CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in iktidarla ‘normalleşme-yumuşama’ arayışlarını yazdığım yazılarla ilk tartışmaya başlayanlardanım. Bu tartışmanın iktidar için de muhalefet için de toplum için de yararlı olduğunu düşünüyorum. İlk günden beri anlatmaya çalıştığım konu 'normalleşme’nin' kişilere hatta bir kişiye indirilmeye çalışılıyor olması. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a… Bir yandan bunun reel politik anlamda karşılığının olduğunu bilecek kadar izliyorum politikayı. Yargıdan futbola, ekonomiden güvenliğe Erdoğan’ın iki dudağının arasından çıkan bir sistem kuruldu. Ve şimdi ‘yumuşama-normalleşme’ diye tarif edilen, Erdoğan’ın ortağı Devlet Bahçeli’yi de ikna ederek adımlar atması… Örneğin kimi davalarda. İyi de bu neyi çözecek? Elbette siyasi gerekçelerle haksız yere hapiste tutulan kişilerin en kısa zamanda özgürlüğüne kavuşması önemlidir. Ancak burada ortaya çıkan sorun ‘diğerleri’nin ne olacağı ve ‘yeni operasyonların yapılmayacağının garantisinin’ nerede olduğudur? Ve tabii her şeyden önemlisi hukukun siyasetten arındırılarak kişiye -duruma- konjonktüre göre değil tarafsızca karar vermesini sağlayacak durumun oluşturulmasıdır. Normalleşenin ya da meşrulaşanın mevcut sistem haline gelmesi riski de vardır.    

Gerçek anlamda normalleşme toplumun tamamını kapsamadan ve 2018’den beri uygulanmaya çalışılan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi değişmeden olması mümkün mü? Nedir bugünkü sistemin özelliği; ‘kuvvetler birliği…’ Türkiye’nin saygın Anayasa hocalarından Kemal Gözler’in 2017’de sistem değişikliği yapılmadan ve yapıldıktan sonra yazdıkları son derece önemliydi. Şöyle demişti Gözler: 

“Kuvvetler ayrılığı teorisi, anayasacılığın en temel ve en eski teorisidir. Kuvvetler ayrılığının olmadığı yerde “anayasa” da olmaz. Kuvvetler ayrılığının olmadığı bir devlet, “anayasal devlet” değildir.”

Peki normalleşmenin ana hattının sistemin başta kuvvetler ayrılığı yeniden inşa edilmesiyle mümkün olabileceği ortadayken bunun yolu açık mı? MHP lideri Devlet Bahçeli’nin oluşmasında büyük katkı verdiği ‘sistemin’ değişmemesi noktasındaki tavrını biliyoruz da ya Erdoğan? Çok uzağa gitmeyelim. Dünkü konuşmasına bakalım:

“Yeni hükümet sistemiyle siyasi belirsizlik ortadan kalktı. Yönetimde güven ve istikrar tesis edildi. Eski sisteme dönüş polemiğinin ülkeye ve millete herhangi bir hayrının dokunmayacağı kanaatindeyiz. Yeni anayasa meselesi de gelecek vizyonumuzun bir parçasıdır. Türkiye'yi darbe anayasasından kurtarmak bizim için milli bir görevdir. Türkiye Yüzyılı'nın kilometre taşlarından birisi anayasal demokrasimizin yeni ve sivil bir anayasayla güçlendirilmesi ve kurumsallaştırılmasıdır. Evlatlarımıza çağdaş normlara uygun, kuvvetler arasında doğru denge kuran, demokratik hukuk devletini esas alan yeni anayasa borcumuz vardır. Önümüzdeki dönemde çalışmaya devam edeceğiz. Türkiye'nin yeni anayasaya kavuşması için kuşatıcı, uzlaşmacı ve yapıcı tavrımızı son raddeye kadar muhafaza edeceğiz.”

Demek ki Erdoğan ‘yeni sistem’den memnun, değişmesini de istemiyor. Olayı Anayasa’da çözmek istiyor. İyi de mevcut ‘darbe anayasası’nda yapılan kimi değişiklikler bile (Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına uymama) işe geldiği zaman uygulanıyor işe gelmediği zaman uygulanmıyor. Mevcuda uymayan diyelim ‘iyisi’ yapıldı-yapılmaya çalışıldı yenisine uyacağının garantisi nerede?

İktidara devlet içindeki kimi güçlerle yaptığı iş birliği ile ‘çizgi çeken-nizam veren’ Bahçeli’ye göre zaten memlekette her şey normal:

“Halbuki Türkiye’de anormal bir şey yoktur. Kaldı ki siyaset ve yönetimde istikrarın hakim olduğu, hukukun üstünlüğü ile ilgili yasal ve anayasal hükümlerin havi bulunduğu ülkemizde normal olmayan sadece siyasi tellallar ihanet taraftarlarıdır. Yumuşamadan bahis açılıyorsa böyle bir şeye ihtiyaç hissediliyorsa önce neyin sert nelerin sertlik ihtiva ettiği açıklığa kavuşmalıdır. Elbette kutuplaşalım kavgaya tutuşalım demiyoruz, elbette tokalaşmak varken yumruklarımızı sıkalım da demiyoruz ama normalleşme ve yumuşama kelimelerinin her meselenin başına iliştirilip milli kimliğimizden egemen çıkarlarımızdan Türkiye Yüzyılı hedeflerimizden ödün isteniyorsa hiç kimse boşuna çabalamasın bizim böylesi uçuk kaçık garabet yumuşamaya karnımız toktur. Normalleşmesi milli ve ahlaki normlara uyması gereken muhalefet partileridir.”

Bahçeli ne diyor, ‘normalleşmesi gereken muhalefet’…Tabii ‘milli ve ahlaki’ normlara uyarak. Tüm bunlara bakarak bir yandan elbette liderler arasında görüşmenin önemi, toplumu rahatlatması açısından değeri var. Ancak CHP’nin bir yandan da mevcut sistemin tıkandığını göstermesi yerine başta parlamenter sistemin geri gelme yolunun açıldığı karşı teklifi, teklifleri partilerle ve kamuoyuyla paylaşması gerekir.

Bitirirken…

Araştırmacı yazar Bekir Ağırdır’ın Ankara Enstitüsü için yaptığı zihin açıcı CHP analizinde(Murat Yetkin’in yazısıyla haberim oldu) benim de bir süredir yazdığım, düşündüğüm bir bölüm var: CHP mevcut düzene mi muhalefet edecek yoksa düzenin içindeki muhalif mi olacak? CHP bir süredir yürüttüğü siyaset şeklinin, düzene muhalif olmasının karşılığını 31 Mart seçimlerinde aldı. Ağırdır’ın yazısında Konda’nın verilerine dayanarak ele aldığı bir bölüm AKP’nin uzun süre elinde tuttuğu halkla doğru iyi temas noktasının bunu oya dönüştürebilme gücünün sosyo-ekonomik tüm sınıflarda CHP lehine değişme potansiyeli olan yeri de gösteriyor:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı demografi, istihdam ve sosyal güvenlik, eğitim, sağlık, finans, rekabetçilik, yenilikçilik ve yaşam kalitesi başlıklarından oluşan 56 değişken ile sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi hesaplamaktadır. Buna göre Türkiye’de bulunan 973 ilçe, 6 kademeye ayrılmaktadır.  KONDA Araştırma’nın kamuoyuna açtığı Sandık Analizi Raporu’ndaki grafik ve analiz ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik kademelerine göre belediye meclisi oy tercihlerini kıyaslıyor.

Bu analize göre sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyesi arttıkça CHP’nin oyu da giderek artıyor. Birinci kademe gelişmiş ilçelerde yüzde 47,5 oy oranına ulaşan CHP, 2. kademe gelişmiş ilçelerdeyse yüzde 36,5 oranında oy alıyor. CHP’nin en az oranda oy aldığı kademeyse yüzde 11,4 ile 6. kademe ilçeler oluyor.

AK Parti’nin oyu ise kademelere göre CHP’nin oy oranları kadar değişmiyor. AK Parti en düşük oyunu yüzde 31,1 ile 1. kademedeki ilçelerden alırken bunu 31,2 ile 2. kademe gelişmiş ilçeler takip ediyor. AK Parti’nin en yüksek oy aldığı kademeyse yüzde 35,9 ile 5. kademe gelişmiş ilçeler oluyor. 6. kademedeyse AK Parti yüzde 34,9 oy alıyor.

Bu sayılar CHP’nin gelir dağılımdan adaletsizliğe kimseyi ayrıştırmadan birlikte yaşam pratiğinin yaygınlaştırılmasına uygulaması, seslendirmesi gereken politikaları da gösteriyor. CHP’nin altı okunun dışında 27 Kasım 1976’daki 23. Kurultay’ında parti programına demokratik sol politikanın dayandığı altı kural “özgürlük, eşitlik, dayanışma, emeğin üstünlüğü, gelişmenin bütünlüğü, halkın kendini yönetmesi” daha getirildi.

CHP politikalarını dünden, gelenekten elbette dünyadaki son gelişmelerden de alarak gelişebilir. Mevcut düzene karşı muhalefet etmek, kendi sözünü-yeniyi söylemek önemlidir. Düzenin içindeki muhaliflik kaybettirir. Bu arada tüm bunları yaparken kendi iç bütünlüğünü koruması da gerekir. Partinin bir önceki genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ‘delege aday gösterirse liderliği düşünebileceği’ çıkışı riskler içermektedir.

I was one of the first to start discussing CHP Chairman Özgür Özel's quest for 'normalization-softening' with the government through the articles I wrote. I think this discussion is beneficial for the government, the opposition and society. The point I have been trying to explain since the first day is that 'normalization' is being tried to be reduced to individuals or even one person. To President Tayyip Erdoğan... On the one hand, I follow politics enough to know that this has real political implications. From judiciary to football, from economy to security, a system that came from between Erdoğan's lips was established. And now, Erdoğan is taking steps by convincing his partner Devlet Bahçeli, which is described as 'softening-normalization'... For example, in some cases. So what will this solve? Of course, it is important for those who are unjustly imprisoned for political reasons to be freed as soon as possible. However, the problem that arises here is what the 'others' will be and where is the 'guarantee that new operations will not be carried out'? And of course, most importantly, the law should be purified from politics and a situation should be created that will enable the individual to make decisions impartially rather than based on the situation or the conjuncture. There is also a risk that what is normalized or legitimized will become the current system.    

Is it possible to achieve real normalization without covering the entire society and without changing the presidential government system that has been tried to be implemented since 2018? What is the feature of today's system? 'unity of forces…' What Kemal Gözler, one of Turkey's respected Constitutional scholars, wrote in 2017, before and after the system change was made, was extremely important. Eyes said :

“The theory of separation of powers is the most fundamental and oldest theory of constitutionalism. Where there is no separation of powers, there is no "constitution". A state where there is no separation of powers is not a "constitutional state."

Well, while it is obvious that the main line of normalization can be achieved by reconstructing the system, especially the separation of powers, is the way for this clear? We know MHP leader Devlet Bahçeli's stance on not changing the 'system', which he contributed greatly to the creation of, but what about Erdoğan? Let's not go too far. Let's look at his speech yesterday:

“With the new government system, political uncertainty has disappeared. Trust and stability were established in the administration. We believe that the polemic of returning to the old system will not do any good to the country and the nation. The issue of the new constitution is also a part of our future vision. It is a national duty for us to save Turkey from the coup constitution. One of the milestones of the Turkish Century is the strengthening and institutionalization of our constitutional democracy with a new and civilian constitution. We owe our children a new constitution that complies with modern norms, establishes the correct balance between powers, and is based on the democratic state of law. We will continue to work in the coming period. "We will maintain our encompassing, conciliatory and constructive attitude to the last extent for Turkey to have a new constitution."

This means that Erdoğan is happy with the 'new system' and does not want it to change. He wants to resolve the issue in the Constitution. Well, even some of the changes made in the current 'coup constitution' (non-compliance with the decisions of the Constitutional Court and the European Court of Human Rights) are implemented when he comes to work, but not when he does not come to work. Let's say a 'better' one that does not fit the existing one has been made or tried to be made, where is the guarantee that it will fit the new one?

According to Bahçeli, who 'draws lines and gives order' to the government with his cooperation with some forces within the state, everything is normal in the country:

“However, there is nothing abnormal in Turkey. Moreover, in our country, where stability prevails in politics and administration and legal and constitutional provisions regarding the rule of law exist, the only things that are not normal are the political crier and supporters of treason. If a bet is made without softening, if there is a need for such a thing, it should first be clarified what is hard and what contains harshness. Of course, we are not saying that we should polarize and get into fights, of course, we are not saying that we should clench our fists when we can shake hands, but if the words normalization and softening are attached to the beginning of every issue and we are asked to compromise our national identity, our sovereign interests, and our goals for the Turkey Century, no one should try in vain, we are fed up with such ridiculous and absurd softening. "It is the opposition parties that must be normalized and comply with national and moral norms."

What does Bahçeli say, 'the opposition that needs to be normalized'... Of course, by complying with 'national and moral' norms. Considering all this, of course, the meeting between leaders is important and valuable in terms of reassuring the society. However, instead of showing that the current system is blocked, CHP should share with the parties and the public the counter-offer and proposals that pave the way for the return of the parliamentary system.

In closing…

There is a section in the mind-opening CHP analysis made by researcher and writer Bekir Ağırdır for the Ankara Institute (I became aware of it through Murat Yetkin's article) that I have been writing and thinking about for a while: Will the CHP oppose the current order or will it be the opposition within the order? CHP received the reward of its political style and opposition to the establishment in the March 31 elections. A section in Ağırdır's article, based on Konda's data, also shows the potential for change in favor of the CHP in all socio-economic classes, thanks to the AKP's long-held strong point of contact with the public and its ability to turn this into votes:

The Ministry of Industry and Technology calculates the socio-economic development index with 56 variables consisting of demography, employment and social security, education, health, finance, competitiveness, innovation and quality of life. Accordingly, 973 districts in Turkey are divided into 6 levels. The graph and analysis in the Ballot Box Analysis Report made public by KONDA Research compares the municipal council voting preferences according to the socio-economic development levels of the districts.

According to this analysis, as the level of socio-economic development increases, CHP's votes also increase. Reaching 47.5 percent of the votes in the first stage developed districts, CHP receives 36.5 percent of the votes in the second stage developed districts. The level where CHP received the least votes was the 6th level districts with 11.4 percent.

AK Party's votes do not vary as much as CHP's vote rates depending on the levels. AK Party received the lowest vote from 1st tier districts with 31.1 percent, followed by 2nd tier developed districts with 31.2 percent. The level where the AK Party received the highest votes was the 5th stage developed districts with 35.9 percent. In the 6th stage, AK Party receives 34.9 percent of the votes.

These numbers also show the policies that the CHP should implement and voice, from income distribution to injustice, to the dissemination of the practice of living together without segregating anyone. Apart from the six arrows of the CHP, at the 23rd Congress on November 27, 1976, the six rules on which the democratic left policy is based were added to the party program: "freedom, equality, solidarity, superiority of labor, integrity of development, self-government of the people".

CHP can develop its policies by taking them from yesterday, from tradition, and of course from the latest developments in the world. It is important to oppose the current order and to say one's own word - the new. Dissent within the system causes loss. Meanwhile, while doing all this, it must also maintain its internal integrity. The statement of the previous chairman of the party, Kemal Kılıçdaroğlu, that 'he may consider leadership if he nominates delegates' carries risks.