Mehmet Şimşek ve ekibi göreve geldiğinde değişik kesimlerden “başka çaremiz yok mutlaka destek olmalıyız” mesajları havada uçuşuyordu. Para politikasında “sıkılaşma” temel hareket noktasıydı. Faizler artırıldı. Şu an dünyada en yüksek politika faizine sahip ülkelerden birisiyiz. Bir taraftan parayı “pahalı” hale getirirken diğer taraftan ücretleri baskıladılar. Fakat aradan 16 ay geçmesine rağmen hala enflasyon “destek mesajları” yayımlayanların beklediği hızda düşmeyince şimdi sık sık “ama maliye politikası ile desteklenmeden olmaz” açıklamaları geliyor. Fakat bu açıklamaların detayı nedir, maliye politikasının desteği ile ne kastediyorlar diye baktığınızda bu talebin içinin doldurulmadığı görülüyor.

Onlar söylemese de biz ne demek istediklerini biliyoruz: kamu harcamalarını kısın, bütçe açığının milli gelire oranını düşürün. Böyle bakınca, bu da anlamlı gelebilir. Ama açıklamayı burada bırakırsanız, hangi kamu harcamalarının kısılacağını ve bütçe açığını azaltacak gelir(vergi) politikasının ne olacağı konusu iktidarın insafına bırakılmış oluyor. İktidar sahipleri de “piyasanın” bu beklentilerini kısmi olarak olsa da karşılayacak kamu “tasarruflarını” hayata geçiriyorlar!

∗∗∗

Ne mi yapıyorlar?

Mesela, taşımalı eğitim ile köylerden ilçe merkezlerine giden öğrencilerin servislerini kaldırıyorlar. Mesela, yirmi milyona yakın öğrencinin bulunduğu temel eğitim okullarına temizlik hizmeti vermiyorlar, bunun için istihdam sağlamıyorlar. Alın size kamu tasarrufu! Efendim? Ama çocukların sağlığı mı dediniz? Dert ettiğiniz şeye bakın. Ne yapsın iktidar, 60 bin den fazla okulda 700 binin üzerinde derslikte eğitim alan çocukların sağlıklı ortamlarda bulunması için 100 bin kişi mi işe alsın? Bunun bütçe açığına etkisini hiç düşündünüz mü? Öyle istemek kolay tabi. Sonra dönüp ama bütçe açığı çok yüksek diyorsunuz!

Tepkiler çoğalınca “5 okula 1 temizlik görevlisi” gibi bir formül bulmuşlar. Yeter yetmez o ayrı konu ama bütçeye maliyeti çok olmaz işte. Bunu istemiyor muydunuz?

∗∗∗

Bütçeye büyük yük getiren KÖİ gibi işlerden kaynaklanan harcamalara dokunmazlar elbette. Yanlış anlamayın, bu benim bir öngörüm değil. İktidar özenle bu konunun konuşulmasını istemiyor. Sorun bakalım 2024 yılı bütçesinde KÖİ sözleşmelerinden kaynaklanan yükümlülükler nedeniyle ne kadar ödeme yapacaklar. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’a, “KÖİ sözleşmelerini TL’ye çevirecek misiniz?” diye sormuşlar. Çok net bir yanıt vermiş Sayın Yılmaz: “Bahsettiğiniz türden bir çalışma şu an gündemimizde yok.”

Tabi, bütçe açığı sadece harcama kısılarak değil, aynı zamanda vergi geliri de artırılarak yapılır. Vergileri artırdılar mı? Evet. Peki, bu vergi yükünü kimin omuzlarına yüklediler? KDV, ÖTV artışıyla, adil olamayan dolaylı vergilerle size yıktılar. Bakmayın siz öyle “çok kazanandan çok vergi alacağız” demelerine. BU söylemi “vergiyi tabana yayacağız” diyerek tamamlıyorlar. Tabanda(en altta) kim var? Evet, bunu da bildiniz. Haksızlık da etmeyelim. Mehmet Şimşek KÖİ şirketlerinin kurumlar vergisi oranını yüzde 25’ten yüzde 30’a çıkardıklarını övünerek anlatıyor. Güzel, artırdınız da bu şekilde faaliyet gösteren 44 şirketin 37’sinin hiç matrah beyan etmediğini Bakanlık biliyor. “Matrahı olmayan” şirketin vergi oranını artırsanız ne olur artırmasanız ne olur?

∗∗∗

Sadece bu da değil. Mesela borsada para kazanlardan vergi alınmıyor? Neden? Yok, “küçük yatırımcıyı” korumak için vergi almaktan vazgeçmiyorlar. Küçük yatırımcının zaten borsada parası yok. Ağustos ayı sonu itibariyle borsada olan 5,7 milyon yatırımcıdan 3,8 milyon(yüzde 67) “yatırımcının” portföyü 10 bin liranın altında. Peki, para borsadaki para kimde? Borsanın yüzde 86,2’si 19 bin yatırımcının(borsadaki parası on milyon TL ve üzeri olan yatırımcılar) portföyünde. Belli bir miktara kadar olan borsa kazancı(mesela yıllık asgari ücret tutarı gibi) vergiden muaf tutulabilir. Küçük yatırımcıların tamamı böylece teşvik edilmiş olur. Vergiyi de borsanın büyüklerinden almış olursunuz. Peki, borsa kazancının vergilendirilmesi konusunda Cevdet Yılmaz ne diyor? “Gündemimizden düştü.” Amaçlarının “küçük yatırımcıyı” özendirmek olmadığı verilerden belli. Çok parası olandan vergi almak istemiyorlar.

Demem o ki, sadece oranlara takılıp kalmayın Kamu harcaması denildiği zaman bu harcamaların sosyal etkilerini ve toplumsal faydalarını öncelikli olarak dikkate alın. Kime, ne kadar ve nasıl bir fayda sağlıyor ona bakın. Benzer şekilde vergi gelirini artırın demekle yetinmeyin, zenginden daha fazla vergi alın demekten geri durmayın.

When Mehmet Şimşek and his team took office, messages from various segments were flying around saying “we have no other choice, we must definitely support”. The main starting point was “tightening” in monetary policy. Interest rates were increased. We are currently one of the countries with the highest policy interest rates in the world. While they made money “expensive” on the one hand, they suppressed wages on the other. However, since inflation has not decreased at the speed expected by those who published “support messages” even after 16 months, now there are frequent statements saying “but not without support with fiscal policy”. However, when you look at the details of these statements and what they mean by support with fiscal policy, it is seen that this demand is not fulfilled.

Even if they don’t say it, we know what they mean: reduce public spending, reduce the ratio of the budget deficit to national income. When you look at it this way, this may also make sense. But if you leave the explanation here, the issue of which public spending to cut and what the income (tax) policy will be to reduce the budget deficit is left to the mercy of the government. Those in power are implementing public “savings” that will partially meet these expectations of the “market”!

∗∗∗

What are they doing?

For example, they are removing the shuttles for students who go from villages to district centers with transportation. For example, they are not providing cleaning services to basic education schools where there are nearly twenty million students, and they are not providing employment for this. Here is public savings! Sir? But did you say children's health? Look at what you are worried about. What is the government supposed to do, hire 100 thousand people so that children who receive education in more than 60 thousand schools and more than 700 thousand classrooms can have healthy environments? Have you ever thought about the impact of this on the budget deficit? Of course, it is easy to ask for it that way. Then you turn around and say that the budget deficit is very high!

When the reactions increased, they came up with a formula like "1 janitor for every 5 schools". Whether it is enough or not is a separate topic, but it wouldn't cost the budget much. Didn't you want that?

∗∗∗

Of course, they will not touch the expenses arising from works such as PPP, which put a big burden on the budget. Don't get me wrong, this is not my prediction. The government does not want this issue to be discussed carefully. Ask how much they will pay in the 2024 budget due to the obligations arising from PPP contracts. They asked Vice President Cevdet Yılmaz, "Will you convert PPP contracts to TL?" Mr. Yılmaz gave a very clear answer: "The kind of work you mentioned is not on our agenda right now."

Of course, the budget deficit is not only made by reducing spending, but also by increasing tax revenue. Did they increase taxes? Yes. So, on whose shoulders did they place this tax burden? They dumped it on you with increases in VAT and SCT, and unfair indirect taxes. Don't pay attention to them saying "we will collect more taxes from those who earn more". They complete this statement by saying "we will spread the tax to the base". Who is at the base (at the bottom)? Yes, you knew that too. Let's not be unfair. Mehmet Şimşek boasts that they increased the corporate tax rate of PPP companies from 25 percent to 30 percent. Okay, you did increase it, but the Ministry knows that 37 of the 44 companies operating in this way do not declare a tax base at all. What difference does it make if you increase the tax rate of a company that "does not have a tax base" or not?

∗∗∗

And that’s not all. For example, aren’t those who make money on the stock exchange taxed? Why? No, they don’t give up on collecting taxes to protect “small investors”. Small investors don’t have money on the stock exchange anyway. As of the end of August, out of 5.7 million investors on the stock exchange, 3.8 million (67 percent) “investors” have portfolios below 10 thousand liras. So, who has the money on the stock exchange? 86.2 percent of the stock exchange is in the portfolios of 19 thousand investors (investors whose money on the stock exchange is 10 million TL and above). Stock exchange earnings up to a certain amount (such as the annual minimum wage) can be exempted from tax. All small investors are thus encouraged. You can also collect the tax from the big guys on the stock exchange. So, what does Cevdet Yılmaz say about taxing stock exchange earnings? “It’s off our agenda.” It’s clear from the data that their aim is not to encourage “small investors”. They don’t want to collect taxes from those who have a lot of money.

What I mean is, don't just get caught up in the rates. When it comes to public spending, first consider the social impacts and social benefits of these spending. Look at who it benefits, how much, and in what way. Similarly, don't just say increase tax revenue, don't hold back from saying collect more taxes from the rich.