Diğer partiler aşağı yukarı duruşunu belli etti. CHP ve Özgür Özel sürecin en önemli aktörlerinden biri olabilir. Ortaya koyacağı manifesto, süreçteki duruşu dikkatle izlenmeli. 

Haziran ayının ortası... Yaklaşık dört ay önce... CHP Genel Başkanı Özgür Özel ile Hayrabolu’da yaptığı buğday mitinginden beraber dönüyoruz. Normalleşme konusunu uzun uzun konuşuyoruz. T24’te yayınlanan yazıda ( https://t24.com.tr/yazarlar/murat-sabuncu/ozgur-ozel-demirtas-ile-calisma-toplantisi-yapmak-istiyorum-mhp-sinan-ates-cinayetinde-sinifta-kaldi,45247 ) normalleşmenin ‘kimleri kapsadığı’ noktası gündeme geliyor. Özel’in şu cümlesini kaydediyorum:

“Türklerle ilgili konularda demokratik kazanımlar elde edilip Kürtler bunun dışında bırakılmaya kalkılırsa buna en çok ben itiraz ederim. Yani normalleşme olacaksa hatta en çok dezavantajlılar için olacak. Yani en yoksullar için olacak, en mağdurlar için olacak.

 Bu ülkede demokratik açıdan en büyük mağduriyeti yaşayanlar Kürtler. Ben şöyle söyleyeyim, Manisa’dakiler belediye başkanı seçebiliyor. Osmaniye’dekiler seçebiliyor, Rize’dekiler seçebiliyor ama Diyarbakır’dakiler seçemiyor. Seçerse kayyum atanıyor mesela veya Hakkari’dekiler. Geçen dönem neredeyse HDP’nin bütün belediyelerine kayyum atandı. Normalleşme başlayacaksa kayyum siyasetinin terk edilmesiyle başlamalı Kürtlerin nezdinde.”

Ve başlığa da çıkan cümlesi Selahattin Demirtaş ile ilgili idi:

“Uygun bir zamanda ziyaret edeceğim. Onu doğru bir zaman, doğru bir zeminde yapmak istiyorum. Çok faydalı bir ziyaret olarak, sembolik değil de adeta bir çalışma toplantısı olarak Sayın Demirtaş’la bunu yapmak istiyorum.”

Başka soruya geçmeden Özel, şunu da ekledi:

“Diyarbakır ve Mardin ziyareti yapmayı düşünüyorum. Ahmet Türk geldi benim çayımı içti onun bir çayını içmek isterim. İlk kez Hasankeyf’i aldık CHP olarak. Hasankeyf’i ziyaret etmek istiyorum zaten bekliyorlar. Diyarbakır’da temaslarda bulunup, Hasankeyf Belediyesi’ni ziyaret edip Mardin’de de Ahmet Türk’ün bir kahvesini içmeyi düşünüyorum.”

Gelelim bugüne… Özel o söyleşi de söylediklerini teker teker gerçekleştirmeye başladı. Grup toplantısında Diyarbakır, Batman, Mardin, Şırnak, Hakkari ve Van’ı ziyaret edeceğini açıkladı. ‘Eller yumruk olmasın birbirine kavuşsun kulaklar birbirini duysun, anaların gözyaşı dursun’ diye CHP’nin sorumluluk alacağını söyledi. Bu sorumlulukta ne MHP’nin (Bahçeli’nin) ne DEM’in çizdiği çizgide kalmayacağını da’ ekledi. Son olarak da Selahattin Demirtaş ile Edirne Cezaevi’nde daha önce söylediği gibi buluşmak için Adalet Bakanlığı’ndan izin talep edildiği haberi geldi.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın daha önce ‘çözüm süreci’ adı altında başlayan, Dolmabahçe Mutabakatı’ndan kısa bir süre sonra sona eren (elbette hendekten Suriye iç savaşına başka faktörlerin de devreye girmesini unutmamak gerekir) barış arayışının yeniden gündeme geldiği anlaşılıyor. Bu sefer ortada geçen seferkinden farklı bir durum var. Sürecin içinde sadece iktidar-İmralı-Kandil hattı yok. (Elbette-pek muhtemel devletin ve güvenlik bürokrasisinin Öcalan ve Kandil’le de görüşmesi var.) Ankara’nın nabzını iyi tutan gazeteci Murat Yetkin’in şu sorusu önemlidir: Bu süreçte devlet adına ya da gizli tutulması kaydıyla DEM, ya da avukatları dahil, Öcalan ile görüşen olmuş mudur? Bağdat ve Erbil ile ön görüşmeler yapılmış mıdır?

Bu kez çözüm arayışının içinde Türkiye’nin en köklü-güçlü Türk milliyetçisi partisi MHP de var. Hatta ‘el sıkarak’, içeride de barış diyerek, duruşlarının geçici olmadığını açıklayarak daha önce attığı adımlarda (seçimden sistem değişikliğine) sonuç almış bir isim Devlet Bahçeli de bu konuyu gündemde tutuyor. Bahçeli son grup toplantısında Öcalan’a ‘terörün bittiğini örgütünün tek taraflı olarak tasfiye edileceğini ilan etsin’ cümlesini de kurdu. (Bu cümle yukarıda da yazdığım gibi bana Öcalan ile istihbarat birimlerinin bir görüşmesi olduğunu düşündürdü.)

Tekrar aynı noktanın altını çizeyim. Geçen sefer AKP iktidarı, MİT ve Öcalan arasında süren Kandil’in de dahil olduğu bir trafik vardı. Kürt demokratik siyasi hareketi daha çok ‘haber-mektup getiren’ (elbette fikirsel çaba da vardı) bir konumdaydı. Kamuoyu ne olduğunu tam anlayamıyor, süreç şeffaf yürümüyordu. MHP tam karşıt CHP çok içinde değildi.

Bu kez Meclis’in, buradaki partilerin daha yoğun dahil olacağı bir süreç yürüyebilir. Bunun sinyalleri geliyor. Elbette Öcalan ve Kandil pek muhtemel yine ‘denklemde’ olacaktır. AKP de MHP de yani şu an iktidarın iki ortağı da değişik sebeplerle ‘konunun ana sahibi’ durumunda olmak isteyeceklerdir. Çerçeveyi çizmek tüm süreci yönetmek.

Burada ‘kurucu parti CHP’ye önemli bir rol düşüyor. Özgür Özel’in bu konuda bir süredir zihin egzersizi yaptığı anlaşılıyor. CHP’nin burada ortaya koyacağı tavır hem iktidarı ‘barış yolundan bir daha kolay dönemeyeceği’ bir noktada tutar hem de destekleme-denetleme konusunda önemli bir role sahip olabilir. Özgür Özel bir yandan CHP’nin merak edilen tavrının sinyallerini verirken bir yandan da eminim sosyal demokratların ortaya koyduğu iki önemli belgeyi de incelemiştir. Biri SHP’nin 15 Mayıs 1990’da Parti Meclisi’nde kabul edilen ‘Doğu ve Güneydoğu Sorunlarına Bakış ve Çözüm Önerileri’ raporu. O yılların baskıcı, köy boşaltan-yakan, kimlikleri yok sayan zihniyetine karşı önemli bir çıkıştı bu. Raporda ‘değişik etnik kimliklerin varlığı, değişik kültür ve diller üzerindeki yasağın kaldırılması’ cümleleri halk eşitliği vurgusu vardı.

Bir diğeri ‘22 Soruda CHP’nin Kürt Sorununa Bakışı Çözüm Çerçevesi’ 2013 yılında AKP’nin başlattığı süreçte kamuoyuna açıklanmıştı.

Her iki raporun ortak eksiği (bir kısmı o dönem diğer ülkelerin sınırları, siyasi durumu kaynaklı) başta Suriye’deki Kürtlerin durumu bölgesel, sınır dışı tespit-çözüm önerilerinin olmamasıydı. Bugün Suriye’deki-Irak’taki Kürtlerin durumu, o bölgelere dair öneriler, Türkiye ile ilişkileri de hem siyasette hem entelektüel camiada daha fazla tartışılmalı. Bu konuda ön açacak parti de CHP’dir.

Erdoğan’ın eski MİT başkanı yeni Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, MİT Başkanı İbrahim Kalın ile Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Neçirvan Barzani ile Ankara’da görüşmesinin bir ayağı da pek muhtemel yeni çözüm arayışıdır. Başarısızlıkla sonuçlanan ilk süreçte Mesut Barzani Türkiye’ye gelmiş bu konuda düzenlenen kim etkinliklere katılmıştı. Elbette Neçirvan Barzani’nin gelişini iki yıldır ertelenen parlamento seçimlerinin pazar günü yapılacak olmasına da ekonomik ilişkilere de bağlamak mümkün. Ama yeni süreç de konuşulmuştur. (Bu arada seçimlerde Barzani Ailesi’nin Kürdistan Demokratik Partisi’nin rakibi Türkiye’deki iktidar ile arası hayli açık olan Talabani Ailesi’nin Kürdistan Yurtseverler Birliği. Zihin açıcı bir okuma için...)

İçerde başta hukuksal anlamda baskıya-haksızlığa uğrayan Kürt siyasetçiler dışarıda yakın coğrafyada şekillenen yeni siyasi durum-bölgeler. CHP geçmişteki parti içi-dışı çalışmaları, dünyadaki örnekleri inceleyerek kamuoyunun önüne özgürlükçü-demokratik-kapsayıcı bir yol haritası koymalıdır. CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in Kürt Sorunu hakkındaki çözüme dair konuşmaları, haftaya hem Doğu-Güneydoğu Anadolu’ya hem Edirne’ye Selahattin Demirtaş’a yapacağı ziyaret önemlidir. Barışın-çözümün ana aktörlerini sayarken elbette Demirtaş’ı da ön sıralara yerleştirmeliyiz. Sekiz yıldır hapiste olmasına rağmen yazılarıyla-mesajlarıyla Türkiye’nin tamamına ulaşabilen bir isim. 42 yıl ceza aldığı gün ‘bana ceza verildi diye benden sonra tufan demem, yeter ki demokratik bir çözüm ve barış sağlansın, desteklemekte tereddüt etmeyiz’ açıklaması yapmıştı.

DEM Parti içinde Mithat Sancar’dan Cengiz Çandar’a, Ahmet Türk’ten Ayşegül Doğan’a elbette partinin eş başkanlarına demokratik siyaset için büyük çaba sarf etmiş isimlerin varlığı da değerlidir.

Ortak-eşit-barış içinde yaşam için ortaya çıkan bu şans iyi değerlendirilmeli. Diğer partiler aşağı yukarı duruşunu belli etti. CHP ve Özgür Özel sürecin en önemli aktörlerinden biri olabilir. Ortaya koyacağı manifesto, süreçteki duruşu dikkatle izlenmeli.

The other parties have more or less made their stance clear. CHP and Özgür Özel may be one of the most important actors in the process. The manifesto they will put forward and their stance in the process should be monitored carefully.

Mid-June... About four months ago... CHP Chairman Özgür Özel and I are returning from the wheat rally he held in Hayrabolu. We talk about normalization at length. In the article published on T24 ( https://t24.com.tr/yazarlar/murat-sabuncu/ozgur-ozel-demirtas-ile-calisma-toplantisi-yapmak-istiyorum-mhp-sinan-ates-cinayetinde-sinifta-kaldi,45247 ), the issue of 'whom' normalization covers comes to the agenda. I am recording the following sentence from Özel:

“If democratic gains are made on issues related to the Turks and the Kurds are left out of this, I am the one who will object the most. In other words, if there will be normalization, it will be for the most disadvantaged. In other words, it will be for the poorest, for the most victimized.

The ones who suffer the most from a democratic perspective in this country are the Kurds. Let me put it this way, those in Manisa can elect a mayor. Those in Osmaniye can elect a mayor, those in Rize can elect a mayor, but those in Diyarbakır cannot elect a mayor. If they elect a mayor, a trustee is appointed, for example, or those in Hakkari. Last term, trustees were appointed to almost all of the HDP municipalities. If normalization is to begin, it should begin with the abandonment of trustee politics in the eyes of the Kurds.”

And the sentence in the title was about Selahattin Demirtaş:

“I will visit at a suitable time. I want to do it at the right time, on the right ground. I want to do this with Mr. Demirtaş as a very useful visit, not symbolically but as a working meeting.”

Before moving on to another question, Özel added:

“I am thinking of visiting Diyarbakır and Mardin. Ahmet Türk came and drank my tea, I would like to drink his tea. We took Hasankeyf for the first time as CHP. I want to visit Hasankeyf, they are already waiting. I am thinking of making contacts in Diyarbakır, visiting Hasankeyf Municipality and drinking Ahmet Türk’s coffee in Mardin.”

Now let's come to today... Özel started to implement what he said in that interview one by one. He announced that he would visit Diyarbakır, Batman, Mardin, Şırnak, Hakkari and Van in the group meeting. He said that the CHP would take responsibility by saying, 'Let's not make fists, let's bring our hands together, let's let our ears hear each other, let's let the mothers' tears stop.' He added that he would not stay on the line drawn by either the MHP (Bahçeli) or the DEM in this responsibility. Finally, news came that permission had been requested from the Ministry of Justice to meet with Selahattin Demirtaş in Edirne Prison, as he had said before.

It seems that President Tayyip Erdoğan's search for peace, which had previously started under the name of the 'resolution process' and ended shortly after the Dolmabahçe Agreement (of course, it should not be forgotten that other factors came into play in the Syrian civil war due to the trench), has come back to the agenda. This time, there is a different situation than the last time. The process does not only include the government-Imrali-Kandil line. (Of course, it is very likely that the state and security bureaucracy will also meet with Öcalan and Kandil.) The following question from journalist Murat Yetkin, who has a good grasp of Ankara's pulse, is important: Has anyone met with Öcalan during this process, on behalf of the state or on condition that it be kept secret, including DEM or his lawyers? Have there been preliminary meetings with Baghdad and Erbil?

This time, the MHP, Turkey's most deep-rooted and powerful Turkish nationalist party, is also in search of a solution. In fact, Devlet Bahçeli, who has achieved results in the steps he has taken before (from elections to system changes) by 'shaking hands', saying peace domestically, and explaining that their stance is not temporary, is also keeping this issue on the agenda. Bahçeli also said to Öcalan in his last group meeting, 'he should declare that terrorism is over and that his organization will be unilaterally liquidated'. (As I wrote above, this sentence made me think that there was a meeting between Öcalan and the intelligence units.)

Let me emphasize the same point again. Last time, there was a traffic between the AKP government, MİT and Öcalan, including Kandil. The Kurdish democratic political movement was more in a position of 'bringing news and letters' (of course there was also an intellectual effort). The public could not fully understand what was happening, the process was not transparent. MHP was the complete opposite, CHP was not very involved.

This time, a process may proceed in which the Parliament and the parties here will be more heavily involved. Signals of this are coming. Of course, Öcalan and Kandil will most likely be in the 'equation' again. Both the AKP and the MHP, the two partners in power at the moment, will want to be the 'main owner of the issue' for different reasons. Drawing the framework is managing the entire process.

Here, the 'founding party CHP' has an important role to play. It is understood that Özgür Özel has been doing mental exercises on this issue for a while. The attitude that CHP will put forward here will both keep the government at a point where it 'cannot easily turn away from the path of peace' and may have an important role in terms of support and monitoring. While Özgür Özel gave signals of the CHP's curious attitude on the one hand, I am sure that he also examined two important documents put forward by social democrats. One of them is the SHP's 'View of the Eastern and Southeastern Problems and Solution Proposals' report accepted in the Party Assembly on May 15, 1990. This was an important departure against the oppressive, village-emptying and burning, identities-ignoring mentality of those years. The report included the sentences 'the existence of different ethnic identities, the lifting of the ban on different cultures and languages' and an emphasis on public equality.

Another one, 'CHP's View on the Kurdish Problem in 22 Questions - Solution Framework', was announced to the public in the process initiated by the AKP in 2013.

The common deficiency of both reports (some of which stem from the borders and political situations of other countries at the time) was the lack of regional, non-border determination-solution proposals for the situation of the Kurds in Syria. The situation of the Kurds in Syria and Iraq today, proposals for those regions, and their relations with Turkey should be discussed more both in politics and in the intellectual community. The party that will pave the way in this regard is the CHP.

One aspect of Erdoğan's meeting with former MIT head, new Foreign Minister Hakan Fidan, MIT head İbrahim Kalın and Iraqi Kurdistan Regional Government head Nechirvan Barzani in Ankara is likely to be a search for a new solution. In the first process that ended in failure, Mesut Barzani came to Turkey and participated in some events organized on this issue. Of course, it is possible to attribute Nechirvan Barzani's arrival to the fact that the parliamentary elections, which have been postponed for two years, will be held on Sunday, as well as to economic relations. But the new process was also discussed. (Incidentally, the rival of the Barzani Family in the elections is the Kurdistan Patriotic Union of the Talabani Family, which is on very bad terms with the government in Turkey. For a mind-opening read...)

Kurdish politicians who are subjected to oppression and injustice, especially in legal terms, and new political situations and regions that are taking shape in the nearby geography. CHP should examine past internal and external party studies, examples from around the world and present a libertarian-democratic-inclusive roadmap to the public. CHP Chairman Özgür Özel's speeches on the solution to the Kurdish Problem, and his visit to Selahattin Demirtaş in both Eastern and Southeastern Anatolia and Edirne next week are important. When listing the main actors of peace and solution, we should of course place Demirtaş in the first row. Despite being in prison for eight years, he is a name that can reach all of Turkey with his writings and messages. On the day he was sentenced to 42 years, he made a statement saying, "I will not say 'a flood will come after me' because I was sentenced, as long as a democratic solution and peace is achieved, we will not hesitate to support it."

The presence of names within the DEM Party who have made great efforts for democratic politics, from Mithat Sancar to Cengiz Çandar, from Ahmet Türk to Ayşegül Doğan, and of course the co-chairs of the party, is also valuable.

This chance for a common, equal and peaceful life should be evaluated well. Other parties have more or less made their stance clear. CHP and Özgür Özel may be one of the most important actors in the process. The manifesto they will put forward and their stance in the process should be monitored carefully.