Siyasett – Siyaset Yazıları

Rüşvet tescilliyken Gri Liste'den çıkmak

Çiğdem Toker
T24
28 Haziran 2024 Cuma

Türkiye'nin "gri liste"den çıkmasını sağlayacak koşulların sonuncusu olan kripto varlıklara dair kanun, TBMM'de kabul edildi.

Kabul edilir edilmez de Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Singapur'a uçtu. Çünkü Singapur'da, kara para ile mücadele eden FATF, yani OECD Mali Eylem Görev Gücü'nün genel kurulu toplanıyor. İşte o genel kurulda, yani bugün yarın (belki de siz bu satırları okurken) Türkiye'nin "gri liste"den çıkaracak kararın alınması bekleniyor. Şimşek de hem uluslararası yatırımcılarla (IMF yöneticileri de orada olacak, anımsatayım) toplantı, hem de bir konuşma yapacak.

Yani ucu ucuna iş olur da bu kadarını denk getirmek gerçekten başarı.

Ama konumuz bu değil. Zaten kripto varlıklar konusunda Sermaye Piyasası Kurulu'na (SPK) idari ve cezai yaptırımlar, yetki verileceği, böylece kara para aklamakta kullanım potansiyeli yüksek olan kripto varlıklara hukuksal temel getirilmesi aylardır gündemde. AA'ya açıklama yapan bazı Hazine yetkilileri, bu yasa çıkarıldıktan sonra da Türkiye'nin gri listede kalmasının "siyasi" bir karar olacağını belirtmiş. Bunun dolaylı anlamı, "Biz kara para ile mücaedele için gerekenleri yaptık. Gri listeden çıkmalıyız" oluyor.

Kara para ile rüşvet arasındaki bağ

Ama gerçek durum, hiç de bazı Hazine yetkililerinin devlet ajansına söylediği gibi değil. Bir önceki yazımda kamuoyuna duyurduğum OECD Rüşvetle Mücadele Grubu'nun yayımladığı kapsamlı Türkiye raporunda kara para aklama suçu ile yabancılara rüşvet suçu arasındaki hukuksal bağ inceleniyor, anlatılıyor. Hem de Türkiye'nin bu konuda son derece yetersiz olduğu eleştirisi yer alıyor.

"Baş denetçiler, Türkiye'nin rüşvetle ilgili kara para aklama yaptırımının yeterli olmadığından endişe duymaktadır. Rüşvetle bağlantılı kara para aklama soruşturmalarının sayısı, yurt içi rüşvetin yalnızca yüzde 0,26'sı, yurt dışı rüşvet için ise sıfırdır.

Türkiye, tüm rüşvet vakalarının mutlaka kara para aklamayı içermediğini açıklıyor. Bu açıklamayı kabul etsek bile, kara para aklama soruşturmalarına yol açan rüşvet vakalarının oranı dikkat çekici derecede düşüktür. Yolsuzluğun Türkiye'nin kara para aklama risk değerlendirmesinde "orta" düzeyde bir risk olarak görülmesi nedeniyle bu gözlem daha da rahatsız edicidir (bkz. paragraf 48). Bu nedenle baş denetçiler Türkiye'nin gerekli adımları atmasını tavsiye ediyor."

Öncül suç soruşturulmuyor

Türkiye'nin yakın zamanda kara para aklama suçlarına ilişkin soruşturma konusunu yeniden düzenlediği hatırlatılan raporda, şu tespitler yer aldı:

- 2021 yılından bu yana, atanmış savcılar yalnızca bu tür davalar üzerinde çalışmaktadır. Ancak bu savcılar öncül suçu soruşturmamaktadır. Rüşvet soruşturmaları bu nedenle Kamu Görevlisi Suçları veya Organize Suçlar Bürosu tarafından yürütülür.

- Türkiye verilerine göre, 2018-2022'de yurt içi rüşvete dayalı kara para aklama suçundan yalnızca 27 soruşturma, 13 kovuşturma, 10 beraat ve 5 mahkûmiyet kararını verildi. Yurt dışı rüşvet için yok. Oysa aynı dönemde Türkiye'de rüşvet nedeniyle 10.233 soruşturma açıldı. Bu, rüşvet vakalarının en fazla yüzde 0,26'sında kara para aklamanın soruşturulduğunu gösteriyor. Türkiye, bazı rüşvet vakalarının aklanabilecek gelirlerle sonuçlanmadığını açıklıyor.

Ziyaretler ve ilginç seçimler

OECD'nin üst düzey denetçileri, Türkiye'nin yetersizliğiyle sonuçlanan rüşvetle mücadele raporunu hazırlarken, kamudan ve özel sektörden birçok kurum ve kuruluşu ziyaret etti. Yerinde ziyaret edilen kurum ve kuruluşlar, bir liste halinde raporun sonunda ek olarak yer aldı. Bu listede, görüşmek seçilen şirket, üniversite ve medya kuruluşları dikkat çekiyor.OECD Rüşvetle Mücadele Topluluğu, bakanlıklar ile, BDDK, TÜSİAD, Türkiye Müteahhitler Birliği, Hakimler ve Savcılar Kurulu bazı ağır ceza mahkemeleri ile yoğun görüşmeler yaparak bilgi aldı.

Bununla birlikte, Rapor'daki listede; "sivil toplum ve medya" başlığı altında, Anadolu Ajansı'nın yanı sıra, İHA, Oda TV ve Karar gazetelerinin isimlerinin yer aldığını görüyoruz. Yine OECD, -iktidar partisinin kendisine yakın avukatlar bir araya gelsin diye yasa değişikliği yaparak kurduğu çoklu baro kapsamı içinde- İstanbul 2 No'lu barosu ile yanısıra Medipol ve Özyeğin Üniversiteleri ile de görüşmüş.

Özel sektör tespitleri

Rüşvetle mücadele konusunda OECD'nin Türkiye'de özel sektörün konumuna ilişkin tespitleri ise (yine Rapor'dan) özetle şöyle:

- Türk makamları, yabancı rüşvet konusunda farkındalığı artırmak amacıyla şirketleri hedef alan herhangi bir çaba göstermedi. Türkiye ihracat yapan Türk şirketlerini destekliyor ancak yabancı rüşvet konusunda bir çalışması olmadı. Özellikle rahatsız edici olan, yabancı rüşvet verme riski yüksek olan (savunma ve inşaat gibi) sektörlerdeki çabaların eksikliğidir.

- Türk şirketlerinin yabancı rüşvet risklerine ilişkin farkındalığı en iyi ihtimalle dengesizdir. Yüksek riskli bir sektördeki bir iş dünyası derneği, üyelerinin yüksek düzeyde farkındalığa sahip olduğunu ancak hiçbir zaman gerçek rüşvet talepleriyle karşılaşmadığını ifade etti. Başka bir kuruluş ise Türk inşaat şirketlerinin "çok itibarlı" olduğunu belirtiyor. Bu sektörlerdeki şirketler yabancı rüşvet riskinin farkında olduklarını belirtirken, bir savunma şirketi "yetkililere ödeme yapılmasına gerek olmadığını" belirtiyor. Pek çok şirket, Sözleşmeye Taraf olan diğer ülkelerdeki rüşvet yasalarından bahsediyor. Ancak hiçbiri şirketlerinde, yüksek riskli olanlar da dahil olmak üzere diğer ülkelerdeki operasyonlarında yabancı rüşveti önleyen herhangi bir önlemi açıklamıyor.

İzaha muhtaç

Kara paranın aklanması ile yabancı rüşvet arasındaki hukuksal bağ somut ve ortada. Türkiye'nin, gerek resmi kurumları, gerekse özel sektör kuruluşları da içine alacak şekilde bu konudaki yetersizliği Rapor boyunca bir çok yerde dile getiriliyor.

Böyle bir durumda "gri liste"den çıkabilmek için kripto varlıklara ilişkin yasal düzenlemenin nasıl yeterli olacağı ise fazlasıyla izaha muhtaçtır.

The law on crypto assets, which is the last of the conditions that will enable Turkey to be removed from the "grey list", was accepted in the Turkish Grand National Assembly.

As soon as it was accepted, Minister of Treasury and Finance Mehmet Şimşek flew to Singapore. Because in Singapore, the general assembly of the FATF, that is, the OECD Financial Action Task Force, which fights against black money, is meeting. It is expected that at that general assembly, today and tomorrow (perhaps while you are reading these lines), a decision will be taken to remove Turkey from the "grey list". Şimşek will also hold a meeting with international investors (IMF managers will also be there, let me remind you) and make a speech.

I mean, it's a lot of work, but getting this much done is truly an achievement.

But that's not our point. It has already been on the agenda for months that the Capital Markets Board (CMB) will be given administrative and criminal sanctions and authority regarding crypto assets, thus providing a legal basis for crypto assets that have a high potential for use in money laundering. Some Treasury officials made a statement to AA and stated that it would be a "political" decision for Turkey to remain on the gray list even after this law is passed. The indirect meaning of this is, "We have done what is necessary to combat dirty money. We must get out of the gray list."

The link between black money and bribery

But the real situation is not at all what some Treasury officials told the state agency. In the comprehensive report on Turkey published by the OECD Anti-Bribery Group, which I made public in my previous article , the legal connection between the crime of money laundering and the crime of bribery of foreigners is examined and explained. There is also criticism that Turkey is extremely inadequate in this regard.

"Chief auditors are concerned that Turkey's bribery-related money laundering enforcement is not sufficient. The number of bribery-related money laundering investigations is only 0.26 percent of domestic bribery and zero for foreign bribery.

Türkiye explains that not all bribery cases necessarily involve money laundering. Even if we accept this explanation, the proportion of bribery cases that lead to money laundering investigations is remarkably low. This observation is even more troubling given that corruption is considered a "medium" risk in Turkey's money laundering risk assessment (see paragraph 48). Therefore, the chief auditors recommend that Turkey take the necessary steps."

Predicate crime not investigated

The report, which reminded that Turkey had recently reorganized the investigation on money laundering crimes, included the following findings:

- Since 2021, appointed prosecutors have been working only on such cases. However, these prosecutors do not investigate the predicate crime. Bribery investigations are therefore carried out by the Public Official Offenses or Organized Crime Bureau.

- According to Turkey data, in 2018-2022, only 27 investigations, 13 prosecutions, 10 acquittals and 5 convictions were made for money laundering based on domestic bribery. Abroad does not exist for bribery. However, in the same period, 10,233 investigations were opened in Turkey due to bribery. This shows that money laundering is investigated in at most 0.26 percent of bribery cases. Türkiye explains that some bribery cases do not result in launderable proceeds.

Visits and interesting choices

While preparing the anti-bribery report, which resulted in Turkey's inadequacy, OECD's senior auditors visited many institutions and organizations from the public and private sectors. The institutions and organizations visited on site are included in a list as an appendix at the end of the report. In this list, the companies, universities and media organizations selected to meet are noteworthy. The OECD Anti-Bribery Community received information through intensive meetings with ministries, BDDK, TÜSİAD, Turkish Contractors Association, Judges and Prosecutors Board and some high criminal courts.

However, in the list in the Report; Under the heading of "civil society and media", we see that, in addition to Anadolu Agency, the names of İHA, Oda TV and Karar newspapers are included. Again, the OECD met with Istanbul No. 2 Bar Association, as well as Medipol and Özyeğin Universities - within the scope of the multiple bar association established by the ruling party by changing the law so that lawyers close to it can come together.

Private sector determinations

OECD's findings regarding the position of the private sector in Turkey regarding the fight against bribery are summarized as follows (again from the Report):

- Turkish authorities have made no efforts to target companies to raise awareness about foreign bribery. Türkiye supports Turkish companies that export, but has not worked on foreign bribery. Particularly troubling is the lack of efforts in sectors at high risk of foreign bribery (such as defense and construction).

- Turkish companies' awareness of foreign bribery risks is uneven at best. A business association in a high-risk industry stated that its members had a high level of awareness but had never encountered actual demands for bribes. Another organization states that Turkish construction companies are "very reputable". Companies in these sectors say they are aware of the risk of foreign bribery, while one defense company states that "there is no need to pay officials". Many companies cite bribery laws in other Parties to the Convention. But none of them disclose any measures at their companies to prevent foreign bribery in their operations in other countries, including high-risk ones.

Needs explanation

The legal link between money laundering and foreign bribery is concrete and obvious. Turkey's inadequacy in this regard, including both official institutions and private sector organizations, is expressed in many places throughout the Report.

In such a case, how the legal regulation regarding crypto assets will be sufficient to be removed from the "grey list" needs much explanation.

Yazının tamamı/orijinal bağlantısı için tıklayınız.