomatik temaslarını duyurmakla yetiniyor.

·                Öte yandan Türkiye, İsrail’in Gazze’deki si katliamına timsah gözyaşı döküp silah satmaya devam eden ABD ve İngiltere’nin, İran’ın İsrail’e saldırısını havadayken engellemiş olmalarını not etti. Bu da öne çıkma isteksizliğinin bir nedeni.

·                Türkiye-İran ilişkileri son dönem, özellikle de PKK’ya verilen destek nedeniyle giderek gerilmeye başladı. Ankara, Tahran’la ilişkilerini aşırı dikkatle sürdürüyor.

ABD ile yeni dönem

·                Erdoğan 9 Mayıs’ta ABD Başkanı Joe Biden ile görüşmesine önem veriyor; davet dört yıldan bu yana ilk kez, F-16/İsveç anlaşması sonrasında geldi. ABD’yle zıtlaşmaya yol açacak adımlardan kaçınma eğilimi dikkat çekiyor. Bu çerçeveye ekonomik krizden çıkış için dış kaynak ihtiyacı dahil.

·                İsrail’in 10 Nisan’da Gazze’de Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye’nin üç oğlu ve dört torununu hedef alarak öldürmesi ardından CIA Başkanı William Burns, MİT Başkanı İbrahim Kalın’ı “Bayramlaşma” vesilesiyle aradı. Güvenlik kaynaklarına göre, Gazze ateşkesi ve Hamas’ın elindeki İsrailli esirler konusu görüşüldü ve bu görüşme ardından Kalın, Hamas liderliğiyle yeniden temas kurdu.

Yani, Türkiye’nin İsrail’in Gazze Savaşı, İsrail-İran gerilimi ve Rusya’nın Ukrayna savaşı üzerine daha düşük profile geçen tutumunu ABD ile ilişkilerinden bağımsız düşünmemek gerekiyor.

Ankara reacted unusually late and in a low profile to Iran's air strike against Israel on the night of April 13. Reporters demanded and waited for hours for a statement from the Presidency and the Ministry of Foreign Affairs, and even from the Ministry of National Defense, at least in terms of the measures taken. Although it was not his official duty, the first evaluation to come through an official channel was MİT Academy President Talha Köse at noon . Ankara was primarily concerned about Israel's Gaza war spreading to the region. Then, the Gaza disaster fell into the background of international public opinion.

unusual silence

But Ankara had not officially spoken out for hours; neither President Tayyip Erdoğan nor Minister of Foreign Affairs Hakan Fidan. The first unofficial announcement from foreign affairs sources was that Fidan spoke on the phone with Iranian Foreign Minister Hossein Amir Abdullahiyan and said that steps that would increase tension should be avoided, around 15:00. The written statement of the Ministry of Foreign Affairs was given around 17.30 under the title " About the latest developments in our region ". The statement began with the phrase "The risk of spread and escalation of Israel's war in Gaza." The developments raised concerns that the events "could quickly turn into a regional war." The statement ended with the statement "Our President is regularly informed."

There was no information that the President, who spent his holiday in Marmaris accounting for the AK Party's March 31 election defeat, returned to Ankara early and chaired the security meeting due to the winds of war blowing on our borders. There was also no video conferencing information. Erdoğan's Eid message was the last news on the Presidency website.

In the following hours, it was announced by Foreign Affairs sources that Fidan met with British Foreign Secretary David Cameron and US Secretary of State Antony Blinken and gave them the same message.

However, Ankara was also waiting

Iran's air attack on Israel was not unexpected. Iranian religious leader Ali Khamenei had declared on April 10 that Israel's attack on the Iranian consulate building in Damascus on April 1, killing two senior commanders of the Revolutionary Guards, "will not go unpunished."

On the same day, President Erdoğan and Iranian President Ibrahim Reisi discussed the issue on the "eid" phone call. On April 11, US Secretary of State Antony Blinken called Fidan and informed him of the approaching storm; Allegedly, he also asked Iran to convey a measured reaction message.

US Central Command (CENTCOM) commander, General Michael Kurilla, went to Israel on the same day, April 11, and made joint defense plans with military officials for two days. The US Navy announced that it would send reinforcement ships to the region. In the US media, based on security sources, news that "it could attack at any time" began to appear and even a date of April 13 was given.

According to defense sources who gave information to YetkinReport just before the attack, Ankara stated that the US did not want the conflict to expand, so it "warned both Iran and Israel to avoid actions whose consequences could not be predicted."

Theater or chess?

On the other hand, Ankara was considering the possibility of Iran attacking Israel not directly, but through Hezbollah and other proxies.

It would be naive to think that Iran neglected the possibility that the drones, which would take hours between their launch and their arrival in Israel, could be shot down - by the USA and the UK, as it was later announced - before they even reached Israel. It has already been understood that almost all of the UAVs and cruise missiles were destroyed in the airspaces of Iraq, Syria and Jordan, and the remaining ones were stuck in Israel's Iron Dome. Iran's statement, especially through the UN Representative, that they would not strike Israel if it did not strike again, while the air strike was still continuing, caused "theatre" comments to be made all over the world. However, what was played was not a play but chess. As a matter of fact, not the UCAVs that were obviously going to be hunted, but at least 7 of the ballistic missiles fell on the Nevatim air base, where the planes participating in Israel's Damascus attack took off, and Mehmet Ali Bayar wrote about the meaning of this yesterday in YetkinReport .

It would be naive to think that these developments, which even we journalists can follow from open sources, are not monitored by the intelligence and diplomacy channels of President Erdoğan's cabinet.

If you spit down, beard...

Well, then, why did Ankara speak unusually late and in a low voice in the face of these important developments taking place right next to its borders?

It is possible to summarize as follows:

·       Ankara is disturbed, firstly, by the possibility of the war spreading, and secondly, by the fact that the Gaza disaster is receding into the background. That's why he doesn't want to stand out too much.

·       Turkey, which condemned Israel's attack on Iran in Damascus, does not want to be in a position that now sees Iran's attack on Israel as legitimate (even though it defines it as retaliation). After all, one country's attack on another country

·       Therefore, Ankara is in the position of "If I spit down, I will have a beard, if I spit up, I will have a moustache." Therefore, it does not want to put itself forward, so it only announces its diplomatic contacts.

·       On the other hand, Turkey noted that the USA and the UK, who shed crocodile tears over Israel's massacre in Gaza and continued to sell weapons, prevented Iran's attack on Israel while it was in the air. This is one reason for his reluctance to come forward.

·       Türkiye-Iran relations have become increasingly tense lately, especially due to the support given to the PKK. Ankara maintains its relations with Tehran with extreme caution.

New era with the USA

·       Erdoğan attaches importance to his meeting with US President Joe Biden on May 9; The invitation came for the first time in four years, following the F-16/Sweden agreement. The tendency to avoid steps that would lead to conflict with the USA is noteworthy. This framework includes the need for external resources to overcome the economic crisis.

·       After Israel targeted and killed the three sons and four grandchildren of Hamas political leader Ismail Haniye in Gaza on April 10, CIA Director William Burns called MİT Director İbrahim Kalın on the occasion of the "Eid celebration". According to security sources, the Gaza ceasefire and Israeli prisoners held by Hamas were discussed, and after this meeting, Kalın re-established contact with the Hamas leadership.

In other words, Turkey's lower profile stance on Israel's Gaza War, Israel-Iran tension and Russia's Ukraine war should not be considered independent of its relations with the USA.