Bangladeş’te sokak hareketlenmesi sonucuna ulaştı: Bangladeş’i iki dönemde (1996-2001 ve 2009-2024) toplam 20 yıl yöneten kadın başbakan Şeyh Hasina protestolar üzerine ülkeden kaçtı.

Şeyh Hasina’nın koltuğunu terk etmek zorunda kaldığı gün, Bangladeş’in bağımsızlık sonrası dönemine damgasını vuran ikinci kadın politikacı, 1991-1996 ve 2001-2006 tarihleri arasının başbakanı Halide Ziya, cezaevinden tahliye edildi.

Biri, -Şeyh Hasina- ülkenin ilk cumhurbaşkanı (1971-1975) olan Mucibur Rahman’ın kızı, diğeri -Halide Ziya- ise 1977-1981 arası dönemin cumhurbaşkanı olan Ziyaur Rahman’ın eşi…

Siyasette birbirine rakip iki kadın… Biri iktidara gelince diğeri cezaevinin yolunu tutuyor ya da kaçıyor…

Daha kötüsü de var.

Yaklaşık yarım yüzyıl önce, 15 Ağustos 1975 tarihinde, Hasina’nın babası, annesi ve erkek kardeşleri bir gece yarısı baskına uğrayıp öldürülmüşlerdi. Eşi ve çocuklarıyla Almanya’daydı Hasina ve sonraki altı yılı, mülteci olarak Hindistan’da geçirmişti.

Kadınlar neyi paylaşamıyorlar dersiniz?

Bangladeş 170 milyon nüfusuyla dünyanın sekizinci en kalabalık ülkesi.

Hindistan’ın kuzeyinde yaşayan Müslüman halk kendilerine ait bir devlet kurma idealini Pakistan adıyla gerçekleştirdiklerinde (1947) Bangladeş Doğu Pakistan adıyla onun bir parçasıydı.

Pakistan’ın Bengal nüfusunun kendilerine ait devlet arayışı kanlı bir bağımsızlık savaşına dönüştü (1971). Bir yıl sonra Bangladeş devleti kuruldu.

Yakın tarihle ilgili bu bilgileri neden veriyorum?

İngiltere’de, birkaç kentte, azınlıkları yıldırma amaçlı ırkçı protesto gösterilerini medyamız iyi takip ediyor; çok daha önce başlamış Bangladeş’teki hareketlenme ise, sonuç da aldığı halde, dikkat çekmiyor.

Şeyh Hasina’nın istifasıyla yatışan sokak hareketleri haftalardır sürüyordu Bangladeş’te. Hasina iktidar gücünü protestocuları vazgeçirmek için en aşırı biçimde kullandığından, çoğu öğrenci 300’den fazla insan olaylarda hayatını kaybetti.

Cumhurbaşkanı olan babasını ve bütün ailesini gece yarısı konutu basan militanlar eliyle kaybeden Hasina, Dakka Üniversitesi’nde okurken, sonradan hasmı olacak Halide Ziya ile birlikte, öğrenci hareketlerinin lideri konumundaydılar ve bu ikili, sokağı hareketlendirerek, 1982’de bir askeri darbeyle ülkenin başına geçmiş Gen. Hüseyin İrşad’ı istifaya zorlamışlardı (1990).

Öğrenci iken bir diktatörü yerinden eden sokak hareketlerinin liderliğini yapmış Hasina’nın kendisi, kadere bakın, otoriterliğe kaydığı için protesto eden öğrenciler eliyle iktidarını kaybetti.

Erşad sonrası yapılan seçimde partisi en çok oyu alan Halide Ziya başbakan olmuştu. Bir sonraki seçimde durum değişti: Partisi sandıktan başarıyla çıkan Hasina başbakanlığı üstlendi. 2009 sonrası ise, tam beş seçimde, Hasina partisini iktidarda tutabildi.

Muhalefete düşen Halide Ziya yolsuzluk iddiasıyla yargılandı ve 17 yıl hapis cezası aldı.

Yolsuzluk ve rüşvet Bangladeş’te yaygın. Zaten öğrencileri hareketlendiren bir sebep de bu. Uluslararası Şeffaflık kurumuna göre, Bangladeş 180 ülke arasında yolsuzlukta 146. sırada yer alıyor. 2004 yılında yolsuzluğu araştırma komisyonu kurulunca, çok sayıda siyasi, bürokrat ve iş insanı rüşvet yüzünden cezaevini boyladı.

Sokakların hareketlenmesinin bir başka sebebi de ekonomi.

Ekonomisi aslında bölge ülkelerinin ilerisinde. Son 15 yıl içerisinde ortalama yüzde 6-7 büyüdü Bangladeş ekonomisi, 2020 yılında fert başına gelirde Hindistan’ı da geçti.

Peki sorun ne?

Artan gelirden 170 milyonluk nüfus içerisinde ancak belli bir kesim yararlanıyor. Zengin daha zengin oluyor, fakir ise daha fakirleşiyor. Genç nüfus iş bulamıyor. Memuriyet sınavlarında iltimas yaygın.

Hasina iktidarını sürdürebilmek için sert tedbirlere başvuruyordu.

Medya üzerinde baskı var, kaçırılıp kaybettirilenlerden olmazlarsa cezaevleri gazetecilerin ikinci adresi haline geldi ve vaktiyle ailesini öldüren türden yargısız infazlar onun döneminde de sürüyordu.

İngiltere’deki protesto olaylarının iç-savaşa yol açacağını söylemiş Elon Musk. Bangladeş’te sokaklar iç-savaşsız sonuç alabildi.

Geçici başbakanlık için Nobel ödüllü Muhammed Yunus düşünülüyor.

Hasina’nın yargısı 83 yaşındaki fakir-fukara dostu Yunus’u da hapse atmanın peşindeydi.

Street mobilization in Bangladesh reached its conclusion: Sheikh Hasina, the female prime minister who ruled Bangladesh for a total of 20 years in two periods (1996-2001 and 2009-2024) , fled the country following the protests.

On the day Sheikh Hasina had to leave her seat, the second female politician who left her mark on Bangladesh's post-independence period, Khaleda Zia, the prime minister between 1991-1996 and 2001-2006 , was released from prison.

One of them - Sheikh Hasina - is the daughter of Mujibur Rahman , the country's first president (1971-1975) , and the other - Halide Ziya - is the wife of Ziaur Rahman, the president of the period between 1977-1981 ...

Two women are rivals in politics... When one comes to power, the other goes to prison or runs away...

There is worse.

Nearly half a century ago, on August 15, 1975, Hasina 's father, mother and brothers were raided and killed in the middle of the night. Hasina was in Germany with her husband and children and spent the next six years in India as a refugee.

What do you think women cannot share?

Bangladesh is the eighth most populous country in the world with a population of 170 million.

When the Muslim people living in the north of India realized their ideal of establishing a state of their own under the name of Pakistan (1947), Bangladesh was a part of it under the name of East Pakistan.

The search for a state of their own by Pakistan's Bengali population turned into a bloody war of independence (1971). A year later, the state of Bangladesh was established.

Why am I giving this information about recent history?

Our media follows well the racist protests aimed at intimidating minorities in several cities in England; The movement in Bangladesh, which started much earlier, does not attract attention, even though it has yielded results. Street movements, which calmed down with the resignation of

Sheikh Hasina, had been going on for weeks in Bangladesh. More than 300 people, mostly students, died in the incidents as Hasina used her power in the most extreme way to dissuade protesters.

While Hasina, who lost her father, who was the president, and her entire family to the militants who raided the house in the middle of the night , was studying at Dhaka University , she was the leader of the student movements together with Halide Ziya , who would later become her enemy, and these two mobilized the street and took over the country with a military coup in 1982 . . They forced Hüseyin İrshad to resign (1990).

Hasina herself, who as a student led the street movements that ousted a dictator, lost power at the hands of protesting students because, as fate would have it, she was shifting towards authoritarianism.

Halide Ziya, whose party received the most votes in the election held after Erşad, became the prime minister. The situation changed in the next election: Hasina, whose party won the polls successfully , assumed the prime ministership. After 2009, Hasina was able to keep her party in power in five elections.

Halide Ziya, who fell into opposition, was tried for corruption and sentenced to 17 years in prison.

Corruption and bribery are common in Bangladesh. This is one of the reasons that motivates students. According to Transparency International , Bangladesh ranks 146th in corruption out of 180 countries. When the corruption investigation commission was established in 2004, many politicians, bureaucrats and business people went to prison because of bribery.

Another reason for the liveliness of the streets is the economy.

Its economy is actually ahead of the countries in the region. Bangladesh's economy, which has grown at an average of 6-7 percent in the last 15 years, surpassed India in per capita income in 2020.

So what's the problem?

Only a certain segment of the population of 170 million benefits from the increased income. The rich are getting richer, the poor are getting poorer. The young population cannot find work. Favoritism is common in civil service exams.

Hasina was resorting to harsh measures to maintain her power.

There is pressure on the media, prisons have become the second address for journalists, unless they are among those kidnapped and disappeared, and extrajudicial killings, such as those that once killed his family, were continuing during his time.

Elon Musk said that the protests in England will lead to civil war . In Bangladesh, the streets were able to achieve results without civil war.

Nobel laureate Muhammed Yunus is being considered for the interim prime minister.

Hasina 's judiciary was also seeking to imprison her 83-year-old poor friend Yunus.