Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) 26 Şubat 2024 tarihli toplantısına, Türkiye Dışişleri Bakan Yardımcısı Ahmet Yıldız başkanlığında bir heyetle katıldı ve görüş bildirdi.

Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir: Türkiye'nin bildirdiği görüş Gazze olayları ve UAD'ın önündeki İsrail/Güney Afrika davası ile ilgili değildi. B.M. Genel Kurulu'nun 30 Aralık 2022 tarihinde Kabul ettiği ve "İsrail'in, Doğu Kudüs dahil olmak üzere, işgal ettiği Filistin topraklarındaki Filistin halkının insan haklarını etkileyen uygulamaları" başlığını taşıyan karardaki istişari görüş talebiyle ilgili olarak Türkiye görüş bildirdi. Bu kararda B.M. Genel Kurulu UAD'dan istişari görüş talep etmekte ve UAD'a iki soru sormaktaydı. Bunlardan birincisi, İsrail'in Filistin halkının kendi kendini yönetim (self determination) hakkını ihlal etmesi ve Kudüs'ün statüsünü değiştirmeyi amaçlayan önlemler almasına; ikincisi de bu uygulamaların işgalin hukuki statüsünü nasıl etkilediğine ilişkindi. Türkiye'nin bildirdiği görüş, B.M. Genel Kurulu'nun UAD'dan istişari görüş talebine ilişkin sorularla ilgiliydi. Bu konuda Türkiye gibi görüş bildiren 50'yi aşkın devlet bulunmakta.

Nasıl ki, Türk Heyeti'nin yaptığı konuşmada ağırlıklı olarak, Filistin halkının haklarının ihlal edildiğine, İsrail'In hukuk dışı davranışlarına, Kudüs'ün ve Kudüs'teki kutsal yerlerin statüsünün değiştirilmesine değiniliyor. Konuşmadan Türkiye'nin daha önce bir de yazılı görüş verdiği anlaşılıyor.

UAD'ın B.M. Genel Kurulu'na İsrail-Filistin anlaşmazlığı konusunda vereceği istişari görüş ile ilgili olarak bölgedeki en büyük devlet olan Türkiye'nin görüş bildirmesi doğru bir davranış, anlaşılır bir tutum. Anlaşılmayan, Türkiye'nin neden Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı ve halen UAD'ın görmekte olduğu soykırım davasına müdahil olmadığı.

Gazze'de İsrail'in yaptığı katliam, Türk kamuoyunda büyük bir tepkiye yol açtı. Israil'i protesto eden yürüyüşler, toplantılar yapıldı. Başta Cumhurbaşkanı olmak üzere Hükümet yetkilileri İsrail'i kınayan konuşmalar yaptılar. Gazze katliamı Türk dış politikasının önde gelen konularından biri oldu. Cumhurbaşkanı "Türkiye'de Gazze'de görev üstlenmeye hazırdır." dedi. Bundan anlaşılacağı gibi Türkiye Gazze sorununda aktif bir rol oynamak istiyor. Barış görüşmelerine katılmak, barışın garantörlerinden biri olmak çabasında. O zaman Türkiye'nin UAD'da görülmekte olan davaya müdahil olması gerekmez miydi? Ama Türkiye bunu yapmadı. Oysa davaya müdahil olsa, yazılı ve duruşmalara katılarak sözlü görüş bildirmek hakkına sahip olacaktı. Soykırım konusunda görüş açıklayarak UAD'I etkilemek olanağını bulacaktı. Ama Türkiye bu olanağı kullanmaktan kaçındı.

UAD'da görülmekte olan bir davaya üçüncü bir devletin müdahil olması UAD Statüsü'ne göre, iki farklı yoldan gerçekleşebilir. Statü'nün 62. Maddesine göre UAD'ın kararından etkilenecek bir hukuki çıkarı bulunan ülke, davaya müdahil olmayı talep edebilir. UAD bu talebi kabul edebilir ya da reddedebilir.

UAD, "hukuki çıkarın etkilenmesi" kriterini yorumlarken eşiği yüksek tuttuğundan bu yoldan davaya müdahil olmak güçtür. Birçok davada UAD'nın, davaya müdahil olma talebini reddettiği görülmektedir.

Davaya müdahil olmanın başka bir yolu, UAD Statüsü'nün 63/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, UAD'da görülmekte olan dava bir uluslararası sözleşmenin yorumuyla ilgiliyse, UAD Yazmanı bunu sözleşmeye taraf bütün devletlerin bilgisine sunar. Bu bilgilendirmeyle, Sözleşme'ye taraf bütün devletler davaya müdahil olma hakkına sahip olur. Bu durumda devletlerin müdahil olması UAD'ın kabulüne bağlı değildir. Sözleşmeye taraf devletlerin tek taraflı irade beyanı yeterlidir.

63/2 maddesinin dayandığı düşünce açıktır. Sözleşmeyle ilgili bir UAD kararı sadece davaya taraf iki devleti değil, emsal yaratarak Sözleşme'ye taraf bütün devletleri etkileyecektir. O nedenle bütün taraf devletlere, bir hukuki çıkarları olup olmadığına bakmaksızın, davaya müdahil olma olanağı verilmiştir. Bu seçenekte amaç sadece sözleşmeye taraf devletleri değil, aynı zamanda sözleşmeyi de korumaktır.

Müdahil olan devletin yazılı ve sözlü görüşlerinin taraf oldukları Sözleşme'yle sınırlı olması gerekiyor. Sözleşme dışındaki görüşler UAD tarafından dikkate alınmıyor. Esas aşamasına geçilmeden ön itirazların görüşüldüğü, kabul edilebilirlik aşamasında da müdahil olma olanağı var. Müdahil olma talebine taraf devletlerden biri itiraz edebilir. O zaman UAD'ın bu itirazı bir karara bağlaması gerekiyor. Örneğin, UAD'da açılan Ukrayna-Rusya Federasyonu davasına 33 devlet Ukrayna'dan yana müdahil olmak istemiş, Rusya buna itiraz etmişti. UAD Rusya'nın itirazını görüştü ve reddetti.

Davaya müdahil olmak davaya taraf olmak anlamına gelmez. Ancak 63/2 gereğince müdahil olan devlet, UAD'ın sözleşmeye ilişkin yorumuyla bağlıdır.

Soykırım Sözleşmesi'nin ihlal edildiği savıyla UAD'da açılan davalarda Sözleşme'ye taraf devletlerin Statü'nün 63/2 maddesi gereğince davaya müdahil olmaları son zamanlarda sık görülen bir durum. Gambiya/ Mynmar davası UAD'da görüşülürken Sözleşme'ye taraf Almanya, Danimakara, Fransa, Hollanda, İngiltere ve Kanada, 2023 Kasım ayında davaya Gambiya tarafından müdahil oldular. Aynı şekilde Ukrayna/ Rusya davasında, Soykırım Sözleşmesi'ne taraf 33 devlet davaya müdahil oldu.

Güney Afrika İsrail'e Soykırım Sözleşmesi'ni ihlal ettiği savıyla dava açtı. Almanya davaya İsrail'den yana müdahil olacağını açıkladı. Türkiye de Soykırım Sözleşmesi'ne taraf devletlerden biri. Dolayısıyla Statü'nün 63/2 maddesi gereğince taraf olmaya hakkı var. En azından Gazze sorununa verdiği önemle tutarlı olmak, bu konudaki beyanlarına inandırıcılık kazandırmak için müdahil olma hakkını kullanmalı. Ancak Türkiye'nin davaya müdahil olacağını gösteren bir işaret yok. Bu durum Türkiye'nin Gazze konusunda söyledikleriyle yaptıkları arasında bir çelişki yaratıyor.

Bu çelişkiye yol açan en olası neden Türkiye'nin Ege kıta sahanlığı sorunun bir UAD kararıyla çözümlenmesinden duyduğu geleneksel endişe. Türkiye, bu konudaki bir UAD kararının aleyhine olacağını düşünüyor. Güney Afrika/ İsrail davasına müdahil olmasının UAD'ın yetkisini tanıdığı gibi yorumlanmasından çekiniyor.

Müdahil olmak konusundaki isteksizliğin gerekçesi buysa, bu endişeye yer olmadığını belirtmek gerekir. Bir kere, bu davada Soykırım Sözleşmesi'ne taraf olmaktan doğan bir hakkın kullanılması söz konusu. Bu Sözleşme'ye taraf olmakla Türkiye UAD'In yetkisini zaten tanımış durumda. Ama bu sadece Soykırım Sözleşmesi'nden doğan anlaşmazlıklarla sınırlı. Bu Sözleşme'den doğan hakkın kullanılmasının, Ege Kıta Sahanlığı sorunuyla ilgili olarak UAD'ın yetkisini tanıdığı gibi bir yoruma yol açması olanaksız.

Ayrıca Ege Kıta Sahanlığı sorununun Türkiye ve Yunanistan'ın anlaşmasıyla UAD'a getirilmesi ve UAD'ın "hakkaniyet" ölçütüne göre bir sınırlandırma yapması durumunda kimin kazançlı çıkacağı çok tartışmalı. Büyük bir olasılıkla iki tarafın da kazançlı çıkmayacağı bir çözüm olacak.

Türkiye'nin Gazze konusunda söylediği sözlerin inandırıcı olabilmesi için somut bir eylemle desteklenmesi gerekir.

Her şeyden önce yapılması gereken Türkiye'nin Gazze ile ilgili olarak UAD'ın önündeki davaya müdahil olmasıdır. Burada Türkiye'nin sahip olduğu bir hakkın kullanılması söz konusudur. Türkiye bu hakkı kullanmadığı sürece söylenen sözler inandırıcı olmaktan uzak kalacaktır.

Bunun yanında Gazze katliamını heyecanlı bir biçimde proteste eden kalabalıkların, kamuoyunun bu konuda iktidar üzerinden anti-semitizme kaymadan baskı yapması gerekir.

Türkiye'nin elinde Gazze konusunda ne denli ciddi olduğunu göstermek için önemli bir fırsat vardır. Bu fırsatın kullanılmamasının söylenen sözlerin ciddiliği konusunda ulusal ve uluslararası kamuoyunda soru işaretleri doğurması kaçılmazdır.

He attended the meeting of the International Court of Justice (ICJ) on 26 February 2024 with a delegation chaired by Turkish Deputy Minister of Foreign Affairs Ahmet Yıldız and expressed his opinion.

First of all, it should be noted that the opinion expressed by Turkey was not related to the Gaza events and the Israel/South Africa case before the ICJ. Turkey expressed its opinion regarding the request for an advisory opinion in the resolution adopted by the UN General Assembly on December 30, 2022 and titled "Israel's practices affecting the human rights of the Palestinian people in the occupied Palestinian territories, including East Jerusalem". In this decision, the UN General Assembly requested an advisory opinion from the ICJ and asked two questions to the ICJ. The first of these is Israel's violation of the Palestinian people's right to self-determination and taking measures aimed at changing the status of Jerusalem; The second was about how these practices affected the legal status of the occupation. The opinion expressed by Turkey was related to questions regarding the UN General Assembly's request for an advisory opinion from the ICJ. There are more than 50 states that express an opinion like Türkiye on this issue.

Just as in the speech made by the Turkish Delegation, the violation of the rights of the Palestinian people, Israel's illegal behavior, and the changing of the status of Jerusalem and the holy places in Jerusalem are mentioned. It is understood from the speech that Turkey had previously given a written opinion.

It is a correct and understandable attitude for Turkey, the largest state in the region, to express its opinion regarding the advisory opinion that the ICJ will give to the UN General Assembly on the Israel-Palestine dispute. What is not understood is why Turkey did not intervene in the genocide case filed by South Africa against Israel and which is still being heard by the ICJ.

The massacre committed by Israel in Gaza caused a great reaction in the Turkish public. There were marches and meetings protesting Israel. Government officials, especially the President, made speeches condemning Israel. The Gaza massacre became one of the leading issues of Turkish foreign policy. The President said, "Turkey is also ready to undertake duty in Gaza." said. As can be understood from this, Türkiye wants to play an active role in the Gaza problem. It strives to participate in peace talks and be one of the guarantors of peace. Then, shouldn't Turkey have intervened in the case being heard at the ICJ? But Türkiye did not do this. However, if he had intervened in the case, he would have had the right to express his opinion in writing and orally by attending the hearings. He would have the opportunity to influence the ICJ by expressing his opinion on the genocide. But Türkiye avoided using this opportunity.

According to the ICJ Statute, the intervention of a third state in a case pending before the ICJ can occur in two different ways. According to Article 62 of the Statute, a country that has a legal interest that will be affected by the ICJ's decision may request to intervene in the case. The ICJ may accept or reject this request.

Since the ICJ keeps the threshold high when interpreting the "affecting legal interest" criterion, it is difficult to intervene in the case this way. In many cases, the ICJ appears to have rejected requests to intervene in the case.

Another way to intervene in the case is regulated in Article 63/2 of the ICJ Statute. Accordingly, if the case pending at the ICJ is related to the interpretation of an international agreement, the ICJ Secretary submits this to the information of all states parties to the agreement. With this notification, all states parties to the Convention have the right to intervene in the case. In this case, the intervention of the states does not depend on the acceptance of the ICJ. A unilateral declaration of intent by the contracting states is sufficient.

The idea on which article 63/2 is based is clear. An ICJ decision regarding the Convention will affect not only the two states party to the case, but also all states party to the Convention by creating a precedent. Therefore, all party states are given the opportunity to intervene in the case, regardless of whether they have a legal interest. The aim of this option is to protect not only the contracting states but also the convention.

The written and verbal opinions of the intervening state must be limited to the Convention to which they are a party. Opinions outside the Convention are not taken into account by the ICJ. There is also the opportunity to intervene at the admissibility stage, where preliminary objections are discussed before proceeding to the main stage. One of the party states may object to the request for intervention. Then the ICJ must decide on this objection. For example, 33 states wanted to intervene on behalf of Ukraine in the Ukraine-Russian Federation case filed at the ICJ, but Russia objected to this. The ICJ considered and rejected Russia's objection.

Being involved in the case does not mean being a party to the case. However, the state that intervenes in accordance with Article 63/2 is bound by the ICJ's interpretation of the contract.

In cases filed at the ICJ alleging that the Genocide Convention has been violated, it has been a common situation recently for the states that are parties to the Convention to intervene in the case in accordance with Article 63/2 of the Statute. While the Gambia/Mynmar case was being discussed at the ICJ, Germany, Denmark, France, the Netherlands, England and Canada, which are parties to the Convention, intervened in the case from Gambia in November 2023. Likewise, in the Ukraine/Russia case, 33 states party to the Genocide Convention intervened in the case.

South Africa filed a lawsuit against Israel, claiming that it violated the Genocide Convention. Germany announced that it would intervene in the case on Israel's behalf. Türkiye is also one of the state parties to the Genocide Convention. Therefore, it has the right to become a party in accordance with Article 63/2 of the Statute. At the very least, it should use its right to intervene to be consistent with the importance it attaches to the Gaza issue and to lend credibility to its statements on this issue. However, there is no sign that Turkey will intervene in the case. This situation creates a contradiction between what Turkey says and what it does regarding Gaza.

The most likely reason for this contradiction is Turkey's traditional concern about the Aegean continental shelf issue being resolved by an ICJ decision. Türkiye thinks that an ICJ decision on this issue would be against it. He fears that his involvement in the South Africa/Israel case will be interpreted as recognizing the authority of the ICJ.

If this is the reason for reluctance to get involved, it should be noted that there is no cause for concern. First of all, in this case, it is a matter of exercising a right arising from being a party to the Genocide Convention. By becoming a party to this Convention, Türkiye has already recognized the authority of the ICJ. But this is limited only to disputes arising from the Genocide Convention. It is impossible for the exercise of the right arising from this Convention to lead to an interpretation that recognizes the authority of the ICJ regarding the Aegean Continental Shelf issue.

In addition, it is very controversial who will benefit if the Aegean Continental Shelf issue is brought to the ICJ with the agreement of Turkey and Greece and the ICJ makes a limitation based on the criterion of "equity". Most likely, it will be a solution that will benefit neither side.

In order for Turkey's words on Gaza to be credible, they must be supported by concrete action.

First of all, what needs to be done is for Turkey to intervene in the case before the ICJ regarding Gaza. Here, it is a matter of exercising a right that Turkey has. Unless Türkiye uses this right, the words spoken will remain unconvincing.

In addition, the crowds enthusiastically protesting the Gaza massacre and the public should put pressure on the government without slipping into anti-Semitism.

Turkey has an important opportunity to show how serious it is about Gaza. It is inevitable that failure to use this opportunity will raise questions among the national and international public about the seriousness of the words spoken.