İktisadi gelişme tarihimizin niye yarı-başarılı veya yarı-başarısız olduğunu iyi düşünmemiz, araştırmalara, verilere dayalı görüşler geliştirmemiz lazım. Bundan sonra o yanlışlara kapılmadan istikrarlı bir gelişme çizgisi izleyebilmek için.

Hiç aklımızdan çıkmamalı; yüz yılda Japonya, elli yılda Güney Kore olamadık.

Uzaklara gitmeyelim, gerekli olduğu halde burada felsefi tartışmalara da girmeyelim. Yakın geçmişe bakalım; 1990’lı yıllar Türkiye’nin kayıp yıllarıdır; koalisyonlar yüzünden. Bu gerçek CB sistemini savunanların hoşuna gidecektir.

Ama bir gerçek daha var. Türkiye’nin kabaca son on yılı da kayıp yıllardır. Bu gerçek de muhaliflerin hoşuna gidecektir.

Halbuki tüm gerçeği topluca görmemiz lazım.

YERİNDE SAYMAK

Şu cümle gerçeğin ifadesidir, bir sanayicinin sözleridir:

“2013’te kişi başı milli gelir 12,582 dolardı. Sonra geriledi. Son 10 yılda fakirleştik. 2023 sonunda yeniden 13,000 dolar seviyesine geldik.”

On yılda ancak 400 dolarlık bir büyüme!.. Yılda 40 dolarcık… Bu da kesinlikle “kayıp yıllar” tablosudur.

Yukarıya aldığım cümle, TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan’a aittir.

Bu sütunda ben de birkaç defa yazmıştım.

Düşünelim ki, 2003-2013 arasında Türkiye’de fert başına milli gelir kabaca yılda 1000 dolar attı, 3 bin dolardan 12.582 dolara çıktık. Böyle devam etseydik 2023 yılında 23-24 bin dolara çıkardık. İktidarın 2011 seçim bildirisinde açıkladığı “Cumhuriyet’in 100. Yılında 25 bin dolar” hedefi mümkündü.

Ama 2014’te “faiz sebeptir” diye başlayan politikalar, özellikle CB sisteminde kurumların siyasi iktidar altında ezilmesi bize on yıl kaybettirdi: Kişi başı gelirimiz kabaca on yıl öncesinin seviyesinde! Türkiye yerinde saymış!

BÜYÜME – KRİZ SARMALI

Türkiye ekonomisi “istikrarlı büyüme” manzarası göstermiyor. Yüzyıllık tarihimizde yirmi yıllık bir istikrarlı büyüme dönemi yoktur. Büyüme dönemlerini kriz ve küçülme dönemleri izliyor, bu yüzden bir “Uzak Doğu performansı” gösteremiyoruz.

Yakın tarihimizde bugünler için derslerle dolu iki büyük kriz vardır: 1994 krizi ve 2000-2001 krizi… Politika hatalarının yanında Merkez Bankası’nın bağımsız olmaması, kurumların zayıflığı gibi faktörler bu krizlerin önemli sebepleridir.

Koalisyonlarda parti çıkarları hem rasyonel politikaları hem kurumların güçlenmesini engelledi. Merhum Kemal Derviş’in Meclis’teki şu eleştirisi, bizdeki “koalisyon”un devlet kurumlarını paylaşmak anlamına geldiğini gösterir:

“Her kamu bankası bir koalisyon partisine bağlanmış…” (24 Nisan 2001)

Koalisyonlarla olmuyor diyerek CB sistemine geçtik. Ama bu sistemde de her kamu bankası, her kamu kurumu, hatta yargı “tek partiye bağlanmış” oldu. Merkez Bankası’nın bağımsızlığı 703 Sayılı KHK ile resmen kaldırıldı.

Dünyada üç yılda dört Merkez Bankası başkanı değiştiren ülke yok, bizden başka. Böylece iktidarın popülist politikalarını frenleyecek kurum kalmadı, sonuç ortada.

MODERN DEVLET

Artık, lider ve parti bağımlılıklarının dışında, siyasete kurumlar ve kurallar açısından bakmak gerektiği açık. İktidarda kim olursa olsun hukuki ve kurumsal kuralları aşarak kamu kurumlarını “bizden” hale getirmek sadece toplumda kutuplaşmalara yol açmakla kalmıyor, iktisadi gelişmemizi de krizlerle kesintili hale getiriyor.

Modern devlet hem etkin bir kamuoyu denetimi altındadır hem yetkiler tek elde toplanmayıp kuvvetler ayrılığı ile ana kurumlara ayrılmıştır.

Hayek’in şu sözleri modern devlette “yetki” kavramının özetidir:

“İktidarın etkili bir şekilde sınırlandırılması toplum düzeninin en önemli meselesidir… Demokrasi, diğer hükümet şekillerinden daha sıkı kısıtlamalara muhtaçtır. Zira çoğunluğu oluşturan küçük baskı gruplarından gelecek fiili baskıya daha fazla maruzdur…” (Hukuk Yasama ve Özgürlük, İş Bankası Yay. s. 594)

Piyasa ekonomisinin de gereği budur.

Bu sebepledir ki, modern devlette para politikası iktidar partisinin değil, bağımsız Merkez Bankası’nın yetkisindedir. Piyasalarda denetimi iktidar partisi değil, bağımsız düzenleme ve demetleme kurumları yapar.

Yargı mutlak bağımsızdır…,

Esaslı reformlarla bu kurumsal yapıları hayata geçirmedikçe, ekonomi inişli-çıkışlı çıkışla yoluna devam edecek. Şimşek de bu “yapısal” konuları ağzına almıyor maalesef.

We need to think carefully about why our economic development history has been semi-successful or semi-failure, and develop opinions based on research and data. In order to follow a stable line of development from now on without falling into those mistakes.

We should never forget this; We could not become Japan in a hundred years or South Korea in fifty years.

Let's not go too far, let's not get into philosophical discussions here even though it is necessary. Let's look at the recent past; The 1990s are Turkey's lost years; because of coalitions. This fact will please those who defend the CB system.

But there is another truth. Roughly the last ten years of Turkey have been lost years. This fact will please the opponents.

However, we need to see the whole truth collectively.

COUNTING IN PLACE

The following sentence is an expression of reality, the words of an industrialist:

“ In 2013, national income per capita was 12,582 dollars. Then he retreated. We have become poorer in the last 10 years. We reached the level of $ 13,000 again at the end of 2023. ”

A growth of only 400 dollars in ten years!.. 40 dollars a year… This is definitely a picture of "lost years".

The sentence I quoted above belongs to TÜSİAD Chairman of the Board of Directors Orhan Turan.

I have written about it several times in this column.

Let's imagine that between 2003 and 2013, the national income per capita in Turkey increased by roughly 1000 dollars a year, and we went from 3 thousand dollars to 12,582 dollars. If we continued like this, we would increase it to 23-24 thousand dollars in 2023. The target of " 25 thousand dollars in the 100th Anniversary of the Republic " announced by the government in the 2011 election declaration was possible.

But the policies that started in 2014 with the slogan " interest is the reason " and the crushing of institutions under the political power, especially in the CB system, cost us ten years: Our per capita income is roughly at the same level as ten years ago! Türkiye has stagnated!

GROWTH – CRISIS SPIRAL

The Turkish economy does not show a " stable growth " outlook. There is no twenty-year period of steady growth in our century-long history. Periods of growth are followed by periods of crisis and contraction, which is why we cannot show a " Far East performance ".

There are two major crises in our recent history that are full of lessons for today: the 1994 crisis and the 2000-2001 crisis. In addition to policy mistakes, factors such as the lack of independence of the Central Bank and the weakness of institutions are important reasons for these crises.

In coalitions, party interests prevented both rational policies and the strengthening of institutions. The following criticism of the late Kemal Derviş in the Parliament shows that our " coalition " means sharing state institutions:

“Every public bank is affiliated with a coalition party…” (April 24, 2001)

We switched to the CB system, saying it is not possible with coalitions. But in this system, every public bank, every public institution, even the judiciary was " tied to a single party ". The independence of the Central Bank was officially abolished with Decree Law No. 703.

There is no country in the world that has changed four Central Bank presidents in three years, other than us. Thus, there is no institution left to curb the populist policies of the government, and the result is obvious.

MODERN STATE

It is now clear that we need to look at politics in terms of institutions and rules, apart from leader and party dependencies. Regardless of who is in power, overcoming legal and institutional rules and making public institutions " one of us " not only causes polarization in society, but also makes our economic development interrupted by crises.

The modern state is under effective public control, and the powers are not concentrated in one hand but are divided into main institutions with the separation of powers.

Hayek's following words summarize the concept of "authority" in the modern state:

“The effective limitation of power is the most important issue of social order… Democracy needs stricter restrictions than other forms of government. Because it is more exposed to actual pressure from the small pressure groups that make up the majority..." (Law, Legislation and Freedom, İş Bankası Publication, p. 594)

This is what the market economy requires.

For this reason, in the modern state, monetary policy is under the authority of the independent Central Bank, not the ruling party. Controlling the markets is not done by the ruling party, but by independent regulatory and bundling institutions.

The judiciary is absolutely independent…,

Unless these institutional structures are implemented with fundamental reforms, the economy will continue on its way with ups and downs. Unfortunately , Şimşek does not mention these " structural " issues.