İktidarın uyguladığı ekonomik programın temel önceliği, bütün detaylı açıklamaları sadeleştirip günlük dille özetlemek istesek en basit tabirle kasa defterini tutturmak.

Oy için har vurup harman savuran iktidar seçimden önce sadece kasasında olanı değil olmayanı yani gelecekte tahsil edeceği gelirleri de ipotek vererek harcadığı için Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bu açığı kapatma derdinde.

Ancak iktidarın kötü ekonomik performansı sadece devlet bütçesini tarumar etmedi. Ülkeyi uzun vadede ayakta tutması gereken, krizden çıkılabilirse sürdürülebilir büyümeyi sağlayacak olan, yeni yatırımları mümkün kılacak nüfus dengeleri alt üst oldu.

İşin kötüsü bozulan nüfus dengelerinin önemli kısmının kısa vadede düzelmesi de mümkün değil. Bunun en temel örneklerinden biri EYT ile daha da şişirilen emekli sayısı. Bozulan çalışan-emekli oranı 1,5’e gerilemiş durumda. Avrupa’da da benzer oranlarda olan ülkeler var ama orada gelişmişlik seviyesi ve kişi başına düşen gelir Türkiye’nin çok ama çok ötesinde.

EYT’nin de katkısı ile SGK verilerine göre son dört yılda emekli sayısı 3 milyona yakın arttı. 16 milyona dayanan emeklilere 25 milyon çalışan bakmak zorunda. Üstelik özel sektörde çalışanların yarısı asgari ücret ile çalışıyor. Böyle bir işgücünden alınacak vergilerle hem gerekli kamu hizmetleri sağlanacak hem de de emeklilere bakılacak. Nereden baksanız sakat bir denge.

Genç nüfusu hızla artan bir ülkede bu dehşet dengesini bir parça belki sürdürebilirsiniz. Biz ise küresel ekonomik sistemden aldığı pay 1980’de 0,86 iken 2020’de yine 0,85 olan yani genç ve dinamik nüfusa sahip iken göreceli olarak büyümemiş bir ülke olarak şimdiden genç nüfus penceresini kaçırmış durumdayız. Bundan sonra yaşlı nüfus hızlı şekilde artacak ve arkadan nüfusu sabit tutacak oranda bile genç nesil gelmeyecek.

TÜİK’in verilerine göre 2023’te doğurganlık hızı 1,53’e düştü. Yani nüfusun artmasını bırakın sabit kalması için gerekli 2,11’in çok gerisinde. Üstelik 2002’den 2017’ye kadar 2,1 oranında hemen hemen yatay bir seyir izleyen bu oran son altı yılda çok sert bir şekilde geriliyor.

Bunun ülke için ne kadar büyük bir milli güvenlik riski olduğunu anlatmak için sayfalar dolusu madde yazılabilir.

En hafifinden eğer dramatik bir değişiklik olmazsa ki büyük ihtimalle bu oran düşmeye devam edecek, on yıl sonra önce ilköğretimde sınıflarda kapasite fazlası ortaya çıkacak. Sonrasında ülkeyi savunacak asker bulmak bile zor hale gelecek.

TÜİK bu fotoğrafı daha da karamsar hale getiren bir veri daha yayınladı. Buna göre 2023’de Türkiye’den yurtdışına gidenlerin sayısı geçen yıl önceki yıla göre yüzde 53 artarak 714 bin 579 oldu. Ürkütücü bir rakam. 2020 yılında Türkiye’den ayrılanların sayısı 420 bindi.

Daha da kötüsü gidenler öncelikle eğitimli olmak üzere genç nüfus. Türkiye’den göç edenlerin en yüksek olduğu yaş grubu yüzde 15 ile 25-29 yaştakiler. Bu kesimi takip edenler de %13 ile 30-34 yaş arası ve yüzde 12,5 ile 20-24 yaş aralığında olanlar.

Bu rakamlar arasında büyük oranda yabancı ülke vatandaşları var ama detaylı baktığınızda Türk vatandaşlarının da net göç verdiğini görmek mümkün. TÜİK verilerine göre göç edenler arasında gelenleri çıkardığınızda ülkesinden ayrılan net rakam 200 bini buluyor.

Vatandaş ya da değil üretme, çalışma çağında olan nüfus Türkiye’den ayrılıyor.

Peki kalanların durumu ne? Son üniversite sınavına giren üç milyon kişinin sonuçları bu sorunun cevabına dair çok parlak verilen sunmuyor. TYT’de 40 matematik sorusunda ortalama doğru cevap sayısı 8. 20 fen sorusunda 3,5 doğru cevap ortalaması var.

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, tam istediği gibi olmasa da kasa defterini tutturabilir. Yani gelirleri ve giderleri bir yerde buluşturmasa da yaklaştırabilir.

Böyle olsa bile parmak şıklatmakla değişmeyecek kadar derin ve geri dönmesi zor problemler arasında gelecek Türkiye için parlak görünmüyor. Bir haftadır bütün ülkenin, neye yeteceği belli olmayan 2 bin 500 liralık emekli maaşını tartışması bile bugüne ve geleceğe dair vizyon ölçeğimizin nereye geldiğini gösteriyor.

Bir hafta sonu yazısı için fazla karamsar olmakla birlikte eğitim düzelmedikçe, kalifiye nüfus artmadıkça parlak bir hayaller kurmak zor. Bu fotoğrafın değişmesi ise görünür gelecekte imkansıza yakın. Biz yine de umut edelim. 

The main priority of the economic program implemented by the government is to simplify all the detailed explanations and summarize them in daily language, in the simplest terms, to keep the cash book.

Treasury and Finance Minister Mehmet Şimşek is trying to close this gap, as the government, which is squandering money for votes, spent not only what it had in its coffers but also what it did not have, that is, the revenues it will collect in the future, by giving mortgages before the election.

However, the government's poor economic performance did not only ruin the state budget. The population balances that should keep the country afloat in the long term, that would ensure sustainable growth if the crisis can be overcome, and that would enable new investments have been disrupted.

The worst part is that it is not possible to recover a significant part of the disrupted population balances in the short term. One of the most basic examples of this is the number of retirees, which is further inflated by EYT. The deteriorated employee-retiree ratio has decreased to 1.5. There are countries in Europe with similar rates, but the development level and per capita income there are far, far beyond Turkey.

With the contribution of EYT, the number of retirees has increased by nearly 3 million in the last four years, according to SSI data. 25 million employees have to look after 16 million retirees. Moreover, half of those working in the private sector work for minimum wage. With the taxes collected from such a workforce, necessary public services will be provided and retirees will be taken care of. It's a flawed balance no matter how you look at it.

Maybe you can maintain this balance of horror to some extent in a country whose young population is rapidly increasing. As a country whose share in the global economic system was 0.86 in 1980 and 0.85 in 2020, which means that it has a young and dynamic population but has not grown relatively, we have already missed the young population window. From now on, the elderly population will increase rapidly and the young generation will not follow even at a rate that will keep the population constant.

According to TÜİK data, the fertility rate decreased to 1.53 in 2023. In other words, it is far behind the 2.11 required for the population to remain stable, let alone increase. Moreover, this rate, which followed an almost flat course of 2.1 from 2002 to 2017, has been declining very sharply in the last six years.

Pages can be written to explain how big a national security risk this is for the country.

At least, if there is no dramatic change, which is most likely this rate will continue to decrease, overcapacity will emerge in primary education classrooms after ten years. Afterwards, it will even become difficult to find soldiers to defend the country.

TÜİK published another data that makes this picture even more pessimistic. Accordingly, the number of people going abroad from Turkey in 2023 increased by 53 percent compared to the previous year, reaching 714 thousand 579. It's a frightening number. The number of people leaving Turkey in 2020 was 420 thousand.

What's worse is the young population, primarily the educated. The highest age group for those migrating from Turkey is those aged 25-29, with 15 percent. Those who follow this segment are those between the ages of 30-34 with 13% and those between the ages of 20-24 with 12.5 percent.

Among these figures, there are largely foreign nationals, but when you look in detail, it is possible to see that Turkish citizens also provide net migration. According to TUIK data, when you exclude the immigrants, the net number leaving their country reaches 200 thousand.

The population of productive and working age, whether citizens or not, is leaving Turkey.

So what about the rest? The results of the three million people who took the last university exam do not provide a very clear answer to this question. In TYT, the average number of correct answers for 40 mathematics questions is 8. There is an average of 3.5 correct answers for 20 science questions.

Minister of Finance Mehmet Şimşek can keep the cash book, even if it is not exactly what he wants. In other words, it can bring income and expenses closer, even if it does not bring them together.

Even so, the future does not look bright for Turkey, with problems that are so deep that they cannot be changed with a snap of the fingers and are difficult to reverse. Even the fact that the whole country has been discussing the 2,500 lira pension for a week, which is not clear what it will be enough for, shows where our vision scale for today and the future has reached.

Although it is too pessimistic for a weekend article, it is difficult to have bright dreams unless education improves and the qualified population increases. Changing this photo is almost impossible in the foreseeable future. Let's still hope.