Büyükelçi Dikerdem anılarında dönemin cumhurbaşkanı İnönü’nün Hitler Almanyası’nın Stalin SSCB’sine saldırdığı haberini aldığında kahkahalar attığı rivayetini aktararak bu davranışı kendi barışçı bakış açısıyla yadırgar ve kınar.

Belki benzer biçimde KYB’nin kurucu lideri (daha sonra Irak cumhurbaşkanı) Talabani’ye de (Irak Kürdistanı’nın KYB denetimindeki güney yarısındaki) Halepçe’de Saddam’ın kimyasal silahla katliam yaptığı haberi iletildiğinde kahkaha attığı ve buna benzer birkaç olay daha gerçekleştiği takdirde bağımsız Kürdistan’ın kurulmasının kolaylaşacağını (mealen) belirttiği iddia edilir.

19 Mart’ın da muhalefet için “Allah’ın bir lütfu” olduğunu ileri sürmek

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ise 15 Temmuz darbe girişimi için “Allah’ın lütfu” dediği henüz belleklerimizde yeni. 2016’da denenen ve sürekli “başarısız” olduğunu kendi kendimize yüksek sesle yinelediğimiz ancak 2017’deki düzen değişikliğiyle sonuçlarının ne denli köktenci olduğunu da nihayet cumhurbaşkanı adayı İmamoğlu’nun tutuklanmasıyla değil tutsak edilmesiyle deneyimlediğimiz darbe girişimini Erdoğan gerçekten de hem bir kaldıraca hem bir değneğe dönüştürmeyi becerdi.

Bu bağlamda Saraçhane’yi Gezi’yle karşılaştırmak yerine, 19 Mart’ın 15 Temmuz’la birlikte anılmasını daha yerinde bulduğumu önceki yazımda da dile getirmiştim. Nitekim (tabiatıyla ben yazdım diye değil) CHP Genel Başkanı Özel de “muhatabım bir cumhurbaşkanı değil cunta başkanı” söylemini benimsiyor. Bunun bir adım ötesi 19 Mart’ın da muhalefet için “Allah’ın bir lütfu” olduğunu ileri sürmeye cüret etmekte.

Toplumu “yeter be” düzeyine getiren süreçler

Doğru, iktidar siyasal tutsak ve kayyum yelpazesini genişletti: Demirtaş’tan Özdağ’a, Özdağ’dan Kavala ve Atalay’a ve sonunda tüm beyin takımıyla birlikte İmamoğlu’na varıncaya dek. Zor gereçlerini de çeşitlendirdi: Aşağıda sokağa çıkan öğrencileri tekme tokat gözaltına almaktan, yukarıda mal varlıklarına, şirketlere el koymaya varıncaya dek. Ayrıca eziyet yöntemleri de türlü türlü: AYM kararlarını gözardı etmekten, iddianame yazmamaya kadar.

Tek adam yönetimi ve parti-devlet, algı yönetiminde de yetkin. Ancak algının (“kılıf”) üzerini örtebileceği ölçekte olgu (“minare”) pek kalmadı. Diploma iptali ve mal varlıklarına el konma denli, halkın gözüyle bakıldığında “siyasetle mücadele, terörle müzakere” olarak anlaşılan derme çatma yeni “süreç” de itirazın toplumsallaşıp, “yeter be” düzeyine gelmesinde bence etkin oldu.  

Korku eşiği geçildi mi?

Gerçeklik algısı uzun süre önce yitirildiğinden, daha doğrusu bizatihi yönetim tarafından çalındığından, yolsuzluk iddialarını ciddiye alan da yok. Hatta İBB’den düzenli yapılan somut kanıtlara dayalı tekziplere de dolayısıyla göz atan yok. Afallatmayı da beceremedi yönetim. Zira gündüz gözüyle ejderhaya rastlasa Erdoğan’ın çeyrek yüzyıla varacak sürede bunca yaşattıklarından sonra ona da şaşacak değil artık hiç kimse.  

Öyleyse korku eşiği geçilmedi. İstanbul Üniversitesi önündeki kordonu yarıp geçen gençlerin korkuları zaten hiç yoktu. Hafızaları olmadığı gibi, kaybedecek ne gelecekleri ne umutları kalmıştı. Buraya bakıp “marjinal güruh” görenler fena açığa düştü. Kibir dağlarına ayrı patikalardan tırmananlar arasında tuhaf yol arkadaşlıkları kurulduğu görüldü. Çoğullukla çoğunluğu değiş tokuş etmiş ceberrutlar kelle sayımında epey geriye düştüklerini görerek dehşete kapıldı.    

Erdoğan’ın vites düşürme, ayağını gazdan çekme seçeneği yok

Muhalefetin içinden herhalde artık helâlleşme, normalleşme, süreç diyecek kalmamıştır. Amaç birliği kendiliğinden sağlandı, İmamoğlu kendiliğinden aday oldu. Erdoğan’ın ise vites düşürme, ayağını gazdan çekme seçeneği yok. Aynı biçimde CHP’nin liderliğine geçtiği toplumsallaşmış muhalefetin de soluklanacak vakti bulunmuyor. Roller değişti: Milli irade sokakta, milli iradeden saklananlar sarayda.

Hukuka, anayasaya, yasalara uygunluk bir yana rejimin meşruiyeti kalmadı. Usulün esastan önce gelmesi filan bunlar hep angarya gayrı. Bu bağlamda Özel’in Şimşek gibileri kenara ayırmayıp, uluslararası itibarsızlaştırma yaklaşımı da doğru bana göre. Eğer muhalefet söylem stratejisini “cunta” mecazı üzerine kuruyorsa, cuntanın üyelerinin hepsinin paryalaştırılması bu stratejinin doğal doğrudan uzantısı.

İktidar pervasızlaştıkça, elbet muhalefet de cüretkârlaşacak. CHP İstanbul İl Başkanı Çelik’in uyardığı türden yapay zekâyla karmanyola işleri de iki yanı keskin bıçak gibi: AKP buna başvurursa aynını CHP de yapabilir. Nasılsa gerçekler geçer akçe değil epeydir. Yine de Türkiye ne bir Ortadoğu ne bir Orta Asya ülkesi, ne de Rusya. O kadarı halen gerçek. Bu gerçekle de 19 Mart’ta darbeye kalkışanlar pek yakın gelecekte yüzleşecek. 

In his memoirs, Ambassador Dikerdem relates the story that the then President İnönü burst into laughter when he heard that Hitler's Germany had attacked Stalin's USSR, and he finds this behavior strange and condemns it from his own pacifist perspective.

Perhaps similarly, it is claimed that when the PUK's founding leader (later Iraqi president) Talabani was informed of Saddam's chemical weapons massacre in Halabja (in the PUK-controlled southern half of Iraqi Kurdistan), he laughed and said that if a few more similar incidents occurred, the establishment of an independent Kurdistan would become easier (in a sense).

Claiming that March 19 was also a “blessing from God” for the opposition

President Erdoğan’s statement that the July 15 coup attempt was “God’s grace” is still fresh in our memories. Erdoğan really managed to turn the coup attempt that was attempted in 2016, which we repeatedly said “failed” to ourselves, into both a lever and a stick, although we finally experienced how radical its consequences were with the change of order in 2017, not with the arrest but with the imprisonment of presidential candidate İmamoğlu.

In this context, instead of comparing Saraçhane with Gezi, I had stated in my previous article that I found it more appropriate to commemorate March 19 together with July 15. Indeed (of course, not because I wrote it) CHP Chairman Özel also adopts the discourse of “my interlocutor is not a president, but the junta chairman.” One step beyond this, he dares to claim that March 19 was also “a blessing from God” for the opposition.

Processes that bring society to the level of “enough”

True, the government has expanded the range of political prisoners and trustees: from Demirtaş to Özdağ, from Özdağ to Kavala and Atalay, and finally to İmamoğlu with his entire brain team. It has also diversified its instruments of coercion: from detaining students who take to the streets below, to confiscating assets and companies above. In addition, its methods of torture are also diverse: from ignoring Constitutional Court decisions to not writing an indictment.

The one-man rule and the party-state are also competent in perception management. However, there is not much truth (“minaret”) left to cover up the perception (“cover”). I think that the new makeshift “process” understood as “fighting politics, negotiating with terror” when viewed through the eyes of the public, as well as the cancellation of diplomas and the confiscation of assets, was also effective in the socialization of the objection and reaching the level of “enough.”

Has the fear threshold been crossed?

Since the perception of reality was lost a long time ago, or rather stolen by the administration itself, no one takes the corruption allegations seriously. In fact, no one even looks at the regular denials based on concrete evidence from the Istanbul Metropolitan Municipality. The administration has not been able to stun either. Because if they came across the dragon in broad daylight, no one would be surprised anymore after all that Erdoğan has put them through in a quarter of a century.

So the threshold of fear was not crossed. The young people who broke through the cordon in front of Istanbul University had no fear at all. They had no memory, and they had no future or hope to lose. Those who looked at this place and saw a “marginal group” were left badly exposed. It was seen that strange companionships were formed among those who climbed the mountains of arrogance from different paths. The tyrants who had exchanged majority for plurality were horrified to see that they had fallen far behind in the head count.

Erdoğan has no choice but to slow down and take his foot off the gas

There is probably no longer anyone left in the opposition to say “reconciliation”, “normalization”, or “process”. The unity of purpose was achieved on its own, İmamoğlu became a candidate on its own. Erdoğan, on the other hand, has no option to slow down or take his foot off the gas. Similarly, the socialized opposition led by the CHP has no time to catch its breath. The roles have changed: The national will is on the streets, those hiding from the national will are in the palace.

The regime no longer has legitimacy, let alone legality, constitutional and legal compliance. Prioritizing procedure over substance, these are all drudgery and nonsense. In this context, Özel’s approach of not singling out people like Şimşek and discrediting them internationally is also correct, in my opinion. If the opposition bases its rhetoric strategy on the metaphor of the “junta,” then pariahing all members of the junta is a natural and direct extension of this strategy.

As the government becomes more reckless, the opposition will of course become more daring. The kind of artificial intelligence and scheming that CHP Istanbul Provincial Chairman Çelik warned about is like a double-edged sword: If the AKP resorts to this, the CHP can do the same. In any case, the truth has been around for a long time. Still, Turkey is not a Middle Eastern country, a Central Asian country, or Russia. That much is still true. Those who attempted a coup on March 19 will face this truth in the very near future.