Seçime üç gün kala, sadece üç-dört gazeteye yansımış haberlerden birinin başlığı şöyle: 

“AKP’ye 6.5 saat, CHP’ye 67 saniye.” 

Üst başlık böyle. Alt başlıkta açıklanıyor: 

“TRT Haber, 24 saatin dörtte birini Erdoğan ve adaylarına ayırıyor. Muhalefeti ise yok sayıyor.” 

İşin hesabını yapan, CHP genel başkan yardımcılarından Burhanettin Bulut. 

TRT’nin yayınlarını izleyip süresini saptayınca, öyle bir tablo ortaya çıkıyor ki TRT’nin haber yayınlarında muhalefet partisine ayrılan zaman 1 dakika civarını aşamamışken iktidar partisine ayrılan zaman 6.5 saati aşmış. Yani 24 saatin dörtte birini kaplamış. 

Benim tabii aklıma, doğal olarak yazılarımın üst başlığındaki “dün”sözcüğü geliyor. Dünkü durum neydi? 

1950 yılında yürürlüğe giren seçim kanunuyla başlayan, daha sonra anayasaya da geçip yakın zamana kadar hep uygulanan bir kural vardı: 

“Devletçe kamu tüzel kişiliği olarak kurulan tek radyo ve televizyon kurumu ile kamu tüzel kişiliklerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ve tarafsızlığı esastır.” 

Sadece devletçe kurulan TRT’nin değil, kamu tüzel kişiliklerinden yardım gören haber ajanslarının da durumu öyle. Yayınlarında tarafsız olacaklar. 

Anayasanın o maddelerini hatırlayınca geçen bazı seçimlerdeki bazı ajansların yayınları da akıllara geliyor. O da ayrı bir konu. Ama biz bu seçim öncesindeki duruma bakmaya devam edelim. 

***

Devlet televizyonları bir yana, devletin olmayan televizyonların durumuna bakıldığında da durum ortada. Büyük bir kısmı iktidar haberlerini ve onu destekleyen yorumlara öncelik vermeye büyük bir dikkat gösteriyor. Muhalefetle ilgili haberlere, yorumlara yer vermeye çalışan birkaç televizyonun başında ise RTÜK “yaptırım”ları var. “Ekran karartma” adı altındaki cezaların hedefi oldular. Oysa o RTÜK, televizyonları siyasal baskı altında tutması için değil, siyasal partiler ve akımlar arasında eşitlik kurallarını sağlaması için kurulmuştur. Görevlerinden biri, özellikle seçim zamanlarında seçimin kurallarına uyulmasını gözetmek, iktidarların yayınları kendi propagandalarına tahsis etmesine meydan vermemekti. 

Radyo ve televizyonların durumu böyle. Gazetelerin büyük bir kısmının da yapı değiştirmelerinden sonraki yayın politikaları ortada. 

Bu durumun Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde tartışılması kolay değil. Çünkü daha önceleri var olan denetim mekanizmalarının çoğu, orada da gereği gibi işletilemiyor. Gensoru usulü zaten ortadan kalkmış. Milletvekillerinin bakanlara, yönelttiği sorulara yazılı sorularına bile cevap vermeyi gerekli görmüyorlar veya verirlerse de mesela bir dış ülkeye resmi ziyarete katılmış olan “devlet heyetinin kaç kişiden oluştuğu”nu soran milletvekiline “gereği kadar” cevabını vermekle yetinebiliyorlar. 

Böyle manzaraların benzerlerine demokratik ülkelerde pek rastlanmaz. 1950’de başlayan demokratikleşme sürecimizde -darbe dönemleri dışındabizde de yaşanmazdı. Hatta bugünkü iktidarın ilk yıllarında da yaşanmamıştı. Ama çoktandır, iktidarda ve iktidar destekçiliğinde bulunan partiler tarafından onlar artık normal sayılıyor. 

***

Normal sayılması bir yana, demokratik kuralların dışına çıkma sürecinin daha da kapsamlı ve hızlı olması isteniyor. Anayasa Mahkemesi’nin eğer istenildiği yola girmezse kapatılması, öteki yüksek mahkemelerin başına gelecek isimlerin iktidara desteklerine göre seçilmesi gibi. 

Ben bu satırları yazarken gündemde Anayasa Mahkemesi’nden sonraki yüksek mahkemelerin başkan seçimleri başlamıştı. İktidarın adaylardan hangisinin seçilmesini istediği belliydi. Yargıtay’daki seçim turları henüz bitmemişti. Beş adayın katıldığı ilk turların haberleri, heyecanla izleniyordu. Ama geçmişimizde bunun benzeri seçimlerin iktidarlar tarafından bu kadar dikkatle izlendiğini de hatırlamıyorum. 

Özetle: Dört gün sonraki yerel seçimde de -adı üstünde- “yerel” sorunların öncelik alması, elbette doğal. Ama o yerel sorunlarla birlikte, bugünkü “genel sorun”umuzun da gözden uzak kalmaması gerekiyor. Çünkü iç ve dış politika sorunlarımızdan, ekonomik durumumuza, enflasyon sorunumuza, yani vatandaşlarımızın büyük kısmının karşı karşıya kaldığı “açlık sınırı”nı aşamaması sorununa kadar pek çok sorunumuzun çözümü, o “genel sorun”un çözümüne bağlıdır. Bu yerel seçimler, o “genel sorun”ların sorumlusu olan bugünkü iktidar ile iktidar yandaşlarına, demokrasi dışına çıkmayı durdurup demokratik ilke ve kuralları yeniden kabul etmeye başlamaları için bir uyarı işlevi görebilir. Yoksa bugünkü iktidar, o yerel seçimin birkaç yerinde bile öne geçmesini, o demokrasi dışına çıkma gayretinin teşvik edilmesi gibi anlayabilir ve kullanabilir, şimdiye kadar yaptığı gibi...

Three days before the election, the headline of one of the news published in only three or four newspapers was as follows:

“ 6.5 hours to AKP, 67 seconds to CHP.” 

This is the header. It is explained in the subheading: 

“TRT Haber devotes a quarter of 24 hours to Erdoğan and his candidates. He ignores the opposition.” 

Burhanettin Bulut , one of the CHP deputy chairmen, did the calculations . 

When we watch TRT's broadcasts and determine their duration, such a picture emerges that while the time allocated to the opposition party in TRT's news broadcasts did not exceed around 1 minute, the time allocated to the ruling party exceeded 6.5 hours. So it took up a quarter of 24 hours. 

Naturally, the word "yesterday" in the title of my articles comes to my mind. What was the situation yesterday? 

There was a rule that started with the election law that came into force in 1950, was later included in the constitution and was always applied until recently: 

“The autonomy and impartiality of the only radio and television institution established by the state as a public legal entity and the news agencies that receive assistance from public legal entities are essential.” 

This is the case not only for TRT, which is established by the state, but also for news agencies that receive assistance from public legal entities. They will be impartial in their publications. 

When we remember those articles of the Constitution, the broadcasts of some agencies in some previous elections also come to mind. It is also a separate issue. But let's continue to look at the situation before this election. 

***

State televisions aside, the situation is clear when we look at the situation of non-state televisions. Most of them pay great attention to prioritizing government news and comments that support it. There are RTÜK "sanctions" on a few television channels that try to include news and comments about the opposition . They became the target of penalties called "screen blackout" . However, RTÜK was established not to put television channels under political pressure, but to ensure equality between political parties and movements. One of his duties was to ensure that election rules were followed, especially during election times, and to prevent the governments from using the broadcasts for their own propaganda. 

This is the situation with radio and television. The publishing policies of most of the newspapers after their change of structure are obvious. 

It is not easy to discuss this situation in the Turkish Grand National Assembly. Because most of the control mechanisms that existed before cannot operate properly there either. The interpellation procedure has already been eliminated. They do not find it necessary to answer even written questions asked by MPs to ministers, or if they do, they can only answer "as much as necessary" to a member of parliament who has participated in an official visit to a foreign country and asks "how many people the state delegation consists of" . 

Such scenes are rare in democratic countries. In our democratization process, which started in 1950, this would not have happened in our country - except during coup periods. In fact, it did not happen in the first years of today's government. But they have long been considered normal by the parties that are in power and support the government. 

***

Far from being considered normal, the process of going beyond democratic rules is wanted to be more comprehensive and faster. Closing the Constitutional Court if it does not take the desired path, and choosing the heads of other high courts based on their support for the government. 

While I was writing these lines, the presidential elections of the higher courts after the Constitutional Court had started on the agenda. It was clear which of the candidates the government wanted to be elected. The election rounds in the Supreme Court were not over yet. The news of the first rounds, in which five candidates participated, were watched with excitement. But I don't remember elections like this being watched so carefully by the governments in our past. 

In summary: It is of course natural that "local" problems - as the name suggests - will take priority in the local elections four days later . But along with those local problems, our "general problem" today should not remain out of sight. Because the solution of many of our problems, from our domestic and foreign policy problems to our economic situation, our inflation problem, that is, the problem of not being able to overcome the "hunger limit" that most of our citizens face , depends on the solution of that "general problem" . These local elections can serve as a warning to the current government and its supporters, who are responsible for those "general problems" , to stop moving beyond democracy and start accepting democratic principles and rules again. Otherwise, today's government could understand and use the fact that it came ahead even in a few places in that local election as encouraging the effort to go beyond democracy, as it has done so far...