PROF. DR. NURAY MERT-SİYASET BİLİMCİ

Seçime katılım oranının 1961 genel seçimlerinden beri en düşük seviyede olduğu tespiti yapılmakta ve bu düşüklükte ağırlıklı olarak AK Parti seçmeninin etkili olduğu ileri sürülmekte. AK Parti’nin yenilgisinde bunun payı var mıdır? Başka hangi dinamiklerin etkili olduğunu düşünüyorsunuz? AK Parti, seçmeninin verdiği mesaj(lar)ı almış görünüyor mu? 2028 seçimlerine kadar bu mesajları alarak hayata geçirecek kurumsal ve söylemsel kapasiteyi inşa edebilir mi?

Muhalif seçmenin daha çok motivasyonun olduğu belli. Ama katılmayanların çoğunun AK Parti’nin seçmeni olduğu varsayılırsa da, motive edememek de bir seçim mağlubiyetidir. Diğer taraftan, ‘AK Parti seçmeni’ni sabit bir kategori olarak görmemek lazım. Evet, 20 yıldır bu partiye oy veren bir oran var, ama illa aynı kalacak diye bir şey yok. Eskiden de ‘merkez sağ seçmen’ diye bir sabit kategorinin olduğu varsayılırdı, bu nedenle uzun süre AK Parti’nin merkeze yerleştiği kabul edilemedi. Hatta, Altılı Masa ittifakı sürecinde de, sağ partilerle ittifak bu mantık üzerine oturtuldu, sonuç ortada. 

AK Parti’nin oy kaybetmesinde en büyük etkenin ekonomik kriz olduğu tartışılmaz. Ekonomik kriz de sonuçta doğal afet değil, 20 yılı aşkın süredir ülkeyi yöneten bir partinin bunun sorumluluğundan sıyrılması mümkün değildi. Diğer taraftan iktidar şımarıklığı, iktidara dayalı zenginleşme, toplumsal sorunları hiçe sayma, ideolojik siyasete yüklenme bu krizin etkisine katkıda bulundu diye düşünüyorum. Cumhurbaşkanı’nın ‘ruh kaybı’ndan söz etmesi bu gerçeklere işaret ediyor, ancak o ruh çoktan kaybolmuştu, muhalefetin zayıflığı bu gerçeğin farkeldilmesini geciktirdi. AK Parti’nin seçim sonrası bu mesajları alıp almadığını görmek için daha çok erken. Aldıysa da bu konuda ne yapabileceğini tahmin etmek de zor. Boşalmış bir hazine ve üretime dayalı olmayan büyüme politikalarının ortaya çıkardığı tabloya bir de küresel ekonomik kriz eklendi. Ekonomist değilim ama bu çapta bir krizden çıkışın hiç de kolay olmadığı ortada. 

MUHALEFETİN MORAL ÜSTÜNLÜK KAZANDIĞI KESİN AMA SONRASI NASIL GELİR BUNU DA TAHMİN ETMEK ZOR

Muhalefetin -özellikle CHP ve DEM Parti’nin- seçim sonucunda aldığı galibiyetin arkasında hangi dinamiklerin yattığını düşünüyorsunuz? Aday belirlemede yaşanan tartışmalar, ikili liderlik görüntüsü, yüksek performans göstermeyen belediyecilik modeline rağmen AK Parti karşıtlığı ve partizanlığın etkili olduğu argümanları ne derece doğru? Muhalefetin seçim başarısı bir dönüm noktası olarak görülebilir mi? Muhalefet, bu dönüm noktasını 2028’lere taşıyacak kurumsal ve söylemsel kapasiteyi inşa edebilir mi? 

Yukarda sözünü ettiğim etkenlerin sonucu olan dinamikler, dahası artık üzeri örtülmeye bile çalışılmayan haksızlık, hukuksuzluk tabloları, her alanda partizanlık, başkanlık sisteminin darboğazları, daha saymaya gerek var mı? Sonunda CHP, bu tabloyu dile dökme becerisi gösteren bir yönetime kavuştu. Yerel dinamiklerin büyük ölçüde iyi değerlendirilmesinin de bu galibiyete etkisi olduğu görünüyor. Bu arada, muhalefetin belediyecilikte ‘yüksek performans’ göstermediğini nereden çıkarıyorsunuz? Yüksek performanstan neyi kastettiğinizi bilemiyorum, ama özellikle İstanbul ve Ankara’da iktidarın tüm engelleme çabalarına karşı gösterilen performansı küçümseyemeyiz.    

‘DEM Parti’nin aldığı galibiyet’ten de neyi kastettiğinizi anlayamadım. DEM Parti’nin bölge belediyelerinde başarısını koruması şüphesiz önemli. Ancak büyükşehirlerdeki performansı tartışmalı bir konu olmaya mahkûm. DEM Parti seçmeninin bazı şehirlerde CHP’ye oy vermiş olmasını ‘örtük bir ittifaka’ yormak konusunda dikkatli olunmalı. Bu oyların kaçının kazanacak aday diye CHP’ye gittiği, kaçının büyükşehirlerin kendi dinamikleri sonucu DEM’den uzaklaştığı henüz belli değil. Sonuçta, Leyla Zana’nın ‘sakın CHP’ye oy vermeyin’ kampanyası boşa düşmüş oldu. Zana kimi ne kadar temsil eder tartışılır, ama Kürt siyaseti adına konuştuğu kesindi. Bence Kürt siyasi hareketi ciddi bir duraklama dönemi yaşıyor, bu sadece yerel seçim sonuçları ile bağlantılı değil. Tam tersine, genel siyaset söylemi bir türlü kendini yenileyemiyor, parti içinde farklı yaklaşımlar açıkça tartışılamıyor. ‘Hendek siyaseti’nden bu yana, uzun süredir devam eden ‘kol kırılır yen içinde kalır’ anlayışı, Kürt siyasetinin yararına değil zararına işliyor. Ciddi bir seçmen karşılığı olmasa da, Türkiyeli sol demokratların DEM’den uzak durması konusu bile gözden uzak tutuluyor. Ancak bu sonuncusu, daha önce Kürt siyasetine destek veren ‘sol demokratların’ açıkça eleştirmek ve tartışmak yerine usluca uzaklaşması nedeniyle oldu. 

Bu seçimin, muhalefetin moral üstünlük kazandığı bir başlangıç olduğu kesin ama sonrası nasıl gelir bunu da tahmin etmek zor. Ben bu kadarının bile Türkiye için çok hayırlı bir gelişme olduğunu düşünenlerdenim.  

“CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKUMET SİSTEMİ LİDER EKSENLİ BİR SİYASET ANLAYIŞINA DAYANDIĞI İÇİN AK PARTİ KURUMSAL KAPASİTESİNDE BÜYÜK BİR AŞINMA YAŞAMIŞTIR”

PROF. DR. AHMET YILDIZ-FATİH SULTAN MEHMET VAKIF ÜNİVERSİTESİ

Seçime katılım oranının 1961 genel seçimlerinden beri en düşük seviyede olduğu tespiti yapılmakta ve bu düşüklükte ağırlıklı olarak AK Parti seçmeninin etkili olduğu ileri sürülmekte. AK Parti’nin yenilgisinde bunun payı var mıdır? Başka hangi dinamiklerin etkili olduğunu düşünüyorsunuz? AK Parti, seçmeninin verdiği mesaj(lar)ı almış görünüyor mu? 2028 seçimlerine kadar bu mesajları alarak hayata geçirecek kurumsal ve söylemsel kapasiteyi inşa edebilir mi?

Muhalefetin -özellikle CHP ve DEM Parti’nin- seçim sonucunda aldığı galibiyetin arkasında hangi dinamiklerin yattığını düşünüyorsunuz? Aday belirlemede yaşanan tartışmalar, ikili liderlik görüntüsü, yüksek performans göstermeyen belediyecilik modeline rağmen AK Parti karşıtlığı ve partizanlığın etkili olduğu argümanları ne derece doğru? Muhalefetin seçim başarısı bir dönüm noktası olarak görülebilir mi? Muhalefet, bu dönüm noktasını 2028’lere taşıyacak kurumsal ve söylemsel kapasiteyi inşa edebilir mi?  

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKUMET SİSTEMİ LİDER EKSENLİ BİR SİYASET ANLAYIŞINA DAYANDIĞI İÇİN AK PARTİ KURUMSAL KAPASİTESİNDE BÜYÜK BİR AŞINMA YAŞAMIŞTIR

İzninizle her iki sorunuzu birleştirerek cevaplamak isterim. 31 Mart’ta gerçekleşen yerel seçimler, Türkiye siyasi tarihi açısından önem taşıyan bazı ilklerin gerçekleştiği bir seçim oldu. Öncelikle şunu not etmek gerekir: Türkiye’de kamuoyu araştırma anketleri, sonucu etkilemeye dönük “partizan” bir nitelik kazanmış durumda. Pek azını istisna edebileceğimiz kamuoyu araştırma şirketleri, elde ettikleri verileri seçmen davranışını etkilemeye dönük olarak seçici bir şekilde sunmakta, bu da seçmeni bu verileri filtreleyerek partizan bir çerçeve içinde algılamaya götürmektedir. Bu durum, gerçek-ötesi bilişsel çerçevenin politik bir yansıması olarak değerlendirilebilir.

Türkiye, demokratik sistemin kısmen seçimler dışında yerleşik hale gelemediği bir ülke olduğu için seçime katılım oranlarının nispi yüksekliği, siyasi iktidarın vatandaşlık ekseninde kurumsallaşmak yerine kaynakların iktidar temelli sekter dağılım aracı olmasının bir tezahürüdür. Siyasi kültürümüz muhalefeti, fesat kaynağı olarak değerlendiren bekacı bakışın negatif bir unsuru olarak kodlarken, iktidarı kontrol etmeyi de bir beka meselesi haline getirmektedir. Bu durum eşitliğe dayalı kapsayıcı vatandaşlık anlayışını zayıflattığı ölçüde siyasetçi-seçmen ilişkisini de himaye eden-edilen ilişkisine dönüştürmektedir. Bu yüzden seçimlere katılım Türkiye’de her zaman anlamlı ölçüde yüksek olmuştur. Katılımın son 10 yıldaki en düşük oran olan 78,6’da kaldığı 31 Mart seçimleri bu olguyu teyit eden bir “istisnadır”. Seçmen, özellikle de AK Parti seçmeni, siyasi tercihini anlamlı bir oranda sandığa gitmeyerek ortaya koymuştur. AK Parti’nin görece yüksek oy aldığı seçim bölgelerinde katılım ciddi düşüşlere işaret ederken, aynı durum CHP ve DEM’in güçlü olduğu bölgelerde nispi olarak çok daha düşük seyretmiştir. Bu açıdan Adıyaman’ı karakteristik bir örnek olarak hatırlamak gerekir. Sonuç, AK Parti’nin Doğu Karadeniz-Orta Anadolu hattına sıkışması olarak belirginleşirken buralarda bile, Rize ve Kayseri’de olduğu gibi, kazanırken ciddi oy kayıpları yaşaması olmuştur.

AK Parti seçmeni, 14-28 Mayıs’ta ötelediği değerlendirmeyi 31 Mart’ta sandığa gitmeyerek ya da Yeniden Refah Partisi’ne yönelerek yapmıştır. Bu oyların “yeter artık” içerikli bir cezalandırma motivasyonu ile CHP ve yer yer DEM’e yöneldiği söylenebilir. Bu oy geçişkenliği, muhafazakâr ve milliyetçi seçmenin pragmatizmi kadar ilkesel duyarlılığı ile de ilişkilendirilebilir. AK Parti’deki “İslamcı” çekirdek ile CHP’deki Kemalist-ulusalcı-laisist çekirdeği istisna edersek, aslında buna DEM seçmeninin parti kimliğini siyasal var oluş biçimi olarak görmesi de eklenebilir, yerel dinamiklere bağlı olarak genelleşen “tepkisel” bir seçmen davranışından bahsetmek mümkündür.

AK Parti’de Cumhurbaşkanı dışında siyaset yapabilme yetkinlik ve kapasitesine sahip ikinci bir figürün bulunmayışı, parti kadrolarının sorumluluk almayan, yanlışları da doğruları da sadece Cumhurbaşkanı’nın belirlediği maslahatçı niteliği, deprem, hayat pahalılığı ve Gazze soykırımı karşısında İsrail ile sürdürülen ticari ilişkilerin örneklediği eylem-söylem tutarsızlığının işaretlediği acziyet durumu, güvenlikçi imaları sürdüren ve muhalefeti şeytanlaştırmaktan öte kurucu mesaj içermeyen seçim kampanyasının birleşmesi, CHP’nin 1977’den sonra ilk defa birinci parti olmasını sağlayan bir sonuca kapı araladı. 

Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi lider eksenli bir siyaset anlayışına dayandığı için AK Parti kurumsal kapasitesinde büyük bir aşınma yaşamıştır. Tek Parti döneminde Atatürk’ün kurucu karizması, çoğunlukla İnönü’nün bürokratik rasyonalizmi tarafından filtrelenmiş, süreç içinde liderden bağımsızlaşan bir kurumsal kapasite inşa edilebilmiştir. AK Parti’de liderden bağımsız bir siyaset kapasitesinin bulunmayışı, başarıyı da başarısızlığı da “kişiselleştirirken”, 2028 seçimleri için ciddi bir handikaba da işaret etmektedir. 

CHP, “DİNDARLARI RAHATSIZ ETMEYEN” POLİTİK BİR TUTUM VE SÖYLEMİ KAMUSALLAŞTIRMAYI BAŞARARAK YÜZDE 25’LİK CAM TAVANI KIRAN BİR SONUCA İMZA ATTI 

Buna mukabil, kazananın her şeyi aldığı Cumhurbaşkanlığı sisteminin kutuplaştırıcı karakteri, 31 Mart seçimlerinde başında CHP’nin bulunduğu siyasi muhalefet lehine işlemiş görünmektedir. Sosyal demokrat-ulusalcı Kemalist geriliminin belirleyiciliğinden kurtularak “helalleşme” söylemi ile dindar-muhafazakâr seçmenin “CHP alerjisini” kırma yolunda önemli bir adım atan CHP, “dindarları rahatsız etmeyen” politik bir tutum ve söylemi kamusallaştırmayı başararak, yüzde 25’lik cam tavanı kıran bir sonuca imza attı. Depremin sonuçlarının telafisinde yaşanan eşitsizlik ve gecikme ile emekliler gibi kesimlerin yıkıcı etkilerini iliklerine kadar hissettiği konut kiraları ve gıda fiyatları enflasyonunda somutlaşan alım gücündeki can acıtıcı gerileme, muhafazakâr-milliyetçi seçmen davranışını radikal bir değişime taşıdı. Kategorik kayyum atama sisteminin inkâra yöneldiği siyasi iradeleri konusunda titizlenen ve onu koruyabilecek politik alternatife yönelerek “stratejik oy” verme davranışını başarıyla uygulayan DEM seçmeni de CHP’yi birinciliğe taşıyan bir performansa imza attı.

Burada milliyetçi seçmene de bir paragraf açmak gerekiyor. MHP seçmeninin Cumhur İttifakı adayları yerine yer yer CHP adaylarına yöneldiği görülebiliyor. Bunda CHP’nin eskiden MHP’de siyaset yapmış aday tercihlerinin de payı bulunuyor. Milliyetçi-Kemalist çizgide “müstakil” bir siyaset arayışını temsil eden İYİ Parti’nin ise, politik konumunun önemli ölçüde tepkisel bir karakter taşıması, seçmeninin AK Parti karşısında kazanabilecek alternatife yönelme eğilimi, Akşener’de somutlaşan güvensiz liderlik ve ayrışarak belirginleşen somut politika eksikliği, bu partiyi muhalefetin seçimi kaybeden bileşeni olarak öne çıkardı. 

DEM Parti’nin seçmenini mobilize etme gücü, bu partiye karşı kullanılan kriminalize etme söyleminin PKK ile parti arasındaki makası ortadan kaldırmaya yönelmesi, siyaset alanının daraltılması ölçüsünde bu partiyi CHP ile işbirliğini stratejik ortaklığa götürmeye itmektedir.

Anılan çerçeve içinden 2028’e bakıldığında, CHP’nin dindar-milliyetçi ve DEM Partili seçmenleri kendi şemsiyesi altında birleştirecek söylemsel esneklikle yerel yönetim performansında yakalayabileceği başarı, bu partinin 2028’e bir “umut penceresi” olarak bakabilmesine kapı aralayacaktır. Öte yandan, ikinci on yılının bagajı altında zorlanan AK Parti, çok daha büyük problemleri çözmesi halinde 2028’de yeniden hayati bir ivme yakalayabilir. Hayat pahalılığını kontrol altına almak için uygulanacak “acı reçetenin” sınıfsal sonuçları, dindar kesimle semboller üzerinden yürütülen ancak pratik tutarlılıkla desteklenmeyen eklemlenme biçiminin komplikasyonları, bölgesel ve küresel güvenlik mimarisinin barındırdığı büyük riskler ve yeni seçmenlerin büyük ölçüde CHP’yi tercih etmesi ile partinin kurumsal kapasitesinde ortaya çıkan büyük aşınma, Erdoğan’ın omuzlarındaki yükü ağırlaştırmakta ve “şapkadan tavşan çıkmaması” halinde, 2024’ün 2028’e taşınma riskini beraberinde getirmektedir. 

“AK PARTİ İLE GENİŞ SOSYOLOJİLER ARASINDAKİ ENFORMASYON AKIŞININ TIKANMASI YA DA TEKELLEŞMESİ, PARTİ İLE GENİŞ KİTLELER ARASINDAKİ MAKASI AÇTI”

DOÇ. DR. TURGAY YERLİKAYA-İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

Seçime katılım oranının 1961 genel seçimlerinden beri en düşük seviyede olduğu tespiti yapılmakta ve bu düşüklükte ağırlıklı olarak AK Parti seçmeninin etkili olduğu ileri sürülmekte. AK Parti’nin yenilgisinde bunun payı var mıdır? Başka hangi dinamiklerin etkili olduğunu düşünüyorsunuz? AK Parti, seçmeninin verdiği mesaj(lar)ı almış görünüyor mu? 2028 seçimlerine kadar bu mesajları alarak hayata geçirecek kurumsal ve söylemsel kapasiteyi inşa edebilir mi?

Hiç kuşkusuz seçime katılım oranındaki düşüklük AK Parti’yi doğrudan etkiledi. Fakat AK Parti’nin bu denli dramatik bir seçim sonucu elde etmesinin birtakım sebeplerinin olduğu açık. Bunlardan en önemlisi pandemi ve sonrasında hükümete yönelik hayat pahalılığı ve ekonomi üzerinden yöneltilen eleştirilerin kronikleşme tehdidi. Bir diğer etken de aday belirleme süreci ve partinin enformasyon kaynaklarındaki tıkanıklık. Özellikle aday belirleme sürecinde partiye mesafe geliştiren bazı aktörlerin diğer partiler ya da bağımsız aday olma tercihleri, birçok ilde AK Parti aleyhine bir tablonun oluşmasına neden oldu. Parti ile geniş sosyolojiler arasındaki enformasyon akışının tıkanması ya da enformasyon kaynaklarının tekelleşmesi sorunu da bu süreçte parti ile geniş kitleler arasındaki makası açtı. Türkiye genelinde olmasa da birkaç ilde Cumhur İttifakı’nın kendi içesindeki rekabeti her iki partiye de zarar verdi. Özellikle Kastamonu, Kütahya ve Amasya gibi illerde de Cumhur İttifakı adaylarının rekabetinden kaynaklı olarak CHP’nin kazanması ittifak bileşenlerinin üzerine muhasebe yapması gereken önemli bir husus. 

Bir diğer husus da uzun süredir parti içerisindeki elit sirkülasyonunun yeterince işlemediğine yönelik eleştiriler. Seçim sonuçları sonrasında yapılan tartışmalara bakıldığında bu başlığın önemli bir eleştiri konusu olduğu görülmektedir. Önemli bir konu da partide bürokratik geçmişi baskın olan kişilerin siyasetteki ağırlığına yönelik eleştiriler. AK Parti, geniş toplum kesimleri ile makası daraltan ve onlarla bütünleşen siyasetçilerin marifetiyle bugüne kadar önemli başarılar kazandı. Bu başarıyı sürdürmesinin yolu, bu tür aktörleri yeniden siyaset sahnesine dahil etmek ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin temel vaadinde olduğu gibi halk ile bütünleşmeyi maksimum seviyeye çıkarmaktan geçiyor.

AK Parti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı siyaset arenasında farklılaştıran ve tarihi bir lider yapan en temel husus, onun geniş kitleler ile kurduğu organik bağdır. Bu bağın sürdürülmesi ve siyasi istikrarın ekonomik istikrar ile desteklenmesi oldukça elzemdir. Partide yaşanacak bir değişimin sosyolojideki reaksiyonu içselleştirecek bir yeni politik vizyon ortaya koyması da partinin yaşadığı tıkanıklığı aşmasına yardımcı olacaktır. Erdoğan’ın özeleştiri mekanizmasının işletilmesi gerektiğine yönelik kuvvetli mesajı, partide birtakım değişiklikler olacağı beklentisini de kuvvetlendirmektedir. Bu tür değişiklikler yapılması ve mesajın alındığına yönelik politikalar geliştirilmesi durumunda AK Parti’nin toparlanması mümkün. Nitekim 2009 ve 2011 yılları ve 2015 içerisindeki seçimler (her ne kadar siyasi istikrar vurgusu baskın olsa da) partinin mesajı aldığında ne tür sonuçlar üretebileceğini gösteren örneklerdir.

İMAMOĞLU VE YAVAŞ’IN YAKALADIĞI RÜZGÂR, CHP’NİN BİRÇOK İLDEKİ BAŞARISINDA DA ETKİLİ OLDU

Muhalefetin -özellikle CHP ve DEM Parti’nin- seçim sonucunda aldığı galibiyetin arkasında hangi dinamiklerin yattığını düşünüyorsunuz? Aday belirlemede yaşanan tartışmalar, ikili liderlik görüntüsü, yüksek performans göstermeyen belediyecilik modeline rağmen AK Parti karşıtlığı ve partizanlığın etkili olduğu argümanları ne derece doğru? Muhalefetin seçim başarısı bir dönüm noktası olarak görülebilir mi? Muhalefet, bu dönüm noktasını 2028’lere taşıyacak kurumsal ve söylemsel kapasiteyi inşa edebilir mi? 

Tabii burada esas soru, 31 Mart seçimlerinde CHP’nin aldığı oy doğrudan bir parti başarısı mıdır? AK Parti seçmeninin önemli bir bölümünün oy kullanma noktasındaki protesto davranışı CHP’nin birinci parti olmasında önemli bir etken. Diğer bir husus ise CHP’ye sonradan eklemlenen ama siyaseten klasik CHP anlayışı ile arasına mesafe koyarak geniş kitleler ile etkileşim kurabilen Mansur Yavaş ve İmamoğlu gibi aktörlerin yarattığı atmosfer. Her iki ismin yakaladığı rüzgâr CHP’nin birçok ildeki başarısında da etkili oldu hiç kuşkusuz. CHP’nin bu rüzgâr ile 2028’e kadar varabilmesi ve Türkiye’nin yönetimine bir alternatif oluşturup oluşturamayacağı konusu ise muğlaklığını sürdürüyor. Nitekim değişim sonrasında partinin hangi konuda ne tür değişiklikler yapacağını ikna edici biçimde kamuoyuna aktarması oldukça mühim. Aksi takdirde CHP’deki değişimin sadece aktörel düzeyde yaşanan bir değişim olduğu algısı kuvvetlenecek ve partideki statüko varlığını sürdürecektir. Hiç kuşkusuz bu sonuçlar parti ve lider kadrosunda bir özgüven oluşturacaktır. Fakat burada seçmenin vermeye çalıştığı en önemli mesajlardan birisi de şudur; 14 ve 28 Mayıs’ta Erdoğan ve Cumhur İttifakı’na yönelik teveccühün sınırsız olmadığını göstermek. Mesajları ve makro düzeyde cereyan eden sosyo-politik değişimleri anlayan ve ona göre politikalar geliştiren parti ve siyasetçilerin 2028 öncesinde rüzgârı kendi lehlerine çevirecekleri aşikâr. 

It has been determined that the election participation rate is at its lowest level since the 1961 general elections, and it is claimed that AK Party voters are mainly responsible for this low. Does this have a share in the AK Party's defeat? What other dynamics do you think are at play? Does the AK Party seem to have received the message(s) given by its voters? Can it build the institutional and discursive capacity to receive and implement these messages until the 2028 elections?

It is clear that opposition voters are more motivated. But even if it is assumed that most of those who do not participate are AK Party voters, failure to motivate them is also an election defeat. On the other hand, 'AK Party voters' should not be seen as a fixed category. Yes, there is a proportion of voters who have voted for this party for 20 years, but there is no guarantee that it will remain the same. In the past, it was assumed that there was a fixed category called 'center-right voters', so for a long time it could not be accepted that the AK Party had settled in the centre. In fact, during the Six-Party Table alliance process, the alliance with the right-wing parties was based on this logic, and the result is obvious. 

It is indisputable that the biggest factor in the AK Party's loss of votes was the economic crisis. After all, the economic crisis was not a natural disaster; it was not possible for a party that had been ruling the country for more than 20 years to escape its responsibility. On the other hand, I think that spoiled power, enrichment based on power, disregard for social problems, and commitment to ideological politics contributed to the impact of this crisis. The President's talk of 'loss of soul' points to these facts, but that spirit was already lost, and the weakness of the opposition delayed the realization of this fact. It is too early to see whether the AK Party received these messages after the election. Even if he did, it is difficult to predict what he could do about it. A global economic crisis was added to the picture created by an empty treasury and non-production-based growth policies. I'm not an economist, but it's obvious that getting out of a crisis of this magnitude is not easy at all. 

IT IS CERTAIN THAT THE OPPOSITION HAS GAINED THE MORAL SUPERIORITY, BUT IT IS HARD TO PREDICT HOW IT WILL COME AFTER.

What dynamics do you think lie behind the election victory of the opposition - especially the CHP and DEM Party? To what extent are the arguments that the discussions in candidate selection, dual leadership image, opposition to the AK Party and partisanship effective despite the municipality model not showing high performance true? Can the opposition's election success be seen as a turning point? Can the opposition build the institutional and discursive capacity to carry this turning point to 2028? 

The dynamics that are the result of the factors I mentioned above, moreover, the scenes of injustice and lawlessness that are not even tried to be covered up anymore, partisanship in every field, the bottlenecks of the presidential system, do we need to list more? Finally, CHP had a management that was able to express this situation. It seems that a good evaluation of local dynamics also contributed to this victory. By the way, what makes you think that the opposition does not show a 'high performance' in municipalism? I don't know what you mean by high performance, but we cannot underestimate the performance shown against all the obstruction efforts of the government, especially in Istanbul and Ankara.    

I couldn't understand what you mean by 'DEM Party's victory'. It is undoubtedly important that the DEM Party maintains its success in the regional municipalities. However, its performance in metropolitan cities is bound to be a controversial issue. One should be careful about interpreting the fact that DEM Party voters voted for CHP in some cities as an 'implicit alliance'. It is not yet clear how many of these votes went to CHP because it was the candidate who would win, and how many moved away from DEM as a result of the metropolitan cities' own dynamics. In the end, Leyla Zana's 'don't vote for CHP' campaign was in vain. It is debatable how much Zana represents whom, but it is certain that he spoke on behalf of Kurdish politics. I think the Kurdish political movement is experiencing a serious period of stagnation, and this is not only related to the local election results. On the contrary, the general political discourse cannot renew itself, and different approaches cannot be openly discussed within the party. Since the 'moat politics', the long-standing mentality of 'one arm breaks and one remains in the yen' works to the detriment rather than the benefit of Kurdish politics. Even though there is no serious voter response, even the issue of Turkish left democrats staying away from DEM is kept out of sight. However, this last one happened because the 'left democrats' who had previously supported Kurdish politics quietly walked away instead of openly criticizing and discussing. 

It is certain that this election was a beginning in which the opposition gained moral superiority, but it is difficult to predict what will happen next. I am one of those who think that even this much is a very beneficial development for Türkiye.  

“BECAUSE THE PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM IS BASED ON A LEADER-AXISED UNDERSTANDING OF POLITICS, THE AK PARTY HAS EXPERIENCED A GREAT EROSION IN ITS INSTITUTIONAL CAPACITY.”

PROF. DR. AHMET YILDIZ-FATIH SULTAN MEHMET FOUNDATION UNIVERSITY

It has been determined that the election participation rate is at its lowest level since the 1961 general elections, and it is claimed that AK Party voters are mainly responsible for this low. Does this have a share in the AK Party's defeat? What other dynamics do you think are at play? Does the AK Party seem to have received the message(s) given by its voters? Can it build the institutional and discursive capacity to receive and implement these messages until the 2028 elections?

What dynamics do you think lie behind the election victory of the opposition - especially the CHP and DEM Party? To what extent are the arguments that the discussions in candidate selection, dual leadership image, opposition to the AK Party and partisanship effective despite the municipality model not showing high performance true? Can the opposition's election success be seen as a turning point? Can the opposition build the institutional and discursive capacity to carry this turning point to 2028?  

BECAUSE THE PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM IS BASED ON A LEADER-AXISED UNDERSTANDING OF POLITICS, THE AK PARTY HAS EXPERIENCED A GREAT EROSION IN ITS INSTITUTIONAL CAPACITY.

With your permission, I would like to answer both of your questions by combining them. The local elections held on March 31 were an election in which some firsts were important for Türkiye's political history. First of all, it should be noted that public opinion surveys in Turkey have acquired a "partisan" nature aimed at influencing the outcome. Public opinion research companies, a few of which can be an exception, selectively present the data they obtain in order to influence voter behavior, which leads the voter to filter this data and perceive it within a partisan framework. This situation can be considered as a political reflection of the post-real cognitive framework.

Since Turkey is a country where the democratic system has not been partially established outside of elections, the relatively high rates of participation in elections are a manifestation of political power being a tool of power-based sectarian distribution of resources rather than being institutionalized on the axis of citizenship. While our political culture codes the opposition as a negative element of the survivalist view that sees it as a source of mischief, it also makes controlling the government a matter of survival. To the extent that this situation weakens the inclusive understanding of citizenship based on equality, it also transforms the politician-voter relationship into a patron-protected relationship. That's why participation in elections has always been significantly high in Turkey. The March 31 elections, where participation rate remained at 78.6, the lowest rate in the last 10 years, are an "exception" confirming this phenomenon. Voters, especially AK Party voters, expressed their political preferences by not going to the polls in a significant proportion. While participation showed serious declines in the electoral regions where the AK Party received relatively high votes, the same situation was relatively much lower in the regions where CHP and DEM were strong. In this respect, Adıyaman should be remembered as a characteristic example. The result was that the AK Party was stuck in the Eastern Black Sea-Central Anatolia line, and even there, as in Rize and Kayseri, it suffered serious vote losses while winning.

AK Party voters made the evaluation that they postponed between 14-28 May by not going to the polls on March 31 or by turning to the Re-Welfare Party. It can be said that these votes were directed towards CHP and sometimes DEM with a punishing motivation of "enough is enough". This voting volatility can be associated with the principled sensitivity as well as the pragmatism of conservative and nationalist voters. If we exclude the "Islamist" core in the AK Party and the Kemalist-nationalist-laicist core in the CHP, we can add that DEM voters see party identity as a form of political existence, and it is possible to talk about a "reactive" voter behavior that becomes general depending on local dynamics.

The absence of a second figure in the AK Party who has the competence and capacity to do politics other than the President, the character of the party cadres who do not take responsibility and who determines the right and wrong only by the President, the actions exemplified by the commercial relations with Israel in the face of the earthquake, high cost of living and the Gaza genocide. The combination of the state of impotence marked by the inconsistency of discourse, the election campaign that maintained securityist overtones and contained no founding message beyond demonizing the opposition, opened the door to an outcome that enabled the CHP to become the first party for the first time after 1977. 

Since the Presidential Government System is based on a leader-centered understanding of politics, the AK Party has experienced a great erosion in its institutional capacity. During the Single Party period, Atatürk's founding charisma was mostly filtered by İnönü's bureaucratic rationalism, and an institutional capacity that became independent from the leader was built in the process. The lack of a political capacity in the AK Party independent of the leader "personalizes" both success and failure, and points to a serious handicap for the 2028 elections. 

CHP ACHIEVED A RESULT THAT BREAKED THE 25 PERCENT GLASS CEILING BY SUCCESSFUL IN PUBLICALIZING A POLITICAL ATTITUDE AND DISCOURSE THAT "DOES NOT DISTURB THE RELIGIOUS PEOPLE" 

On the other hand, the polarizing character of the winner-takes-all Presidential system seems to have worked in favor of the political opposition led by the CHP in the March 31 elections. CHP, which took an important step towards breaking the "CHP allergy" of the religious-conservative voters with its "halalization" discourse by getting rid of the decisiveness of the social democratic-nationalist Kemalist tension, succeeded in publicizing a political attitude and discourse that "does not disturb the religious people" and broke the 25 percent glass ceiling. signed the result. The inequality and delay in compensation for the consequences of the earthquake, and the painful decline in purchasing power embodied in the inflation of housing rents and food prices, whose devastating effects were felt by segments such as retirees, brought a radical change in conservative-nationalist voter behavior. DEM voters, who were meticulous about their political will, which the categorical trustee appointment system tended to deny, and who successfully implemented the "strategic voting" behavior by turning to the political alternative that could protect it, also achieved a performance that brought CHP to the first place.

Here, it is necessary to open a paragraph for nationalist voters. It can be seen that MHP voters are sometimes turning towards CHP candidates instead of People's Alliance candidates. CHP's choice of candidates who used to be in politics in MHP also has a share in this. As for the IYI Party, which represents a search for an "independent" policy along the nationalist-Kemalist line, its political position has a significantly reactive character, its voters' tendency to turn to an alternative that can win against the AK Party, the insecure leadership embodied in Akşener, and the lack of concrete policy that has become evident by disintegration. highlighted the party as the component of the opposition that lost the election. 

The DEM Party's power to mobilize its voters, the criminalization discourse used against this party, and its tendency to eliminate the gap between the PKK and the party, pushes this party to turn its cooperation with the CHP into a strategic partnership, to the extent of narrowing the political field.

Looking at 2028 within the aforementioned framework, the success that CHP can achieve in local government performance with the discursive flexibility that will unite religious-nationalist and DEM Party voters under its umbrella will open the door for this party to look at 2028 as a "window of hope". On the other hand, the AK Party, which is struggling under the baggage of its second decade, can regain vital momentum in 2028 if it solves much bigger problems. The class consequences of the "bitter prescription" to be implemented to control the cost of living, the complications of the form of articulation with the religious segment carried out through symbols but not supported by practical consistency, the great risks posed by the regional and global security architecture, and the institutional capacity of the party with new voters largely preferring the CHP. The massive attrition that occurs increases the burden on Erdoğan's shoulders and brings with it the risk of 2024 being moved to 2028 if "no rabbit comes out of the hat".

“THE BLOCKAGE OR MONOPOOLIZATION OF THE FLOW OF INFORMATION BETWEEN THE AK PARTY AND THE BROAD SOCIOLOGIES HAS OPENED THE WAY BETWEEN THE PARTY AND THE BROAD MASSES”

ASSOC. DR. TURGAY YERLIKAYA-ISTANBUL UNIVERSITY

It has been determined that the election participation rate is at its lowest level since the 1961 general elections, and it is claimed that AK Party voters are mainly responsible for this low. Does this have a share in the AK Party's defeat? What other dynamics do you think are at play? Does the AK Party seem to have received the message(s) given by its voters? Can it build the institutional and discursive capacity to receive and implement these messages until the 2028 elections?

Undoubtedly, the low participation rate in the elections directly affected the AK Party. However, it is clear that there are some reasons why the AK Party achieved such a dramatic election result. The most important of these is the threat of the pandemic and subsequent criticism of the government regarding the cost of living and the economy becoming chronic. Another factor is the bottleneck in the candidate selection process and the party's information resources. Particularly in the candidate selection process, the preferences of some actors who had distanced themselves from the party from other parties or to become independent candidates led to the formation of a situation against the AK Party in many provinces. The problem of blocking the flow of information between the party and the broad sociologies or the monopolization of information resources also widened the gap between the party and the broad masses in this process. The competition within the People's Alliance, although not throughout Türkiye, in a few provinces, harmed both parties. The CHP's victory, especially in provinces such as Kastamonu, Kütahya and Amasya, due to the competition between the People's Alliance candidates, is an important issue that the alliance components should consider. 

Another issue is the criticism that the elite circulation within the party is not functioning sufficiently for a long time. When we look at the discussions after the election results, it can be seen that this topic is an important subject of criticism. Another important issue is the criticism of the dominance in politics of people with a dominant bureaucratic background in the party. The AK Party has achieved significant success so far, thanks to the politicians who narrow the gap with large segments of society and integrate with them. The way to maintain this success is to reintroduce such actors to the political scene and maximize integration with the public, as is the fundamental promise of the Presidential Government System.

The most fundamental thing that differentiates the AK Party and President Erdoğan in the political arena and makes them a historical leader is the organic bond he established with the broad masses. It is essential to maintain this bond and support political stability with economic stability. A change in the party and the emergence of a new political vision that will internalize the reaction in sociology will also help the party overcome the deadlock it is experiencing. Erdoğan's strong message that the self-criticism mechanism should be operated also strengthens the expectation that there will be some changes in the party. It is possible for the AK Party to recover if such changes are made and policies are developed to ensure that the message is received. As a matter of fact, the elections in 2009, 2011 and 2015 (even though the emphasis on political stability is dominant) are examples that show what kind of results the party can produce when it receives the message.

THE WIND CAUGHT BY İMAMOĞLU AND YAVAŞ ALSO AFFECTED CHP'S SUCCESS IN MANY CITIES

What dynamics do you think lie behind the election victory of the opposition - especially the CHP and DEM Party? To what extent are the arguments that the discussions in candidate selection, dual leadership image, opposition to the AK Party and partisanship effective despite the municipality model not showing high performance true? Can the opposition's election success be seen as a turning point? Can the opposition build the institutional and discursive capacity to carry this turning point to 2028? 

Of course, the main question here is, is the vote received by the CHP in the March 31 elections a direct party success? The protest behavior of a significant portion of AK Party voters at the point of voting is an important factor in CHP becoming the first party. Another issue is the atmosphere created by actors such as Mansur Yavaş and İmamoğlu, who joined the CHP later but were able to interact with large masses by keeping a political distance from the classical CHP understanding. Undoubtedly, the wind captured by both names was effective in the success of CHP in many provinces. It remains unclear whether CHP will be able to reach 2028 with this wind and create an alternative to Turkey's administration. As a matter of fact, after the change, it is very important for the party to convincingly convey to the public what kind of changes it will make on which issue. Otherwise, the perception that the change in the CHP is only a change at the ethical level will strengthen and the status quo in the party will continue to exist. Undoubtedly, these results will create self-confidence in the party and its leadership. But one of the most important messages that voters are trying to give here is this; To show that the favor towards Erdoğan and the People's Alliance on May 14 and 28 is not unlimited. It is obvious that parties and politicians who understand the messages and socio-political changes taking place at the macro level and develop policies accordingly will turn the wind in their favor before 2028.