“Hukuk Devleti” ile “Keyfilik Devleti”ni ayıran nedir? Birincisinde, devletin hukukun çizdiği sınırların dışına çıktığı yargı kararlarıyla sabit olmuşsa devlet bu kararlara uyar. Kendisini düzeltir, hukukun çizdiği sınırlar içine çeker. İkincisinde ise, devlet yargı kararlarına uymaz, hukukun çizdiği sınırların dışında kalmayı sürdürür, böylelikle devlet müdahalesinin dışında kalan bireyin temel hak ve özgürlükleri alanına girer, onları ihlal eder.

Her yıl yenilenen 1 Mayıs’ta Taksim’in işçilere kapatılması, AKP’nin yönettiği devletin bir “Keyfilik Devleti” olduğunun iyi bir örneği.

Taksim Meydanı’nın 1 Mayıs kutlamalarına kapatılması üç bakımdan hukuk ihlali oluşturuyor:

1.             Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü Hakkını ihlal ediyor.

2.             Polisin orantısız güç ve insanlara zarar verecek biçimde göz yaşartıcı gaz kullanması işkence ve kötü muamele yasağına giriyor.

3.             Bunu yapan polisler hakkında etkili bir soruşturma yapılmaması, cezasızlık ve şikayeti dile getirecek bir makam bulunmaması da hak ihlaline yol açıyor.

Bu insan hakları ihlallerini içeren, Türkiye’ye karşı alınmış AİHM ve Anayasa Mahkemesi (AYM) kararları var. Ama bunlardan hiçbiri Hükümet’i bu anlamsız yasaktan vazgeçiremiyor. O zaman büyük bir hukuk devleti sorunu ortaya çıkıyor.

Taksim Meydanı’nın 1 Mayıs kutlamalarına kapatılmasına gerekçe olarak İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya tarafından ileri sürülen hususların tümü AYM’nin 12.10.2023 tarihli kararında yanıtlanmakta. Şöyle ki:

1.             İçişleri Bakanı: “Taksim Meydanı, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu kapsamında belirlenen ve ilan edilen yer ve güzergahlar arasında değildir.”

AYM: “… toplantı ve gösterinin düzenlenmesi ile hedeflenen amaçlara ulaşılabilmesi için … mekan seçme serbestisinin kategorik olarak yasaklanması anayasal hak bakımından kabul edilemez. Hedef kitlenin ilgisini çekebilmek için toplantının belli yerlerde yapılması gerekebilir. Bu nedenle hangi mekânın toplantıya en uygun olacağını seçme serbestisi toplantının düzenleyicilerine tanınmalıdır.”

2.             İçişleri Bakanı: "Taksim Meydanı ve çevresi konumu itibariyle toplantı ve gösteri yürüyüşü için uygun değildir. Bir hak ve özgürlüğü korumak adına mülkiyet hakkı, serbest ticaret yapma hakkı, seyahat özgürlüğü ile diğer kişisel hak ve hürriyetler riske edilemez.”

AYM: “AYM birçok kararında kamuya açık bir alanda yapılan toplantı ve gösteriler, doğası gereği trafik de dahil olmak üzere günlük hayatın işleyişinde bazı aksaklıklara neden olsa bile, Anayasa’nın 34. maddesinde teminat altına alınan hakkın zarar görmesini engellemek amacıyla kamu gücünü kullanan yetkililerin barışçıl toplantılara sabır ve hoşgörü ile yaklaşmaları gerektiğini ifade etmiştir. Toplantının yalnızca halkın dinlenme, seyahat etme ve eğlenme gibi birtakım sosyal ve kültürel faaliyetlerinde aksaklıklara neden olması 1 Mayıs İşçi Bayramı kapsamında yapılacak bir toplantı ve gösteriye müdahaleyi haklı göstermez.”

3.             İçişleri Bakanı: “Araç ve yaya akışının çok yoğun olduğu bu bölge, güvenlik tedbirleri alınmasını zorlaştırmaktadır. Sosyal medyada çağrı yapan terör örgütlerinin ‘1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’ kutlamalarının bir eylem ve propaganda sahası haline getirmelerine asla ve asla müsaade etmeyeceğiz.”

AYM: Güvenlik açısından yapılacak değerlendirme için AYM bazı kriterler öngörmektedir. Bunlar arasında toplantı ve gösterinin somut bir tehlike ya da açık ve yakın tehdit oluşturması; bu tehdidin bütün tedbirlere rağmen engellenememesi, idarenin hakkın kullanımını sağlayacak pozitif yükümlülükleri bulunması; ve tehlike ve tehditlerin daha az katı önlemlerle engellenip engellenmeyeceği, önlemin zorunlu olup olmadığının değerlendirilmesi gibi hususlar yer almaktadır. Bu kriterleri AİHM kararlarında da bulmak olanağı vardır.

AYM’nin 2023 yılındaki bu kararı 2015 yılında Hükümet’in Taksim Meydanı’nı 1 Mayıs kutlamalarına kapatması nedeniyle alındı. Ancak yürütme ve yargı organları bakımından bağlayıcı, uyulması zorunlu ilkeler içeriyor.

Sorun yalnızca 1 Mayıs’ta Taksim Meydanı’na getirilen yasakla sınırlı değil. Bundan daha geniş. Türkiye’de genel bir toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü sorunu var. Barışçı gösterilerin yasaklanması, kolluk güçlerinin barışçı toplantı ve gösterileri engellemek için orantısız güç kullanmaları, ölümcül tehlikesi olan göz yaşartıcı fişekleri kalabalığın üstüne sıkmaları, toplantıya katılanları hırpalayarak gözaltına almaları ve bunu izleyen cezasızlık ülkemizde sık görülen manzaralar.

AİHM kararlarının uygulanmasından sorumlu Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi önünde Türkiye’nin bu konuda uygulamadığı birçok AİHM kararı var. Bakanlar Komitesi 9 Mart 2023 tarihinde kabul ettiği kararda şu noktalar üzerinde durdu: Türkiye’de barışçı toplantı yapma özgürlüğünün sağlanması için 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Kanunu’nun değiştirilmesi vazgeçilmez bir koşuldur. Bu yasa, idarenin barışçı toplantılar ve gösterileri yasaklamasına, orantısız güç kullanarak dağıtmasına ve idari ve ceza yaptırımı uygulamasına izin vermektedir. Bunu önlemek için 2911 sayılı yasa AİHM standartlarına uygun olarak değiştirilmelidir. Kalabalıkları kontrol etmek için kullanılan silahlar uluslararası standartlara uygun olmalıdır.

2911 sayılı yasa ile AİHM standartları arasındaki uyumsuzluk Türkiye’ye karşı verilen çok sayıda ihlal kararında açıkça görülmektedir. O nedenle bu yasanın değiştirilmesi çok önemlidir. Ancak 2911 sayılı yasa ile AİHM standartları arasındaki çelişki, Anayasa’nın 90. Maddesine girmekte. Bu maddeye göre, Türk yasaları ile AİHM kararları arasında çelişki varsa esas olan AİHM kararlarıdır. Anayasa’nın bu hükmü gereğince, 2911 sayılı yasa değiştirilmese bile, yargı ve idare 2911 sayılı yasayı değil, AİHM kararlarını uygulamak yükümlülüğü altında.

Toplantı ve gösteri yürüyüş özgürlüğü insanların bir araya gelerek, bedenlerini ortaya koyarak bir düşünceyi topluca ifade etmeleri hakkını kapsar. O topluluğun ifade ettiği düşünceler Hükümet için hoş olmasa da demokrasiyle yönetilen ülkelerde yönetim bu düşüncelerin özgürce, barışçı bir biçimde ifade edilmesi için gereken önlemleri alır.

Otoriter yönetimlerde ise insanların bir düşünceyi ifade etmek için bir araya gelmelerine kuşkuyla bakılır. İktidar bunu bir tehdit olarak algılar ve engellemeye çalışır.

1 Mayıs Taksim yasağının altında yatan da bu endişe. İktidar Taksim Meydanı’ndan korkuyor. Ancak Taksim Meydanı’na getirilen hukuka aykırı, keyfi yasak Türkiye’yi yöneten rejimin gerçek yüzünün ortaya çıkmasına yol açıyor.

What distinguishes the “Rule of Law” from the “State of Arbitrariness”? In the first case, if it is proven by judicial decisions that the state has gone beyond the boundaries drawn by law, the state complies with these decisions. He corrects himself and draws himself within the boundaries drawn by the law. In the second case, the state does not comply with judicial decisions and continues to stay outside the boundaries drawn by the law, thus entering the field of fundamental rights and freedoms of the individual who is outside state intervention and violating them.

Closing Taksim to workers on May 1, which is renewed every year, is a good example of how the state governed by the AKP is a "State of Arbitrariness".

Closing Taksim Square to May 1 celebrations constitutes a violation of law in three respects:

1.             It violates the Right to Freedom of Assembly and Demonstration.

2.             The police's use of disproportionate force and tear gas in a way that harms people falls within the prohibition of torture and ill-treatment.

3.             Lack of an effective investigation against the police officers who did this, impunity and the absence of an authority to voice the complaint also lead to human rights violations.

There are ECHR and Constitutional Court (AYM) decisions against Turkey that include these human rights violations. But none of these can dissuade the Government from this meaningless ban. Then a major rule of law problem arises.

All of the issues put forward by the Minister of Internal Affairs Ali Yerlikaya as a reason for closing Taksim Square to May 1 celebrations are answered in the decision of the Constitutional Court dated 12.10.2023. Namely:

1.             Minister of Internal Affairs : "Taksim Square is not among the places and routes determined and announced within the scope of the Law on Meetings and Demonstrations."

Constitutional Court : "... categorically banning the freedom to choose a venue... in order to achieve the objectives targeted by organizing the meeting and demonstration is unacceptable in terms of constitutional right." The meeting may need to be held in certain places in order to attract the attention of the target audience. Therefore, the organizers of the meeting should be given the freedom to choose which venue will be most suitable for the meeting.”

2.             Minister of Internal Affairs : "Taksim Square and its surroundings are not suitable for meetings and demonstrations due to its location. In order to protect a right and freedom, the right to property, the right to free trade, freedom of travel and other personal rights and freedoms cannot be risked."

Constitutional Court : "The Constitutional Court has stated in many of its decisions that, even though meetings and demonstrations held in a public area may, by their nature, cause some disruptions in the functioning of daily life, including traffic, the authorities who use public power to prevent the damage to the right guaranteed in Article 34 of the Constitution shall be peaceful." He stated that they should approach the meetings with patience and tolerance. "The mere fact that the meeting causes disruptions in some of the public's social and cultural activities such as rest, travel and entertainment does not justify intervention in a meeting and demonstration to be held within the scope of May 1 Labor Day."

3.             Minister of Internal Affairs : “This region, where vehicle and pedestrian flow is very intense, makes it difficult to take security measures. "We will never allow terrorist organizations calling on social media to turn the 'May 1 Labor and Solidarity Day' celebrations into an area of ​​action and propaganda."

Constitutional Court : Constitutional Court stipulates some criteria for the evaluation to be made in terms of security. These include: the meeting or demonstration poses a concrete danger or a clear and present threat; This threat cannot be prevented despite all measures, and the administration has positive obligations to ensure the use of the right; and whether dangers and threats can be prevented with less stringent measures, and whether the precaution is mandatory or not. It is also possible to find these criteria in ECHR decisions.

This decision of the Constitutional Court in 2023 was taken because the Government closed Taksim Square to May 1 celebrations in 2015. However, it contains binding and mandatory principles for the executive and judicial bodies.

The problem is not limited to the ban imposed on Taksim Square on May 1. It's wider than that. There is a general problem of freedom of assembly and demonstration in Turkey. Banning peaceful demonstrations, law enforcement officers using disproportionate force to prevent peaceful meetings and demonstrations, firing deadly tear gas canisters into the crowd, beating the participants of the meeting and detaining them, and the impunity that follows are common sights in our country.

There are many ECHR decisions that Turkey has not implemented on this issue before the Committee of Ministers of the Council of Europe, which is responsible for the implementation of ECHR decisions. The Committee of Ministers emphasized the following points in the decision adopted on March 9, 2023: Amending the Law on Meetings and Demonstrations No. 2911 is an indispensable condition for ensuring the freedom of peaceful assembly in Turkey. This law allows the administration to ban peaceful meetings and demonstrations, disperse them using disproportionate force, and impose administrative and criminal sanctions. To prevent this, law no. 2911 should be amended in accordance with ECHR standards. Weapons used to control crowds must comply with international standards.

The incompatibility between Law No. 2911 and ECHR standards is clearly seen in the numerous violation decisions given against Turkey. Therefore, it is very important to change this law. However, the contradiction between Law No. 2911 and ECHR standards falls within Article 90 of the Constitution. According to this article, if there is a conflict between Turkish laws and ECHR decisions, the ECHR decisions are the basis. In accordance with this provision of the Constitution, even if Law No. 2911 is not amended, the judiciary and the administration are under the obligation to implement the ECHR decisions, not Law No. 2911.

Freedom of assembly and demonstration includes the right of people to come together and express an idea collectively by revealing their bodies. Even if the thoughts expressed by that community are not pleasant for the government, in countries governed by democracy, the government takes the necessary measures for these ideas to be expressed freely and peacefully.

In authoritarian governments, people coming together to express an idea is viewed with suspicion. The government perceives this as a threat and tries to prevent it.

This is the concern underlying the May 1 Taksim ban. The government is afraid of Taksim Square. However, the unlawful and arbitrary ban on Taksim Square reveals the true face of the regime ruling Turkey.