27 Mayıs darbesinden sonra sivil yönetime geçiş sürecinde 15 Ekim 1961 seçimi yapılmış ve bütün dikkatler hemen ertesinde 25 Ekim tarihinde TBMM’nin açılışına çevrilmişti.

TBMM sancısız bir şekilde açıldığı takdirde demokratik rejimin yeniden yerleşmesi yönünde çok önemli bir dönemeç geride bırakılmış olacaktı.

Bu hiç de kolay olmadı.

Çünkü Türk Silahlı Kuvvetleri içinde sayıları hiç de az olmayan bir grup general/amiral ve subay, demokrasiye dönülmesine sıcak bakmıyordu. Ordu içindeki bu kesim 15 Ekim tarihinde yapılan seçimin sonuçlarından hoşnut değildi. CHP ümit edildiği gibi tek başına iktidar olamamıştı. Demokrat Parti’nin devamı olan Adalet Partisi, CHP’nin hemen arkasından güçlü bir şekilde ikinci parti çıkmıştı sandıktan.

Aynı zamanda Osman Bölükbaşı’nın Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) ve Ekrem Alican’ın Yeni Türkiye Partisi’nin (YTP) TBMM’de grup kurmaları bütün hesapları altüst etmişti.

Ordu içinde “Silahlı Kuvvetler Birliği” (SBK) adı altında yeni bir cuntanın kurulduğu ve bir süredir bu gruptaki askerlerin perde arkasından ipleri ellerinde tutarak kararlar üzerinde bir hayli etkili oldukları sır değildi. Üstelik SBK üyeleri de büyük ölçüde kendi başlarına hareket etmeye başlamışlardı. TSK içinde emir komuta birliği kalmamıştı. Neredeyse silahına güvenen herkes söz sahibiydi.

Yakın Türkiye tarihindeki en önemli hadiselerden biri, işte bu ortamda 21 Ekim 1961 tarihinde, yani TBMM’nin açılmasından tam dört gün önce İstanbul’da Harp Akademileri Komutanlığı’nda SBK adına hareket ettiğini söyleyen 38 general/amiral ve subayın bir araya gelerek demokrasiye dönüşe “dur” demek için “fiilen müdahale” kararı almasıdır.

O tarihte İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı olarak görev yapan Korgeneral Refik Tulga’nın başkanlığında toplanan bu askerlerin imzaladığı iki maddelik protokolün birinci maddesinde niyet çok açık bir şekilde ifade ediliyordu:

“Türk Silahlı Kuvvetleri, 15 Ekim 1961 günü yapılmış olan seçimlerden sonra, gelecek yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanmadan evvel, duruma fiilen müdahale edecektir.”

Bir sonraki cümlede, “İktidarın, milletin hakiki ve ehliyetli mümessillerine tevdi edileceği” belirtiliyordu.

Bunu izleyen maddeye göre, “Bütün siyasi partiler faaliyetten men edilecek, seçim neticeleri ile Milli Birlik Komitesi feshedilecektir.”

Yani, seçmenlerin daha bir hafta kadar önce sandıklarda kullanmış oldukları 10.5 milyon kadar oy hükümsüz sayılacaktı.

Bir sonraki cümlede “Bu kararın tatbiki 25 Ekim 1961’den sonraki bir güne tehir edilmeyecektir” deniliyordu.

Günlerden cumartesiydi. Meclis 25 Ekim, yani çarşamba günü açılacaktı.

Yani parlamento için programlanan açılıştan tam beş gün önce açılış töreninin iptali düğmeye basılmıştı.

Müdahale protokolünde 27 Mayıs darbesini yapan ve bir buçuk yıl sonra iktidarı sivillere devretmeye hazırlanan Milli Birlik Komitesi’nin “feshedileceği”nin belirtilmesi de dikkat çekicidir. Protokolün bu maddesinin ironisi şuradadır: Kalkışma başarılı olduğu takdirde 27 Mayıs darbecileri de darbeye maruz kalacaklardır.

Söz konusu protokolün öyküsüne geçen hafta 27 Mayıs’ın yıldönümü vesilesiyle yayımladığımız “27 Mayıs’ın Sancılı Sayfaları” başlıklı altı bölümlük yazı dizisinde yer vermiştik. Bu yazı dizisinde, protokolün doğurduğu tehlikenin TBMM’de temsil edilen dört siyasi parti liderinin askerlerin sonradan masaya koydukları taleplerini kabul ettiklerine dair bir “taahhütname”yi imzalamalarıyla güçlükle atlatılabildiğini geniş bir şekilde işlemiştik.

Bütün arşivler, o dönemden bugüne intikal eden belgeler, kayda geçmiş tanıklıklar, 21-25 Ekim 1961 tarihleri arasında Türkiye’nin muazzam bir siyasi krize sahne olduğunu, TBMM’nin çok büyük zorluklarla açılabildiğini bütün çıplaklığı ile gösteriyor.

Bugünkü yazımızda yapmak istediğimiz, 21 Ekim’de darbeye karar veren ve söz konusu protokolün altına imza atan ve bu hareketleriyle aynı zamanda üstlerinin otoritelerine de meydan okuyan toplam 38 general/amiral ve subayın sonraki dönemde kariyerlerinin nasıl bir çizgi izlediğine kısaca bakmaktır.

Bunu yaparken şu sorulara da yanıt arayabiliriz: TBMM’nin açılmasını önlemek üzere teşebbüse geçen bu askerler sonraki dönemde bu fiilleri nedeniyle herhangi bir yaptırıma uğradılar mı? Kendileri hakkında herhangi bir işlem yapıldı mı? Kariyerleri nasıl seyretti? Bu hareketleri kariyerlerine hangi yönde bir etkide bulundu? Olumlu mu yoksa olumsuz mu?

İÇLERİNDEN BEŞ KUVVET KOMUTANI ÇIKTI

Önce genel bir tespit yapalım. Darbe protokolüne o tarihte hepsi de İstanbul’da görev yapmakta olan 10 general/amiral ile 27 albay ve bir yarbay imza atmıştır. Toplam imzacı sayısı 38’dir. Biri dışında hepsi kurmay subaydır.

Açık kaynaklar üzerinden yaptığımız bir tarama, bu toplam içinde 38 imza sahibinden 12’sinin daha sonra birbiri ardına terfiler alarak orgeneral/oramiral rütbelerine kadar yükseldiğini, 5’inin ise korgeneral/koramiral rütbesine kadar çıktığını ortaya koyuyor. Tespit edebildiğimiz kadarıyla, bu durumda olanların toplamı 17’dir.

Bir başka anlatımla, TBMM’nin açılışını engellemeyi hedefleyen bir darbe muhtırasına imza atanların neredeyse yarısı, bunu izleyen yıllarda or/kor rütbelerine kadar terfi edebilmiştir. Bu yüzde 45’e yaklaşan bir orana karşılık geliyor.

Bir bu kadar ilginç başka bir tespite geçelim. Bu şekilde yükselen imzacılar arasından sonraki dönemde aralarından biri Genelkurmay Başkanlığına da yükselen 3 Kara Kuvvetleri Komutanı, 2 Deniz Kuvvetleri Komutanı ve 1 Hava Kuvvetleri Komutanı çıkmıştır.

Bu arada, 38 imzacıdan “kor” ve “or” rütbelerine yükselen değindiğimiz 17’si dışında kalan 21 askerin durumuna gelince... Açık kaynak taramasında bu grupta bulunan askerlerin -tuğamiralliğe yükselen bir istisna dışında- sonradan terfi aldığına dair bir işarete rastlamadık. Bununla birlikte, burada yine de bir ihtiyat payı bırakmak istiyoruz.

Şimdi hiçbiri bugün hayatta olmayan “kor” ve “or” rütbelerindeki 17 general/amiralin 1961 yılı sonrasındaki kariyer çizgilerinin seyrine bakalım çok özet olarak.

DÖRT YILDIZA YÜKSELENLER

Önce darbe protokolünde imzası olup sonradan dört yıldıza, yani “or” rütbesine yükselenler...

- ORGENERAL REFİK TULGA: Protokolün organizatörüydü. Bu işi üstlendiğinde korgeneral rütbesindeydi. Ardından İkinci ve Üçüncü Ordu Komutanlığı görevlerini üstlendi, 1964 yılında orgeneralliğe terfi etti. Bu rütbede Genelkurmay İkinci Başkanlığı ve NATO Türk Askeri Heyeti Başkanlığı görevlerini yürüttü, 1968 yılında emekli oldu.

- ORGENERAL FİKRET ESEN: Protokole imza attığında tümgeneraldi. Ertesi yıl korgeneralliğe terfi etti ve bu rütbede Jandarma Genel Komutanlığı görevini üstlendi. 1966 yılında orgeneralliğe terfi etti, bu rütbede Üçüncü Ordu Komutanlığı ve Genelkurmay İkinci Başkanlığı yaptı. 17 Mart 1969’da Kara Kuvvetleri Komutanı oldu. Aynı yıl ağustos ayı sonunda bu görevden emekliye ayrıldı.

- ORGENERAL REFET ÜLGENALP: Bildiriye tümgeneral rütbesinde imza attı. İki yıl sonra korgeneralliğe terfi edip Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği görevine geldi. 1967 yılında orgeneral oldu, Üçüncü Ordu Komutanlığını üstlendi ve 1970 yılında Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyeliği sırasında emekli oldu.

- ORGENERAL FARUK GÜRLER: Bildiriye imza attığı sırada tuğgeneral rütbesindeydi. Ertesi yıl tümgeneral, 1965 yılında korgeneral ve 1968 yılında orgeneralliğe terfi edip, Genelkurmay İkinci Başkanlığı ve İkinci Ordu Komutanlığı’nı üstlendi. 1970 yılında Kara Kuvvetleri Komutanı oldu. 12 Mart 1971 tarihinde Başbakan Süleyman Demirel’i görevi bırakmaya zorlayan muhtıranın altına imza atan dört komutandan biriydi. Seçilmiş hükümeti devirdikten bir yıl sonra Genelkurmay Başkanlığı görevine yükseldi. Gürler, yaklaşan Cumhurbaşkanı seçimine katılabilmek için 5 Mart 1973 tarihinde görevinden istifa etti. Dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, adaylığının önünü açmak üzere kendisini hemen kontenjan senatörü atadı. Gürler, Ordu’nun TBMM üzerinde kurduğu bütün baskıya karşılık yeterli oyu alamadı. Siyasi partilerin aralarında vardıkları uzlaşı sonucu, Cumhurbaşkanlığına 6 Nisan 1973 tarihinde, 1968’den beri kontenjan senatörlüğü yapmakta olan emekli oramiral Fahri Korutürk seçildi. Gürler de kontenjan senatörlüğüne devam etti.

- ORAMİRAL CELAL EYİCEOĞLU: Bildiriyi imzaladığında tuğamiral rütbesindeydi. Ertesi yıl tümamiralliğe yükseltildi. Daha sonra 1968 yılında oramiralliğe kadar yükseldi ve hemen ardından Deniz Kuvvetleri Komutanı oldu. Orgeneral Gürler gibi, Demirel hükümetini deviren 12 Mart 1971 muhtırasına imza atan dört komutan arasındaydı. Eyiceoğlu 1972 yılında kuvvet komutanlığından emekli oldu ve 1974 yılında Tokyo Büyükelçiliğine atandı; bu görevde beş yıl kaldı.

- ORAMİRAL KEMAL KAYACAN: Bildiriye imza attığında tuğamiral rütbesindeydi. İki yıl sonra tümamiral oldu, 1970 yılında oramiralliğe terfi etti ve 1972 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı görevini Eyiceoğlu’ndan devraldı. Türkiye’nin 1974 yılındaki Kıbrıs Barış Harekâtı’nda Deniz Kuvvetleri Komutanı’ydı. Aynı yıl emekli olduktan sonra 1977 yılında CHP’den Ankara milletvekili seçildi. 1992 yılında İstanbul’da Dev Sol militanlarının terör saldırısında hayatını kaybetti.

- ORGENERAL DOĞAN ÖZGEÇMEN: Protokole imza atan kurmay albaylar arasındaydı. Ertesi yıl tuğgeneralliğe terfi etti. Orgeneralliğe yükseldikten sonra Yüksek Askeri Şura üyeliği ve 1973-75 yılları arasında Birinci Ordu Komutanlığı görevinde bulundu. Bu görevi sırasında bir dönem İstanbul Sıkıyönetim Komutanı olarak da görev yaptı. 11 Eylül 1993 tarihinde uğradığı suikasttan yaralı kurtuldu.

- ORGENERAL SUAT AKTULGA: Protokolü imzaladığında kurmay albay rütbesindeydi. Ertesi yıl tuğgeneralliğe terfi etti. 1971 yılında orgeneralliğe yükseldi. Harp Akademileri Komutanlığı ve İkinci Ordu Komutanlığı görevlerinde bulundu. Bu görevinde Kıbrıs Barış Harekatı’nın komutasında önemli bir rol üstlendi.

- ORGENERAL NAMIK KEMAL ERSUN: O da kurmay albay rütbesindeydi 1961 yılında. Ertesi yıl tuğgeneralliğe yükseldi. 1972 yılında orgeneralliğe terfi etti, ardından Üçüncü Ordu Komutanlığı görevine getirildi ve 1976 yılında Kara Kuvvetleri Komutanı oldu. 1 Haziran 1977 tarihinde dönemin Başbakanı Süleyman Demirel tarafından sürpriz bir şekilde görevden alındı. Bu tasarrufta darbe hazırlığına giriştiği yolundaki duyumların rol oynadığı öne sürüldü.

- ORGENERAL VECİHİ AKIN: Protokolün altında imzası olan kurmay albaylardan. 1965 yılında tuğgeneral oldu. 1975 yılında orgeneralliğe yükseldikten sonra Genelkurmay İkinci Başkanlığı, İkinci Ordu Komutanlığı ve NATO Güneydoğu Avrupa Müttefik Kuvvetleri Komutanlığı görevlerinde bulundu.

- ORGENERAL BEDRETTİN DEMİREL: Kurmay albay olarak bildiriyi imzaladıktan beş yıl sonra 1966 yılında tuğgeneral oldu.1974 yılındakiıbrıs Barış Harekatı’nın sahadaki en önemli komutanlarındandı. 1978 yılında orgeneralliğe terfi etti. Harp Okulları ve İkinci Ordu Komutanlıklarında bulundu. Emekli olduktan sonra 1982 -86 yılları arasında dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in danışmanlığını yaptı.

- ORGENERAL EMİN ALPKAYA: 1962 yılında tuğgeneral oldu. 1970 yılında orgeneralliğe terfi etti. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği ve YAŞ üyeliğinden sonra 1973 yılında Hava Kuvvetleri Komutanı oldu, 5 Mart 1976 tarihinde ani bir şekilde emekliye sevk edildi. Daha sonra Lockheed rüşvet skandalıyla ilgili iddialar çerçevesinde askeri mahkemede yargılandı ve beraat etti. 1983 seçimlerinde askerlerin desteklediği Milliyetçi Demokrasi Partisi’nden Niğde milletvekili seçildi.

“KOR” RÜTBESİNE YÜKSELENLER

- KORAMİRAL BAHATTİN ÖZÜLKER: Bildiriyi imzaladığında tümamiral rütbesiyle Boğazlar ve Marmara Deniz Kolordu Komutan Vekili olarak görev yapıyordu. 1964 yılında koramiralliğe terfi etti ve Donanma Komutanlığı görevini üstlendi. 1966 yılında Genelkurmay İstihbarat Başkanlığı görevinden emekli oldu. 1974 yılı şubat ayı sonunda dönemin başbakanı Bülent Ecevit tarafından MİT Müsteşarlığı’na atandı. Bu görevi sırasında aynı yıl eylül ayında kalp krizi geçirerek vefat etti.

-KORGENERAL FARUK GÜVENTÜRK: İmza attığında tuğgeneral rütbesindeydi. Silahlı Kuvvetler Birliği cuntasının en kilit isimlerinden biridir. 1963 yılında tümgeneral, 1966 yılında korgeneral rütbelerine terfi etti, 1969 yılında kadrosuzluktan emekli oldu.

- KORGENERAL RECAİ BATURALP: Bildiriyi imzaladığında kurmay albaydı, daha sonra korgeneralliğe kadar yükselip Harp Akademileri Komutanlığı görevini üstlendi. Bu rütbeden emekli oldu. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra kurulan hükümette bir yıl kadar Gümrük ve Tekel Bakanlığı görevini üstlendi. Daha sonra 1982 Anayasası’nı hazırlayan Danışma Kurulu’nun üyeliğine atandı.

- KORGENERAL NECATİ OGAN: Açık kaynaklardan kendisinin korgenerallik rütbesine kadar yükseldiği tespit edilebiliyor.

- KORGENERAL FİKRET GÖKNAR: 1965 yılında tuğgeneralliğe terfi etti. 1971 yılında korgeneralliğe yükselmesinden sonra lojistikten sorumlu olan Kayseri Üçüncü Yurtiçi Bölge Komutanlığı görevinden emekliye ayrıldı.

İMZACILARDAN BİRİ CIA’YA ÇALIŞMIŞ

Bu isimler dışında geriye 21 Ekim 1961 darbe protokolünün altında imzası bulunan çoğu kurmay albay rütbesinde 21 subay kalıyor. Tespit edebildiğimiz kadarıyla, bu gruptaki kurmay subaylardan yalnızca biri terfi alabilmiştir. Bu kurmay, tuğamiralliğe terfi eden ve daha sonra bu rütbeden emekli olan denizaltı subayı Bülent Tarkan’dır. Açık kaynaklardan yapılan bir inceleme, bu gruptaki imzacıların çoğunun terfi alamadan emekli olduklarına işaret ediyor.

Bunlar arasında dikkat çekici isimlerden biri Hava Kurmay Albay Turan Çağlar’dır. Albaylıktan emekli olan Turan Çağlar, 16 Mart 1983 tarihinde gözaltına alındıktan sonra CIA hesabına casusluk yaptığı iddiasıyla tutuklanarak Mamak Askeri Cezaevi’ne konmuştur. Çağlar, vatana ihanet suçlamasıyla yargılanırken 29 Temmuz 1983 tarihinde cezaevinde kalp krizi geçirerek öldüğü açıklanmıştır. Gazeteci Murat Yetkin’in “Meraklısı için Casuslar Kitabı”nda Çağlar’ın CIA ile mesaisine ilişkin ilginç bilgilere yer veriliyor.

CEMAL TURAL İMZACI MIYDI?

Bu noktada dönemin İstanbul’daki Birinci Ordu Komutanı Korgeneral Cemal Tural’ın da 21 Ekim 1961 Protokolü’nde imzasının bulunduğu yolundaki tartışmalara da kısaca değinelim. Dönemle ilgili birçok anlatımda, protokolü kendisinin de imzaladığı bilgisi yer alıyor. Ancak bu hadiseleri çok yakından izlemiş olan gazeteci Metin Toker’e bakılırsa, Tural’ın imzasının delili olan nüsha hiçbir zaman bulunamamıştır.

Böyle de olsa, Korgeneral Tural’ın da Silahlı Kuvvetler Birliği cuntası ile ilişkili olduğu ve 21 Ekim protokolüyle ilgili gelişmelerin dışında kalmadığını söylemek hata olmaz. Tural, 1963 yılında orgeneralliğe terfi etmiş ve 1964 yılında Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın başına geldikten sonra 1966-69 yılları arasında Genelkurmay Başkanı olarak görev yapmıştır.

Ayrıca, daha sonra 22 Şubat 1962 ve 20 Mayıs 1963 tarihlerinde iki kez darbeye kalkışan Albay Talat Aydemir’in de 21 Ekim 1961 akşamı bir grup darbeci subayla birlikte Ankara’dan İstanbul’a gelerek bu protokole mutabakatını bildirdiği gerçeği kendi hatıratında yer alıyor. Aydemir’e göre, ardından Ankara’daki Mürted Üssü’nde de aynı içerikte bir bildiri bu kez Ankara’daki subaylar tarafından imzalanmıştır.

Ancak bugünkü yazımızdaki değerlendirmeyi yalnızca 21 Ekim 1961 tarihinde İstanbul’da imzalanan ana metinle sınırlı tutuyoruz.

PROTOKOLÜN TSK’NIN KURUMSAL KÜLTÜRÜNE ETKİSİ

Bu belgedeki isimler üzerinde yaptığımız kısa bir inceleme, parlamentonun açılmasını engelleyerek seçimlerin hükümsüz sayılmasını amaçlayan bir protokolün altına imza atmanın, söz konusu askerlerin sicillerini herhangi bir şekilde olumsuz yönde etkilemediğini gösteriyor. Hatta, tam aksi yönde bir etkiden söz etmek mümkündür.

1960’lı yıllardan başlarından 80’li yıllara doğru uzanan bir perspektif içinde bu askerlerin önemli bir bölümünün önleri açık olmuştur. Hatta sivil hükümetin devrildiği 12 Mart 1971 muhtırası gibi müdahalelerde bazılarının imzalarının yeniden karşımıza çıkması şaşırtıcı olmamaktadır.

Daha önemlisi, 21 Ekim 1961 protokolünün yaptırım görmemesinin, askerlerin seçmenlerin iradelerine, seçilmişlerin yetki alanına müdahalelerini olağanlaştıran, bunun normal kabul edilmesini sağlayan bir kabulü TSK’nın kurumsal kültürüne yerleştirmiş olmasıdır.

Benzer şekilde, bu kabulün çok uzun yıllar Türkiye’nin siyasi kültüründe de kendisine geniş bir alan bulduğunu söylemek hata olmaz; bu kabule itiraz edenler dışında...

PROTOKOLDEKİ DİĞER İMZACILAR (21 KİŞİ)

- Tuğgeneral Yusuf Alpmansü, Tuğamiral İsmail Sarıken.

- Kurmay Albaylar: Behçet Özdemir, Burhan Hunoğlu, Halim Kural, Mehmet Bora, Emin Aytekin, Ferit Erdoğan, Necati İşcan, Cemal Öçal, Celal Ugan, Vahit Gürkan, Şerafeddin Olcay, Sadettin Cankır, Nihat Aslantürk.

- Deniz Kurmay Albaylar: Bülent Tarkan, Zarif Çetindağ.

- Hava Kurmay Albaylar: Rıfat Erenulu, Turan Çağlar.

- Topçu Albay Celal Baykam.

- Kurmay Yarbay Ahmet Gergeç.

During the transition to civilian rule after the May 27 coup, elections were held on October 15, 1961, and all attention was immediately turned to the opening of the Turkish Grand National Assembly on October 25.

If the Turkish Grand National Assembly was opened without any pain, a very important turning point would have been left behind towards the re-establishment of the democratic regime.

This was not easy at all.

Because a group of generals/admirals and officers, whose numbers were not small, within the Turkish Armed Forces were not keen on returning to democracy. This section within the army was not happy with the results of the election held on October 15. CHP could not come to power on its own as hoped. The Justice Party, which is the continuation of the Democratic Party, emerged as the second strongest party in the ballot box, right behind the CHP.

At the same time, Osman Bölükbaşı 's Republican Peasant Nation Party (CKMP) and Ekrem Alican 's New Turkey Party (YTP) formed a group in the Turkish Grand National Assembly, which upset all plans.

It was no secret that a new junta was established within the army under the name of "Armed Forces Union" (SBK) and that the soldiers in this group had been holding the strings behind the scenes and had a great influence on the decisions. Moreover, SBK members had begun to act largely on their own. There was no unity of command within the Turkish Armed Forces. Almost everyone who trusted their weapons had a say.

One of the most important events in the recent history of Turkey was that on October 21, 1961, exactly four days before the opening of the Turkish Grand National Assembly, 38 generals/admirals and officers who said they were acting on behalf of the SBK came together at the Military Academies Command in Istanbul and called for a return to democracy. It is the decision to " actually intervene " to say " stop ".

The intention was expressed very clearly in the first article of the two-article protocol signed by these soldiers, who gathered under the chairmanship of Lieutenant General Refik Tulga, who served as the Governor and Mayor of Istanbul at that time :

"The Turkish Armed Forces will actually intervene in the situation after the elections held on October 15, 1961, before the next new Turkish Grand National Assembly meets."

The next sentence stated that "The power will be entrusted to the true and qualified representatives of the nation . "

According to the following article, "All political parties will be banned from activity, and the National Unity Committee will be dissolved following the election results."

In other words, approximately 10.5 million votes cast by voters at the polls just a week ago would be deemed invalid.

The next sentence stated , "The implementation of this decision will not be postponed to a day after October 25, 1961."

It was Saturday. The Parliament was to open on October 25, that is, on Wednesday.

In other words, exactly five days before the scheduled opening of the parliament, the button was pressed to cancel the opening ceremony.

It is also noteworthy that the intervention protocol states that the National Unity Committee, which carried out the May 27 coup and prepared to hand over power to civilians a year and a half later, will be " dissolved ". The irony of this article of the protocol is this: If the attempt is successful, the May 27 coup plotters will also be subjected to a coup.

We included the story of the protocol in question in the six-part article series titled "Painful Pages of May 27", which we published last week on the occasion of the anniversary of May 27. In this series of articles, we have covered in detail that the danger posed by the protocol could be overcome with difficulty when the leaders of the four political parties represented in the Turkish Grand National Assembly signed a " letter of undertaking " stating that they accepted the demands of the soldiers, which they later put on the table.

All archives, documents handed down from that period, and recorded testimonies clearly show that Turkey witnessed a tremendous political crisis between 21-25 October 1961, and that the Turkish Grand National Assembly was opened with great difficulty.

What we want to do in today's article is to briefly look at the career path of the 38 generals/admirals and officers who decided to stage a coup on October 21, signed the protocol in question, and challenged the authorities of their superiors with these actions.

While doing this, we can also seek answers to the following questions: Were these soldiers, who attempted to prevent the opening of the Turkish Grand National Assembly, subject to any sanctions for their actions in the following period? Has any action been taken against them? How did their careers progress? What impact did these actions have on their careers? Positive or negative?

FIVE FORCE  COMMANDERS AMONG THEM 

Let's make a general determination first. The coup protocol was signed by 10 generals/admirals, 27 colonels and one lieutenant colonel, all of whom were serving in Istanbul at that time. The total number of signatories is 38. All but one are staff officers.

A scan we conducted through open sources reveals that 12 of the 38 signatories in this total were subsequently promoted one after the other and rose to the rank of full general/full admiral, while 5 of them rose to the rank of lieutenant general/vice admiral. As far as we can determine, the total number of cases in this situation is 17.

In other words, almost half of those who signed a coup memorandum aimed at preventing the opening of the Turkish Grand National Assembly were promoted to the ranks of or/or in the following years. This corresponds to a rate approaching 45 percent.

Let's move on to another equally interesting observation. Among the signatories who were promoted in this way, there were 3 Land Forces Commanders, 2 Naval Forces Commanders and 1 Air Force Commander, one of whom was promoted to the Chief of General Staff in the following period.

By the way, as for the situation of the remaining 21 soldiers, other than the 17 we mentioned, who were promoted to the ranks of " cor " and " or " among the 38 signatories... In the open source search, we did not find any sign that the soldiers in this group were subsequently promoted - with the exception of one who was promoted to rear admiral. However, we still want to leave a margin of caution here.

Now , let's briefly look at the career paths of 17 generals/admirals in the " kor" and " or " ranks , none of whom are alive today, after 1961.

THOSE REVEALED TO FOUR  STARS

Those who first signed the coup protocol and later rose to the rank of four stars, that is, " or "...

- ORGENERAL REFİK TULGA: He was the organizer of the protocol. He was at the rank of lieutenant general when he took this job. He then took on the duties of Commander of the Second and Third Army and was promoted to full general in 1964. In this rank, he served as the Deputy Chief of the General Staff and the Head of the NATO Turkish Military Delegation, and retired in 1968.

- ORGENERAL FİKRET ESEN: He was a major general when he signed the protocol. The following year, he was promoted to lieutenant general and served as General Commander of the Gendarmerie at this rank. He was promoted to full general in 1966, where he served as Commander of the Third Army and Deputy Chief of General Staff. He became Commander of the Land Forces on March 17, 1969. He retired from this position at the end of August the same year.

- ORGENERAL REFET ÜLGENALP: He signed the declaration with the rank of major general. Two years later, he was promoted to lieutenant general and became the Secretary General of the National Security Council. He became a general in 1967, assumed command of the Third Army, and retired in 1970 while being a member of the Supreme Military Council (YAŞ).

- ORGENERAL FARUK GÜRLER: He was at the rank of brigadier general when he signed the declaration. He was promoted to major general the following year, lieutenant general in 1965, and general in 1968, and served as Deputy Chief of the General Staff and Commander of the Second Army. He became Commander of the Land Forces in 1970. He was one of the four commanders who signed the memorandum that forced Prime Minister Süleyman Demirel to resign on 12 March 1971 . He rose to the post of Chief of General Staff a year after overthrowing the elected government. Gürlerresigned from his post on March 5, 1973 in order to participate in the upcoming Presidential election. The President of the period, Cevdet Sunay,immediately appointed him as a quota senator to pave the way for his candidacy. Gürler could not get enough votes despite all the pressure that Ordu put on the Turkish Grand National Assembly. As a result of the consensus reached among the political parties, retired admiral Fahri Korutürk, who had been a quota senator since 1968, was elected as the President on April 6, 1973. Gürler also continued as a quota senator.

- ADMIRAL CELAL EYICEOĞLU: He was at the rank of rear admiral when he signed the declaration. The following year he was promoted to rear admiral. He was later promoted to admiral in 1968 and immediately became Commander of the Naval Forces. Like General Gürler , he was among the four commanders who signed the 12 March 1971 memorandum that overthrew the Demirel government. Eyiceoğlu retired from force commander in 1972 and was appointed to the Tokyo Embassy in 1974; He remained in this position for five years.

- ADMIRAL KEMAL KAYACAN: He was at the rank of rear admiral when he signed the declaration. He became rear admiral two years later, was promoted to admiral in 1970, and took over the position of Commander of the Naval Forces from Eyiceoğlu in 1972 . He was the Commander of the Naval Forces during Turkey's Cyprus Peace Operation in 1974. After retiring the same year, he was elected as an Ankara deputy from CHP in 1977. He died in a terrorist attack by Dev Left militants in Istanbul in 1992.

- ORGENERAL DOĞAN ÖZGEÇMEN: He was among the staff colonels who signed the protocol. The following year he was promoted to brigadier general. After being promoted to the rank of full general, he served as a member of the Supreme Military Council and as the First Army Commander between 1973-75. During this duty, he also served as the Istanbul Martial Law Commander for a period. He survived the assassination attempt on September 11, 1993, with no injuries.

- ORGENERAL SUAT AKTULGA: He was at the rank of staff colonel when he signed the protocol. The following year he was promoted to brigadier general. He was promoted to general in 1971. He served as Commander of the Military Academies and Commander of the Second Army. In this role, he played an important role in the command of the Cyprus Peace Operation.

- ORGENERAL NAMIK KEMAL ERSUN: He was also at the rank of staff colonel in 1961. The following year he was promoted to brigadier general. He was promoted to full general in 1972, then appointed Commander of the Third Army, and became Commander of the Land Forces in 1976. He was surprisingly dismissed by the then Prime Minister Süleyman Demirel on June 1, 1977 . It was claimed that rumors that he was preparing for a coup played a role in this decision.

- ORGENERAL VECİHİ AKIN: One of the staff colonels who signed the protocol. He became brigadier general in 1965. After being promoted to full general in 1975, he served as Deputy Chief of General Staff, Second Army Commander and NATO Allied Forces Commander in Southeastern Europe.

- ORGENERAL BEDRETTİN DEMİREL: Five years after signing the declaration as a staff colonel, he became a brigadier general in 1966. He was one of the most important commanders in the field of the Cyprus Peace Operation in 1974. He was promoted to full general in 1978. He served in Military Academies and Second Army Commands. After his retirement, he served as advisor to the then President Kenan Evren between 1982 and 1986 .

- ORGENERAL EMİN ALPKAYA: He became brigadier general in 1962. He was promoted to general in 1970. After serving as Secretary General of the National Security Council and a member of YAŞ, he became the Commander of the Air Forces in 1973, and was suddenly retired on March 5, 1976. He was later tried by a military court under allegations related to the Lockheed bribery scandal and was acquitted. In the 1983 elections, he was elected as a member of parliament from Niğde from the Nationalist Democracy Party, supported by the soldiers.

THOSE WHO ARE PROMOTED TO THE RANK  OF “KOR” 

- VICE ADMIRAL BAHATTİN ÖZÜLKER: When he signed the declaration, he was serving as the Deputy Commander of the Straits and Marmara Naval Corps with the rank of rear admiral. In 1964, he was promoted to vice admiral and assumed the position of Navy Commander. He retired from his position as Chief of General Staff Intelligence in 1966. At the end of February 1974, he was appointed as the Undersecretary of MİT by the then Prime Minister Bülent Ecevit . He died of a heart attack in September of the same year during this duty.

- LIEUTENANT FARUK GÜVENTÜRK: He was at the rank of brigadier general when he signed. He is one of the key figures of the Armed Forces Union junta. He was promoted to the rank of major general in 1963 and lieutenant general in 1966, and retired in 1969 due to lack of staff.

- LIEUTENANT RECAİ BATURALP: He was a staff colonel when he signed the declaration, and later he was promoted to lieutenant general and served as the Commander of the Military Academies. He retired from this rank. He served as the Minister of Customs and Monopolies for about a year in the government established after the coup of September 12, 1980. He was later appointed as a member of the Advisory Board that prepared the 1982 Constitution.

- LIEUTENANT NECATİ OGAN: It can be determined from open sources that he was promoted to the rank of lieutenant general.

- LIEUTENANT FİKRET GÖKNAR: He was promoted to brigadier general in 1965. After being promoted to lieutenant general in 1971, he retired from his position as Kayseri Third Domestic Regional Commander, who was responsible for logistics.

ONE OF THE SIGNERS  WORKED FOR THE CIA

Apart from these names, there remain 21 officers, most of whom are staff colonels, who signed the October 21, 1961 coup protocol. As far as we can determine, only one of the staff officers in this group was promoted. This staff member is submarine officer Bülent Tarkan , who was promoted to rear admiral and later retired from this rank . A review of open sources indicates that most of the signatories in this group retired without being promoted.

One of the notable names among these is Air Staff Colonel Turan Çağlar . Turan Çağlar , who retired as a colonel , was taken into custody on March 16, 1983, and was arrested on the allegation that he was spying for the CIA and was imprisoned in Mamak Military Prison. It was announced that Çağlar died of a heart attack in prison on July 29, 1983, while he was on trial on charges of treason. Journalist Murat Yetkin 's " Book of Spies for the Enthusiast"contains interesting information about Çağlar 's work with the CIA.

WAS CEMAL TURAL  A SIGNOR?

At this point, let us briefly touch upon the discussions that Lieutenant General Cemal Tural , the First Army Commander in Istanbul at the time , also signed the 21 October 1961 Protocol. In many accounts of the period, there is information that he also signed the protocol. However, according to journalist Metin Toker , who followed these events very closely , the copy with evidence of Tural 's signature was never found.

Even so, it would not be a mistake to say that Lieutenant General Tural was also associated with the Armed Forces Union junta and was not left out of the developments regarding the October 21 protocol. Tural was promoted to full general in 1963, and after becoming head of the Land Forces Command in 1964, he served as Chief of General Staff between 1966-69.

In addition, the fact that Colonel Talat Aydemir , who later attempted a coup twice on 22 February 1962 and 20 May 1963, came from Ankara to Istanbul with a group of coup officers on the evening of 21 October 1961 and expressed his agreement to this protocol is included in his memoirs. According to Aydemir , a declaration with the same content was signed at the Murted Base in Ankara, this time by the officers in Ankara.

However, we limit the evaluation in today's article only to the main text signed in Istanbul on October 21, 1961.

THE EFFECT OF THE PROTOCOL  ON THE CORPORATE  CULTURE OF THE TSK

A brief examination of the names in this document shows that signing a protocol aimed at nullifying the elections by preventing the opening of the parliament does not negatively affect the records of the soldiers in question. In fact, it is possible to talk about an effect in the opposite direction.

In a perspective extending from the early 1960s to the 1980s, a significant portion of these soldiers had a bright future. In fact, it is not surprising that the signatures of some of them reappear in interventions such as the memorandum of March 12, 1971, in which the civilian government was overthrown.

More importantly, the fact that the October 21, 1961 protocol was not sanctioned has placed an acceptance in the institutional culture of the Turkish Armed Forces that normalizes the intervention of soldiers into the will of the voters and the authority of the elected officials and makes it accepted as normal.

Similarly, it would not be a mistake to say that this acceptance has found a wide area in Turkey's political culture for many years; Except for those who object to this acceptance...

OTHER  SIGNERS IN THE PROTOCOL (21 PEOPLE)

- Brigadier General Yusuf Alpmansü, Rear Admiral İsmail Sarıken.

- Staff Colonels: Behçet Özdemir, Burhan Hunoğlu, Halim Kural, Mehmet Bora, Emin Aytekin, Ferit Erdoğan, Necati İşcan, Cemal Öçal, Celal Ugan, Vahit Gürkan, Şerafeddin Olcay, Sadettin Cankır, Nihat Aslantürk.

- Naval Staff Colonels: Bülent Tarkan, Zarif Çetindağ.

- Air Staff Colonels: Rıfat Erenulu, Turan Çağlar.

- Artillery Colonel Celal Baykam.

- Staff Lieutenant Colonel Ahmet Gergeç.