Pazar günü İran’da yaşanan uçak kazasında Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Emir Abdullahiyan’ın ölmesi dünyada gözlerin İran’a çevrilmesine neden oldu. 28 Haziran’da İran halkı yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandık başında olacak, ancak adayların kim olacağı en merak edilen sorulardan. Reisi gibi ultra muhafazakâr bir figürün siyaset sahnesine veda etmesi "İran’da rejim değişikliği olur mu?" tartışmalarını da başlattı. İran açısından beklenen dönüm noktasıysa Ruhani Lider Ali Hamaney’in yerine geçecek ismin tayini olacağa benziyor. İran’ın Ortadoğu’da uyguladığı dış politika ve izolasyonun bu yeni gelişmeyle değişip değişmeyeceği bir diğer soru işareti. Reisi’nin ölüm haberi sonrası kadınlar ve muhaliflerin sevinçlerini ortaya koymaktan çekinmemesiyse “İranlılar gelecekleri için ne istiyor?” sorusunu yeniden gündeme getiriyor.

Uçak kazasını, olası siyasi senaryoyu, Hamaney’in veliaht adaylarını, seçimleri ve bunun önemini İranlı tarihçi, yazar ve akademisyen Dr. Arash Azizi ile konuştuk. Azizi’ye göre İran’daki rejim bu tür zorluklara bağışıklık kazandı, dolaysısıyla bu kazadan bir rejim değişimi veya iç politikadan dış politikaya uzanan bir değişim beklemek kısa vadede doğru değil.

Arash Azizi

İbrahim Reisi’nin uçağı düştükten sonra herkes aynı soruyu sormaya devam etti: Bu bir tesadüf müydü? Elbette Ortadoğu ve İran söz konusu olunca bu coğrafyada tesadüf olmadığına inanıyoruz. Sizce uçağın düşme nedeni neydi?

Açıkçası bu ampirik bir soru, bunu bilmenin bir yolu yok, asla bilemezsiniz. Ayrıca İran tarafından yapılan açıklamalara soruşturmalara da güvenemezsiniz. Gördüğünüz gibi sadece kaza günü bile 20 farklı gelişme bildirdiler. Dahası haber akış ve trafiğinin ne kadar kaotik olduğunu gördük. Bu da İran’ın söylediklerine güvenebileceğiniz bir atmosfer olmadığını gösteriyor. Ancak bunun bir kaza olma ihtimali var ve bu hiç de yabana atılacak bir ihtimal değil. İran’ın helikopter filosu çok kötü ki tarihi yaptırımlar nedeniyle daha önce iki üst düzey komutan ve eski kabine üyesi bakan benzer kazalarda ölmüştü. Benzer bir durumun bu kazada da yaşanmış olması ihtimalini dışlayamayız. Elbette Reisi’nin ölmesini isteyecek, bunun için haklı sebepleri olan insanlar da var.  

'REİSİ’NİN HELİKOPTERİNİN DÜŞÜŞ SEBEBİNİ TAM OLARAK BİLEMEYECEĞİZ'

Gerçek şu ki, tarihsel örneklere baktığımızda, bilirsiniz, neredeyse 60 yıldır uçak veya helikopter kazalarında ölen liderler oldu. Kuzey Rodezya’dan Ruanda’ya Mozambik’ten Panama’ya uzanan örnekler mevcut. Örneğin 2010'da Polonya Cumhurbaşkanı Lech Kaczynsk, 1988'de Pakistan Devlet Başkanı General Ziya'ül Hak yine uçak kazasında öldü. Bu tür kazaların neden olduğuna dönük tam yanıtlar alamıyorsunuz, bu nedenle sonsuza kadar bir bilinmez olarak kalabiliyor.

Elbette bazı söylentiler oluyor, bunu başka birileri yapmış da olabilir, ancak bu tür bilgiler ancak yıllar geçtikten sonra ortaya çıkıyor. Belki 20 yıl sonra bir anı kitabı, bir belge bize gerçeği anlatır, bir şeyler öğreniriz. Ancak şimdiden bunu yanıtlamanın zor olduğunu düşünüyorum.

'KAZA VE SONRASINDA YAŞANANLAR İRAN’IN ALT YAPISININ NE KADAR ZAYIF OLDUĞUNU GÖSTERDİ'

Düşüş sebebi ve kazanın yanı sıra helikopterle irtibatın kesildiğinin bildirildiği süreden arama kurtarma çalışmalarına, o sırada ortaya çıkan kaotik bilgi akışından enkazın bulunmasının ardından yaşananlara kadar her şey İran’a dönük bazı kapasite eksiklerine işaret ediyor. Oysa İran bugüne kadar yaptırımlara rağmen büyük bir devlet olma iddiasında olan, askeri gücünü göstermekten çekinmeyen bir aktör olduğu izlenimi veriyordu, vermeye çalışıyordu. Kazayla beraber ortaya çıkan bu durum bize İran’a dönük ne söylüyor?

Dünyada pek çok insan gelişmeleri izledi ve bu konuda bir sonuca da vardı. Bahsettiğimiz ülke çok değil, birkaç ay önce iki nükleer güce, Pakistan ve İsrail’e füze attı. Dahası kısa süre önce dünyadaki en önemli askeri kapasiteye sahip ülkelerden biri olan Rusya’ya dron sattı. Buna karşın hem kendisine ait modern bir helikopter yapamıyor, hem de dışardan yardım olmadan düşen bir uçağın enkazını bulamıyor. Uçağın enkazı Türkiye’nin yardım için gönderdiği İHA ile bulundu. Buysa bize yaptırımlar, yanlış ekonomik yönetim gibi sebeplerle İran altyapısının ne kadar kötü durumda olduğunu gösteriyor.

İran’ın bu bahsettiğimiz durumu benim aklıma Sovyetler Birliği’ni getirdi. SSCB, dünyanın ikinci en büyük askeri gücü olmakla beraber, hatta buraya yaptığı aşırı yatırımın sonuçları ve etkisiyle de nihayetinde dağıldı. SSCB’nin böylesine hızlı dağılması beklenmiyordu, zira dünyaya verdiği imajla içerideki koşulların daha farklı olduğu ortaya çıktı. Buysa benim aklıma "acaba İran da sahip olduğu gücü abartarak sanki olduğundan daha güçlü bir kapasitesi var izlenimi bırakmaya mı çalışıyor” sorusunu getiriyor…

Haklısınız bu sıklıkla yapılan bir mukayese. Bana kalırsa SSCB gerek alt yapı olarak gerek askeri güç olarak çok daha iyi bir örnekti. Alt yapısı çok daha iyiydi, SSCB açısından sorun biraz tüketim mallarıyla ilişkiliydi. İran’a gelecek olursak, yakın zamanda İsrail’e karşılık veren bir saldırıda bulundu, ancak hasar veremedi belki de vermek istemedi. Elbette askeri analistler bunu daha iyi değerlendirecektir, ancak ne kadar hasar verebilirdi bu da tartışmalı. Evet İran kendini bir güç olarak sunuyor, belirli bir kapasitesi de var, ancak bunun abartılacak boyutta olduğunu da düşünmüyorum.

Arash Azizi, İran'da asıl gücün ruhani liderde olduğunu söylüyor. 

'İRAN’DA RUHANİ LİDER GÜCÜN YÜZDE 70’TEN FAZLASINI ELİNDE TUTAR'

Reisi, cumhurbaşkanı olmasının yanı sıra hem geçmişte sahip olduğu pozisyon ve görevler, ultra muhafazakarlığı, ayetullah konumuna varan ilişki ağı ve hem de eğitimi nedeniyle Ruhani lider Hamaney’in veliahtı olarak görülüyordu. Hamaney de benzer biçimde cumhurbaşkanlığı sonrasında Humeyni’nin ölümüyle ruhani lider oldu. Bugün artık bu resimde Reisi yok. İlk olarak İran’da ruhani lider olmak neden önemli? İkincisi bu yeni koşullar altında Hamaney’in yerine kim geçebilir? 

İran’da ruhani liderlik en önemli statü diyebilirim, zira anayasayla gücün yüzde 70’ini elinde tutuyor. Ancak görevdeki ruhani liderin hali hazırdaki gücü bu yüzde 70’in çok üzerinde. Ali Hamaney, bugün bağımsızlığını yitiren pek çok yapının kontrolüne sahip. Hatta  bugün Hamaney yanlıları baskın konumda olsa bile parlamento aslında güçlü değil, gücü sınırlı. Artık neredeyse her noktada politika yapıcı konumunda olan yüksek konseyler var. Bu konseylerse ruhani liderin kontrolünde, bu nedenle Ruhani liderlik çok önemli bir konum.

Reisi’ye gelirsek evet sizin de söylediğiniz gibi, Hamaney’in yerini alması muhtemel isimler arasında ismi geçiyordu. Ancak bu tür konumları elde etmek yalnızca söylentiyle değil, doğru güç dengesine ve bunu yönlendirme yeteneğine de bağlı. Bugün Reisi bu veraset savaşında resimde değil, peki kim yeni namzet derseniz isimler geçiyor. Bunların başında Hamaney’in oğlu Mücteba Hamaney geliyor. Gölgede, karanlıkta kalan biri. Aslında kimse, hakkında fazla bilgiye sahip değil. Özellikle Devrim Muhafızları’yla ilişkisi olduğuna dönük bilgiler var. Bir anlamda burada onu destekleyenler, isminin gündeme gelmesini sağlayanlar var. Mücteba’nın yanı sıra bazı yeni isimler de gündeme geliyor ancak bunlar tanınmış bilinen isimler değil, bir anlamda güçlü bir ruhani liderlik iddiası olamayacak olanlar.

'HAMANEY’İN YERİNE KİMİN GELECEĞİNİ ADAYLARIN MADDİ GÜCÜ TAYİN EDECEK'

Ancak burada Reisi’nin ölümü, sadece resimden çıkmasıyla değil, sahip olduğu koltuk, cumhurbaşkanlığı nedeniyle de önemli. Bu durumda kim bu koltuğa ve onun sağladığı iktidar alanına sahip olacak? Bu soru önemli zira önünde sonunda Hamaney ölecek, sonuçta 85 yaşında. İşte bu noktada başkanlık önem kazanıyor. Başkanlık aynı zamanda kitlesel desteği arkanıza alabildiğiniz oranda iktidar mücadelesinde gücü kendinizde birleştirebilmeniz demek. Dahası sizi desteklemesi için belirli işbirlikleri ve yandaşlarınıza maddi olarak imkan sağlayacak alana sahip olmanız demek. Bir Marksist olarak maddi gücün bu noktada etkili olduğunu düşünüyorum ve bunu dikkate alıyorum. İktidar imkanları bu açıdan maddi gücün unsurlarını da şekillendiriyor. Dolayısıyla kaçınılmaz olan geldiğinde yani veraset mücadelesi başladığında maddi güç, kimin öne çıkacağını tayin edecek. Bu nedenle seçilecek başkan önemli.

İkincisi bu konuya dönük söylemem gereken bir nokta daha var; İran Anayasası ruhani lider öldüğünde izlenecek yolu belirliyor. Uzmanlar Meclisi nihai olarak ülkede en güçlü pozisyonu elinde tutacak isme karar verecek. Ancak Uzmanlar Meclisi buna karar verirken üç kişilik bir komite bu seçim yapılana kadar ruhani lider rolünü üstlenecek. Bu komitede, görevdeki cumhurbaşkanı, yargının başı ve buraya tayin edilecek üçüncü bir isim olacak. Anayasa bu komitenin görev süresi konusunda bir sınır koymuyor. İran, Lübnan değil, seçim yıllar sürmeyebilir, ancak zaman alacak bir seçimden bahsediyoruz. Dolasıyla yine aynı noktaya geliyoruz. Başkan kim olacak? Yani olur da Hamaney yarın ölürse ruhani liderin seçilmesine kadar geçen sürede başkanın kim olduğunun önemini yine göreceğiz. 

'İRAN’DA BİR REJİM KRİZİ YAŞANMA İHTİMALİ DÜŞÜK'

Kazanın ardından sürecin anayasada öngörüldüğü şekilde yürütüldüğünü, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Muhbir'in 50 gün içinde ülkeyi seçimlere götürmek üzere cumhurbaşkanlığı görevini üstlendiğini gördük. En azından bu durum idari bir boşluk olmadığı izlenimi veriyor. Ancak İran halkı 28 Haziran'da yeniden sandık başına gidecek, sizce seçimlerden ne beklemeliyiz?  İran'ın orta vadede bir rejim kriziyle karşı karşıya kalacağı iddiaları var, bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Rejim krizi olacağını sanmıyorum, çünkü bu gerçek bir kriz değil. Bu İran rejiminin istikrarsız ve siyasi çalkantıyla başa çıkma meselesinden fazlası değil. İran’da bunun her zaman zorlu bir yolculuk olduğunu akılda tutalım. Bu açıdan rejim kayalıklı sulardan geçerken başının çaresine nasıl bakacağını bilen bir tekne gibi. Bu bir çok yönden böyle, buna dönük net bir prosedür de var. 

Bir rejim krizi olması için bunun birilerince yaratılması gerekiyor. Kim yaratacak bunu? Kitle hareketleri, Kadın Yaşam Özgürlük Hareketi, sivil hareketler defalarca çok acımasız şekilde bastırıldı. Kitleler bu açıdan yorgun. Elbette bu bir anda bir protesto dalgası olmayacağı anlamına gelmiyor, bu ihtimali dışlamıyorum. Sadece var olan koşulları dikkate sunuyorum.

'HEM REFORMİSTLER HEM MERKEZCİLER BÜYÜK BİR SİYASİ ATILIM YAPACAK DURUMDA DEĞİL'

Ülkedeki siyasi atmosfere bakacak olursak, rakip fraksiyonlar açısından da durumu ele almak gerekiyor. Örneğin hem reformistler hem de merkezciler hali hazırda büyük bir siyasi atılım yapacak durumda değiller. Dahası kendilerine ihtiyaç duyulması konusunda da endişeliler. Biliyorlar ki aslında popüler protestoların birçoğu gerçekten onlara dost değil, bu nedenle böyle bir atılımda bulunmayacaklardır. Bana kalırsa bu siyasi rakipler, aslında istikrarsızlığın tehlikeli olduğu konusunda hemfikirler. Özellikle İran’ın İsrail ile gölge savaşı, bir yandan ABD ile yürütülen gizli müzakereler dikkate alındığında siyasi bir çalkantıdan kaçınmak isteyeceklerdir. Bu yüzden seçimde ne olacağını düşünerek teknenin çok da sallanmasını istemiyorlar.

Cumhurbaşkanı kim olacak sorusuna dönersek, burada Anayasayı Koruyucular Konseyinin nasıl bir seçim istediği önemli olacak, yani 2021 gibi çekişmeli olmayan, kazananın neredeyse önceden belli olduğu bir seçim mi yoksa çekişmeli ve rakip sayısının olduğu seçim mi istenecek bu önemli. Burada adil ve özgür bir seçimi kastetmiyorum, farklı fraksiyonlar arasında birden fazla rakibin olup olmayacağına dikkat çekiyorum. Konsey’in şimdi bu soruya yanıt vermesi gerekiyor.

'HAMANEY’İN TERCİHLERİ CUMHURBAŞKANI KİM OLACAK SORUSUNA YANIT VERECEK'

Hamaney’in son yıllardaki pratiklerine baktığımızda onun rekabetçi bir seçim istemediğini biliyoruz, çünkü hiçbir şeyi şansa bırakmak istemiyor. Güvendiği birinin o koltukta oturmasını ve iktidarın imkanlarından faydalanmasını tercih ediyor. Peki bunlar kim olabilir? Hali hazırda ismi geçen iki kişi var: Said Celili ve Muhammed Kalibaf. Her ikisi de Hamaney için sorunlu kişiler. Örneğin pek çok insan Celili’yi sert, aşırı doktriner ve katı bulduğu için ondan nefret ediyor. Öte yandan Muhammed Kalibaf, yolsuzluğa bulaşmış, neredeyse diktatör olmak isteyen bir teknokrat olarak görülüyor ki 2005’te cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olarak da yarıştı. Özetle iki isim de pek matah değiller. Bu noktada Hamaney aday seçerken bir iki faktöre bakacak: İlk olarak bu aday, kendisine rakip olmasın diye fazla karizmatik ve etkileyici olmamalı. İkincisi, yeterince esnek ve uyumlu olmalı ki bazı insanlarla çalışabilsin, örneğin ABD ile hali hazırda devam eden müzakereleri sürdürebilsin.

Hali hazırda 28 Haziran’a kadar görevi üstlenen Muhammed Muhbir, ki zaten Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısıydı, bu süreçte iyi bir performans gösterirse ve kartlarını doğru oynarsa aday olarak gösterilmez mi?

Bugünlerde pek çok İran uzmanına yöneltilen sorulardan biri bu ki haklı bir akıl yürütme. Elbette böyle bir ihtimal de var, ancak ben bunun olası olacağını düşünmüyorum. Muhbir ile ilgili sorun şu: Hiçbir zaman başkan olmak için yetiştirilmedi. İran bu noktada ABD’den ayrışıyor. Biliyorsunuz ABD’de Başkan Yardımcıları böyle bir görev için her zaman hazırdır, İran’daysa böyle bir kültür yok. Zaten böyle bir figür olması hiçbir zaman beklenmiyordu, üst düzey yöneticilik tecrübesi yok. Örneğin hiç kabinede yer almadı, daha orta kademelerde görev aldı. Aktif bir başkan yardımcısıydı, toplum kendisine güveniyor. Bu elbette önemli bir deneyim, bu belki aday olması için bir sebep olabilir. Yine de saydığım gerekçeleri dikkate alınca zor bir ihtimal diyorum.

'HAMANEY YERİNDE DURUYOR, İZLENEN DIŞ POLİTİKADA BİR DEĞİŞİKLİK BEKLEMEK DOĞRU DEĞİL'

İran'ın Orta Doğu politikası diğer ülkelerden ayrışan bir hatta ilerliyor. İranlı uzmanlar İran'ın Filistin sorunundan Hamas'la ilişkilerine, Lübnan'daki Hizbullah'tan Yemen'deki Husilere kadar bir direniş ekseni oluşturduğunu savunuyor. İran aynı zamanda nükleer programı nedeniyle yaptırım uygulanan bir ülke. Sizce İran'ın Ortadoğu'daki dış politikası ve Batı ile ilişkileri İran'ın iç siyasetindeki bu beklenmedik değişimden etkilenecek mi?

Doğrusu dış politikada da iç politikada da kısa vadede bir değişim beklemiyorum ki Kalibaf seçilse dahi bunun kısa vadede bir değişim getireceğini de düşünmüyorum. Hamaney yerinde duruyor, buysa izlenen dış politika ve askeri politikada bir değişim ihtimalini öteliyor, dahası buna izin de vermeyecektir. Ancak uzun vadede bakarsak örneğin Kalibaf gibi bir isim seçilirse bu iktidar dinamiklerinin de değişmesi anlamına gelecek, hem ülke içindeki güç dengesi bugün olandan farklı olacak hem de dışarıyla kurulan ilişkiler. Ancak İran’daki bu dinamiklerin değişmesinin zaman alacağını düşünüyorum.

Arash Azizi'nin son kitabı "İranlılar Ne İstiyor?

'HALKIN REJİMİ DEFETMEK İÇİN SAVAŞMANIN YANINDA SİYASİ BİR ALTERNATİF DE GELİŞTİRMESİ GEREKİYOR'

Toplumsal hareketler konusunda, özellikle de İran konusunda uzmansınız. "İranlılar Ne İstiyor?" adında bir kitap yazdınız. İran'daki cumhurbaşkanlığı seçimlerini analiz ettiğimizde, Tahran gibi bazı şehirlerde katılım yüzde 30'un altına, ülke genelinde ise yüzde 50'nin altına geriledi. Aslında 2022 yılında İran'da kadınların öncülüğünde büyük protestolara tanık olduk. Ayrıca, Reisi'nin ölümü vesilesiyle kadınlar ve muhalifler tarafından kutlamalar da yapıldı. Bu gerçekler ışığında şu soruyu sormak istiyorum: İranlılar gelecekleri için ne istiyor?

İranlılar var olan rejimi istemiyor. İslami rejim onlara ekonomik sefaletten başka bir şey getirmedi. Siyasi baskı, uluslararası izolasyon, ulusal bozulma, kadınların kısıtlanması, azınlıkların marjinalleştirilmesi, çevrenin tahrip edilmesi gibi sonuçlar getirdi, yani bir felaket, İran tarihinin karanlık bir dönemi. Çoğu İranlı bundan nefret ediyor. Bu rejimi yıkmak için de defalarca girişimde bulunuyor. Özgürlükleri için on binlerce İranlı kahramanca mücadele etti, yılmıyorlar. Ancak kazanmak için savaşmak yetmiyor, siyasi bir alternatif geliştirmek gerekiyor. Siyasi bir önderlik, bir alternatif üretmek gerekiyor bugünkü rejimi defetmek için. Orta vadede güç mücadelesinin değişimiyle beraber iç politikada siyasi baskının azaldığı, uluslararası izolasyonun hafiflediği bir süreç gözlemleyebiliriz. Ancak sloganda söylediği gibi haklar için, daha fazla siyasi özgürlük için mücadele devam edecek, kavga sürecek.

Arash Azizi Kimdir?

Yazar ve tarihçi olan Arash Azizi, doktorasını New York Üniversitesi'nde "Tarih ve Orta Doğu çalışmaları" alanında yaptı. The Atlantic dergisinde yazarlık yapan Azizi’nin yazı, eleştiri ve yorumları New York Times, New York Review of Books, Washington Post, Wall Street Journal, Liberties, Newsweek, New Lines, Haaretz, Daily Beast, Jacobin ve Toronto Star gibi birçok yayın organında yer aldı. Clemson Üniversitesi'nde siyaset bilimi ve tarih bölümlerinde kıdemli öğretim görevlisi olan Azizi, Nonviolent Initiative for Democracy'de yönetim kurulu üyesi ve Center for Middle East and Global Order'da (CMEG) araştırmacıdır. “The Shadow Commander: Soleimani, the US and Iran’s Global Ambitions” (Oneworld, 2020) and “What Iranians Want: Women, Life, Freedom” (Oneworld, 2024) kitaplarının yazarıdır. Arash Azizi’nin çalışmaları İspanyolca, Arapça, Kürtçe, Rusça, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Portekizce, Urduca, Bengalce, Türkçe, Yunanca, Japonca, Malgaşça, Azerice, Hollandaca, Endonezyaca ve Çince dahil olmak üzere 18 dile çevrilmiştir. 

The deaths of President Ibrahim Reisi and Foreign Minister Emir Abdullahiyan in a plane crash in Iran on Sunday caused all eyes to turn to Iran in the world. On June 28, Iranian people will go to the polls to elect a new president, but who the candidates will be is one of the most curious questions. The farewell of an ultra-conservative figure like Reisi to the political scene raises the question "Will there be a regime change in Iran?" It also started discussions. The expected turning point for Iran seems to be the appointment of the person who will replace Spiritual Leader Ali Khamenei. Another question mark is whether Iran's foreign policy and isolation in the Middle East will change with this new development. The fact that women and oppositionists did not hesitate to express their joy after the news of the leader's death is a question of "What do Iranians want for their future?" It brings up the question again.

Iranian historian, writer and academic Dr. explains the plane crash, the possible political scenario, Khamenei's crown candidates, the elections and their importance. We spoke with Arash Azizi. According to Azizi, the regime in Iran has become immune to such difficulties, so it is not right in the short term to expect a regime change or a change from domestic policy to foreign policy from this accident.

Saint of Arash

After İbrahim Reisi's plane crashed, everyone kept asking the same question: Was this a coincidence? Of course, when it comes to the Middle East and Iran, we believe that there are no coincidences in this geography. What do you think was the reason for the plane crash?

Obviously this is an empirical question, there is no way to know, you never know. Moreover, you cannot trust the statements or investigations made by Iran. As you can see, they reported 20 different developments on the day of the accident alone. Moreover, we saw how chaotic the news flow and traffic was. This shows that there is no atmosphere where you can trust what Iran says. However, there is a possibility that this was an accident, and this is not a possibility that should be taken lightly. Iran's helicopter fleet is so poor that two senior commanders and former cabinet ministers died in similar accidents due to historic sanctions. We cannot exclude the possibility that a similar situation occurred in this accident. Of course, there are people who want the Chief to die and have legitimate reasons for this.  

'WE WILL NOT KNOW EXACTLY THE REASON FOR THE CHIEF'S HELICOPTER FALLING'

The fact is, when we look at historical precedents, you know, there have been leaders who have died in plane or helicopter crashes for almost 60 years. There are examples from Northern Rhodesia to Rwanda, from Mozambique to Panama. For example, Polish President Lech Kaczynsk died in a plane crash in 2010, and Pakistani President General Zia'ul Haq died in a plane crash in 1988. You can't get full answers as to why these types of accidents happen, so they can remain an unknown forever.

Of course, there are some rumors, someone else may have done this, but such information only emerges after years. Maybe 20 years later, a memoir or a document will tell us the truth and we will learn something. However, I think this is difficult to answer now.

' THE ACCIDENT AND WHAT HAPPENED AFTER SHOWED HOW WEAK IRAN'S INFRASTRUCTURE IS'

In addition to the cause of the crash and the accident, everything from the time when it was reported that contact with the helicopter was lost, to the search and rescue efforts, from the chaotic information flow that emerged at that time to what happened after the discovery of the wreckage, points to some capacity deficiencies towards Iran. However, until now, Iran has been giving and trying to give the impression that it is an actor that claims to be a great state despite the sanctions and does not hesitate to show off its military power. What does this situation that emerged with the accident tell us about Iran?

Many people around the world followed the developments and came to a conclusion on this issue. The country we are talking about fired missiles at two nuclear powers, Pakistan and Israel, just a few months ago. Moreover, it recently sold drones to Russia, one of the countries with the most significant military capacity in the world. However, he cannot build his own modern helicopter and cannot find the wreckage of a crashed plane without outside help. The wreckage of the plane was found by the UAV sent by Turkey for assistance. This shows us how bad the Iranian infrastructure is due to reasons such as sanctions and mismanagement.

This situation in Iran that we are talking about made me think of the Soviet Union. Although the USSR was the second largest military power in the world, it eventually collapsed due to the consequences and effects of its excessive investment there. The USSR was not expected to disintegrate so quickly, because it turned out that the conditions inside were different from the image it gave to the world. This brings to my mind the question, "Is Iran trying to give the impression that it has a stronger capacity than it actually does by exaggerating the power it has?"

You are right, this is a comparison that is often made. In my opinion, the USSR was a much better example both in terms of infrastructure and military power. Its infrastructure was much better, for the USSR the problem was partly related to consumer goods. As for Iran, it recently launched a retaliatory attack on Israel, but could not do any damage or perhaps did not want to. Of course, military analysts will evaluate this better, but how much damage it could have done is also debatable. Yes, Iran presents itself as a power, it has a certain capacity, but I do not think this is exaggerated.

Arash Azizi says that the real power in Iran lies with the spiritual leader. 

'THE SPIRITUAL LEADER HOLDS MORE THAN 70 PERCENT OF THE POWER IN IRAN'

In addition to being the president, Reisi was seen as the heir apparent of the Spiritual leader Khamenei, due to his past positions and duties, his ultra-conservatism, his network of relationships leading to the position of ayatollah, and his education. Similarly, Khamenei became the spiritual leader after the death of Khomeini after his presidency. Today, Reisi is no longer in this picture. First of all, why is it important to be a spiritual leader in Iran? Secondly, who can replace Khamenei under these new conditions?

I can say that spiritual leadership is the most important status in Iran, because it holds 70 percent of the power under the constitution. However, the current power of the incumbent spiritual leader is well above this 70 percent. Ali Khamenei has control of many structures that have lost their independence today. Even though supporters of Khamenei are in a dominant position today, the parliament is not actually strong, its power is limited. There are now high councils that are policy makers at almost every point. These councils are under the control of the spiritual leader, so spiritual leadership is a very important position.

As for Reisi, yes, as you said, his name was mentioned among the possible names to replace Khamenei. But obtaining such positions depends not only on hearsay but also on the right balance of power and the ability to direct it. Today, Reisi is not in the picture in this succession war, so if you ask who is the new candidate, names are mentioned. Chief among them is Khamenei's son, Mojtaba Khamenei. Someone who stays in the shadows, in the dark. Actually, no one knows much about it. In particular, there is information that he has relations with the Revolutionary Guards. In a sense, there are people here who support him and make his name come to the fore. In addition to Mujtaba, some new names are also coming to the fore, but these are not well-known names, in a sense they cannot claim to be a strong spiritual leadership.

'THE FINANCIAL STABILITY OF THE CANDIDATES WILL DETERMINE WHO WILL REPLACE Khamenei.'

However, Reisi's death is important here not only because he left the picture, but also because of the seat he held, the presidency. In this case, who will have this seat and the power it provides? This question is important because Khamenei will eventually die, after all, he is 85 years old. At this point, the presidency becomes important. Presidency also means that you can consolidate power in the struggle for power to the extent that you can get mass support behind you. Moreover, it means that you have the space to financially enable certain collaborations and supporters to support you. As a Marxist, I think that material power is effective at this point and I take this into consideration. In this respect, power opportunities also shape the elements of material power. Therefore, when the inevitable comes, that is, when the struggle for succession begins, material power will determine who will come to the fore. That's why the president to be elected is important.

Secondly, there is one more point I need to say regarding this issue; The Iranian Constitution determines the path to be followed when the spiritual leader dies. The Assembly of Experts will ultimately decide on the name that will hold the most powerful position in the country. However, while the Assembly of Experts decides on this, a three-person committee will assume the role of spiritual leader until this selection is made. In this committee, there will be the incumbent president, the head of the judiciary and a third person appointed here. The Constitution does not set a limit on the term of office of this committee. Iran is not Lebanon, the election may not take years, but we are talking about an election that will take time. Therefore, we come to the same point again. Who will be the president? So, if Khamenei dies tomorrow, we will again see the importance of who the president is in the period until the spiritual leader is elected. 

'THE POSSIBILITY OF A REGIME CRISIS IN IRAN IS LOW'

After the accident, we saw that the process was carried out as stipulated in the constitution, and Vice President Muhammed Muhbir assumed the presidency to lead the country to elections within 50 days. At least this situation gives the impression that there is no administrative gap. However, Iranian people will go to the polls again on June 28, what do you think we should expect from the elections? There are claims that Iran will face a regime crisis in the medium term. How do you evaluate this?

I don't think there will be a regime crisis, because this is not a real crisis. This is nothing more than a matter of the Iranian regime coping with instability and political turmoil. Let's keep in mind that this is always a difficult journey in Iran. In this respect, the regime is like a boat that knows how to take care of itself while passing through rocky waters. This is true in many ways, and there is a clear procedure for this. 

For there to be a regime crisis, it has to be created by someone. Who will create this? Mass movements, the Women's Life and Freedom Movement, and civil movements have been brutally suppressed many times. The masses are tired in this respect. Of course, this does not mean that there will not be a wave of protests at once, I do not exclude this possibility. I am merely presenting existing conditions for consideration.

'BOTH THE REFORMISTS AND THE CENTRALISTS ARE NOT IN A POSITION TO MAKE A MAJOR POLITICAL LEAVE.'

If we look at the political atmosphere in the country, it is necessary to consider the situation in terms of rival factions. For example, both reformists and centrists are currently in no position to make a major political breakthrough. Moreover, they are worried about being needed. They know that many of the popular protests are not really friendly to them, so they will not make such a move. I think these political rivals actually agree that instability is dangerous. They will want to avoid political turmoil, especially considering Iran's shadow war with Israel on the one hand and secret negotiations with the USA on the other. That's why they don't want the boat to rock too much, thinking about what will happen in the election.

Going back to the question of who will be the President, it will be important here what kind of election the Council of Guardians of the Constitution wants, that is, whether it will be a non-contested election like 2021, where the winner is almost certain in advance, or a contested election with a number of opponents. This is important. I do not mean a fair and free election here, I am referring to whether there will be more than one opponent between different factions. The Council now needs to answer this question.

'KHAMANNEI'S PREFERENCES WILL ANSWER THE QUESTION OF WHO WILL BE THE PRESIDENT'

When we look at Khamenei's practices in recent years, we know that he does not want a competitive election, because he does not want to leave anything to chance. He prefers someone he trusts to sit in that seat and benefit from the opportunities of power. So who could they be? There are currently two people whose names have been mentioned: Said Celili and Muhammed Kalibaf. Both are problematic people for Khamenei. For example, many people hate Jalili because they find him harsh, overly doctrinal, and rigid. Mohammed Qalibaf, on the other hand, is seen as a corrupt, near-dictator-like technocrat who also ran as a candidate in the 2005 presidential election. In summary, both names are not very good. At this point, Khamenei will look at a couple of factors when choosing a candidate: First, this candidate should not be too charismatic and impressive so that he does not become a rival to himself. Secondly, it must be flexible and adaptable enough to be able to work with some people, for example, to continue the ongoing negotiations with the United States.

If Muhammed Muhbir, who is currently taking office until June 28, and he was already the First Vice President, performs well in this process and plays his cards right, wouldn't he be nominated as a candidate?

This is one of the questions posed to many Iran experts these days, and it is a valid reasoning. Of course, there is such a possibility, but I do not think it will be possible. Here's the problem with the whistleblower: He was never groomed to be president. At this point, Iran differs from the USA. As you know, in the USA, Vice Presidents are always ready for such a task, but there is no such culture in Iran. He was never expected to be such a figure anyway, he has no senior management experience. For example, he never took part in the cabinet, but served in more mid-level positions. He was an active vice president, the society trusts him. This is of course an important experience, which may be a reason for him to be a candidate. However, considering the reasons I have mentioned, I say it is a difficult possibility.

'KHAMANEI IS STANDING IN HIS PLACE, IT IS NOT RIGHT TO EXPECT A CHANGE IN THE FOREIGN POLICY.'

Iran's Middle East policy is progressing on a line that differs from other countries. Iranian experts argue that Iran has created an axis of resistance, from the Palestinian issue to its relations with Hamas, from Hezbollah in Lebanon to the Houthis in Yemen. Iran is also a country under sanctions due to its nuclear program. Do you think Iran's foreign policy in the Middle East and its relations with the West will be affected by this unexpected change in Iran's domestic politics?

Frankly, I do not expect a change in foreign policy or domestic policy in the short term, and even if Kalibaf is elected, I do not think it will bring a change in the short term. Khamenei remains in place, which postpones the possibility of a change in foreign and military policy, and moreover, he will not allow it. However, if we look at the long term, if a name like Kalibaf is chosen, this will mean that the dynamics of power will change, both the balance of power within the country will be different from what it is today and the relations established with the outside. However, I think it will take time for these dynamics in Iran to change.

Arash Azizi's latest book "What Do Iranians Want?

'THE PEOPLE NEED TO DEVELOP A POLITICAL ALTERNATIVE IN ADDITION TO FIGHTING TO REMOVE THE REGIME.'

You are an expert on social movements, especially Iran. "What Do Iranians Want?" You wrote a book called. When we analyzed the presidential elections in Iran, turnout fell below 30 percent in some cities, such as Tehran, and below 50 percent across the country. In fact, in 2022, we witnessed major protests led by women in Iran. In addition, celebrations were held by women and dissidents on the occasion of the Chief's death. In light of these facts, I would like to ask the following question: What do Iranians want for their future?

Iranians do not want the existing regime. The Islamic regime has brought them nothing but economic misery. Political oppression brought results such as international isolation, national degradation, restriction of women, marginalization of minorities, destruction of the environment, that is, a disaster, a dark period in Iranian history. Most Iranians hate this. He is making repeated attempts to overthrow this regime. Tens of thousands of Iranians fought heroically for their freedom, they do not give up. However, fighting to win is not enough; it is necessary to develop a political alternative. It is necessary to produce a political leadership and an alternative to oust the current regime. In the medium term, we can observe a process in which political pressure in domestic politics decreases and international isolation eases as the power struggle changes. However, as the slogan says, the struggle for rights and more political freedom will continue, the fight will continue.

Who is Arash Azizi?

Arash Azizi, a writer and historian, completed his doctorate in "History and Middle Eastern studies" at New York University. Azizi, who writes for The Atlantic magazine, has written, criticized and commented in many publications such as the New York Times, New York Review of Books, Washington Post, Wall Street Journal, Liberties, Newsweek, New Lines, Haaretz, Daily Beast, Jacobin and Toronto Star. took place. Azizi, a senior lecturer in the departments of political science and history at Clemson University, is a board member of the Nonviolent Initiative for Democracy and a fellow at the Center for Middle East and Global Order (CMEG). She is the author of “The Shadow Commander: Soleimani, the US and Iran's Global Ambitions” (Oneworld, 2020) and “What Iranians Want: Women, Life, Freedom” (Oneworld, 2024). Arash Azizi's works have been translated into 18 languages, including Spanish, Arabic, Kurdish, Russian, French, German, Italian, Portuguese, Urdu, Bengali, Turkish, Greek, Japanese, Malagasy, Azerbaijani, Dutch, Indonesian and Chinese.