Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ortodoks para politikasını doğru buluyorum ama onun en beğendiğim icraatı “rasyonel” kavramını siyaset dilimize sokması ve itibar kazandırmasıdır.

Artık sahası ve etkisi sınırlı da olsa, iktidar mensuplarının da itiraz edemeyeceği bir “rasyonel” kavramı var dilimizde.

Aslında “rasyonelllik”ten ideolojiye yöneliş 2011’den itibaren başlamıştı, adım adım… Ali Babacan’ın ve Mehmet Şimşek’in direnişleri olmuştu… Ama 2018’de CB sistemine geçildi, artık ne bir itiraz, ne bir direniş, tam gaz gidiş ve enflasyon okyanusuna batış…

‘DENGESİZ BÜYÜME’

Mehmet Şimşek geçenlerde yine çok önemli ve yine zihinlere yerleşmesi için çokça konuşmak gereken bir tespit daha yaptı:

“Geçen sene büyüme yüzde 5 civarıydı fakat bunun 8 puandan fazlası iç talep kaynaklıydı. Net ihracatın katkısı da -3 puanın üzerindeydi. Dengesiz büyümeydi ve enflasyonu, cari açığı doğuruyordu.” (19 Eylül)

AK Parti hep “büyüme” ile övünür ya… Hatta Nurettin Nebati dürüstçe adını da koymuştu, “enflasyonlu büyüme” diye… Yani enflasyonsuz büyüme sağlayacak “rasyonel” bir iktisadi program geliştirmek yerine, önümüzdeki seçimlere kazanmak için enflasyon pahasına büyüme!

Mehmet Şimşek’in söylediği “dengesiz büyüme” kavramı iktisat dünyasında çok iyi bilinen ama bizde yaygın bilinmediği için oy getiren bir kavramdır.

Öğreniyoruz artık, “dengesiz büyüme” diye çok lezzetli bir zehir vardır, içeni yatağa düşürür, dünya yürürken sen yerinde debelenip durursun, nitekim 12 yıldır kişi başı gelirimiz 12 bin dolar civarında debelenip duruyoruz.

ON YIL SÜREYLE

Şimşek’in konuşması 2023-2024 yıllarını kapsadığı için “geçen yılkı büyüme dengesizdi” diyor. Halbuki kabaca on yıldır “dengesiz büyüme” halindeyiz.

Bu iktidarın kanunlaştırdığı 11. Kalkınma Planı’nda, 2014-2018 döneminde ortalama yüzde 4.9 olan büyümede, “tüketimin katkısı 3 puan olurken sabit sermaye yatırımları 1.3 puan, ihracatın ise 1 puan katkıda kaldığı” yazılıydı. (Paragraf, 131)

Demek ki 2014’ten beri tüketimi körükleyerek büyüdük. Bütçe açıkları, Merkez Bankası kaynakları, dış açık ve borçla…

Hatta son dönemde ihracatın katkısı eksi 3’e düşmüş, tüketim payı artmış dengesizlik büsbütün ağırlaşmış.

İşte o politikaların faturasını ödüyoruz.

Bu, önemli dersler çıkarılması gereken çok ağır bir tecrübedir! Dile kolay, on yıl süreyle…

Yaşadıklarımızdan dersler çıkarıp bilgiler edineceksek iki soruyu sormamız lazım:

Bir, AK Parti’de niye hiç genel görüşme açılmadı? Niye hiç ekonomi müzakere edilmedi?...

İkincisi, modern devlette böyle sürekli yanlış yapılmasını frenleyecek kurumlar yok muydu?

DENETİM VE DENGE?

Bu bakımından, dünya görüşleri çok farklı olmakla birlikte, Ak Parti’deki lider kültü, zihniyet hiyerarşisi ve siyasi davranış modelleri ile 1925-1946 dönemindeki CHP arasında önemli benzerlik vardır. Her politika müzakeresiz alkışlarla kabul ediliyor.

Atatürk’ün 1935 Kurultayında “parti devleti” alkışlarla kabul edilmişti, İnönü’nün 1939 kurultayında yine alkışlarla kaldırıldı.

Ak Partililer “faiz sebeptir”i de “faiz yüzde 50” politikasını da coşkuyla destekliyor,

Kamu kurumlarına gelince… Modern devlette “denetim ve denge” kurumları vardır. Parlamentolar ciddi denetim kurumlarıdır.

Merkez Bankası bağımsızdır, para basarak, emirle faiz indirerek “dengesiz büyüme”yi desteklemez, aksine direnerek frenler. Ama bizde bağımsızlığı mı kaldı?

Modern devlette, bütçe açıklarını önlemek için “Mali Kural” kanunları vardır. Bu kanun bizde 2010 yılında Meclis’e geldi fakat Erdoğan’ın talimatıyla geri çekildi. Liste uzatılabilir.

Netice: Çağımızda siyaset hamasete, kültlere değil… Uzun zaman içinde sınanmış, teorisi yapılmış ana akım fikirlere dayanmalı. Gelişmiş toplumlarda genelde böyle oluyor.

Biz ise hamaset ve husumeti fikir sanıyoruz. Bu yüzden siyaset şahsi prestij ve güç kavgası olmaktan öteye geçemiyor. Bedelini böyle ödüyoruz.

Bir düşünelim, son on yılda Bulgaristan, Romanya, Malezya niye bizi geçti? Niye bir Endonezya performansı gösteremedik? Teknoloji ihracatında niye Vietnam’ın gerisindeyiz?

Ve niye hukukta ve değerlerde BRICS’in seviyesine inmeyi içimize sindiriyoruz?!

I find the orthodox monetary policy of Treasury and Finance Minister Mehmet Şimşek correct, but his most admired action is to introduce the concept of "rational" into our political language and give it credibility.

We now have a concept of “rational” in our language that even those in power cannot object to, even if its scope and influence are limited.

In fact, the shift from “rationality” to ideology had started in 2011, step by step… Ali Babacan and Mehmet Şimşek had resisted… But in 2018, the transition to the CB system was made, and there was no objection, no resistance, just full speed ahead and sinking into the ocean of inflation…

'UNBALANCED GROWTH'

Mehmet Şimşek recently made another very important observation that needs to be talked about a lot to be established in people's minds:

“Last year, growth was around 5 percent, but more than 8 points of this was due to domestic demand. The contribution of net exports was also over -3 points. It was unbalanced growth and it caused inflation and a current account deficit.” (September 19)

The AK Party always boasts about “growth” … In fact, Nurettin Nebati even honestly named it “growth with inflation” … In other words, instead of developing a “rational” economic program that will provide growth without inflation, growth at the expense of inflation in order to win the upcoming elections!

The concept of “unbalanced growth” that Mehmet Şimşek introduced is a concept that is well known in the world of economics, but is not widely known in our country, so it is a concept that brings votes.

We are learning now, there is a delicious poison called “unbalanced growth” , it makes you sleepy when you drink it, you struggle in place while the world moves on, in fact, we have been struggling with our per capita income around 12 thousand dollars for 12 years.

FOR A PERIOD OF TEN YEARS

Since Şimşek's speech covers the years 2023-2024, he says "last year's growth was unbalanced ." However, we have been in a state of "unbalanced growth" for roughly ten years .

In the 11th Development Plan enacted by this government, it was stated that “consumption contributed 3 points to the average growth of 4.9 percent in the 2014-2018 period, while fixed capital investments contributed 1.3 points and exports contributed 1 point .” (Paragraph, 131)

So, we have grown by fueling consumption since 2014. Budget deficits, Central Bank resources, external deficits and debt…

In fact, the contribution of exports has recently fallen to minus 3, the consumption share has increased and the imbalance has become even worse.

We are paying the price for those policies.

This is a very difficult experience from which important lessons must be learned! Easily said, for ten years…

If we are to learn lessons and gain knowledge from our experiences, we need to ask two questions:

First, why was there no general discussion in the AK Party? Why was the economy never discussed?...

Second, were there no institutions in the modern state that would restrain such constant wrongdoing?

CHECK AND BALANCE?

In this respect, although their worldviews are very different, there are significant similarities between the cult of leadership, the hierarchy of mentality and political behavior models in the AK Party and the CHP in the 1925-1946 period. Every policy is accepted with applause without negotiation.

At Atatürk's 1935 Congress, the "party state" was accepted with applause, and at İnönü's 1939 Congress, it was abolished, again with applause.

The AKP members enthusiastically support both the “interest is the reason” and the “interest is 50 percent” policy,

As for public institutions… In the modern state, there are “checks and balances” institutions. Parliaments are serious control institutions.

The Central Bank is independent, it does not support "unbalanced growth" by printing money or cutting interest rates by fiat , on the contrary, it resists and slows it down. But is it still independent in our country?

In modern states, there are "Fiscal Rule" laws to prevent budget deficits . This law came to our Parliament in 2010 but was withdrawn on Erdoğan's instructions. The list can be extended.

Conclusion: In our age, politics should not be based on fanaticism or cults, but on mainstream ideas that have been tested and theorized over a long period of time. This is generally the case in developed societies.

We, on the other hand, mistake heroism and hostility for ideas. That is why politics cannot go beyond being a personal prestige and power struggle. This is how we pay the price.

Let's think about it, why did Bulgaria, Romania and Malaysia surpass us in the last decade? Why couldn't we show Indonesia's performance? Why are we behind Vietnam in technology exports?

And why do we allow ourselves to sink to the level of BRICS in law and values?!