Artık aynı mesajları yinelemekten yorulduk. Gerçekten de dünya enerji alanında köklü bir dönüşümden geçiyor. Herkes, gezegenimizin ve gelecekteki nesillerimizin çıkarlarını gözeterek karbon emisyonlarını azaltma çabasının peşinde, fosil yakıtları – petrol, doğal gaz ve kömür – azaltıp yeşil enerjinin payını arttırmaya, enerji verimliliğini iyileştirmeye, yeni teknolojiler geliştirmeye çalışıyor.

Ancak acı gerçek şu ki, fosil yakıtlar hala küresel enerji arzının yüzde 81’ini oluşturuyor. Muazzam bir rakam bu. 20 yıl önce de yüzde 87 idi. Yenilenebilir enerjiye ve teknolojik gelişmelere yönelik yıllık 2,8 trilyon dolara kadar ulaşan küresel yatırımların üçte biri ayrılmasına rağmen, bu görünümü kısa vadede yeşil enerji lehine süratle değiştirmek pek olası görünmüyor.

Dolayısıyla, enerji talebinin dünyanın dört bir yanında sürekli olarak artmaya devam ettiği bir dönemde hem yeşil hem de fosil yakıtları kapsayan dengeli bir strateji geliştirmeliyiz. Maalesef, başka alternatif çözümler de pek görünmüyor. Bakü’de yapılacak COP29 zirvesinden de kimse pek umutlu değil.

Türkiye doğru yolda mı?

Üstelik, Batı dünyasında karbon takıntısı, dünyanın büyük bir kısmında insanların enerji erişimi ve yoksulluk gibi öncelikleri karşısında daha alt sıralarda yer alıyor.

Enerji konusunda dışa bağımlılığı yüksek olan Türkiye, “stratejik” enerji sektöründe önemli adımlar atıyor. Bu sevindirici bir durum.

Lakin, tüm paydaşların eşit muamele görüp görmediği, mevcut modelin uygunluğu, yeterince şeffaf olup olmadığı ve geleceğin küresel eğilimlerinin dikkate alınıp alınmadığı soruları haklı olarak gündeme geliyor.

Türkiye, dış enerji bağımlılığını azaltma, yenilenebilir kaynakları etkin bir şekilde kullanma, nükleer enerjiye geçiş yapma, enerji taşıma ve transmisyon ağlarını geliştirme, yeni keşfedilen petrol ve gaz rezervlerini değerlendirme ve yurtdışında yatırımlar yapma çabalarıyla uluslararası profilini artırıyor. Küresel işbirliği aranılan bir ülke.

Bazı girişimlerin gerçekçiliği ve maliyet etkinliği konusundaki endişeler bulunmasına rağmen, Türkiye’nin enerji güvenliğini, ekonomik büyümesini ve sürdürülebilirlik hedeflerini sağlıklı bir şekilde dengeleyebilmesi, bu alandaki başarısını kritik bir şekilde değerlendirmeyi gerektiriyor.

Nadir toprak elementleri sahnede

Yeni küresel enerji düzeninde lityum, kobalt ve nikel gibi kritik minerallerle birlikte nadir toprak elementleri (NTE), fosil yakıtlar kadar hayati hale gelmiştir. Bu minerallerin işlenmesi, tedarik zinciri güvenliği ve ilgili endişeler, önümüzdeki yıllarda dikkatimizin merkezinde olacaktır.

Türkiye’nin Eskişehir Beylikova’da önemli nadir toprak elementleri rezervleri keşfetmesi, küresel ölçekte büyük bir ilgi uyandırdı. Bağımsız uzmanlar, henüz bu rezervleri resmi raporlarla doğrulamamış olsalar da Türkiye’nin Çin’den sonra en büyük NTE rezervlerine sahip olduğu iddia ediliyor.

Ancak, asıl zorluk bu kaynakların nasıl çıkarılıp işleneceğidir.

Küresel NTE pazarı son derece rekabetçi bir yapıya sahip olup, Çin hem hammadde çıkarımı hem de yüksek teknolojili ürünlere dönüştürme alanında lider konumda. Bu durum dünya çapında endişelere yol açmaktadır.

Türkiye’nin bu alanda başarılı olabilmesi için sadece yatırıma değil, aynı zamanda teknoloji, finansman ve uzmanlığa da ihtiyacı olacaktır. Türkiye, mevcut durumda gerekli altyapıya sahip olmadığından, nadir toprak elementleri pazarında etkili bir oyuncu haline gelmesi yıllar alabilir.

Dolayısıyla, bu keşiflerin hemen ve önemli bir ekonomik katkı sağlayacağına dair iyimser tahminler gerçekçi olmayabilir.

Doğalgaz depolama ne kadar etkili?

Türkiye, enerji güvenliğini artırmak amacıyla doğalgaz depolama projelerine büyük yatırımlar yapmaktadır. Hedef, ülkenin yıllık tüketiminin yüzde 25’ini karşılayacak depolama kapasitesine ulaşmak.

Bu, oldukça iddialı bir hedef; ancak artan doğal gaz talebinin bu kapasitenin zirve dönemlerinde yeterli olup olmayacağı sorgulanıyor.

Ayrıca, bu tür altyapı projeleri uzun vadeli ve önemli yatırımlar gerektirdiğinden, Türkiye, jeopolitik ve ekonomik dalgalanmalardan tam olarak korunamayabilir.

Gabar petrolü ve Karadeniz gazı

Petrolün yüzde 98’ini, doğalgazın ise yüzde 95’ini dışa bağımlı olan bir ülke için, her bir molekül son derece kıymetlidir.

Bu nedenle, Gabar’daki petrol ile Trakya ve Karadeniz’deki gaz keşifleri, enerji bağımsızlığına giden yolda ve cari açığı azaltma çabalarında hayati adımlar olarak görülmelidir.

Gabar’da hedeflenen günlük 100.000 varil petrol üretimi ve Karadeniz gazından beklenen ekonomik katkılar, Türkiye’ye kısa vadeli bir rahatlama sağlayabilir. Ancak, günlük petrol tüketiminin bir milyon varil olarak tahmin edildiği göz önüne alındığında, bu keşiflerin enerji dengelerini temelden değiştirme potansiyeli sınırlıdır.

Karadeniz gazı ve Gabar petrolü gibi keşifler, Türkiye’nin enerji ithalatını bir nebze azaltabilirken, enerji bağımlılığının köklü nedenlerini ortadan kaldırma gücüne sahip değildir. Bu kaynaklar enerji güvenliğine katkıda bulunsa da etkin bir uzun vadeli enerji geçişi için diğer yakıt ve dış kaynaklarla uyumlu, dış gaz kaynaklarına yatırımı da içerecek kapsamlı bir strateji şart.

Yenilenebilir ve nükleer enerji

Türkiye’nin 2053 yılına kadar net sıfır karbon emisyonu hedefine ulaşma çabaları önemli. Yenilenebilir enerjiye yapılan yatırımlar, doğru yolda atılan adımlar olarak görülmekle birlikte, bu yatırımların hızla ölçeklenmesi lojistik ve maliyet zorluklarıyla karşı karşıya kalacaktır.

Yıllık 5.000 megavat yenilenebilir enerji kapasitesinin eklenmesi hedefi oldukça iddialıdır. Ancak bu hedefin gerçekleştirilmesi, etkin bir planlama, yatırım ve koordinasyon gerektirecek. Türkiye’nin enerji karışımı büyük ölçüde fosil yakıtlara bağımlı; bu bağımlılığı hızla azaltmak oldukça zor.

Nükleer enerji, Türkiye’nin enerji stratejisinin önemli bir bileşenini oluşturmaktadır. Ancak, bu projelerin yüksek maliyetleri, güvenlik endişeleri ve kamu direnci, nükleer enerji yatırımlarının hızını kesebilir.  Daha birincisini tamamlayamadık ama üç yeni santralden daha söz ediliyor.

Küçük ve orta ölçekli nükleer reaktörlerin pahalı “beyaz fil” projeleri yerine önceliklendirilmesi, bu kaynakların enerji arz güvenliğine katkısını artırabilir.

İddialı ama ne kadar gerçekçi?

Türkiye’nin enerji stratejisi, enerji bağımsızlığı elde etme, küresel arenada rekabetçiliğini artırma, enerji yoksulluğunu giderme ve karbon emisyonlarını azaltma dahil sürdürülebilirliği teşvik etme amacını gütmektedir.

Ancak bu strateji, Türkiye’nin bölgesel ve küresel konumunu güçlendirmeyi amaçlayan dış politika ve güvenlik stratejilerinden de ayrı düşünülemez.

Bu hedeflerin zamanında ve eksiksiz gerçekleştirilmesi, teknolojik, finansal, altyapı ve lojistik zorluklarla dolu karmaşık bir süreç, hatta bazen küresel kısıtlamalarla da olumsuz etkileniyor.

Nadir toprak elementlerinden petrol ve gaz rezervlerine, yenilenebilir enerji ve nükleer yatırımlara kadar birçok sektörde memnuniyet verici önemli ilerlemeler kaydedildi; ancak bu gelişmelerin Türkiye’nin enerji bağımsızlığı ve güvenliği için uzun vadeli çözümler sunup sunamayacağı belirsiz.

Sürdürülebilirlik önemli

Bu nedenle, Türkiye’nin enerji politikasında daha gerçekçi, uzun vadeli ve sürdürülebilir stratejiler geliştirmeye devam etmesi son derece önemli. Enerji bağımsızlığı ve güvenliği, yalnızca keşifler ve yeni projelerle değil; teknolojik ilerleme, uluslararası işbirliği ve ekonomik kaynakların ihtiyatlı yönetimi ile sağlanabilir; bu süreçte özel sektörle birlikte dış politika ve güvenlik stratejilerinin de sinerji oluşturması elzem.

Türkiye için, nispeten az enerji kaynağına sahip bir gelişmekte olan ülke olarak enerji meselesi yalnızca arz ve talep ya da temiz ve kirli enerji ayrımıyla sınırlı bir konu değil; bu, tüm paydaşların dahil olması gereken çok ciddi ulusal güvenlik meselesidir ve de öyle tasarlanmalı, icra edilmelidir.

We are tired of repeating the same messages. The world is indeed going through a radical transformation in the field of energy. Everyone is trying to reduce carbon emissions in the interests of our planet and future generations, reducing fossil fuels – oil, natural gas and coal – and increasing the share of green energy, improving energy efficiency and developing new technologies.

But the hard truth is that fossil fuels still account for 81 percent of global energy supply. That’s a staggering figure, up from 87 percent 20 years ago. Despite a third of global investment of up to $2.8 trillion a year being allocated to renewable energy and technological advances, it seems unlikely that this outlook will change rapidly in favor of green energy in the short term.

Therefore, at a time when energy demand is constantly increasing all over the world, we must develop a balanced strategy that includes both green and fossil fuels. Unfortunately, there are not many alternative solutions. No one is very hopeful about the COP29 summit in Baku either.

Is Türkiye on the right track?

Moreover, in the Western world, the obsession with carbon ranks lower than priorities such as energy access and poverty in much of the world.

Türkiye, which has a high dependency on foreign energy, is taking important steps in the "strategic" energy sector. This is a pleasing situation.

However, questions are rightly raised as to whether all stakeholders are treated equally, whether the current model is appropriate, whether it is sufficiently transparent, and whether future global trends are taken into account.

Turkey is increasing its international profile with its efforts to reduce external energy dependency, use renewable resources effectively, switch to nuclear energy, develop energy transport and transmission networks, evaluate newly discovered oil and gas reserves, and make investments abroad. It is a country sought after for global cooperation.

Although there are concerns about the realism and cost-effectiveness of some initiatives, Turkey's ability to balance energy security, economic growth and sustainability goals in a healthy way requires a critical evaluation of its success in this area.

Rare earth elements on stage

In the new global energy order, rare earth elements (REEs), along with critical minerals such as lithium, cobalt and nickel, have become as vital as fossil fuels. The processing of these minerals, supply chain security and related concerns will be at the center of our attention in the coming years.

Turkey’s discovery of significant rare earth element reserves in Eskişehir Beylikova has sparked great global interest. Although independent experts have not yet confirmed these reserves with official reports, Turkey is claimed to have the largest REE reserves after China.

However, the real challenge is how to extract and process these resources.

The global REE market is highly competitive, with China leading both in raw material extraction and processing into high-tech products, raising concerns worldwide.

For Turkey to be successful in this area, it will need not only investment but also technology, financing and expertise. Since Turkey currently lacks the necessary infrastructure, it may take years for it to become an influential player in the rare earths market.

Therefore, optimistic predictions that these discoveries will provide an immediate and significant economic contribution may be unrealistic.

How effective is natural gas storage?

Turkey is making major investments in natural gas storage projects to increase its energy security. The goal is to reach a storage capacity that will meet 25 percent of the country’s annual consumption.

This is an ambitious target, but it is questionable whether this capacity will be sufficient during peak periods due to increasing natural gas demand.

Moreover, since such infrastructure projects require long-term and significant investments, Turkey may not be fully protected from geopolitical and economic fluctuations.

Gabar oil and Black Sea gas

For a country that is dependent on foreign sources for 98 percent of its oil and 95 percent of its natural gas, every molecule is extremely valuable.

Therefore, the oil discoveries in Gabar and the gas discoveries in Thrace and the Black Sea should be seen as vital steps on the path to energy independence and in efforts to reduce the current account deficit.

The targeted daily oil production of 100,000 barrels from Gabar and the expected economic contributions from Black Sea gas may provide short-term relief to Turkey. However, given that daily oil consumption is estimated at one million barrels, the potential of these discoveries to fundamentally change energy balances is limited.

While discoveries such as Black Sea gas and Gabar oil may reduce Turkey’s energy imports to some extent, they do not have the power to eliminate the deep-rooted causes of energy dependency. While these resources contribute to energy security, a comprehensive strategy that includes investment in external gas resources, compatible with other fuels and external resources, is essential for an effective long-term energy transition.

Renewable and nuclear energy

Turkey’s efforts to achieve net zero carbon emissions by 2053 are significant. While investments in renewable energy are seen as steps in the right direction, rapidly scaling these investments will face logistical and cost challenges.

The goal of adding 5,000 megawatts of renewable energy capacity per year is ambitious. But achieving this goal will require effective planning, investment and coordination. Turkey’s energy mix is heavily dependent on fossil fuels; reducing this dependency rapidly is difficult.

Nuclear energy is an important component of Turkey’s energy strategy. However, the high costs of these projects, security concerns and public resistance could slow down nuclear energy investments. We haven’t even completed the first one yet, but there is talk of three more new plants.

Prioritizing small and medium-sized nuclear reactors over expensive “white elephant” projects could increase the contribution of these sources to energy supply security.

Ambitious, but how realistic is it?

Turkey's energy strategy aims to achieve energy independence, increase global competitiveness, eliminate energy poverty and promote sustainability, including reducing carbon emissions.

However, this strategy cannot be considered separately from Turkey's foreign policy and security strategies that aim to strengthen its regional and global position.

The timely and complete realization of these goals is a complex process fraught with technological, financial, infrastructural and logistical challenges, and is sometimes even negatively impacted by global restrictions.

Significant progress has been made in many sectors, from rare earth elements to oil and gas reserves, renewable energy and nuclear investments; however, it is unclear whether these developments will provide long-term solutions for Turkey's energy independence and security.

Sustainability is important

Therefore, it is extremely important for Turkey to continue to develop more realistic, long-term and sustainable strategies in its energy policy. Energy independence and security can be achieved not only through discoveries and new projects, but also through technological progress, international cooperation and prudent management of economic resources; in this process, it is essential for foreign policy and security strategies to create synergy with the private sector.

For Turkey, as a developing country with relatively few energy resources, the energy issue is not limited to supply and demand or clean and dirty energy; it is a very serious national security issue that requires the involvement of all stakeholders, and should be designed and implemented as such.