Yılın sonunda geriye dönerek muhasebe yapmak âdettendir. 2024 gündeminin daha çok sınır ötesi tarafından belirlendiği söylenebilir. 2024 yılı içerisinde gündemin en esaslı iki başlığı Filistin ve Suriye olmuştur. Bu iki konuyla tarihsel ve siyasal açından bağlı olan bir diğer husus Kürt meselesidir. 2024 yılında yapılan mahalli idareler seçimi ve devamında iktidar-muhalefet arasında baş gösteren normalleşme tartışmaları ile FETÖ lideri Gülen’in ölümü yılın ön plana çıkan diğer önemli olaylarıdır.

Günümüz siyasal dünyası teritoryal bir görüntüyü, düzenliliği bizlere sunmuş olsa da ulus-devletler içerisinde yaşama mücadelesi veren alt kimlikler bir hayli dinamik ve ilişkisel bir ağ örmektedir. Ulus-devletlerin kalkış noktası olan vatandaşlık, toplumsal ve siyasal kimlikleri ve onların ürettiği etkileşim alanını açıklamak ve karşılamaktan bir hayli uzaktır. Bugün Türkiye, kendi modernleşme deneyimine bağlı olarak yaşadığı yapısal sorunlar kadar ilişkili olduğu coğrafyaların krizleriyle de yüzleşmek zorunda kalmaktadır. Sahip olduğu “resmî ideoloji” gereğince uzunca süre Ortadoğu’nun dinamiklerini “uzaktan” izlemeyi tercih eden Türkiye, 1980 sonrasında bu tercihini önemli ölçüde değiştirmiş ve müdahil olma temayülü üretmiştir. Özal ile başlayan bu süreç AK Parti’nin sahip olduğu siyasi aidiyet, bölgeye dönük geliştirdiği stratejik kimlik etrafından önemli ölçüde farklılaşmıştır. Fakat Ortadoğu coğrafyasında var olan gergin-dinamik yapı “evdeki hesabın” her zaman çarşıya uymadığını bizlere göstermiştir. Suriye’de ortaya çıkan çatışma, bölgeden kalkarak dünyanın birçok noktasına sirayet etmiştir. Bu coğrafyalar arasında sınır güvenliği, kamu düzeni, göç ve ekonomik kriz bağlamında konuyu en sıcak hisseden ülke Türkiye olmuştur. Arap Baharı’nın bir yansıması olarak Esad rejimin düşürülmesi konusunda Türkiye’de var olan “iştiyak” aradan geçen 13 sene zarfında “gergin” bir pozisyona dönüşmüştür. 8 Aralık 2024 tarihinde Esad rejiminin düşmeye başlaması ile Türkiye başta olmak üzere birçok aktör için Suriye’de yeni bir faza geçildiği söylenebilir. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu yılın Ekim ayında ifade ettiği “Yakın zamanda önemli gelişmeler olacaktır” söylemini hiç kimse doğrundan Esad rejiminin düşeceği şeklinde okumamıştır. Konuyu iyimser bir çizgide görenler meseleyi Kürt sorununda yeni bir “açılım” şeklinde yorumlarken hükümete yakın isimler ise daha çok Suriye’de bir “kara harekâtı” yapılacağı seklinde tevil etmişlerdir. Rejim ülke sathında çökmüş bir görüntü verse de kısa bir süre içinde Esad’ın düşeceğini söyleyen kimse olmamıştır.

Otoriter ile totaliter rejimler arasındaki farklardan en önemlisi, totaliter rejimlerin siyasal/toplumsal alanda hiçbir farklılığa alan bırakmaması, müsamaha göstermemesi, özel hayatın en ince noktasına kadar müdahale edebilmesi ve bunu yapacak “kapasiteyi” kendisinde bulmasıdır. İç savaşa kadar otoriter bir görüntü sergileyen Esad rejimi, ortaya saçılan insanlık dışı uygulamalar ile ülkeyi nasıl bir hapishaneye çevirdiğini tüm dünyaya göstermiştir. “Çökmüş devlet” görüntüsü, “kapasite” konusunda bir illüzyon üretmiş olsa da rejimin uzun süre ayakta durabilmesi, bu süre zarfında muhalif insanları ortadan kaldırması ve tüm şiddet uygulamalarını sistematik bir şekilde yapması rejimin totaliter niteliğini ele vermektedir. 

Yaşanan iç savaşın en sert tezahürlerinden birisi, toplumsal ve ekonomik yapının deforme olmasıdır. Yıkımın kolay, tamiratın zor olduğu bir denklemde uzunca süredir tahrip olan bölgenin yeniden ayağa kalması oldukça güçtür. Geri dönüş bir heyecan vermekle beraber nasıl bir ülkeye dönüleceği koca bir soru işaretidir. Hele Türkiye’de doğan nesil için Suriye “hayali” bir coğrafyadır. 

Yeni rejimin inşasında Türkiye’nin oldukça yüksek bir potansiyele sahip olduğu söylenebilir. Yaşanan gergin bekleyiş bazı kesimler için bir “fetih” havası estirmiş olsa da Türkiye sahip olduğu demokratik kültürünü, tarihsel kodlarını, devlet kapasitesini ve girişimci unsurlarını “soğukkanlı” bir şekilde bölgeye aktarmalıdır. Girişimcilik iktisadi olduğu kadar entelektüel ve sivil kapasiteyi barındırmalıdır. Bölgenin sahip olduğu etnik, dinî ve mezhepsel kodlar daha esnek bir biçimde yönetim mekanizmalarına yedirilmelidir. 

Suriye’deki iç savaşın iktisadi, siyasi ve insani yükünü uzunca süredir üstlenen, Esad’ın düşürülmesinde diplomatik ve operasyonel gücünü kullanan Türkiye’nin yeni dönemde öncü bir görüntü vermesi oldukça doğal ve gerçekçidir. Fakat bölgenin ABD başta olmak üzere Batılı aktörler tarafından kolaylıkla kendi başına bırakılmayacağı söylenebilir. Rusya’nın hem Ukrayna Savaşı hem de Esad ile kurduğu ilişkiden ötürü yeni dönemde bölgede olmayacağı açıktır. Sahip olduğu askerî üsleri de hızlıca boşalttığı kamuoyunca takip edilmektedir. Esad rejimi ile teşrik-i mesaide bulunan, mezhepsel kodları ön plana çıkaran, buna karşın İsrail ile çatışmada kırılgan bir görüntü veren İran’ın da yeni dönemde Suriye denkleminde yer alamayacağı açıktır. Bu iki devletin ABD ile var olan çatışması hesaba katıldığında; Türkiye ABD nezdinde de bölgenin önemli unsurlarından birisi olacaktır. Önümüzdeki ay görevi devralacak Trump’ın Suriye’den çekilme isteğine karşın Savunma Bakanlığı Pentagon’un bölgede konuşlanan CENTOM aracılığıyla asker sayısını arttırdığı bilinmektedir. Yeni bir denklemin kurulduğu, İran ve Rusya’nın geri adım atmak zorunda kaldığı bugünlerde ABD “devlet aklının” bölgeden kolaylıkla çıkmayacağı söylenebilir. Bu bağlamda Türkiye, kendi dinamikleri kadar Batı’nın reel-politiği açısından da Suriye’de etkin bir konuma gelecektir. Fakat burada altı çizilmesi gereken, Türkiye’nin yakıcılığını hissettiği iki husus vardır. Birisi İsrail’in bölgedeki konumu diğeri Kürt meselesidir. Bu iki husus, ABD için de bölgede “yönetilmesi” gereken meselelerin başında gelmektedir. 

Filistin

2024 yılının en kırılgan meselelerinin başında İsrail’in uyguladığı devlet terörü gelmektedir. 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas’a bağlı Kassam Tugayları’nın gerçekleştirdiği kapsamlı saldırı, İsrail ile Filistin arasında on yıllardır süren çatışmayı tekrar alevlendirmiştir. İlk saldırı İsrail’in istihbarat zaaflarını, askerî gücünü ve savunma konseptini tartışma konusu haline getirse de ABD’nin yapmış olduğu askerî yardımlar İsrail ordusunun ayakta kalmasını ve şiddeti artırmasını kolaylaştırmıştır. 

7 Ekim saldırısı, bir başka ifade ile “Aksa Tufanı” Filistin direnişinin bir ifadesiydi. Sürgün, Holokost ve antisemitizm söylemi üzerinden dünya siyaseti üzerinde hegemonya oluşturan, kurdukları hukuksuz rejimi Batı dünyasına kabul ettiren, işgal ve yayılmacılığı günden güne artıran İsrail yönetimi, beklemediği bir meşruiyet krizi ile karşı karşıya kalmıştır. Siyasi ve askerî başarısını toplumsal alana taşıyamayan İsrail yönetimi kendi ülkesi dâhil olmak üzere küresel nitelikli sivil bir karşı koyuşla yüzleşmiştir. Batılı politik aktörler genel anlamda İsrail yönetiminin arkasında dursa da İsrail’in orantısız, sivilleri hedef alan, savaş hukukunu ihlal eden, işgali yayan tutumu yüksek sesle eleştirilmeye başlanmıştır.

Türkiye, hem politik aktörleri hem de sivil unsurları ile Gazze meselesinde Filistin halkının ve direniş cephesinin yanında yer almaktadır. Zaman zaman Hamas’ın siyasi kimliği seküler kesimler açısından kafa karışıklığına sebep olsa da Türkiye siyasi, toplumsal ve ekonomik açından İsrail şiddetinin karşısında konumlanmıştır.

Sivil inisiyatif ile gelişen boykotlar Ticaret Bakanlığı’nın çelik, gübre ve jet yakıtını içeren 54 malın ihracatını kısıtlaması ile hukuki bir boyut kazanmıştır. Hükümetin aldığı kararda Türkiye’de yükselen boykot tutumunun önemli pay sahibi olduğu söylenebilir. Kısıtlamaya İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz, “Türk ekonomisine zarar verecek önlemler ile karşılık verileceğini, ABD ile temas geçerek Türkiye’den ithalatın engellenmesi, yatırım kararlarının durdurulması yönünde karaların çıkmasını sağlayacaklarını” söylemiştir. 

Filistin-İsrail çatışmasında 2024 yılındaki en dramatik kırılmalardan birisi Hamas’ın iki önemli figürünün İsrail tarafından şehit edilmesidir. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın göreve başlaması sebebiyle İran’da bulunan Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye 31 Temmuz 2024 tarihinde uğradığı suikast sonucunda hayatını kaybetmiştir. Heniyye, 20 Nisan 2024 tarihinde Türkiye’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmüş, ateşkesin sağlanması, Hamas-El-Fetih arasında var olan ihtilafların giderilmesi konularında stratejik bir yaklaşım benimsenmişti. Heniyye’nin vefatı sonrasında görevi devralacak olan Yahya Sinvar da İsrail ordusu tarafından 16 Ekim 2024 tarihinde şehit edilmiştir. 

25 Eylül 2024 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, uluslararası siyasi aktörlerin şiddeti tetiklediğini dile getirmiştir: “Ateşkes için çalıştıklarını iddia edenler, İsrail’in katliamlarına devam edebilmesi için sahne arkasından silah ve mühimmat göndermeye devam ediyor. Bu tutarsızlık ve samimiyetsizliktir.” İsrail Başbakanı Netanyahu’yu Hitler’e benzeten Erdoğan, dünyayı cinayetleri durdurmaya çağırmıştır: “Bundan 70 sene önce nasıl Hitler, insanlığın ittifakıyla durdurulmuşsa, Netanyahu ve cinayet şebekesi de insanlığın ittifakıyla durdurulmalıdır.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı İsrail’in Lübnan’a saldırması sonrasında TBMM açılışında “İsrail’in Anadolu’yu da içine alan ham hayaller taşıdığına” ve “Türkiye-Lübnan arasındaki mesafenin sadece 2,5 saat olduğuna” dair açıklaması siyasi ortağı Devlet Bahçeli tarafından destek görürken muhalif unsurlar iç bünyeyi diri tutmak yoluyla muhalefeti yönetme olarak yorumlamışlar, iddiayı gerçekçi bulmamışlardır. 

İsrail’in bölgedeki en son aksiyonu, işgali Suriye topraklarına doğru kaydırmasıdır. Tel Aviv yönetimi Suriye’de Esad rejiminin düşmesi sonrasında Golan Tepeleri’nde yer alan, askerden arındırılmış tampon bölgeyi işgal etmek suretiyle Suriye topraklarına girmiştir. 1974 yılında tesis edilen anlaşmanın Esad rejiminin çökmesi ile ortadan kalktığını iddia eden İsrail yönetimi işgali meşrulaştırmaya çalışmıştır. Türk Dışişleri, yapılan bu girişimi İsrail’in işgal yoluyla sınırlarını büyütme hedefinin yeni bir aşaması olarak tanımlamış, kaygı verici bulduğunu dile getirmiştir.

Kürt Meselesi

Kürt meselesi konusunda Ekim ayında Devlet Bahçeli’nin kamuoyunu ajite etme pahasına yaptığı çıkış, Türk siyasetinde karar alıcıların yeni dönemi hesap ettiklerini göstermekteydi. “Devlet aklını” temsil eden MHP lideri Bahçeli’nin bölge dinamiklerini hesaba katarak bu çıkışı/ön alımı yaptığı açıktır. Bahçeli’nin, Kürtlerden “Kürt kökenli vatandaşlar” değil doğrundan “Kürtler” olarak bahsetmesi milliyetçi siyasetin geldiği nokta açısından oldukça önemlidir. Psikolojik etmenlerin yoğun bir şekilde işlendiği Kürt meselesinde Bahçeli’nin Öcalan gibi “kült” bir kişilik üzerinden bir söylem üretmesi, umut hakkından bahsetmesi, demokratik bir organ olarak Meclis’te konuşabileceğini söylemesi, Kürt siyaseti açısından da şaşırtıcı olmuştur. Bahçeli aleni bir şekilde Kürt “sorunu” yoktur dese de zımnen Kürt “realitesini” kabul etmektedir. Haklar konusunda siyasi ortağı AK Parti iktidarları döneminde yapılan açılımlar hesaba katıldığında, Bahçeli nezdinde geriye kalan “sorun” terör örgütünün tasfiyesidir. Bahçeli’ye ve onun temsil ettiği siyasi akla göre terörün tasfiyesi ancak Öcalan üzerinden gerçekleşebilir. Bunun ne kadar mümkün olduğu tartışmalıdır. Öncelikle, içeride Öcalan’ın hükümlülüğünü bir “mesele” yapan Kürt siyasi aktörlerinin konu çözüme geldiğinde ne kadar samimi olacakları soru işaretidir. Diğer yandan Kandil ile Kürt “diasporasının” bu konuda isteksiz davranması yüksek ihtimaldir. Fakat Suriye’deki yeni denklem Kürt meselesini yeni bir mecraya taşıyabilir. Öncelikle Türkiye için ülke içerisinde (PKK) ya da sınırları başında (YPG-SDG) silahlı bir Kürt kimliğini kabul etmesi mümkün değildir. PKK’nın Türkiye içerisindeki yeni insan kaynağının tükenmiş olduğu, eylem kapasitesinin sınırlı bir hale geldiği, diğer yandan TSK’nın gayrı-nizami harp konusundaki yeterliliği hesaba katıldığında örgütün eylemlerine son vermesi olası bir durumdur. “Devlet aklının” geliştirdiği yeni söylem kadar Öcalan başta olmak üzere Kürt aktörlerinin vereceği pozitif destek bu süreci hızlandırabilir. Burada paranteze alınması gereken husus, Suriye’deki durumdur. Suriye’de toplumsal açıdan Kürt kimliğini barındırmasının ötesinde YPG ve SDG üzerinden önemli bir Kürt silahlı-militer güç vardır. Ülkenin kuzeyinde konuşlanan bu güçler, IŞİD’le mücadele konsepti içerisinde Batı’nın “vesayet aracı” olarak kullanılmış unsurlardır. IŞID’in bölgedeki etkinliğinin ortadan kalkması sonrasında Kürt silahlı unsurlar da büyük oranda gözden çıkarılmışlardır. Yeni dönemde “Suriye Geçici hükümetinin” Kürt silahlı unsurlarına karşı aldığı mesafeli tutum hesaba katıldığında, silahlı bir Kürt unsurun bölgede etkinlik göstermesi olası değildir. Geriye Suriye’deki Kürt aktörlerin İsrail ve ABD nezdindeki girişimleri kalmaktadır. Türkiye hem Suriye’de oynayacağı etkin rol hem içeride girişeceği çözüm yolları üzerinden bölgedeki federatif bir Kürt kartını ortadan kaldırdığı gibi içeride de Kürt meselesini kökten çözebilir. Daha önceki çözüm girişimlerinde ABD başta olmak üzere Batılı aktörlerin gönülsüzlüğü, Kürt sorunun ortadan kalkmasını, örgütün tasfiyesini akamete uğratmıştı. Suriye’de Batı dünyası ve Türkiye’nin “terörün tasfiyesi” konusunda takip edecekleri benzer bir perspektif hem Ortadoğu’nun hem de Türkiye’nin huzurunu temin edebilir. Kürtler de bölgenin kurucu bir unsuru olarak silahtan ve şiddetten azade bir şekilde karar mekanizmalarında yer alabilirler. Bu durum herkesin çıkarına gözükmektedir.

Seçimler ve Normalleşme

Türkiye’de 2024 yılının ilk çeyreği ve devamında gelişen olaylar 31 Mart mahalli seçimleri etrafından cereyan etmiştir. 2023 yılı Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerini ittifak çerçevesinde şekillendiren muhalefet, aldığı yenilgi sonrasında müstakil siyasete yönelmiştir. 2023 seçimlerinde ciddi yara alan ana muhalefet partisi CHP’nin esas reaksiyonu lider değişikliğine gitmek olmuştur. Genel Başkan olduğu 2010 yılından 2023 yılına kadar girdiği bütün yarışlardan yenik ayrılan Kılıçdaroğlu’ndan sonra Özgür Özel öncülüğünde girilen 31 Mart seçimleri hem yeni lider hem de örgüt için bir özgüven tazelenmesi manasına gelmektedir. Kılıçdaroğlu öncülüğünde yüzde 25 bandına sıkışan, farklı toplumsal kesimleri siyasi denkleme sokmakta zorlanan CHP, Özel öncülüğünde aldığı yüzde 34,53 oy oranıyla ilk kez AK Parti’yi geçerek Türkiye çapında birinci parti olmuştur. Büyükşehir sonuçlarına bakıldığında CHP yüzde 42 oy oranına erişirken AK Parti’nin yüzde 36,44 oranında kaldığı görülmektedir. Önceki seçimde CHP’de olan Adana, Ankara, İstanbul, İzmir, Eskişehir gibi metropol şehirlerin yanı sıra son seçimde AK Parti’nin elinde olan, muhafazakâr kimliği yüksek, girişimci Bursa, Balıkesir, Denizli gibi büyükşehirlerin de yeni dönemde CHP’ye geçtiği görülmektedir. AK Parti, 2019 seçimlerinde başlayan mahalli gerilemeyi durdurmakta zorlanmaktadır.

AK Parti’yi toplumsal odaklar ile buluşturan en önemli kanalların başında yerel yönetim tecrübesi gelmektedir. Siyasi açından AK Parti’nin öncülü olan Refah Partisi’nin siyasi başarısı 1991 yılında İstanbul’da kurulan yeni belediyelerde başlamış, 27 Mart 1994 seçimlerinde büyükşehirler ile taçlanmış ve bugüne kadar AK Parti üzerinden devam etmiştir. Topluma dokunma, örgüt ile taban arasındaki ilişkiyi kurma, siyasete kapı aralama, hizmet etme noktasında belediyeler demokrasinin mümeyyiz kuruluşlarıdır. AK Parti’nin 2019 yılında büyükşehir düzeyinde aldığı yara, 2024 yılında kitlesel bir mahiyete bürünecek ve Türk siyasetinde inşa ettiği hegemonik görüntü yapı-bozuma uğrayacaktır. CHP’nin lider değişikliği, yürüttüğü doğru strateji kadar AK Parti iktidarının ortaya koyduğu ekonomi politiği, refahın dağılımı, siyasi yozlaşma ve ehliyet tartışmaları seçim sonuçlarını belirlemiştir. Siyasi başarının ne düzeyde doğrudan CHP kaynaklı olduğu önümüzdeki seçimlerde daha net ortaya çıkacaktır. Konuyu merkezine alan Özel, kazandığı seçim başarısını bir bütün olarak kendi hanesine yazmak adına siyasi gündemi belirleyen bir görüntü sergilemeyi tercih etmiştir. Selefinin aksine tabandan gelen, toplumsal odaklar ile yakından ilişki kurmayı başaran Özel, hem parti içerisinde cereyan eden “kayıt dışı” siyaseti ortadan kaldırmaya çalışmış hem de kurduğu müzakereci dil üzerinden farklı kesimler ile iletişime geçmiştir. İttifak siyasetinin zorlayıcı/zoraki organizasyonel işbirliği yerine toplumun farklı kesimleri ile organik bir ilişkiyi yeğlemiştir. Özel, Kılıçdaroğlu’nun inşa ettiği mezhepsel kodları yoğun parti örgütlenmesi yerine parti içi demokrasiyi hareketlendiren, üretim merkezli bir politika anlayışı geliştirmiştir. Bu dönem için en hayati gelişme siyasetin “normalleşmesidir”. Çatışmacı, kopuk siyaset yerine muhatapları ile müzakereci bir dil geliştirmeye çalışan Özel, bu konuda görece başarılı olmuş ve AK Parti ile var olan mesafeyi görece daraltmıştır. AK Parti Genel Başkanı Erdoğan ile gelişen iletişimsel, açık siyaset birbirini “dinleme”, muhatabını “anlama” noktasında düne kıyasla oldukça önemli bir dönüşümü ifade etmektedir. Türkiye’de uzunca süredir cari olan körler-sağırlar siyasetinin önemli ölçüde değiştiği ve bunda CHP lideri Özel’in önemli rol üstlendiği söylenebilir. Muhalefet, Kürt sorunun çözümünden yana bir siyaset geliştirmiş, Meclis başta olmak üzere tüm aktörlerin çözüme dâhil edilmesini dile getirmiştir. Bu bağlamda Özel’in Kemalist siyasetin dışlayıcı siyasetinden bir hayli farklılaştığı söylenebilir. Altı çizilmesi gereken husus, üretilen söylemin kendi tabanından başlayarak farklı odaklara anlatılabilmesidir. Bir hayli muhafazakâr bir görüntü sergileyen CHP tabanını değiştirmek, belki de yeni genel başkanın yaşayacağı en büyük zorluklardan birisi olacaktır.

Gülen’in Ölümü ve FETÖ

20 Ekim 2024 tarihinde haber ajansları ve sosyal medyaya FETÖ elebaşı Fethullah Gülen’in öldüğü haberi düştü. Bu tip haberler sık sık gündeme geliyor, Gülen’in bir videosu üzerinden konu tekzip ediliyordu. Fakat süresi kısalan videolar, bir zamandan sonra sadece görüntüye dönüşen fotoğraflar sonun yaklaşmakta olduğuna işaret etmekteydi. Gülen oldukça hastaydı ve örgütü yönetme kapasitesinden uzaklaşmıştı. Bağlılarını diri tutmak, kült liderin aciz görüntüsünü teşhir etmemek adına Gülen’in izole edilmesi elzemdi. Ölümünden kısa süre önce ayrı bir yere götürüldüğü, çevresinden koparıldığı kamuoyuna yansıyan bilgiler arasındaydı. Bu kez ölüm haberi içeriden teyit edilmiş, Gülen hesap vermeden bu dünyadan gitmişti. Büyük cezalar “mahkeme-i kübra’ya tehir olunur” kaidesince muttaki insanlar, yaptıklarının cezasını çekeceğinden emin bir şekilde onun ölümünü takip etmekteydiler. Fakat cenazesi oldukça sakin bir şekilde, o çok önem verdikleri “kemiyet” noktasının uzağında sınırlı sayıda kişinin katılmasıyla gerçekleşmişti. Cenazeye iştirak edenler maske ya da siyah gözlük takmış, kendilerini gizlemişlerdi. Bu oldukça sembolikti; gizleme, kendini farklılaştırma Fethullahçılığın tipik bir özelliğiydi. Gülen’in ölümünün bir kısım örgüt mensupları için de rahatlama sağladığı ileri sürülebilir. Yaşanan bunca badireye rağmen bir kelam etmeyen, olayı geçiştiren Fethullah Gülen’in varlığı birçok insan için yüktü. Fakat bu gerçek hiçbir zaman dile getirilmedi. Örgüt uluslararası düzen tarafından kullanışmış, bugün itibarıyla kenara bırakılmıştı. Gülen’in kült kişiliği bu gerçekliği gölgeliyordu; dünün hatırına birçok müntesip “Kan kusuyor fakat kızılcık şerbeti içiyoruz” demek zorunda kalıyordu. Bugün itibarıyla liderini, insan kaynağını, itibarını, “kullanışlılığını”, ahlaki değerlerini ve en önemlisi finansal kaynağını yitirmiş bir Fethullahçılık, güç ilişkileri açısından hiçbir anlam ifade etmemektedir. 

Örgütün post-Gülen döneminde bir “halef” ya da “kurul” üzerinden devam ettirmesi mümkün müdür? Kendisiyle teşrik-i mesaide bulunan, fakat yapıdan ayrılan kişilerden aldığımız bilgiye göre Gülen hayatta olduğu süre zarfında kendisinden sonra sürecin nasıl işleyeceğine dair bir kurgu yapmamış, aksine bu isimleri birbirlerine düşecek şekilde kodlamıştır. Kısa süre içerisinde yetki, para ve yöntem konusunda yaşanacak çatışma başıboş kalan örgütü hızla ortadan kaldıracaktır.

Sonuç Yerine

2024 yılının ilk çeyreğinde mahalli seçimler ülke gündemini belirlemiş olsa da sınır ötesinde yaşanan hadiseler ülke siyasetini derinden etkilemiş, iç politika ile diplomasi arasındaki ilişki yoğun bir şekilde hissedilmiştir. Bunu bir yönüyle küreselleşme olgusunun tezahürü olarak okuyabiliriz. Dünyanın herhangi bir yerinde yaşanan iktisadi, siyasi, insani mesele ya da doğa olayı bizleri yakından etkilemektedir. Herhalde bunun en çarpıcı iki yakın örneği Suriye’de ve Filistin’de yaşanan insani dramlardır.

Yukarıda ayrıntısıyla bahsedilmemiş olmakla birlikte Türkiye’de uzunca süredir hüküm süren ekonomik kriz, devam eden yüksek enflasyon ve alım gücü kaybı 2024 yılına dair sonuç kısmında altı çizilmesi gereken önemli meselelerden biridir. Mehmet Şimşek tarafından sürdürülen rasyonel politikalar krizin yönetilmesi noktasında pozitif veriler sunmakla birlikte uygulanan “reçetenin” orta ve alt sınıflar tarafından acı bir şekilde hissedildiği söylemek gereklidir.

Diğer bir husus, Türkiye’nin anayasa meselesidir. İktidar tarafından sık sık dile getirilen yeni anayasa ne yazık ki içeriği doldurulmadan sadece bir ihtiyaç olduğu noktasında seslendirilmektedir. Konunun hükümet modelini de içeriyor olması noktasında iktidar tarafından daha somut bir şekilde ele alınması, köşe taşları belirlenmiş şekilde kamuoyu ile paylaşılması, buradan hareketle müzakereye açılması gerekmektedir. Bu yöntem sürecin ilerlemesi açısından daha faydalı olacaktır.

Barışın hüküm sürdüğü, adil bir dünya dileğiyle…

It is customary to look back and do an accounting at the end of the year. It can be said that the 2024 agenda is determined more by the cross-border. The two most important topics on the agenda in 2024 were Palestine and Syria. Another issue that is historically and politically connected to these two issues is the Kurdish issue. The local elections held in 2024 and the normalization discussions that emerged between the government and the opposition and the death of FETÖ leader Gülen are other important events of the year.

Although today’s political world presents us with a territorial image and order, sub-identities struggling to survive within nation-states weave a highly dynamic and relational network. Citizenship, which is the starting point of nation-states, is far from explaining and meeting social and political identities and the interaction area they produce. Today, Turkey has to confront the crises of the geographies it is related to as well as the structural problems it experiences due to its own modernization experience. Turkey, which preferred to follow the dynamics of the Middle East “from a distance” for a long time due to its “official ideology”, changed this preference significantly after 1980 and produced a tendency to intervene. This process, which started with Özal, has significantly differentiated itself from the political affiliation of the AK Party and the strategic identity it developed towards the region. However, the tense-dynamic structure existing in the Middle East geography has shown us that “the score at home” does not always match the market. The conflict that emerged in Syria spread from the region to many parts of the world. Among these geographies, Turkey has been the country that has felt the issue most strongly in terms of border security, public order, migration and economic crisis. As a reflection of the Arab Spring, the “desire” in Turkey for the fall of the Assad regime has turned into a “tense” position in the past 13 years. It can be said that with the fall of the Assad regime on December 8, 2024, a new phase has begun for many actors in Syria, especially Turkey. No one has directly interpreted President Erdoğan’s statement in October of this year, “There will be important developments in the near future,” as meaning that the Assad regime will fall. While those who see the issue optimistically interpret the issue as a new “opening” in the Kurdish issue, those close to the government have interpreted it more as a “land operation” in Syria. Although the regime appears to have collapsed on the country’s surface, no one has said that Assad will fall in a short time.

The most important difference between authoritarian and totalitarian regimes is that totalitarian regimes do not leave any room for any differences in the political/social sphere, do not tolerate them, can intervene in the smallest detail of private life and find the “capacity” to do so. The Assad regime, which displayed an authoritarian image until the civil war, has shown the entire world how it has turned the country into a prison with the inhumane practices that have been spread. Although the image of a “collapsed state” has produced an illusion regarding “capacity,” the fact that the regime has been able to survive for a long time, has eliminated dissidents during this period and has systematically implemented all forms of violence reveals the totalitarian nature of the regime.

One of the most severe manifestations of the ongoing civil war is the deformation of the social and economic structure. In an equation where destruction is easy and repair is difficult, it is very difficult for a region that has been destroyed for a long time to get back on its feet. Although returning is exciting, what kind of country will be returned is a big question mark. Especially for the generation born in Turkey, Syria is an “imaginary” geography.

It can be said that Turkey has a very high potential in the construction of the new regime. Although the tense wait has created an air of “conquest” for some groups, Turkey should transfer its democratic culture, historical codes, state capacity and entrepreneurial elements to the region in a “cool-headed” manner. Entrepreneurship should include intellectual and civil capacity as well as economic. The ethnic, religious and sectarian codes of the region should be integrated into the governance mechanisms in a more flexible manner.

It is quite natural and realistic that Turkey, which has long undertaken the economic, political and humanitarian burden of the civil war in Syria and has used its diplomatic and operational power in the overthrow of Assad, will give a leading image in the new period. However, it can be said that the region will not be easily left on its own by Western actors, especially the US. It is clear that Russia will not be in the region in the new period due to both the Ukraine War and the relationship it has established with Assad. It is also being followed by the public that it is rapidly evacuating its military bases. It is also clear that Iran, which has been cooperating with the Assad regime, highlighting sectarian codes, and yet giving the impression of being fragile in the conflict with Israel, will not be included in the Syria equation in the new period. When the existing conflict between these two states and the US is taken into account; Turkey will also be one of the important elements of the region in the eyes of the US. It is known that the Pentagon Ministry of Defense has increased the number of troops deployed in the region through CENTOM, despite Trump's request to withdraw from Syria, who will take over next month. In these days when a new equation is being established and Iran and Russia are forced to step back, it can be said that the US “state mind” will not easily leave the region. In this context, Turkey will become effective in Syria in terms of its own dynamics as well as the West’s realpolitik. However, there are two issues that need to be underlined here, which Turkey feels the urgency of. One is Israel’s position in the region, the other is the Kurdish issue. These two issues are also among the issues that need to be “managed” in the region for the US.

Palestine

One of the most fragile issues of 2024 is state terrorism by Israel. The comprehensive attack carried out by the Qassam Brigades affiliated with Hamas on October 7, 2023, reignited the decades-long conflict between Israel and Palestine. Although the first attack brought Israel's intelligence weaknesses, military power and defense concept into question, military aid provided by the US made it easier for the Israeli army to survive and increase its violence.

The October 7 attack, in other words the “Aqsa Flood”, was an expression of Palestinian resistance. The Israeli administration, which established hegemony over world politics through the discourse of exile, the Holocaust and anti-Semitism, imposed the acceptance of the unlawful regime they established on the Western world, and increased occupation and expansionism day by day, has faced an unexpected legitimacy crisis. The Israeli administration, which has failed to transfer its political and military success to the social sphere, has faced a global civilian opposition, including in its own country. Although Western political actors generally stand behind the Israeli administration, Israel’s disproportionate attitude, targeting civilians, violating the laws of war and spreading the occupation, has begun to be criticized loudly.

Turkey, with both its political actors and civilian elements, stands by the Palestinian people and the resistance front on the Gaza issue. Although Hamas' political identity has occasionally caused confusion among secular groups, Turkey has positioned itself against Israeli violence in political, social and economic terms.

The boycotts that developed through civil initiatives gained a legal dimension when the Ministry of Commerce restricted the export of 54 goods including steel, fertilizer and jet fuel. It can be said that the rising boycott attitude in Turkey played a significant role in the decision taken by the government. Israeli Foreign Minister Israel Katz said that the restriction would be responded to with measures that would “harm the Turkish economy, and that they would contact the US to ensure that decisions were made to prevent imports from Turkey and to halt investment decisions.”

One of the most dramatic turning points in the Palestinian-Israeli conflict in 2024 was the martyrdom of two important Hamas figures by Israel. Ismail Haniyeh, the head of the Hamas Political Bureau, who was in Iran due to the inauguration of Iranian President Masoud Pezeshkian, was assassinated on July 31, 2024. Haniyeh met with President Erdoğan in Turkey on April 20, 2024, and a strategic approach was adopted to ensure a ceasefire and resolve the conflicts between Hamas and Fatah. Yahya Sinwar, who was to take over the position after Haniyeh’s death, was also martyred by the Israeli army on October 16, 2024.

Speaking at the United Nations General Assembly on September 25, 2024, President Erdoğan stated that international political actors were triggering violence: “Those who claim to be working for a ceasefire continue to send weapons and ammunition behind the scenes so that Israel can continue its massacres. This is inconsistency and insincerity.” Comparing Israeli Prime Minister Netanyahu to Hitler, Erdoğan called on the world to stop the murders: “Just as Hitler was stopped by the alliance of humanity 70 years ago, Netanyahu and his murder network must also be stopped by the alliance of humanity.”

While President Erdoğan's statement at the opening of the Turkish Grand National Assembly following Israel's attack on Lebanon, that "Israel has crude dreams that include Anatolia" and that "the distance between Turkey and Lebanon is only 2.5 hours" was supported by his political partner Devlet Bahçeli, opposition elements interpreted it as managing the opposition by keeping the internal structure alive and did not find the claim realistic.

Israel's latest action in the region is to shift the occupation towards Syrian territory. After the fall of the Assad regime in Syria, the Tel Aviv administration entered Syrian territory by occupying the demilitarized buffer zone in the Golan Heights. The Israeli administration, claiming that the agreement established in 1974 was terminated with the collapse of the Assad regime, has tried to legitimize the occupation. The Turkish Foreign Ministry has described this initiative as a new phase of Israel's aim to expand its borders through occupation and expressed its concern.

The Kurdish Question

The statement made by Devlet Bahçeli in October on the Kurdish issue, at the cost of agitating the public opinion, showed that decision-makers in Turkish politics were calculating the new period. It is clear that MHP leader Bahçeli, who represents the “state mind”, made this statement/preemption by taking into account the regional dynamics. Bahçeli’s direct reference to Kurds as “Kurds” rather than “citizens of Kurdish origin” is quite important in terms of the point nationalist politics has reached. Bahçeli’s production of a discourse based on a “cult” personality like Öcalan, his mention of the right to hope, and his statement that he could speak in Parliament as a democratic body on the Kurdish issue, where psychological factors are intensively processed, was also surprising in terms of Kurdish politics. Although Bahçeli openly says there is no Kurdish “problem”, he implicitly accepts the Kurdish “reality”. When the initiatives made during the AK Party government, his political partner, on the issue of rights are taken into account, the remaining “problem” for Bahçeli is the liquidation of the terrorist organization. According to Bahçeli and the political mind he represents, the elimination of terrorism can only be achieved through Öcalan. It is debatable how possible this is. First of all, it is a question mark how sincere the Kurdish political actors who have made Öcalan’s imprisonment an “issue” will be when the issue is resolved. On the other hand, it is highly probable that Kandil and the Kurdish “diaspora” will be reluctant on this issue. However, the new equation in Syria may take the Kurdish issue to a new level. First of all, it is not possible for Turkey to accept an armed Kurdish identity within the country (PKK) or on its borders (YPG-SDG). When the PKK’s new human resources within Turkey are exhausted, its capacity for action is limited, and on the other hand, the TAF’s competence in irregular warfare is taken into account, it is possible for the organization to end its actions. The positive support given by Kurdish actors, especially Öcalan, as well as the new discourse developed by the “state mind” may accelerate this process. The issue that should be put in parentheses here is the situation in Syria. In Syria, beyond the fact that it contains a Kurdish identity from a social perspective, there is a significant Kurdish armed-military force through the YPG and SDF. These forces, positioned in the north of the country, are elements used as the West’s “tutelage tool” within the concept of fighting ISIS. After the elimination of ISIS’s influence in the region, Kurdish armed elements have also been largely discarded. When the “Syrian Interim Government”’s distant attitude towards Kurdish armed elements is taken into account in the new period, it is unlikely that an armed Kurdish element will be active in the region. All that remains are the initiatives of Kurdish actors in Syria in the presence of Israel and the US. Turkey can eliminate the federative Kurdish card in the region through both the active role it will play in Syria and the solutions it will undertake domestically, and it can also fundamentally solve the Kurdish issue domestically. In previous solution attempts, the reluctance of Western actors, primarily the US, had thwarted the elimination of the Kurdish issue and the liquidation of the organization. A similar perspective followed by the Western world and Turkey in Syria regarding the “elimination of terrorism” could ensure peace in both the Middle East and Turkey. The Kurds, as a founding element of the region, could take part in decision-making mechanisms free from weapons and violence. This situation seems to be in everyone’s interest.

Elections and Normalization

The events that developed in the first quarter of 2024 and the following years in Turkey took place around the local elections of March 31. The opposition, which shaped the 2023 presidential and parliamentary elections within the framework of an alliance, turned to independent politics after its defeat. The main reaction of the main opposition party CHP, which suffered a serious blow in the 2023 elections, was to change its leader. After Kılıçdaroğlu, who was defeated in all the races he entered from 2010, when he was the party leader, to 2023, the March 31 elections, which were entered under the leadership of Özgür Özel, meant a renewal of self-confidence for both the new leader and the organization. CHP, which was stuck in the 25 percent band under the leadership of Kılıçdaroğlu and had difficulty in including different social segments in the political equation, surpassed the AK Party for the first time with the 34.53 percent of the vote it received under the leadership of Özel, and became the first party in Turkey. When we look at the metropolitan results, it is seen that the CHP reached 42 percent of the vote, while the AK Party remained at 36.44 percent. In addition to metropolitan cities such as Adana, Ankara, Istanbul, Izmir, and Eskisehir, which were in the hands of the CHP in the previous election, it is seen that metropolitan cities such as Bursa, Balikesir, and Denizli, which were in the hands of the AKP in the last election and have a strong conservative identity and entrepreneurial character, have also switched to the CHP in the new period. The AKP is having difficulty stopping the local decline that began in the 2019 elections.

The most important channel that brings the AKP together with social focuses is the experience of local government. The political success of the Welfare Party, the predecessor of the AKP, started in the new municipalities established in Istanbul in 1991, was crowned with metropolitan municipalities in the elections of March 27, 1994, and has continued through the AKP to this day. Municipalities are distinctive institutions of democracy in terms of touching the society, establishing the relationship between the organization and the grassroots, opening the door to politics, and providing service. The wound that the AKP received at the metropolitan level in 2019 will take on a massive nature in 2024, and the hegemonic image it has built in Turkish politics will be deconstructed. The CHP's change of leadership, the correct strategy it has implemented, as well as the economic policy put forward by the AKP government, the distribution of welfare, political corruption, and discussions on competence have determined the election results. The extent to which political success is directly due to the CHP will be more clearly revealed in the upcoming elections. Focusing on the subject, Özel preferred to display an image that determines the political agenda in order to write his election success as a whole to his account. Unlike his predecessor, Özel, who managed to establish close relations with the grassroots and social centers, tried to eliminate the “off the record” politics taking place within the party and communicated with different segments through the negotiating language he established. Instead of the coercive/forced organizational cooperation of alliance politics, he preferred an organic relationship with different segments of society. Instead of the intense party organization with sectarian codes constructed by Kılıçdaroğlu, Özel developed a production-centered political understanding that mobilized intra-party democracy. The most vital development for this period is the “normalization” of politics. Özel, who tried to develop a negotiating language with his interlocutors instead of conflicting, disconnected politics, was relatively successful in this regard and relatively narrowed the existing distance with the AK Party. The communicative, open politics that developed with AK Party Chairman Erdoğan represents a very important transformation compared to yesterday in terms of “listening” to each other and “understanding” his interlocutor. It can be said that the blind-deaf politics that has been prevalent in Turkey for a long time has changed significantly and that CHP leader Özel has played an important role in this. The opposition has developed a policy in favor of resolving the Kurdish issue and has voiced the inclusion of all actors, especially the Parliament, in the solution. In this context, it can be said that Özel has significantly differed from the exclusionary politics of Kemalist politics. The point that needs to be emphasized is that the discourse produced can be explained to different focuses, starting from its own base. Changing the CHP base, which exhibits a rather conservative image, will perhaps be one of the biggest challenges that the new leader will face.

The Death of Gülen and FETÖ

On October 20, 2024, news of the death of FETÖ leader Fethullah Gülen was leaked to news agencies and social media. Such news frequently came to the agenda, and the subject was denied through a video of Gülen. However, the videos that were shortened in time and the photographs that turned into mere images after a while indicated that the end was approaching. Gülen was quite ill and had moved away from his capacity to lead the organization. In order to keep his followers alive and not to expose the helpless image of the cult leader, it was essential for Gülen to be isolated. It was among the information reflected to the public that he was taken to a separate place and separated from his surroundings shortly before his death. This time, the news of his death was confirmed from within, and Gülen left this world without being held accountable. According to the rule that major punishments are “postponed to the great court,” pious people were following his death with the confidence that he would be punished for what he had done. However, his funeral was held very calmly, far from the “quantity” point they cared about, with the participation of a limited number of people. Those who attended the funeral wore masks or dark glasses and hid themselves. This was quite symbolic; hiding and differentiating oneself was a typical feature of Fethullahçılık. It can be argued that Gülen’s death also provided relief for some members of the organization. The existence of Fethullah Gülen, who did not say a word despite all the troubles experienced and glossed over the incident, was a burden for many people. However, this fact was never mentioned. The organization had been used by the international order and had been set aside as of today. Gülen’s cult personality overshadowed this reality; many followers were forced to say, “We are vomiting blood but drinking cranberry sherbet” for yesterday’s sake. A Fethullahçılık that has lost its leader, human resources, reputation, “usefulness”, moral values and most importantly its financial resources as of today does not mean anything in terms of power relations.

Is it possible for the organization to continue through a "successor" or "board" in the post-Gülen era? According to the information we received from people who worked with him but left the organization, Gülen did not create a plan for how the process would work after him while he was alive, on the contrary, he coded these names in a way that would pit them against each other. The conflict that will occur in a short time regarding authority, money and methods will quickly eliminate the organization that is left adrift.

Instead of Result

Although local elections have determined the country's agenda in the first quarter of 2024, events occurring beyond the border have deeply affected the country's politics, and the relationship between domestic politics and diplomacy has been intensely felt. In one sense, we can read this as a manifestation of the phenomenon of globalization. Any economic, political, humanitarian issue or natural event experienced anywhere in the world closely affects us. Perhaps the two most striking recent examples of this are the humanitarian tragedies in Syria and Palestine.

Although not mentioned in detail above, the economic crisis that has been prevalent in Turkey for a long time, the ongoing high inflation and the loss of purchasing power are among the important issues that need to be underlined in the conclusion section for 2024. Although the rational policies pursued by Mehmet Şimşek provide positive data in terms of managing the crisis, it is necessary to say that the “prescription” applied is painfully felt by the middle and lower classes.

Another issue is the constitutional issue of Turkey. The new constitution, which is frequently mentioned by the government, is unfortunately voiced only as a need without filling in its content. The issue should be addressed more concretely by the government, including the government model, shared with the public with the cornerstones determined, and opened to negotiation from there. This method will be more beneficial for the progress of the process.

Wishing for a just world where peace reigns…