Donald Trump beklendiği gibi seçim zaferi kazandı. İyice bilenmiş egosuyla ve güç hırsıyla dört yıl süreyle Amerika’yı yönetecek. Biden gibi artık akli melekeleri sıkıntılı, ardından da Harris gibi düşük profilli isimler karşısında muazzam hırsından kaynaklanan müthiş enerjisiyle Trump’ın kazanacağı aşağı yukarı belliydi.

Bütün dünyada popülist politikalar yükselirken, Amerika, bu tecrübeyi şimdi daha keskinleşmiş olarak yeniden yaşayacak: Popülist karizmatik liderlerin kurumlarla ve kurallarla çatışması…

Tarih ve siyaset bilimi açısından son derece önemli bir tecrübe…

MERKEZ BANKASI

Kurumlar, mesela Merkez Bankaları… Gazeteciler Fed Başkanı Jerome Powell’a sormuştu: Trump talep ederse istifa eder misiniz?

Çünkü 2017’de Trump’ın atamasıyla göreve gelen Powell, onun "faizi indir" baskılarına boyun eğmemiş, "ben işimi yapıyorum" demişti, Trump’ın karışmamasını ima ederek…

Trump, emirle faiz indirmeyen Powell’ı ve Fed yöneticilerini "ahmaklar" diye aşağılamıştı. (11 Eylül 2019)

Trump’a göre "Amerika’nın sorunu Çin değil, Fed" idi. (31 Ocak 2019)

Trump, kendisine karşı çıkanlara "bunlar vatansever değil" diye konuşan, elindeki İncil’le kilise önünde poz veren biridir.

Biden Powell’ın görev süresini uzatmıştı.

Şimdi, "istifa eder misiniz?" sorusuna da Powell tek kelimeyle cevap verdi: "Hayır!" Ve kısa bir cümle daha ekledi: "Kanun izin vermez." Bu sözüyle Trump’ın Fed yönetimini süre dolmadan değiştirmeye yetkisinin olmadığını ifade ediyordu.

Kanun kültürü ne kadar güçlü, görüyorsunuz.

Dünyada Merkez Bankası başkanları, bağımsızlığı korumak için, beş yıl gibi sürelerle atanır ve genelde süre uzatılır. Bizde ise, 3 Sayılı CB Kararnamesiyle, Cumhurbaşkanı’na istediği an kamu görevlisini azletme yetkisi verildi. (10 Temmuz 2018)

KURALLAR KURUMLAR

Çağımızda kitleler kuralları, kurumları temsil edenleri "elit" diye suçluyorlar. "Milli irade karşısında Merkez Bankası bağımsız" olabilir miymiş, mesela!

Kurallara kurumlara meydan okuyan popülist liderler dünyanın her yerinde oy kazanıyor.

Yuval Noah Harari’nin geçenlerde bir TV’deki konuşmasına tesadüf ettim. Demokrasinin güvene, diktatörlüğün korkuya dayandığını söylüyor, kurumların ve kuralların güvenilir olmasının önemini anlatılıyordu.

"Eğer siz kurumlara güveni tahrip ederseniz, medyanın, akademyanın, mahkemelerin güvenilirliğini tahrip ederseniz, bazı insanlar bunu ‘halkın bu kurumlardan kurtarılması’ olarak algılıyor. Hayır bütün bu kurumları tahrip ederseniz, çalışabilecek tek şey diktatörlük olur."

Çok şükür klasik diktatörlük henüz o kadar yakın değil. Bu sebeple "seçimli otoriterlik… otoriter demokrasi" gibi yeni kavramlar gelişiyor.

Sağ popülist akımlar güçleniyor olsa da Batı Avrupa demokrasileri hâlâ direniyor. Liberalizmin beşiği Amerika ise popülizmi bir kere daha hem de daha güçlü olarak iktidara getirdi.

DEMOKRASİNİN SORUNU

Daron Acemoğlu’nun uyarıları hiç de göz ardı edilebilecek gibi değil:

"Sivil toplum çok daha kutuplaşmış durumda. Cumhuriyetçi Parti tamamen Trump‘ın elinde. Trump daha agresif, çevresi onun ajandasıyla uyumlu insanlar, içeride onu durduracak herhangi birisi yok ilk dönemdeki gibi. Düşmanlarımdan intikam alacağım diye bir söylemle geliyor… Amerikan kurumları kuvvetlidir bir şey olmaz diye düşünmek hiçbir zaman mantıklı değil. Önümüzde büyük bir belirsizlik çağı var."

Dört yıl süreyle sanırım şunu göreceğiz: ABD’de seçilmiş iktidarın kurallarla ve kurumlarla çatışması, Kongre’deki çoğunluk eliyle belki kurallarda ve kurumlarda değişiklikler yapmaya kalkması… Bu gerilimin ekonomiye ve dünyaya etkisi…

Daron Acemoğlu dün, Amerikan kurumlarının ve ekonomisinin zarar göreceğini açıkladı.

Elon Musk kazanmaya başladı bile ama orta sınıf zarar görecek.

Direnenler elbette olacak. İlk başkanlığı döneminde FBI’ın başığına getirmek istediği James B. Comey’e "senden sadakat beklerim" demiş, Comey de şu cevabı vermişti: "Size sadece dürüstlük sözü verebilirim." (7 Haziran 2017)

Trump tabii onu atamaktan vazgeçmişti. Powell’lar Comey’ler az değildir umarım.

Benim endişelerimin en büyüğü, fanatik İsrail yandaşı Trump’ın Orta Doğu’daki vahim vaziyeti büsbütün kötüleştirmesi ihtimalidir.

Çağımızda demokrasinin en büyük sorunu: Sandık, demokratik kurumlarla ve kurallarla çatışıyor! Ayrı bir yazı konusu.

Donald Trump won the election as expected. He will rule America for four years with his well-honed ego and lust for power. It was more or less clear that Trump would win against low-profile candidates like Biden, who now have mental problems, and Harris, with his tremendous energy stemming from his immense ambition.

As populist politics rises around the world, America will experience this experience again, now more sharply: the clash of charismatic populist leaders with institutions and rules.

An extremely important experience in terms of history and political science…

CENTRAL BANK

Institutions, such as Central Banks… Journalists asked Fed Chairman Jerome Powell: Would you resign if Trump asked?

Because Powell, who came to office in 2017 with Trump’s appointment, did not bow to Trump’s pressure to “lower interest rates” and said “I am doing my job”, implying that Trump should not interfere…

Trump insulted Powell and Fed governors who did not cut interest rates on his orders, calling them "idiots". (September 11, 2019)

According to Trump, "America's problem is not China, it is the Fed". (January 31, 2019)

Trump is someone who tells those who oppose him that "they are not patriots" and poses in front of churches with a Bible in his hand.

Biden extended Powell's term.

Now, when asked, "Will you resign?" Powell answered with a single word: "No!" And added a short sentence: "The law does not allow it." With this statement, he was indicating that Trump does not have the authority to change the Fed board before his term is up.

You see how strong the culture of law is.

In the world, Central Bank governors are appointed for terms of five years to maintain independence, and the term is usually extended. In our country, with the Central Bank Decree No. 3, the President was given the authority to dismiss public officials at any time. (July 10, 2018)

RULES INSTITUTIONS

In our age, the masses accuse those who represent the rules and institutions of being "elite." For example, can the "Central Bank be independent in the face of the national will"?

Populist leaders who challenge rules and institutions are winning votes around the world.

I recently came across Yuval Noah Harari's speech on TV. He was saying that democracy is based on trust, dictatorship is based on fear, and he was explaining the importance of trustworthy institutions and rules.

"If you destroy trust in institutions, if you destroy the credibility of the media, the academy, the courts, some people perceive that as 'rescuing the people from these institutions.' No, if you destroy all these institutions, the only thing that can work is a dictatorship."

Thankfully, classical dictatorship is not that close yet. For this reason, new concepts such as "elective authoritarianism... authoritarian democracy" are developing.

Although right-wing populist movements are gaining strength, Western European democracies are still resisting. America, the cradle of liberalism, has brought populism to power once again, and even more strongly.

THE PROBLEM OF DEMOCRACY

Daron Acemoğlu's warnings cannot be ignored:

"Civil society is much more polarized. The Republican Party is completely in Trump's hands. Trump is more aggressive, his circle is aligned with his agenda, there is no one inside to stop him like in his first term. He comes with a rhetoric that he will take revenge on his enemies... It never makes sense to think that nothing will happen because American institutions are strong. We have a great era of uncertainty ahead of us."

I think we will see this for four years: The elected government in the US clashing with the rules and institutions, perhaps trying to make changes to the rules and institutions with the majority in Congress… The impact of this tension on the economy and the world…

Daron Acemoğlu stated yesterday that American institutions and the economy will be harmed.

Elon Musk is already making money, but the middle class will suffer.

Of course there will be those who resist. During his first term as president, he told James B. Comey, whom he wanted to appoint as head of the FBI, "I expect loyalty from you," and Comey responded: "I can only promise you honesty." (June 7, 2017)

Trump of course gave up on appointing him. I hope there are not many Powells and Comeys.

My biggest concern is that Trump, a fanatic supporter of Israel, could make the dire situation in the Middle East even worse.

The biggest problem of democracy in our age: The ballot box conflicts with democratic institutions and rules! A subject for a separate article.