Önce başlıktaki İsrail sendromu ifadesi ile ne anlatmak istediğimi açıklayayım.

Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra, doğal olarak Türkiye bir millet iki devlet sloganı altında Bakü'ye çok yardımcı oldu. 

İlişkilerin ilk 20 yılına genellikle Türkiye'nin abilik yaptığı bir abi-kardeş hiyerarşisi hakim oldu.

Ta ki 2009 Ermenistan'la normalleşme protokolleri imzalanana kadar. Petrol ve doğal gaz gelirleriyle ekonomisi güçlenen Azerbaycan, Ankara-Erivan arasında bir daha benzer bir süreç yaşanmaması için "ekonomi diplomasisini" yumuşak güç leviyesinin de yardımıyla devreye soktu. 

Enerji alanından, basın sektörüne, Türkiye'ye büyük yatırımlar yapıldı. Etki ajanları boyutu da ihmal edilmedi. 

Türkiye'nin ekonomisi, AK Parti'nin de iktidarı zora girdikçe, boynuz kulağı geçer deyiminin ötesine geçecek bir şekilde, ilişki hiyerarşisi tersine döndü. 2020'de Türkiye'nin askeri, İsrail'in de teknolojik desteğiyle Dağlık Karabağ'ı geri alan Bakü, bölgenin yeniden inşasını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yakın şirketlere vermeyi ihmal etmedi. 

Bakü'nün Erdoğan'a desteğinin Kafkaslarda maliyeti artıyor 

Geçen seneki seçimlerin birinci turunun ardından, geçtiğimiz günlerde, içinde futbol ve voleybol sahası bulunan 1 milyon doları aşkın arazisiyle güdeme gelen Sinan Oğan'ın Azerbaycan liderinden aldığı bir telefonla, tercihini Cumhur İttifakı'ndan yana kullandığı yönündeki haberleri bir yana bırakalım. 2023 genel seçimlerinde Azeri milletvekillerinin ve sanatçıların Doğu illerinde kampanya yaptığı haberleri de basında pek yer almadı.

Zaten Azerbaycan lideri İlham Aliyev, Erdoğan'ı desteklediğini saklamadı bile. 

Ancak iktidara bu desteğin, Türkiye'ye jeopolitik bir maliyeti var.

Açıklayayım.

Türkiye Ermenistan'la sınırları Dağlık Karabağ nedeniyle kapattı. Ve her vesileyle, Ankara - Erivan normalleşmesinin Bakü-Erivan normalleşmesiyle paralel yürüyeceğini söyledi. 

Hatta Dağlık Karabağ savaşından sonra, Ermenistan lideri Nikol Paşinyan savaş kaybetmiş bir lider olsa da, Ankara'nın uzattığı zeytin dalını kabul etti ve normalleşme süreci başlatıldı. Paşinyan bir anlamda halkına, "Dağlık Karabağ zaten bizim değildi. Dağlık Karabağ'ı kaybettik ama karşılığında Ankara ile normalleşme sayesinde refahımızı arttıracağız" mesajı vermeye çalıştı.

Ankara Bakü nedeniyle Ermenistan'la normalleşme adımı atamıyor

Dağlık Karabağ Azerbaycan'a geri dönmüş olmasına, yani sınırların kapatılmasının gerekçesi ortadan kalkmış olmasına karşın Ankara ne yaptı? Sınırların bırakın karşılıklı olarak açılmasını, üçüncü ülke vatandaşlarına açılması için bile adım atamıyor. Ve artık süreçlerin paralel yürümesi politikası terk edildi. Ankara, Erivan'a, önce Bakü ile anlaş, sonra biz adım atarız diyor.

Neden? Çünkü bu pozisyonu, Ankara'nın tercihi olmasa da, Bakü dayatıyor.

İsrail sendromu burada başlıyor. Tıpkı ABD - İsrail ilişkisinde olduğu gibi; küçük kardeş büyük abiyi dinlemiyor. Büyük abi, iç politik zorluklar nedeniyle küçük kardeşe karşı çıkamıyor. İsrail'in ABD politikasını esir alması gibi, Bakü de Ankara'nın Kafkas politikasını esir almış durumda. 

Biliyorum ki, Ankara'daki devlet aklı, Ermenistan'ı Rusya'dan uzaklaştırmaya çalışan, Dağlık Karabağlı radikal siyasi çetenin belini büküp, barış için risk alan Paşinyan'ın bölge barışı için şans olduğunu düşünüyor.

Sınırları bile Rus askeri tarafından korunan, Rusya etkisinin hâlâ ülkenin kılcal damarlarında kendini hissettirdiği bir ülkede Kremlin'e mesafe koymaya çalışmak büyük risk almak anlamına gelir. Zaten bu riski de Rusya'nın Ukrayna savaşı nedeniyle odak noktasının başka yere kaymış olması nedeniyle alıyor. 

Paşinyan'ın gerek Bakü gerekse Ankara'ya dönük olumlu adımlarını daha önceki yazılarımda sıralamıştım; tekrar etmek istemiyorum. Yaptıklarına bakarsanız, "Adam daha ne yapsın" dersiniz. 

Ancak Bakü Ankara'nın elini kolunu bağlamış durumda. "Ben Erivan'la anlaşmadan sen sakın harekete geçme" diyor. Ancak Erivan'la nihai barış anlaşması da bir türlü imzalanamıyor. 

Kafkasların 21. yüzyılın enerji ve ticaret koridorunda merkezi rol alması fırsatı doğmuşken, "o köy senin mi, benim mi" tartışması herkese kaybettiriyor. Ancak genel kanaat, Aliyev'in zafer sarhoşluğu ile fazlaca maksimalist davrandığı yönünde. Kazanan tarafın biraz daha özgüvenli olması, kısa dönemli değil stratejik vizyonla hareket etmesi beklenir.

ABD ve AB'den Ermenistan'a destek 

İşte tam bu süreçte; önce Fransa, ardından ABD ve Avrupa Birliği Ermenistan'a arka çıktılar.

Hadi Fransa'yı bir tarafa bırakalım. Ermenistan'a askeri destek yerine başka bir formülle daha yapıcı bir rol oynayabilirdi. 

Ancak, ABD ve AB'nin Kafkasları uzun süre ihmal etmesi Türkiye'nin çok da tercih ettiği bir durum değildi. Ukrayna savaşı nedeniyle, özellikle enerji ve ticaret hatlarının Rusya'yı bypass edecek şekilde Kafkaslardan geçmesi, yani Türkiye'nin merkezinde olduğu Orta Koridor hattına ilginin artması Ankara'nın çıkarınadır.

Geçen hafta, Ermenistan Cumhurbaşkanı Nikol Paşinyan, Brüksel'de ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve AB Komisyon ve Konsey başkanlarıyla bir araya geldi.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Avrupa Birliği dış politika sorumlusu Josep Borrell, 5 Nisan 2024'te Belçika'nın Brüksel kentinde Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ı dinliyor.

Beklenebileceği gibi Bakü köpürdü. Ama Ankara da tepki gösterdi.

"Azerbaycan'ı dışlayan bu inisiyatif, barışa hizmet etmekten ziyade Güney Kafkasya'nın bir jeopolitik çekişme alanına dönüşmesine zemin hazırlayacaktır," dedi Ankara.

Hayat boşluk kaldırmıyor. Sen bütün oyun alanını Bakü'ye bırakır, inisiyatif alamazsan, boşluğu başkaları doldurur.

Brüksel'deki toplantıdan AB'nin 4 yıl boyunca Ermenistan ekonomisine katkı için 270 milyon Euro vereceği kararı çıktı.

AB fonlarının Kafkasyaya akmasında sakınca yok 

Bana sorarsanız, Türkiye'nin AB'ye teşekkür etmesi gerekir. Paşinyan'ın koltuğunun sallanması, düştükten sonra yerine daha radikal isimlerin gelmesine yol açar. Bakü'nün korkusuna Paşinyan'ın iktidarını destekleyemeyen Ankara'nın, AB'den gelen bu ekonomik desteğe içten içe sevinmesi gerekir.

Eğer Ankara bölge dışı aktörlerin fazlaca etkisini arttırmasını istemiyorsa, o zaman daha fazla inisiyatif alması gerekir. Batılılar beceriksizce Ermenistan'da fazlaca varlık gösterirse, Rusya'yı kızdırır, Ruslar Ermenistan'ı karıştırır diye bir düşünce mi var. O zaman Rusya'yla köprüleri attığı için ayazda kalmaktan korkan Paşinyan'ın koşa koşa Batı'ya gitmesinin önüne geçecek açılımın Ankara'dan gelmesi gerekir.

Bakü'nün sözünden çıkmayarak, Kafkaslarda oyun kurucu olma şansını yitiriyor. Ankara oyun kuramayınca da genelde oyun bozucu oluyor ki; bu şatlarda oyun bozucu olmak Kafkaslarda tarihi bir fırsatın kaçması anlamına gelir.

Artık seçimler dönemi bittiğine göre Ankara'nın Bakü'ye teslimiyeti sonlandırması lazım.

Açıkcası, son askeri kazanımlara kadar ben İlham Aliyev'in iyi bir yönetim sergilediğini düşünenlerdenim. Ülkedeki Rus etkisini, Moskova'yı ürkütmeden kademeli olarak azalttı. Yine enerji alanında Rusya'ya rakip olsa da, Kremlin'i irite etmeden yol yürüdü. Rusya'nın Ermenilere desteğine rağmen Dağlık Karabağ konusunda da çok sabırlı davrandı ve doğru zamanlama ile doğru hamleleri yaptı. 

Şimdi, tipik bir Orta Doğulu otoriter liderin "ben neymişim be abi," tuzağına düşmesi, rasyonel bir politikayla Kafkasya'nın yıldızı olma fırsatını kaçırmasına yol açar.

First, let me explain what I mean by the phrase Israel syndrome in the title.

After Azerbaijan gained its independence, Türkiye naturally helped Baku a lot under the slogan of one nation, two states. 

The first 20 years of relations were dominated by a brother-sister hierarchy, with Turkey acting as the big brother.

Until the normalization protocols were signed with Armenia in 2009. Azerbaijan, whose economy has strengthened with oil and natural gas revenues, has activated "economic diplomacy" with the help of its soft power lever to prevent a similar process between Ankara and Yerevan again. 

Large investments have been made in Turkey, from the field of energy to the press sector. The impact agents dimension was also not neglected. 

As Turkey's economy and the AK Party's rule got into trouble, the relationship hierarchy was reversed in a way that went beyond the saying goes. Baku, which took back Nagorno-Karabakh with the military support of Turkey and the technological support of Israel in 2020, did not neglect to give  the reconstruction of the region to companies close to President Recep Tayyip Erdoğan .

The cost of Baku's support for Erdogan is increasing in the Caucasus 

Let's leave aside the news that Sinan Oğan, who recently came to power with his land worth more than 1 million dollars, including a football and volleyball field, chose the People's Alliance after receiving a phone call from the Azerbaijani leader, following the first round of last year's elections. The news that Azerbaijani MPs and artists were campaigning in the Eastern provinces in the 2023 general elections did not appear much in the press.

In fact, Azerbaijani leader Ilham Aliyev did not even hide his support for Erdogan. 

However, this support for the government has a geopolitical cost for Turkey.

Let me explain.

Türkiye closed its borders with Armenia due to Nagorno-Karabakh. And on every occasion, he said that the Ankara-Yerevan normalization would run parallel to the Baku-Yerevan normalization. 

In fact, after the Nagorno-Karabakh war, although Armenian leader Nikol Pashinyan was a leader who lost the war, he accepted the olive branch extended by Ankara and the normalization process was initiated. In a sense, Pashinyan tried to give a message to his people, "Nagorno-Karabakh was not ours anyway. We lost Nagorno-Karabakh, but in return we will increase our prosperity thanks to normalization with Ankara."

Ankara cannot take normalization steps with Armenia because of Baku

What did Ankara do even though Nagorno-Karabakh had returned to Azerbaijan, meaning that the reason for closing the borders had disappeared? It cannot even take steps to open the borders to third country citizens, let alone mutually. And now the policy of running processes in parallel has been abandoned. Ankara tells Yerevan, first reach an agreement with Baku, then we will take action.

From where? Because this position is imposed by Baku, even though it is not Ankara's choice.

Israel syndrome starts here. Just like the US-Israel relationship; Little brother doesn't listen to big brother. The older brother cannot oppose the younger brother due to internal political difficulties. Just as Israel has captured US policy, Baku has captured Ankara's Caucasus policy. 

I know that the state mind in Ankara thinks that Pashinyan, who is trying to distance Armenia from Russia, bending the back of the radical political gang from Nagorno-Karabakh, and taking risks for peace, is a chance for peace in the region.

Trying to distance yourself from the Kremlin in a country where even its borders are protected by the Russian military and where Russian influence is still felt in the capillaries of the country means taking great risks. It is already taking this risk because Russia's focus has shifted elsewhere due to the Ukraine war. 

I have listed Pashinyan's positive steps towards both Baku and Ankara in my previous articles ; I don't want to repeat. If you look at what he did, you say, "What more can the man do?" 

However, Baku has tied Ankara's hands. "Don't take action before I make an agreement with Yerevan," he says. However, the final peace agreement with Yerevan cannot be signed. 

While the opportunity has arisen for the Caucasus to take a central role in the energy and trade corridor of the 21st century, the debate over whether "that village is yours or mine" makes everyone lose. However, the general opinion is that Aliyev acted too maximalist in the excitement of victory. The winning side is expected to be a little more self-confident and to act with a strategic vision rather than a short-term one.

Support for Armenia from the USA and the EU 

It is precisely in this process; First France, then the USA and the European Union backed Armenia.

Let's leave France aside. He could have played a more constructive role with a different formula instead of military support to Armenia. 

However, the US and EU neglecting the Caucasus for a long time was not a situation that Turkey preferred. Due to the Ukrainian war, it is in Ankara's interest that energy and trade lines pass through the Caucasus in a way that bypasses Russia, that is, increasing interest in the Central Corridor line, of which Turkey is at the center.

Last week, Armenian President Nikol Pashinyan met with US Secretary of State Antony Blinken and the heads of the EU Commission and Council in Brussels.

US Secretary of State Antony Blinken, EU Commission President Ursula von der Leyen and European Union foreign policy chief Josep Borrell listen to Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan in Brussels, Belgium, on April 5, 2024.

As one might expect, Baku was enraged. But Ankara also reacted.

"This initiative, which excludes Azerbaijan, will pave the way for the South Caucasus to turn into an area of ​​geopolitical conflict rather than serving peace," Ankara said.

Life does not tolerate emptiness. If you leave the entire playing field to Baku and do not take the initiative, others will fill the gap.

It was decided at the meeting in Brussels that the EU will provide 270 million Euros to contribute to the Armenian economy over 4 years.

There is no harm in EU funds flowing to the Caucasus 

If you ask me, Turkey should thank the EU. The shaking of Pashinyan's seat will lead to more radical names being replaced after he falls. Ankara, which could not support Pashinyan's rule due to Baku's fear, should be secretly happy with this economic support from the EU.

If Ankara does not want extra-regional actors to increase their influence too much, then it needs to take more initiative. Is there a thought that if the Westerners clumsily show too much presence in Armenia, they will anger Russia and the Russians will cause confusion in Armenia? Then, the initiative that will prevent Pashinyan, who is afraid of being left in the cold because he has broken bridges with Russia, from rushing to the West must come from Ankara.

By not keeping Baku's word, he loses his chance to be the playmaker in the Caucasus. When Ankara cannot establish a game, it usually disrupts the game; Being disruptive under these circumstances means missing a historical opportunity in the Caucasus.

Now that the election period is over, Ankara must end its surrender to Baku.

Frankly, I am one of those who think that Ilham Aliyev has demonstrated good governance until the latest military gains. He gradually reduced Russian influence in the country without alarming Moscow. Even though it was a rival to Russia in the field of energy, it followed the path without irritating the Kremlin. Despite Russia's support for the Armenians, it was very patient on the Nagorno-Karabakh issue and made the right moves at the right timing. 

Now, a typical Middle Eastern authoritarian leader falling into the "what the hell am I" trap causes him to miss the opportunity to become the star of the Caucasus with a rational policy.