Merz ilk turda güvenoyu alamadı

Alman Şansölyesi (Başbakan) Friedrich Merz 6 Mayıs’ta Bundestag’da yapılan güven oylamasında ancak ikinci turda göreve gelebildi. İlk turda CDU/CSU-SPD koalisyonundan 18 üye güven oyu vermeyerek Merz’e ağır bir tokat attılar. Almanya’da güven oylaması gizli yapıldığı için kimin ihanet ettiği asla bilinmeyecek. Bu konuda yorumlar muhtelif. Bunları yazının ileri bölümlerinde tartışmaya çalışacağım. Bir Şansölye’nin ilk turda güven oyu alamaması 76 yıllık Federal Almanya tarihinde ilk kez oluyor. Ondan önceki Alman Başbakanlarının tümü ilk turda güven oyu alabilmişlerdi. Yeni zamanların alametleri bunlar.

Alman anayasal sistemi

Federal Almanya anayasası savaş sonrasında Batı Almanya’yı işgal eden müttefikler tarafından onaylanıp 1949’da yürürlüğe girdi. Almanya Federal Cumhuriyeti, Hitler zamanında tek elde temerküz eden gücün dağıtılması maksadıyla federal bir devlet (Bundesrepublik) olarak tasarlandı. Benzeri bir anlayış “land” adı verilen eyaletlere de uygulandı. Tarihi Alman prenslikleri ve idari bölgeler kesilip biçilerek yeni eyaletler oluşturuldu. Mesela tarihi Westfalya Rheinland’ın kuzey bölümü ile birleştirildi. Rheinland’ın güney bölümü ise Pfalz (Palatinate) ile birleştirilerek yeni bir eyalet yaratıldı. Maksat Almanya’nın zayıf kalmasını sağlamaktı. Ama Almanya kısa sürede yaralarını sarıp ayağa kalkmasını bildi.

Almanya’da mevcut anayasanın adı “Grundgesetz”dir (Temel Yasa-Kanuni Esasi). Oysa Almanca’da anayasa kavramının karşılığı olan “Verfassung” sözcüğü de mevcut. Anayasa’nın Grundgesetz adı altında kabul edilmiş olmasının nedeni bunun o dönemde geçici bir düzenleme olarak düşünülmüş olması birleşmeden sonra esas anayasanın kabul edilme beklentisiydi. Ama Grudgesetz tüm merkezkaç özelliklerine ve adem-i merkeziyetçi anlayışına rağmen Almanya’ya istikrar ve refah getirdi. Bu yüzden 1990’da birleşme gerçekleştikten sonra Almanlar 'Temel Yasa'larından vazgeçmediler.

Birleşme, Doğu-Batı Almanya bütünleşmesi şeklinde değil, Doğu Almanya’nın kendini lağvedip, yeni kurulan doğu eyaletlerinin tek tek Grundgesetz’i kabul edip Federal Almanya’ya katılmaları şeklinde gerçekleşti.

Başkente dönüş ve kişisel gözlemler

Anayasa’da resmi başkent Berlin olarak kabul edilmesine rağmen, Kuzey Rheinland’daki küçük ve asude Bonn kenti o zamanki hükümet ve parlamento merkezi olarak seçildi. Hükümet merkezi birleşmeden ancak dokuz yıl sonra Bonn’dan Berlin’e taşındı. Ben o dönemi yaşamış biriyim. Beethoven’in doğum yeri Bonn konforlu her yere rahat ulaşılabilen bir kentti. Ama Berlin, hala o zaman savaşın izlerini çok canlı taşımasına rağmen, muhteşem bir kültür ve kaynaşma metropolü olarak bizi büyüsü ile sarıp sarmaladı. Bu muhteşem kent şimdi çok daha çekici hale geldi.

Batı Almanya kurulurken ülkenin tek merkezde yoğunlaşmaması için önemli kurumlar farklı merkezlerde konuşlandırılmıştı. Mesela güçlü Anayasa Mahkemesi (Bundesverfassungsgericht) güney doğuda sıradan bir kent olan Karlsruhe’de kuruldu. Ülkenin iç istihbarat teşkilatı (Verfassungsschutz-BfV) Köln’e gönderildi. Bunlar hala aynı yerdeler.

Karışık seçim sistemi

Savaştan sonra hayli karışık bir seçim sistemi uygulamaya konuldu. Başta neo-naziler olmak üzere aşırı görüşlü partilerin federal parlamentoya (Bundestag) girmelerini engellemek için ülke çapında yüzde beş seçim barajı kabul edilirken, kitle partisi niteliği taşımayan makul denge partilerinin parlamentoya girebilmelerine olanak sağlamak amacıyla seçmene ikinci oy hakkı tanındı. Böylece seçmen bölgesinde istediği adaya oy verebilirken, ikinci oyunu bu tür küçük partilerin ülke listelerine verme olanağına sahip oldu. Bu yolla ayrıca büyük partilerin aşırı güç toplamaları engellendi. Geçmişte Hans Dietrich Genscher’in merkezdeki küçük Hür Demokrat partisi (FDP) bu olanaktan yararlanarak ülkenin dış politikası üzerinde uzun yıllar boyunca etkili olabildi.

Federal Almanya kurulduğundan bu yana hep koalisyon hükümetleriyle yönetildi. Koalisyonlar Almanya’ya siyasi erki paylaşma, hoşgörü ve ortak akıla saygı kültürünü yerleştirdi. Bir zamanlar sokak gösteri ile Almanya’yı sallayan, aralarından Baader-Meinhof grubunu çıkaran 1968’in eylemci liderleri tarafından kurulan Yeşiller de bu ortak potaya katkıda bulunabildiler. O dönemde Joshka Fisher, Claudia Roth ve Cem Özdemir gibi düzgün Yeşil siyasetçileri tanıyabilmiş olmaktan dolayı kendimi her zaman şanslı sayarım.

Federal Almanya’da meclis iki kamaralıdır. Bildiğimiz parlamento görevi Bundestag tarafından yerine getirilirken, senato görevi bir anlamda Eyaletler Meclisi Bundesrat tarafından üstlenilmiştir. Bundesrat’a eyaletlerden nüfus ağırlıklarına ve meclislerindeki siyasi dağılıma göre temsilci gönderilir. Bundesrat’ın görevi eyaletleri ilgilendiren önemli yasaları tartışıp oylamaktır. Almanya’da şu an 16 eyalet mevcut. Bunların siyasi kompozisyonları zaman zaman değişebildiği için evdeki pazar her zaman çarşıya uymayabiliyor. Dolayısıyla Amerikalıların “cheks and balances” dedikleri denetim ve denge mekanizmaları Almanya’da fazlasıyla mevcut. Almanlar gücü tek adama teslim etmemeyi çok acı deneyimler sonucu öğrendiler. Şimdi sıra bizde. Demek ki yaşamadan ders alınmıyormuş.

Almanya zor zamanlardan geçiyor

Dediğimiz gibi yeni zamanlarda yaşıyoruz. Almanya’nın iki merkez partisine dayalı istikrar dönemleri Merkel’le beraber sona erdi. Merkel iyi bir şey yaptığını düşünerek sınırları Suriyeli göçmenlere açmıştı. Maksadı soykırım yükü altında hala acı çeken Alman halkının imajını yükseltmek ve Almanya’daki iş gücü açığını ucuz yoldan kapatmaktı. Ama top geri tepti. Alman halkı kültürleri çok farklı Suriyeli göçmenleri ve onların arkasından gelen daha sert Afgan göçmenleri kabul etmedi. Şu anda Türklerin azımsanmayacak önemli bir kısmı 60 yıl sonra Almanya’ya entegre oldu sayılır ama entegrasyona hala direnen büyük bir kesim var. Sorunlar bu kesimden kaynaklanıyor.

Yeni göç dalgasına batıdakilere nazaran daha zor koşullarda yaşayan doğudaki Almanların (Ossis) tepkisi özellikle sert oldu. Ossilerin ırkçı Almanya İçin Alternatif Partisi’ne (AfD) olan desteği daha önce hiç görülmediği kadar arttı. CDU/CSU’nun yüzde 28 oyla birinci çıktığı Şubat 2025 seçimlerinde AfD yüzde 21 oya yaklaşarak ikinci parti konumuna yükseldi. Bu parti aha birkaç yıl önce baraj altında kalıyordu. SPD ise tarihinde ilk kez üçüncü parti konumuna geriledi.

AfD’yi kapatmak Merz’in işine gelmez

Şimdilerde AfD’ye olan desteğin daha da arttığı ve birinci parti olmaya doğru yol aldığı ifade ediliyor. Oysa daha bu hafta içinde Alman iç istihbarat teşkilatı Verfassungsschutz AfD’yi aşırı sağcı bir örgüt olarak sınıflandırdığını açıkladı. Böyle bir karar, partinin kapatılması için siyasi otoritenin yasama organları nezdinde girişimde bulunmasını gerektirir. Ancak Merz ve yeni içişleri bakanı bu tür adımların canavarı daha da büyüteceği endişesiyle buna sıcak bakmadıklarını ifade ediyorlar. Diğer taraftan güven oylamasının birinci turununda yenilgiye uğrayan Merz’in AfD desteğini yedeğinde tutmak istediği de kuşkusuz. Almanya’da Adenauer’den miras kalan yazılı olmayan bir tunç siyasi kural vardı: merkez partiler, aşırı sağla işbirliği yapmayacaklardı. Merz bu kuralı seçimler öncesinde ihlal etmeye teşebbüs etmiş ve büyük tepki almıştı. Bu kuralın ihlal edilmesi artık daha çok olası görünüyor. Şüpheli ise malum.

Merz niye ilk turda güvenoyu alamadı?

Merz’in ilk turda güvenoyu alamamasının birkaç nedeni olabileceği düşünülüyor. Birincisi, Merkel’den daha sağda olan ve AfD’ye göz kırpan Merz’e bazı sol SPD’lilerin uyarıda bulunmuş olmaları şüphesi. İkincisi, CDU/CSU’dan bir kısım milletvekilinin Merz’in bakan atamalarını protesto etme ihtimali. Zira Merz bu kez birçok atamayı siyaset dünyasının dışından, özel sektörden gerçekleştirdi. Merz parti içi mücadeleyi Merkel’e karşı kaybedince uzun yıllar özel sektörde çalışmış ve ancak Merkel ayrıldıktan sonra partiye dönmüştü. Kohl sonrasında CDU partiyi hırslı ve sert tutumlu Merz’e teslim etmek istememişti. Parti içinde hala eski tortular mevcut. Bir ihtimal de Merz’in seçim öncesi sert vaatlerinden geri adım atmaya başlaması. Mesela Merz’in baştan Alman sınırlarının yasa dışı göçmenlere istisnasız olarak kapatılacağını ifade etmiş olmasına rağmen bu kez çocuklar, hamile kadınlar vs. için bu kuralın esnetilmiş olması, sağ kesimde hayal kırıklığı yarattı. Oy firesi buradan da kaynaklanmış olabilir.

Sebep ne olursa olsun, Merz bundan sonra yoğurdu üfleyerek yiyecektir. Her önemli karar öncesinde hem kendi koalisyonundan hem de muhalefetten destek almak için bazı adımları daha temkinli atabilir. AfD’den gelecek muhalefeti göğüsleme çabası ile daha sağa kayması durumunda ise koalisyon ortağı SPD ile iplerin gerileceği kuşkusuz. Yeni Alman realitesi Merz’i hayli yoracak. Bu altüst oluş içinde bakalım mevcut koalisyon dört yılını nasıl tamamlayacak?

Merz’in sorunları sadece dış göçle ve iç siyasetteki çatışmalarla bitmiyor. Bir de yavaşlayan ekonominin ayağa kaldırılması ve yeni Avrupa savunma kimliği oluşturulurken Almanya’nın üstlenmesi gereken sorumluluklar var. Alman ekonomisi yeni teknoloji üretmekte ve uygulamakta hayli geç kaldı. Örneğin dünyanın en büyük otomobil üreticisi Volkswagen’in sorunları giderek artarken şirketin pazar payı daraldı ve para kaybetmeye başladı. Alman ekonomisini, Çin rekabeti karşısında yeniden ayağa kaldırmak Merz için çok zor olacak. Özellikle başında bulunduğu hükümet böyle problemli bir başlangıç yapmışken.

Diğer taraftan Trump yüzünden ABD’nin Avrupa’ya olan savunma taahhütlerinin kuşkuya düştüğü bir ortamda bir yandan NATO’yu canlı tutmak bir yandan yeni bir Avrupa mimarisini ABD ve Rusya’nın tepkisini çekmeden oluşturmaya çalışmak, Merz’in sırtında umman bir yük oluşturuyor. Bu sorunlardan sadece bir tanesi dahi bir hükümeti zorlamaya yeterken, Merz’in titrek bir koalisyonla bunların altından kalkıp kalkamayacağı hayli tartışmalı.

Merz Türkiye’ye muhtaç ama…

Merz, bir yandan göçmen politikaları, bir yandan da Avrupa savunması nedeniyle Türkiye’ye muhtaç görünüyor. Koalisyon ortağı SPD, AKP hükümetine ne kadar eleştiri yöneltirse yöneltsin, Merz’in aynı tutum içinde olmayacağı çok aşikar. Ama kimse Merz’den Türkiye’ye karşı yelkenleri suya indirmesini beklemesin. Neticede liderliğini yaptığı parti CDU, baştan beri Türkiye’nin AB’ye katılımına muhalefet ediyor.

Merz failed to receive a vote of confidence in the first round

German Chancellor (Prime Minister) Friedrich Merz could only take office in the second round of the confidence vote held in the Bundestag on May 6. In the first round, 18 members of the CDU/CSU-SPD coalition gave Merz a heavy slap in the face by not giving a confidence vote. Since confidence votes are held secretly in Germany, it will never be known who betrayed him. There are various comments on this subject. I will try to discuss these in the following sections of the article. This is the first time in the 76-year history of the Federal Republic of Germany that a Chancellor has not received a confidence vote in the first round. All of the German Chancellors before him have received a confidence vote in the first round. These are signs of new times.

German constitutional system

The Federal German constitution was approved by the Allies who occupied West Germany after the war and came into effect in 1949. The Federal Republic of Germany was designed as a federal state (Bundesrepublik) in order to disperse the power that was concentrated in one hand during Hitler's time. A similar concept was applied to the states called "lands". Historical German principalities and administrative regions were cut up and new states were created. For example, historical Westphalia was combined with the northern part of the Rhineland. The southern part of the Rhineland was combined with the Palatinate to create a new state. The aim was to ensure that Germany remained weak. However, Germany was able to heal its wounds and get back on its feet in a short time.

The current constitution in Germany is called “Grundgesetz” (Basic Law). However, the German word for the concept of constitution is also “Verfassung”. The reason why the constitution was accepted under the name Grundgesetz was that it was considered a temporary regulation at the time and the main constitution was expected to be accepted after unification. However, despite all its centrifugal characteristics and decentralized understanding, the Grudgesetz brought stability and prosperity to Germany. That is why the Germans did not give up their “Basic Law” after unification in 1990.

The unification did not take place in the form of East-West Germany integration, but rather in the form of East Germany dissolving itself and the newly established eastern states accepting the Grundgesetz one by one and joining the Federal Republic of Germany.

Return to the capital and personal observations

Although the official capital was Berlin in the Constitution, the small and peaceful city of Bonn in the North Rhineland was chosen as the seat of government and parliament at the time. The seat of government was moved from Bonn to Berlin only nine years after unification. I am someone who lived through that period. Bonn, the birthplace of Beethoven, was a city where you could easily get to everywhere. But Berlin, although it still bore the scars of the war, fascinated us as a magnificent metropolis of culture and fusion. This magnificent city has become even more attractive now.

When West Germany was founded, important institutions were located in different centers so that the country would not be concentrated in a single center. For example, the powerful Constitutional Court (Bundesverfassungsgericht) was established in Karlsruhe, an ordinary city in the southeast. The country's domestic intelligence agency (Verfassungsschutz-BfV) was sent to Cologne. These are still in the same place.

Mixed electoral system

After the war, a rather complicated electoral system was put in place. While a five percent threshold was adopted nationwide to prevent extremist parties, especially neo-Nazis, from entering the federal parliament (Bundestag), voters were granted a second vote to allow reasonably balanced parties that were not mass parties to enter parliament. In this way, they could vote for the candidate they wanted in their constituency, and they had the opportunity to cast their second vote for the country lists of such minor parties. In this way, it was also prevented that the major parties gained too much power. In the past, Hans Dietrich Genscher's small Free Democratic Party (FDP) in the center had been able to influence the country's foreign policy for many years by taking advantage of this opportunity.

Since its founding, the Federal Republic of Germany has always been governed by coalition governments. Coalitions have instilled in Germany a culture of sharing political power, tolerance and respect for common sense. The Greens, founded by the activist leaders of 1968, who once shook Germany with street demonstrations and produced the Baader-Meinhof group, were also able to contribute to this common crucible. I will always consider myself lucky to have been able to meet proper Green politicians like Joshka Fisher, Claudia Roth and Cem Özdemir during that period.

The parliament in the Federal Republic of Germany is bicameral. While the parliamentary function we know is performed by the Bundestag, the senate function has been taken over by the Bundesrat, the State Assembly. Representatives are sent to the Bundesrat from the states according to their population weight and the political distribution in their assemblies. The Bundesrat's duty is to discuss and vote on important laws concerning the states. There are currently 16 states in Germany. Since their political compositions can change from time to time, the market at home may not always match the market. Therefore, the checks and balances mechanisms that Americans call "checks and balances" are abundant in Germany. Germans learned through very bitter experiences not to hand over power to a single man. Now it is our turn. So, you cannot learn a lesson without living.

Germany is going through difficult times

As we said, we are living in new times. The periods of stability based on Germany's two centrist parties ended with Merkel. Merkel thought she was doing a good thing and opened the borders to Syrian immigrants. Her aim was to raise the image of the German people who were still suffering under the burden of genocide and to fill the labor shortage in Germany cheaply. But the ball backfired. The German people did not accept the Syrian immigrants with very different cultures and the more harsh Afghan immigrants who came after them. Now, a considerable number of Turks have integrated into Germany after 60 years, but there is still a large segment that resists integration. The problems stem from this segment.

The response to the new wave of immigration from the eastern Germans (Ossis), who live in even harsher conditions than those in the west, was particularly harsh. The Ossis’ support for the racist Alternative for Germany (AfD) has increased to an unprecedented level. In the February 2025 elections, where the CDU/CSU came in first with 28 percent of the vote, the AfD rose to second place with close to 21 percent of the vote. Only a few years ago, the party was below the threshold, while the SPD fell to third place for the first time in its history.

Closing down AfD is not in Merz’s interest

It is now stated that support for the AfD is increasing and that it is on its way to becoming the number one party. However, just this week, the German domestic intelligence agency Verfassungsschutz announced that it has classified the AfD as a far-right organization. Such a decision would require the political authority to take action in the legislative bodies to close the party. However, Merz and the new interior minister express that they do not approve of such steps, fearing that they will make the monster even bigger. On the other hand, it is also doubtless that Merz, who was defeated in the first round of the confidence vote, wants to keep the AfD support in reserve. There was an unwritten iron political rule inherited from Adenauer in Germany: centrist parties would not cooperate with the far-right. Merz attempted to violate this rule before the elections and received a great backlash. It now seems more likely that this rule will be violated. The suspect is known.

Why didn't Merz get a vote of confidence in the first round?

There are several possible reasons why Merz could not receive a vote of confidence in the first round. First, there is the suspicion that some left-wing SPD members warned Merz, who is further to the right than Merkel and is winking at the AfD. Second, there is the possibility that some CDU/CSU deputies will protest Merz's ministerial appointments. Because this time, Merz made many appointments from outside the political world, from the private sector. When Merz lost the internal party struggle against Merkel, he worked in the private sector for many years and only returned to the party after Merkel left. After Kohl, the CDU did not want to hand the party over to the ambitious and tough-minded Merz. There are still old residues within the party. Another possibility is that Merz is starting to back down from his harsh promises before the election. For example, although Merz had stated from the beginning that German borders would be closed to illegal immigrants without exception, this time the fact that this rule was relaxed for children, pregnant women, etc. created disappointment on the right. The loss of votes may also have stemmed from this.

Whatever the reason, Merz will be eating his own yogurt with a blow to the wind from now on. He may take some more cautious steps to gain support from both his own coalition and the opposition before every important decision. If he moves further to the right in an effort to confront the opposition from the AfD, there is no doubt that tensions will arise with his coalition partner, the SPD. The new German reality will tire Merz considerably. Let's see how the current coalition will complete its four-year term amidst this upheaval.

Merz’s problems do not end with emigration and internal political conflicts. There are also responsibilities that Germany must undertake in getting the slowing economy back on its feet and establishing a new European defense identity. The German economy has been quite slow in producing and implementing new technology. For example, the world’s largest carmaker Volkswagen’s problems have been increasing, the company’s market share has shrunk and it has started to lose money. It will be very difficult for Merz to get the German economy back on its feet in the face of Chinese competition. Especially since the government he leads has had such a problematic start.

On the other hand, in an environment where the US's defense commitments to Europe are in doubt because of Trump, trying to keep NATO alive while also creating a new European architecture without drawing a reaction from the US and Russia is a huge burden on Merz's shoulders. While just one of these problems would be enough to put a strain on a government, it is highly questionable whether Merz could overcome them with a shaky coalition.

Merz needs Türkiye but…

Merz seems to need Türkiye, both because of his immigration policies and because of his defense of Europe. No matter how much criticism his coalition partner, the SPD, directs at the AKP government, it is obvious that Merz will not have the same attitude. But no one should expect Merz to lower his sails against Türkiye. After all, the party he leads, the CDU, has been opposing Türkiye's accession to the EU from the beginning.