Evet şu birkaç günün yoğun tartışması bu! Cunta hangisi, iktidar mı, muhalefet mi? “Faşist”sözü de öyle… Siyasi kavgalar tarihimizde büyük yeri olan “komünist” suçlaması komünizmin çökmesiyle piyasadan kalktı. “Hain” suçlaması 1912’den beri devam ediyor…

Bugün Erdoğan’ın kuvvetler ayrılığı ve yargı bağımsızlığı konularındaki ihlallerini, otoriter iktidarını eleştirmek doğrudur, haklıdır ama “cunta” değildir. CHP’nin muhalefetini eleştirebilirsiniz ama “faşist” demek, kavramın siyaset bilimindeki tanımını tanımamak olur.

Türkiye’de siyaset ilkeli fikirlerin yarışı değil, liderlerin ve liderlerce temsil edilen siyasi toplulukların güç mücadelesi olduğu için, rakibi böyle aşağılayıcı öfkeli laflarla siyaset yapılıyor. Nimet dağıtma makamını ele geçirince de “bizden”ler nimete üşüşüyor.

Denge denetim, kuvvetler ayrılığı, bağımsız yargı olmayınca, bu kısır döngüden ve de “orta gelir tuzağı”dan çıkmak mümkün olmuyor.

DEĞİŞEN DİL

Bizde “kavramlar”la konuşan siyasetçi pek az maalesef. CB sistemi kutuplaşmayı arttırdığı için siyasette öfke ve hakaret dili her zamankinden daha ağır hale geldi.

Başkanlık sistemlerinin siyaseti daha da kutuplaştıracağını, şahsileştireceğini personalismo’lar oluşacağını daha 1990 yılında ünlü siyaset bilimci Juan Linz yazmıştı. 21. Yüzyılda en kötü örneklerinden birini Türkiye’de yaşıyoruz.

Üstelik iktidarda veya muhalefette olmamıza göre “düşman”ın kim olduğu değişiyor. Erdoğan’la Bahçeli’nin 2016 yılına kadar birbirilerine yaptıkları hakaretlerin örneklerini siyasi tarihte bulmak zordur.

Özgür Özel dün, Bahçeli’nin 21 Şubat 2012’deki sözlerini hatırlattı. Bahçeli AK Parti iktidarının “Hitler, Mussolini, Pol Pot ve Saddam deneyimlerini aratmayacak” uygulamalar yaptığını, “kendi hukukunu cunta yönetimlerini aratmayacak biçimde tesis etmekte” olduğunu söylüyordu. Otoriterleşme işaretleri 2012’de ortaya çıkmaya başlamıştı ama Hitler, Mussolini benzetmeli suçlamalar yanlıştı.

Bütün partilerimizde lider, en ağır suçlamaları, hakaretleri yaptığı zaman, lider tarafından milletvekili yapılmış insanlar ayağa kalkıp coşkuyla alkışlıyorlar.

Gel de anlat “denetim, denge, itidal…” falan!

GÜÇLÜ ADAM KÜLTÜ

Uzun meslek hayatımda birçok olayı, lideri, partiyi gözlemledim. Çokça tarih okuması da yaptım. Bizde siyasetin medeni bir üslup kazandığı dönemler maalesef kısadır. Onun için ben liderlerin rakipleri hakkındaki suçlamalarını ayıklıyorum, geriye kalanlara bakıyorum, ülkenin somut sorunları üzerinde tahlil, müzakere, teklif ne var? Pek az maalesef.

Niye böyle? Birincisi, siyasetin egoları fazlasıyla körüklemesidir, uzun yıllar içinde olgunluk getireceğine hırsları körüklüyor.

İkincisi, siyasi kültürümüzdeki “güçlü adam” kültüdür. Dirayet ve liyakatinden ziyade “masaya yumruk vuran… kodumu oturtan… haddini bildiren” anlamında güçlü…

Böyle bir toplumda kitleler liderlerini sert, kavgacı davranışlara teşvik ediyor.

Merhum gazeteci Metin Toker 1944-1974 döneminin en önemli tanıklarından biridir. CHP yanlısıdır ama “Menderes’in vizyonu CHP’lilerden genişti” diye de yazar. CHP ile DP arasında dehşetengiz kavgalar yaşanırken bazen “bahar havası” olurdu. Menderes ve İnönü birbirlerini ziyaret ederler, kibar, mültefit konuşmalar yaparlardı. Toker, öyle zamanlarda parti tabanlarının “cıvıdığını” yazar! Tabanları motive etmek için yeniden sert sözler, kavga… Netice hala siyasette ‘ergen’ kalmak!

ÜÇ ÇEYREK ASIR

En acısı kayıp yıllar… Siyasette rasyonelliğin cılız kalması, hamaset ve husumetin siyasete hükmetmesi.

Yine yazacağım, üç çeyrek asır önce, Ali Fuat Başgil, muhalefetteki DP’ye kuvvetler ayrılığının, anayasa mahkemesinin neden gerekli olduğunu anlatmaya çalışırken şöyle yazıyordu:

“Siyaset insan ihtiraslarının en çok kabardığı sahadır. Binaenaleyh her kanundan çok anayasanın, kabaran ihtiraslara rol oynama imkanı vermeyecek bir mükemmellikte olması lazımdır…” (Vatan, 20 Ocak 1949)

Başgil yazısında kuvvetler ayrılığına, yargı bağımsızlığına ve bağımsız anayasa mahkemesinin denetimine dayalı bir anayasayı savunuyordu.

Kuvvetler ayrılığına geçilmesini Celal Bayar engelleyecektir.

Hukuk, “kabaran ihtirasları” frenleme gücüne sahip olamazsa, hele de araçlaşırsa, siyaset ne hale geliyor, bunun örneğini yaşıyoruz.

Kaç arpa boyu gitmişiz?

Yes, this is the intense debate of the last few days! Which is the junta, the government or the opposition? The word “fascist” is the same… The “communist” accusation, which has a great place in our history of political conflicts, was removed from the market with the collapse of communism. The “traitor” accusation has been going on since 1912…

Today, it is right and just to criticize Erdoğan’s violations of the separation of powers and judicial independence, his authoritarian rule, but it is not a “junta.” You can criticize the CHP’s opposition, but calling it “fascist” would mean not recognizing the definition of the concept in political science.

Because politics in Türkiye is not a competition of principled ideas, but a power struggle between leaders and political groups represented by leaders, politics is conducted with such angry words that belittle the opponent. When he seizes the position of distributing blessings, those “of us” flock to the blessing.

When there is no checks and balances, separation of powers, or an independent judiciary, it is not possible to escape from this vicious circle and the “middle income trap.”

CHANGING LANGUAGE

Unfortunately, there are very few politicians in our country who speak with “concepts.” Since the presidential system has increased polarization, the language of anger and insult in politics has become heavier than ever.

The famous political scientist Juan Linz wrote in 1990 that presidential systems would further polarize and personalize politics and create personalismos. We are experiencing one of the worst examples of this in the 21st century in Türkiye.

Moreover, who the “enemy” is changes depending on whether we are in power or opposition. It is difficult to find examples of the insults Erdoğan and Bahçeli made towards each other until 2016 in political history.

Yesterday, Özgür Özel reminded Bahçeli of his words from February 21, 2012. Bahçeli said that the AKP government was implementing practices that were “reminiscent of the experiences of Hitler, Mussolini, Pol Pot and Saddam” and that it was “establishing its own law in a manner that was reminiscent of junta governments.” Signs of authoritarianism had begun to emerge in 2012, but accusations that drew comparisons to Hitler and Mussolini were wrong.

In all our parties, when the leader makes the most serious accusations and insults, the people who were appointed as MPs by the leader stand up and applaud enthusiastically.

Come and tell us about “checks, balances, moderation…” etc.!

THE CULT OF THE STRONG MAN

In my long career, I have observed many events, leaders and parties. I have also read a lot of history. The periods in our country when politics has acquired a civilized style are unfortunately short. That is why I sort out the accusations of the leaders about their opponents, I look at what is left, what is there to analyze, discuss and propose on the concrete problems of the country? Very little, unfortunately.

Why is this so? First, politics fuels egos too much; instead of bringing maturity over the years, it fuels ambition.

Second, there is the cult of the “strong man” in our political culture. Strong in the sense of “the one who bangs his fist on the table… who makes his code stand… who shows his place” rather than in terms of his skill and competence.

In such a society, the masses encourage their leaders to behave harshly and belligerently.

The late journalist Metin Toker is one of the most important witnesses of the 1944-1974 period. He was a CHP supporter but he also wrote that “Menderes’ vision was broader than that of the CHP members.” While the CHP and DP were experiencing terrifying fights, there would sometimes be a “spring breeze.” Menderes and İnönü would visit each other and make polite, pleasant speeches. Toker writes that the party base “gets frisky” at such times! Harsh words and fights again to motivate the base… The result is still remaining an “adolescent” in politics!

THREE QUARTER CENTURIES

The most painful are the lost years... The lack of rationality in politics, the domination of politics by bombast and hostility.

I will write again, three quarters of a century ago, Ali Fuat Başgil wrote the following while trying to explain to the opposition DP why separation of powers and a constitutional court were necessary:

"Politics is the field where human passions are most aroused. Consequently, the constitution, more than any law, must be of such perfection that it will not allow the aroused passions to play a role..." (Vatan, January 20, 1949)

In his article, Başgil defended a constitution based on the separation of powers, the independence of the judiciary and the control of an independent constitutional court.

Celal Bayar will prevent the separation of powers.

We are experiencing an example of what happens to politics when the law cannot contain the “surging passions” and especially when it becomes an instrument.

How far have we gone?