Ülkemizdeki otoriter rejim tartışmaları 2023 seçim sonuçları ile kendini toplumsal bir umutsuzluğa bırakmış durumdadır. Türkiye’ye özgü popülist ve otoriter karakterde olan bu rejimi Batılı akademik çevreler Sayın Erdoğan’a da izafeten “Erdoğanizm” diye isimlendirmekteler (Yılmaz, 2021: 127-8). Kurumlar ve kuralların etkisizleşip karizmatik liderin ön plana çıktığı bu rejim için arka planda geleneksel 100 yılı aşkın bir devlet aklının da olduğu ifade edilmektedir. Türk Sağı’nın da böyle bir devlet aklıyla nasıl kolay uyumlanabileceğini de bugünkü siyasetin pratikleri toplumsal rıza dahil olmak üzere değişik veçheleriyle kendini göstermektedir.

Bugünün Türkiye’sinde mevcut iktidar profiline baktığınızda Kemalist sekülerliğin, Türk-İslam sentezi milliyetçiliğinin ve siyasal İslamcılığın adeta popülist beka potası altında uzlaşabildiklerini görebilmekteyiz. Bir başka deyimle de Erdoğanizm ile artık devlet ve mahallenin birbirlerine Abdülhamit’ten sonra tekrar kavuştuğunu da ifade edebiliriz. Türk Sağı’nın Erdoğanizm ile devleti ve mahalleyi tekrar barıştırdığı söylenebilir. İronik bir bakış açısıyla bir bakıma karizmatik liderlik, Türk Sağı jargonunda kahtı-rical denilen yönetim kadrolarının gayrı-milli unsurlarca tutulmasını sonlandırılarak mahalleyi ve devleti “milletin evlatlarına” emanet etmiştir.

Tarihçe 

Türk Sağ zihniyetindeki emperyal iddia fantezisi, zihinsel arka planda, geçmişten bugüne doğru belirleyici bazı kodlara dayanmaktadır. Ancak bir devlet ideolojisi olarak şekillenmesi ise Tanzimat dönemi Jön Türk aydınlarının ‘bu devleti nasıl kurtarırız’ arayışlarından başlamaktadır. İddianın esası, kaybedilen toprakları geri alabilmek veya mefkureyi devam ettirebilmekti. Mefkure ise dünyada düzen kuruculuk esası üzerineydi. Bu amaçla tekrar devleti güçlendirebilmek gerekiyordu. Emperyal düzeni tesis edebilecek devlet, bölgesel ve küresel düzeni sağlayabilecek devlet anlamına da geliyordu. Bu düzen koyuculuk -nizâm-ı âlem ülküsü- tarihsel süreçte belki de ABD kuruluşundaki “Manifest destiny” (O’Sullivan, 1845: 5-6, 9-10), kaçınılmaz kader veya Eski Ahit’ten esinlenen Püriten Amerikalı ve İngilizlerin kolonyal dönemde kendilerine biçtikleri Teopolitik misyon “Chosen nation”, seçilmiş ulus gibi varsayımlara da dayanıyordu. Bunu Fuat Köprülü (Köprülü, 2003) “Gaza ideolojisi” ve Osman Turan “Türk Cihan Mefkuresi” (Turan, 2022) başlıklarında değişik vesileler ve şekillerde ifade de edebilmişlerdi.

Bugünün Türk Sağ zihniyetini değerlendirirken belirttiğimiz gibi tarihsel bir misyonun zorunluluğunu kader kabul eden, Tanrı tarafından seçilmiş ve insanlığın hamisi varsayımında olan yarı-seküler bir ulusun zamandaki yolculuğunun dününü, bugününü ve yarınının düş ve gerçekliğini göz önüne almamız gerekmektedir. Malum İbni-Haldun buna kavim/grup asabiyesi de demektedir. Yukarıda zikredilen Fuat Köprülü ve Osman Turan gibi tarihe geçmiş uzman akademisyenlerin çalışmaları göz önüne alındığında, buradaki seçilmişliğin üstünlükten ziyade misyon sorumluluğu içerdiğini ve bunun da büyük grubun kolektif bilincinin derinlerinde yerleştiğini varsayabiliriz. Yıllardır değişik branşlarda Avrupa takımları ile yaptığımız spor müsabakalarında ilk atılan “Avrupa, Avrupa duy sesimizi bu gelen Türk’ün gür sesi” sloganları adeta bize bu bilincin dehlizlerinde çağrışım yaptırmaktadır.

Türk-İslam sentezi sağın, İslamcı sağın veya Milliyetçi sağın devletle ve tarihle ilişkilerinin köklerinin Tanzimat aydınlanmasına dayandığını ifade etmiştik. Bunların ortak bir devlet-beka odaklı zemine oturması ise Türk Yurdu (1911) dergisinde üretilen fikirler, projeler ve toplanan kadrolarla sağlanmıştır. Balkan Savaşları bu yeni durumda belirleyici olmuştur. Bu ideolojilerin bugünkü popülist zeminde buluşmaları ise o günkü seçilmiş travmaları tetikleyen bugüne dair üretilmiş anakronik benzer kaygılardan kaynaklanmaktadır. 

Biraz geriden baktığımızda, 1699 Karlofça’yla rakipleri ile artık eşitlenerek sonrasında gerçekleşen sürekli toprak kayıpları ve yenilgiler, sadece Devleti-Ali-Osmaniye’nin yöneticilerini değil, çekirdek kurucu unsur-Hâkim Millet, Müslüman halkı da kaygılandırıyordu. Bazı Osmanlı mütefekkirleri, Bernard Lewis’in dediği gibi (Lewis, 1993: 21) adeta bugünleri anımsatırcasına gerilemenin nedenini gerçek İslam’dan uzaklaşmak nedenlerine de bağlamaktaydı. Ama işin sonunda Osmanlı bürokrasisi kendi pragmatizmleri doğrultusunda konuyu sadece askeri ve bürokratik reformlara bağlamıştı. Ordu düzeninin değişimi, kıyafetlerin değişmesi ve yüksek borçlarla yeni ateşli silahların alınması süreci başlamıştı. Abdülaziz’in bu meyanda oluşturduğu donanma, bir ara dünyanın en güçlü ilk beş gücü arasına girse de ekonomik, yönetimsel ve siyasal sebeplerle Abdülhamit döneminde sıralamada 16’ya kadar inmişti.

İşte bu koşullarda Batı tipi bürokratik reformun ve zihniyetin bizde zirvesini gören İttihat ve Terakki yönetimi, en azından İmparatorluğun şanını kaybedilmiş topraklarında tekrar var edebilmek amacıyla, donanmaya borç harç da olsa 1911-13 arası ve 1915’te teslim edilmek üzere Britanya’dan Reşadiye, Sultan Osman ve Fatih Sultan Mehmet adını verdikleri zamanının buharlı teknolojisini haiz yeni gemileri sipariş etmişti. Gemiler, çoğunluğu Donanma Cemiyeti üzerinden toplanan paralarla finanse edilmişti. Donanma Cemiyeti 1919 yılına kadar halktan bağış, kurban derisi, fitre ve zekât olarak 600 milyon lirayı geçen miktarda para toplamıştı. Cemiyetin ilk gelir kaynaklarından birisini de Abdülhamit’in tahttan indirilmesinden sonra el konulan şahsi mücevherlerinin satışından gelen 1.710.229 altın lira oluşturmuştu. Ama ne yazık ki bugünkü ABD tarafından teslim edilmeyen F-35 sorununa nazire yaparcasına ilgili gemileri İngiltere bırakın teslim etmeyi, aldığı parasını Lozan’da dahi geri ödemeyecekti. Halkın, mahallelinin sadece emekleri değil hayalleri de çalınmıştı. Bu hayal kırıklığı burada kalamayacaktı. Tutulamayan, bugünlere ertelenen Savunma Sanayii yaslarına-travmalarına bir zemin de teşkil edecekti. Bunun mahalle açısından tasvirinin, Vamık Volkan’ın da sıkça kitap ve makalelerinde büyük grubun psikolojisinde seçilmiş travma dediği¹ kavram ile açıklanması yerinde olacaktır.

Devletin reform planının bir diğer temel parçası olarak Paris, Cenevre ve Londra’ya gönderilen maaşlı, sonra muhalif olan Jön Türk aydınları ise sadece ordunun ıslahı ve silahlanmayla eski güzel günlere dönmenin o kadar kolay olamayacağını görebiliyorlardı. Bu aydınlar Batı’daki Aydınlanma Devrimi’nin bu işin temeli olduğuna ikna olmuşlardı. Genç Osmanlıların bürokrat kökenli olmaları ve geçimlerini devletten sağlamaları da ayrı bir entelektüel çelişkiyi içeriyordu.

Bu durum da bu aydınların eksik dil bilgileri ve yetersiz altyapıları ile yaşadıkları epistemik kopuşu anlamlandıramamalarının ayrı bir sebebini teşkil ediyordu. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin (İTC) de ileride nüvesini teşkil edecek bu aydınlar, deneyimlerini bir zihniyet devrimi olarak değil ancak bir bürokratik görgü devrimi olarak ülkeye taşıyabileceklerdi. Kemalist devrimlere kadar dolaylı seküler karaktere sahip bu aydınların, bir devleti ve mefkureyi toparlama ideolojisi olarak tutamayan ve hayal kırıklığı yaratan Osmanlıcılıktan sonra adeta buna da tepki olarak İslamcılık, ardından Türkçülük/Turancılık denemeleri teorik bir derinlikten ziyade tamamen bir eylem siyasetini öngörüyordu. Osmanlıcılık aslında gayrimüslim unsurlarla bir uzlaşı içinde eşit vatandaşlık ile ortak bir Osmanlı milleti yaratma çabasıydı. Ancak ironik biçimde bugünkü Türk Sağı, mahalle ve devlet politikaları ekseninde Neo-Osmanlıcılık iddiasını savunurken, aslında söz konusu Osmanlıcılığın içeride ve dışarıda emperyal kapsayıcılığını değil, 1911 Türk Yurdu referanslı popülist Türk-İslam sentezini veya Osmanlıcılığın karşı olduğu tezi savunmaktadır. 

O zamanki bu İslamcılık ve Turancılık ideolojileri devlet merkezliydi ve hâlâ bir Osmanlı emperyal iddiasını toparlamaya yönelikti. Kemalist devlet duyarlılıklarıyla bakıldığında, bugünkü siyasi popülist İslamcılık ve milliyetçilik, içeride adeta devlet ekseninde tartışmalı bir 3. Dünya taşra İslamcılığını ve milliyetçiliğini andırmakta. Ancak bizdeki Millî Görüş tabanlı İslamcılığın karşılığını da bugün İslam dünyasının sokaklarında yoğun bir “kurtarıcı Erdoğan” ve Türkiye sempatisiyle fark edebilmeliyiz. Bu ümmet duyarlılığı Türkiye’deki Sağ mahalle ile İslam dünyası sokaklarında aynı düzlemde ve senkronize de cereyan etmektedir. Bu ortak anti emperyalist-Batı veya anti-İsrail karşıtlığının kökenlerinde Erdoğan liderliğinin kurduğu cesur popülist özdeşim yanında Said Halim Paşa’da teorisi ve uygulaması olan Osmanlı devletinin politikalarının da mirasının izlerini bulabilmekteyiz. Kısmen benzer şekilde Kazan aydınlarının emperyal Turancılığının izlerini bizdeki taşra milliyetçiliğine karşın hâlâ ülkelerinde sindirilmeye çalışılan Orta Asya aydınları ve sokaklarında Türkiye’ye de yakınlık potansiyeli ile görebilmekteyiz. 20’nci yüzyılın başlarındaki emperyal bir mefkureyi diriltmeye çalışan devlet anlayışının 93 Harbi ve Balkan Savaşlarından başlayarak I. Dünya Savaşı koşulları içinde bir beka-varlık ideolojisine dönme emarelerini benzer şekilde belirttiğimiz 1911-14 arası Türk Yurdu dergisi faaliyetlerinde fark etmekteyiz. Son Meclis-i Mebûsan tarafından 28 Ocak 1920’de oy birliği ile kabul edilmiş ve 17 Şubat’ta kamuoyuna açıklanan Mîsâk-ı Millî veya Milli Ant, güvenli topraklara -Anadolu’ya- artık çekilip Asya topraklarına sürülme, Anadolu’dan sökülme kaygılarına karşı yurdu savunma konseptinin adıydı. Güvenli Anadolu topraklarında yeni kurulan Cumhuriyet, ülkenin güvenliği için geçmişin emperyal iddialarından vazgeçtiğinin güvencesini vermeliydi. Bunun adı Kemalizm ve yaratmaya çalıştığı sivil dindi (Bellah, 1967: 1-21). Bu sivil din dayatması doğal olarak mahalleyi incitecekti. Bu sert dayatma, doğurduğu politik koşullar ile birlikte İmparatorluğun kaybına ilişkin toplumsal yası erteletecekti.  

Mahalle

Bugün Türkiye düşünce ve politik hayatında artık Türk Sağı ve mahalle kavramının yerleştiğini müşahede edebilmekteyiz. Mahalle, taşra ve devlet ilişkileri bu bağlamda tartışılabilmektedir. Mahalleni vicdanı ve etik değerleri, aydınlar ve kendince muhalefetçe uyarılmaya çalışılmaktadır. Artık saygın politikacılar ve entelektüel kamuoyu Türk Sağı’nın dönüşümünde mahalleyi kavramsal ve uygulama olarak gündeme getirebilmekteler. 

Bizim gibi orta yaş kuşağı üstünde olanlar için mahalle çok önemli bir çocukluk ve gençliğimize ilişkin bir aidiyet duygusunu da temsil eder. Mahallenin kızı, mahalle takımı, mahallenin imamı veya mahalle kavgası gibi. 70’lerin üstü örtülü ideolojik iç savaş yıllarında dahi bugünkü kadar kutuplaşma, yabancılaşma veya ötekileştirme yoktu. O dönemde mahallenin devrimcisi mahallenin faşistini veya milliyetçisi mahallenin komünistini karşı mahalleden gelenlere dövdürmezdi. Kendim misali gençliğimde ben Koşuyoluluydum. Kadıköy’e çıktığımda artık mahalleden çıkmış oluyor, kendimi güvenlik sınırının dışında hissediyordum.

80’li yıllarla başlayan hızlı inşaat faaliyetleri metropol şehirlerde mahalle kültürünü yok etti. Mahalleden kopan insanların önemli bir bölümü cemaatler veya kimlikler üzerinden sanal üst mahallelerini kurdular ve güvenlik duygularını buralarda aradılar. Seküler beyaz yakalı orta sınıf kesimler bireysellikte özgüvenlerini geliştirdiler. Bu açıdan pek mahalle güvenliğine ihtiyaç duymadılar. Laik kesimin daha çok orta yaş üstü olanları ise sadece yaşam tarzı veya şeriat kaygısından tepkisel yarı sanal mahallelerini örgütlediler. Bunlar kitleydi. Sağın ise hücreleri her zaman mahallelerden, uzuvları ise cemaatlerden oluşuyordu.

Sağ mahallenin bir temel özelliği, bireysel ahlak ve vicdanın içeride bireylerde üst düzeyde olması ancak ötekine karşı kitlesel ahlak ve vicdanın grup kimliği ve şemsiyesinin insafına terk edilmesidir. Bu sorun bir özgüven aktarımı sorunudur da. Aile ilişkilerine kadar giden yerel bir süreçtir de. Bu açıdan Türk Sağı’nın betimlemesinde hücresel bir veri olarak mahalle ve bağlı taşra-köy dinamiğinin referans alınması önem teşkil etmektedir. Popüler manada belirli bir açıdan baktığımızda Türk Sağı mahallesi, dönüşemeyen Anadolu köylülüğünün-taşrasının kendisidir de diyebiliriz.

Bu anlamda pek çok akademik çalışma, bizim kastettiğimiz politik mahalle kavramını İngilizce karşılığı olarak district veya neighbourhood’dan ziyade “political tribe” veya “tribal instinct”, kabile/klan içgüdüsü ile tanımlamayı daha uygun görmektedir. Bu bağlamda akademik dünyada Amy Chua’nın (Chua, 2018: 14, 21, 49, 88) “belirleyici süper grup”, “kültürel grup”, “politik kabile”, “kabile içgüdüsü ve aidiyeti”, “ortak kimlik temelli grup” ve Timur Kuran’ın “toplu tutuculuk”, “tercih çarpıtma”, “yalanla yaşamak” tanımları (Kuran, 2013: 141, 177, 249) dolaylı da olsa kastettiğimiz “mahalle” kavramını açıklamakta bizlere epey ipuçları vermektedir. Tüm bunların üst çatısını ise bu üst grubun tarih yolculuğu boyunca tüm kültür kodları ve deneyimleri ile oluşturduğu, psikolog Carl Yung (1875-1961) tarafından tanımlanan “kolektif bilinçdışı” kavramını ödünç alarak tamamlamamız ilgili resmi bizler için daha anlaşılır kılacaktır.

Yukarıda ifade ettiğimiz gibi ülkemizde 70’li yıllar, ideolojilerin çatışmasına sahne olmuştu. Şu gün ülkemizde yaşadığımız, ideolojiler değil kimlikler üzerinden dikey düzlemde kutuplaşmadır. Bu kutuplaşmanın, gittikçe artan yabancılaştırma boyutu da vardır. Yaşam tarzı odaklı da öne çıkan bu boyut kültürel bir nitelik taşımaktadır. Kimliği, artık politik aidiyet, farklı ideolojileri de içinde barındırarak veya alarak büyük bir sanal mahalle çatısı oluşturmaktadır. Bunda yaşadığımız dijital çağın ve iletişim devriminin rolü büyük. Bilginin hızla yayılması manipülasyon ve komplo teorilerini de kolaylaştırmakta. Bu gelişme ötekini anlamaya kapalı sağ mahallenin yankı odalarını güçlendirmekte. Mahalleli kaybettiğinde yaşam alanını bulamayacağı kaygısını taşımaktadır.

Türk Sağı mahallesinde bugün semboller, gelenekler, ağabeylik ve benzerleri sadece bir partizan kimlik ile özetlenir oldu. Artık bu durum sıkça tüm ilgili mahallelerin üst kimliği haline geldi. Son yıllarda azalan sosyal sermayenin de ayrı bir göstergesidir bu durum.

Mahalle artık duygusal kutuplaşmanın ve ötekine karşı yabancılaştırmanın temel aktörü durumunda. Bu durum mahalle içinde sevgi, dışarıda nefret şeklinde tezahür etmekte. Mahalle veya grup dışına duyulan şüphe, toplumsal gruplar arası geçirgenliği ve toleransı öldürmekte. İktidarın hep sizde kalması hep kolay yönetebilmeniz anlamına gelmekte. Bu durum da mahallenin muhalefet açısından iknasını zorlaştırmakta. Eğer mahalleli entelektüel birisi iseniz sıkça kendinizi mahalleli dostları ikna etmeye çabalayan Çelebi, diğerlerini de Karagözler olarak görebilmektesiniz. Adeta mahalleye partizan kimlikleri taşıma ve ayrımcılık yapma noktasında devlet güvencesi verilmekte. Bu durum mahalle bireylerinin ötekini anlama kapasitesini zayıflatmaktadır. Mahallenin siyasetçilerinin Anayasa dahil söylevlerinde hiçbir sınıra riayet etmeme eğilimleri toplumsal sağduyuyu ürkütmekte. Bu korkutucu eğilim mahalle bireylerinin tersine kendilerini ezik hissetmelerine ve sorumluluk almamalarına yol açmaktadır.

Timur Kuran, “korkunun eşiği kavramını” kapalı gruplar için kullanmaktadır (Kuran, 2013). Bu grupların bireyleri kaybedeceklerinden kesin emin olmadıkları sürece iktidar yapılarına desteklerini terk etmiyorlar. Bu kapalı grupların bireyleri kaybedeceklerine emin olunca da bu kurama göre mevcut iktidar yapılarını terk edebiliyor ve karşı tarafa akmayı meşru görebiliyorlar. Mahalleli Abdülhamit döneminde gördüğü kararsız denge durumuyla mücehhez düzeni İTC’nin düzen kuramaması karşısında hep özledi. Bu açıdan mahalleli hiçbir zaman gönülden İTC tarafına akamadı. Bu sonuçta muhtemelen Slavlar gibi Türk üst grup kimliğinin merkezden örgütlenmeye dayalı güvenlik anlayışı da rol oynamaktadır.

Bugünün Türkiye’sinde mahalle, dünden bu yana popülist güvenlik, dinî ve etnik kimlik üzerine inşa edilmektedir. Bu da popülist beka siyasetine destek vermek veya buna karşı çıkmayı bir itikat sorunu haline getirmektedir. Sınırlanan, indirgemeci veya çarpıtılan bu gerçeklik algısı ne yazık ki mevcut İslam anlayışını da adeta bir epistemik tuzak veya düşünsel işkencenin bir parçası haline getirmektedir. 

Post-Emperyal Travma

Türk Sağ zihniyetinin oluşumunda devlet ve mahalle etkisi veya ilişkisinden bahsederken politik psikoloji penceresini açmamız gerekmektedir. Bu konuda Vamık Volkan’ın literatüre kazandırdığı, bizim de sıklıkla kullandığımız büyük grup-mahallenin psikolojisi için “seçilmiş travma”, “gerileme” veya “yas tutma” gibi kavramlara (Volkan, 2020) başvurmamız yerinde olur. 

Halit Ziya Uşaklıgil anılarında Abdülhamit’in istibdadının, Yıldız Sarayı’nın arı kovanı gibi yoğunluğundan bahsederken her haliyle bir meşrutiyet sarayı olan Sultan Reşat’ın Dolmabahçe Sarayı’nın protokol günleri haricindeki loş yalnızlığını betimler (Uşaklıgil, 2017). Ülkemizin tarihi, iktidarın mekânlarının, Meşrutiyet’ten bu yana saraydan Babıali’ye, oradan da 1918’e kadar Harbiye Nezareti’ne geçtiğine tanık olur. Cumhuriyetimizle birlikte ise iktidarın mekânları sırasıyla zamanla Çankaya, Meclis, bakanlıklar, MGK ve şimdi de Beştepe’dir. Ama belki denilebilir ki boşalıp loşlaşan eski veya taşınan yeni iktidar mekânları muhtemelen hep İmparatorluğun Yahya Kemal’in şiirlerinde sıkça geçen debdebeli günlerinin sedasını, arayışını, kayıplarını ve tutulmaya fırsat bulamadıkları yaslarını yansıtıyordu. Osmanlı İmparatorluğu’nun çökmesi, toprak, şeref kayıpları ve göçler tartışmasız bir şekilde yeni nesillere intikal edecek travmalara neden olmuştu.

Yıllar önce psikanalist Volkan ile İmparatorluğumuz sonrası travmaları ve yasları konuşmuştuk.² O söyleşide Volkan, insanların nasıl ölümler ve kayıplarda yas tutma ihtiyaçları varsa büyük gurupların-milletlerin de kayıplarda yas tutma mecburiyetinden bahsetmişti. Yas tutmak bir bakıma yeni duruma adaptasyon da demekti. Yazar, röportajımızda, özellikle ülke olarak Osmanlı’nın kaybının yasını tutmayı geciktirdiğimize dikkati çekmişti. Bu gecikmeyi Atatürk’ün liderliğine, oluşturduğu yeni Türk kimliğinin tutması için yürütülen çabalara ve II. Dünya Savaşı gibi faktörlere bağlamaktaydı. 

Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılına girerken bu yeni duruma adaptasyonda sert bir geçiş yaşandığını, bunun için bugün Anadolu’nun büyük taşra kitlesinin-mahallenin İmparatorluğun kaybına halen uyum sağlayamadığını görebilmekteyiz. Türk Tarih Kurumu’nun 1930’larda orta eğitim için bastığı kitaplar, Osmanlı’dan zihinsel bir kopuş ve inkârın bir sert geçiş olarak örnek parçalarıydı (Türk Tarih Tetkik Heyeti, 1931). Osmanlı’yı 50-60 yıl boyunca dolaylı inkârın getirdiği maliyet, devamlılık psikolojisine zarar verdi. Bugünleri yaşamayı bedel olarak bizlere bıraktı.

Volkan, Sovyetler’in dağılması ve 11 Eylül ile küresel anlamda gündeme gelen milliyetçilik ve radikal İslam’ın Osmanlı’nın ertelenen yasının içindeki bu bileşenleri tetiklediğini de ifade ediyordu. Yas tutmak bir bakıma kaybolan şeylerin canlandırılmaya çalışılmasıdır da. Belki hâlâ içimizde kaybettiğimizin farkında olmayan bir parçamız mevcuttu. Yeniye uyum sağlayabilmek için İmparatorluğun ötekilerinin torunlarıyla, milliyetçilik ve dinin uzlaşması içinde yaslarımızın birlikte tutulması gerekiyordu. Bu toplumsal özgüven ve uzlaşıyı pekiştirebilirdi. Bir devamlılık duygusunu Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılı eşiğinde hepimize kazandırabilirdi. Ancak yine Volkan’ın literatüre kazandırdığı “seçilmiş zaferler” ve “seçilmiş travmalarla” popülizmi ustaca kullanabilen politika yapıcılar, ülkemizde bu yası kutuplaşmayı derinleştirmenin vesilesi haline getirdi. Kurucu unsur olan bizler, kaldıramayacağımıza inandığımız gerçeklikler karşısında radikalleşerek güya koruyucu refleksler vermekteyiz. Yükselen popülist sağı da böyle okuyabiliriz. Bu anlamda hayatta kalma stratejisini sağlıklı bir altyapı üzerine inşa edemeyen devletimiz kurumları ile de kırılganlaşma riskiyle karşılaşmakta.

Literatürde travma sonrası yasın beş aşaması geçmektedir. Bunlar inkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme olarak belirtilir. Ne yazık ki devlette ve toplumda Kürt meselesi, Ermeni tehciri ve 90’lı yılların bugünlere uzanan faili meçhulleri gibi konularda yüzleşme konusunda kaydedilen cüzi ilerlemeyi fark ettikçe hâlâ inkâr aşamasında takıldığımızı görebilmekteyiz. Türk Sağı bu durumun siyasette hep adresi oldu. Bunda yukarıda zikrettiğimiz seçilmiş travmaları manipüle eden pragmatist popülist siyasetin rolü olduğu kadar, içeride ve dışarıda maruz kaldığımız tehdit algısına karşı makul bir korunma içgüdüsünün oluşturduğu istem dışı refleksler de rol oynayabilmektedir. 

Baktığımızda toplumumuz algı olarak, son yapılan araştırmalarda Japonya dışında dünyanın ve Avrupa’nın çoğu ülkelerini tehdit olarak görmekte. Bugün gelinen noktada Osmanlı’nın, darbelerin, 70’li yılların çatışmalarının, terör ve 15 Temmuz gibi travmaların kültür, sanat ve siyaset gibi alanlarda, yaslarının ertelenmesinin, bunlarla yüzleşilmemesinin, bunların doğru olarak yeni kuşaklara aktarılmamasının da büyük rolü mevcut.

Post-emperyal travma tabiri³ son zamanlarda Ukrayna işgali sonrası Rusya’nın durumuna ilişkin olarak da kullanılmaya başlandı. Fakat Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasının bugünlere taşınan bilinç üstü etkileri hususunda bir çalışmaya rastlanmamakta. 

Bir devletin veya bir kimliğin “beka” kaygısı fıtri bir şeydir. Hepimiz için sigortadır. Sorun bu fıtri dürtüyü çıkarlarını gizlemek için kullananlardadır. Bugün beka gerekçesiyle adalet ve hukuk anlamsızlaştırılarak sağduyu ve temel güven duygusu toplumda düşüşe geçmiştir. Yukarıda örnekleriyle ifade ettiğimiz gibi başta köpürtülen beka kaygımız veya doğru tutamadığımız yaslarımız olmak üzere İmparatorluk sonrası -post-emperyal- travmayı yoğun yaşamaktayız. Maçlardaki sloganımız gibi Avrupa’nın sesimizi duymasını beklemek yerine artık kendi acımızın sesini doğru duymamız gerekiyor. Tekrarlarsak, büyük üst grubun-mahallenin yaşadığı post-emperyal travmanın popülist sağ siyasetçiler tarafından tetiklenmesinde tutulamayan yaslar, seçilmiş zafer veya yenilgilerin mevcudiyetinin rolü büyüktür. 

Yıllar önce bir arkadaşımın Filistin cephesinde savaşan emekli subay dedesinin günlüğüne göz atmıştım. Dedesinin kabilelerle dost-düşman-ihanet ilişkileri ve uzun savaştan yıldığı belliydi. Yalnız adeta Mîsâk-ı Millî’yi tasdik edercesine, 1918’de Deylizor’a geldiğinde, günlüğüne ‘çok şükür vatan topraklarına geldik’ diye yazıyordu. Atatürk ve silah arkadaşlarının çok uzun Filistin ve Arap çölleri tecrübesi vardı. Artık yorulmuşlardı, Anadolu merkezli Mîsâk-ı Millî topraklarını güvenli yurt diye tanımlıyorlardı. Bu bağlamda “Yurtta sulh cihanda sulh” düsturu Sovyetler’in yıkılışına kadar Cumhuriyet Türkiye’sinde belirleyici oldu. 

Sovyet yıkılışından sonra ise Bosna-Kosova Savaşı, Kafkasya karışıklıkları ve malum Ortadoğu sorunları, PKK tehditliyle birlikte Türkiye’nin aktif güvenlik ve ilgi alanının Osmanlı sonrası coğrafya ile tanımlanabileceğini de gösterdi. Bunun teorik çerçevesine akademik anlamda “Davutoğlu doktrini” de denebilir (Davutoğlu, 2013). Türkiye, Balkanlar’daki iç karışıklıkları ve Suriye iç savaşına kadar bölgedeki krizleri Davutoğlu’nun tanımıyla aktif ritmik diplomasiyle oldukça iyi yönetti.

Bu noktaya kadar kamuoyu için bir sorun yoktu. Araplar mülteci yerine turist gibi görülüyor, sadaka vermek yerine Halep ile ticaret yapıyordu. Tabii ki Ortadoğu çöllerinde savaşmış ve ihanete uğramış bir aristokrat seküler kuşağın torunları bu açılımı oldukça itidal ve kaygıyla da karşılıyordu. Bilindiği üzere Suriye ve Mısır’daki gelişmeler bu süreci bitirdi. Bu durumun Davutoğlu doktrininin yenilenmediğinden mi yoksa tartışılan sebeplerden mi olduğu ayrı bir uzun yazı ve yüzleşmelerin konusu. Ancak ülkenin ve dünyanın geldiği konum, kaygılı Kemalist sekülerlerin nostaljilerini adeta haklı çıkarır durumda.

Lümpen-Popülist Neo-Osmanlılık, Realist Neo-Osmanlılık, Post-Osmanlılık veya Osmanlı’yı tamamen inkâr mı ayrı tartışmaların konusu. Ekseri aydınlarımız Davutoğlu’nun tezlerini Osmanlı hayalciliği ile itham etmekte. Davutoğlu ise Belgrad-Bağdat vb. aksların güvenliğinin İstanbul’u ilgilendirdiğini ifade etmekte. Yeni bir Osmanlı’yı hayal etmekle, yaşanmış bir tarihin bugüne yansıyan gerçekleri arasındaki ince çizgi tam da anlaşılamamakta. Davutoğlu’nun son Gazze analizi ne kadar yerinde olursa olsun çoğunluk toplumsal kesim post-emperyal travmanın kaygısını iliklerine kadar hissetmekte. Ancak her ne kadar Davutoğlu siyaseten AK Parti ile yollarını ayırdıysa da Osmanlı yakın coğrafyasından bağımsız bir dar güvenlik tezi hiçbir şekilde güvenli olamaz doktrini dış politikada ağırlığını korumaktadır. Bu durum devlet-mahallenin son dönemdeki ilişkisinin, dış siyasetin mahallede belirleyiciliğinin post-emperyal travma aksında ne kadar etkin olduğunun göstergesidir.

İnsanın kendisi ve insanlık ne kadar devamlılık arz ediyorsa, yaşadığımız coğrafya ve tarihimiz de o kadar devamlılık arz etmekte. Halen Osmanlı’yı diriltmekte olduğumuzu veya Osmanlı ile alakamızın kalmadığını söylemek sadece post-emperyal travmanın henüz aşılamadığının belirtileridir. 

Post-emperyal travma 2000’lerden önce ve sonra Türk Sağ zihniyetinde özgüven açısından farklı tezahür etmiştir. Ulusalcılığı ile tanınan bir yazar sosyal medyada “Ülke son 200 yılda hiçbir şekilde bölgesinde bu kadar iddialı ve sözü geçer olmamıştı” diyor. Bu durum aslında artan savunma sanayii yatırımları ve değişen politik diskurun da bir göstergesiydi. Yükselen bir özgüven ve onur artık bu vesilelerle ivmesini buluyordu. Erdoğanizm’in toplumsalda bu kadar karşılık bulabilmesinde, bu özgüvenin üretiminin de büyük rolü vardır.

Sonuç

Türkiye 19’uncu yüzyılın başından Türk tipi başkanlık rejimine geçene kadar iniş ve çıkışlarıyla çoğunlukla devlet eliyle gerçekleştirilen anayasal reform süreçlerini yaşadı. Bu süreçlere, tarihin akışı doğrultusunda geciken, aksayan, ağır, otoriter veya radikal modernleşme isimleri de uzmanlarınca verildi. Bir şekilde süreklilik içinde köklü kurumlara sahip oldu. Yeni sistem göründüğü kadarıyla bir devlet kurumları krizi yanında toplumsal bir meşruiyet krizinin de sebebini oluşturdu. 

Bugün gelinen noktanın zihniyet temel arka planındaki toplumsal rıza ve devlet ideolojisi perspektifinde, Türk Sağ siyasi zihniyeti bu yaşanan krizin belirleyicisi konumdadır. Mahalle fenomeniyle tanımlamaya çalıştığımız belirleyici üst kimlik, ağır veya otoriter modernleşme karşısında zamanla tepki koymuş, kendi köylülüğünü dönüştürememiştir. Ülkede köylülüğün dönüşememesinde, Kemalist görgü devrimlerinin Osmanlı kültürel mirasını tamamen reddi izlenimi veren politikaları da önemli rol oynamıştır. Bu durum denetlenemeyen devlet aktörlerine keyfi alanlar açmış, demokrasinin kalitesini tersine ivmelendirmiştir. 

Toplumsal uzlaşma ve demokrasinin niteliğinin yükselmesinin gerek şartı Türk Sağ düşüncesinin dönüşümüne bağlıdır. Türk Sağı’nda belki aydınlar vardır ancak entelektüeller artık yoktur. Sağ elitler dönüşmeden mahallenin dönüşmesi beklenmemelidir. Ancak ne yazık ki siyasi ve ekonomik çıkarlar sağ elitleri esir almış durumdadır. İmparatorluk sonrası travma ve sonrası ideolojinin yükü atlatılamamıştır. Mevcut sürecin devamı, muhafazakâr mahalleyi artık savunduğu kültürel değerlere karşı da kayıtsızlaştırmaktadır. 

Bu krizin aşılması sorumluluğu tarihte olduğu gibi artık sadece devletten beklenmemelidir. Sorumluluk mahallelinin sağduyuları kalabilen önderlerinden ve burjuvazisinden, özet olarak elitlerinden başlamaktadır.

Kaynakça

Bellah, Robert (1967). “Civil Religion in America”, Daedalus: Journal of the American Academy of Arts and Sciences 96, pp. 1-21.

Chua, Amy (2018). Political Tribes Group Instict and Fate of Nation, Penguin Press. 

Davutoğlu, Ahmet (2013). Teoriden Pratiğe Türk Dış Politikası Üzerine Konuşmalar, Küre Yayınları.

Köprülü, M. Fuat (2003). Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: Akçağ Yayınları. 

Kuran, Timur (2013). Yalanla Yaşamak, Çev: Alp Tümertekin, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 

Lewis, Bernard (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev: Metin Kıratlı, Ankara: Tarih Kurumu Yayınları.

O’Sullivan, John (1845). “Annexation,” The United States Magazine and Democratic Review, Volume 17, pp. 5-10.

Turan, Osman (2022). Türk Cihan Mefkuresi Tarihi, Ankara: Ötüken Yayınları. 

Türk Tarih Tetkik Heyeti (1931). Tarih Kitabı, Ankara: TTTH Yayınları.

Uşaklıgil, Halit Ziya (2017). 40 Yıl, İstanbul: YKY

Yılmaz, İhsan (2021). “What ise Erdoğanism?”, Creating The Desired Citizen: Ideology, State and Islam in Turkey,Cambridge: Cambridge University Press, pp. 127-158. 

Volkan, Vamik (2020). Large-Group Psychology: Racism, Societal Divisions, Narcissistic Leaders and Who We Are Now, UK: Phoenix Publishing House.

__

¹https://www.academia.edu/17928522/Secilmis_Travma

²http://faraszade.com/politik-psikoloji-vamik-volkan-roportaj/

³https://www.ias.edu/sites/default/files/hs/Crone_Articles/Crone_Imperial_Trauma.pdf

Authoritarian regime discussions in our country have given way to social despair with the 2023 election results. Western academic circles call this regime, which has a populist and authoritarian character unique to Turkey, "Erdoğanism" after Mr. Erdoğan (Yılmaz, 2021: 127-8). It is stated that there is a traditional state mind of more than 100 years in the background of this regime, where institutions and rules become ineffective and the charismatic leader comes to the fore. Today's political practices demonstrate how easily the Turkish Right can adapt to such a state mind, with its various aspects, including social consent.

When we look at the current government profile in today's Turkey, we can see that Kemalist secularism, Turkish-Islamic synthesis nationalism and political Islamism can almost reconcile under the crucible of populist survival. In other words, we can say that with Erdoğanism, the state and the neighborhood reunited with each other after Abdulhamit. It can be said that the Turkish Right has reconciled the state and the neighborhood with Erdoğanism. From an ironic point of view, the charismatic leadership put an end to the management staff, called kahtı-rical in the Turkish Right jargon, being held by non-national elements and entrusted the neighborhood and the state to the "sons of the nation".

history 

The imperial claim fantasy in the Turkish Right mentality is based on some determining codes in the mental background, from past to present. However, its formation as a state ideology began with the Young Turk intellectuals of the Tanzimat period searching for 'how to save this state'. The basis of the claim was to take back the lost lands or to continue the ideal. Mefkure, on the other hand, was based on the principle of establishing order in the world. For this purpose, it was necessary to strengthen the state again. The state that could establish imperial order also meant the state that could ensure regional and global order. This order-making ideal - the ideal of order in the world - has been used in the historical process, perhaps as the " Manifest destiny " in the founding of the USA (O'Sullivan, 1845: 5-6, 9-10), the inevitable fate, or the Puritan Americans and British inspired by the Old Testament in the colonial period. The Theopolitical mission they set for themselves was also based on assumptions such as " Chosen nation ", the chosen nation. They were able to express this in different ways and ways under the titles of Fuat Köprülü (Köprülü, 2003) "Gaza ideology" and Osman Turan "Türk Cihan Mefkuresi" (Turan, 2022).

As we stated when evaluating today's Turkish Right mentality, we need to take into consideration the dreams and reality of yesterday, today and tomorrow of the journey through time of a semi-secular nation that accepts the necessity of a historical mission as fate, is chosen by God and assumes the patronage of humanity. As you know, Ibni Khaldun also calls this tribe/group asabiyyah. Considering the works of historical expert academics such as Fuat Köprülü and Osman Turan mentioned above, we can assume that the selection here involves mission responsibility rather than superiority, and that this is deeply rooted in the collective consciousness of the large group. The first slogans chanted in the sports competitions we have held with European teams in various branches for years, "Europe, Europe, hear our voice, this is the loud voice of the Turks", almost evoke an association in the corridors of this consciousness.

We have stated that the roots of the relations of the Turkish-Islamic synthesis right, the Islamist right or the Nationalist right with the state and history are based on the Tanzimat enlightenment. The establishment of these on a common state-survival-oriented basis was ensured by the ideas, projects and gathered staff produced in the magazine Türk Yurdu (1911). The Balkan Wars were decisive in this new situation. The meeting of these ideologies on today's populist ground is due to anachronistic similar concerns produced about today that triggered the selected traumas of that day. 

When we look back a little, the constant territorial losses and defeats that took place after 1699 Karlowitz, which was now equal to its rivals, worried not only the rulers of the State-Ali-Osmaniye, but also the core founding element-Hakim Millet, the Muslim people. Some Ottoman thinkers, as Bernard Lewis said (Lewis, 1993: 21), almost reminiscent of today, attributed the cause of the decline to the move away from true Islam. But in the end, the Ottoman bureaucracy, in line with its own pragmatism, attributed the issue only to military and bureaucratic reforms. The process of changing the army order, changing clothes and purchasing new firearms with high debts had begun. Although the navy that Abdulaziz created in this regard was among the top five most powerful powers in the world for a while, it dropped to 16th in the ranking during the reign of Abdulhamid due to economic, administrative and political reasons.

Under these circumstances, the Committee of Union and Progress, which saw the peak of Western-type bureaucratic reform and mentality in our country, in order to at least re-establish the glory of the Empire in its lost lands, sent Reşadiye, Sultanate, and Reşadiye from Britain to be delivered in 1911-13 and 1915, even if it was a loan to the navy. He ordered new ships with the steam technology of the time, called Osman and Fatih Sultan Mehmet. The ships were financed mostly with money collected through the Naval Association. Until 1919, the Naval Society had collected more than 600 million lira from the public in the form of donations, sacrificial skins, fitra and alms. One of the first sources of income of the society was 1,710,229 gold liras from the sale of Abdulhamid's personal jewels, which were confiscated after his dethronement. But unfortunately, as if to resemble today's F-35 problem, which is not delivered by the USA, the UK would not even pay back the money it received in Lausanne, let alone deliver the relevant ships. Not only the efforts of the people and the residents of the neighborhood, but also their dreams were stolen. This disappointment couldn't stay here. It would also form a basis for the Defense Industry mourning and trauma that could not be kept and postponed until today. It would be appropriate to explain this in terms of the neighborhood with the concept that Vamık Volkan calls "selected trauma in the psychology of the large group" in his books and articles .

The salaried and then dissident Young Turk intellectuals, who were sent to Paris, Geneva and London as another fundamental part of the state's reform plan, could see that it would not be that easy to return to the good old days only by reforming the army and armament. These intellectuals were convinced that the Enlightenment Revolution in the West was the basis for this. The fact that the Young Ottomans came from bureaucratic backgrounds and earned their living from the state also included a separate intellectual contradiction.

This situation constituted another reason why these intellectuals could not make sense of the epistemic break they experienced due to their incomplete language knowledge and inadequate infrastructure. These intellectuals, who would later form the core of the Committee of Union and Progress (CUP), could bring their experiences to the country not as a mentality revolution, but as a bureaucratic etiquette revolution. These intellectuals, who had an indirectly secular character until the Kemalist revolutions, attempted Islamism and then Turkism/Turanism, almost as a reaction to Ottomanism, which was disappointing and could not hold its own as an ideology of gathering a state and ideals, and thus envisaged a politics of action rather than a theoretical depth. Ottomanism was actually an effort to create a common Ottoman nation with equal citizenship in agreement with non-Muslim elements. However, ironically, while today's Turkish Right defends the claim of Neo-Ottomanism on the axis of neighborhood and state policies, it does not actually defend the imperial inclusiveness of Ottomanism inside and outside, but the populist Turkish-Islamic synthesis with reference to the 1911 Turkish Homeland , or the thesis that Ottomanism is against. 

These ideologies of Islamism and Turanism at the time were state-centered and still aimed at assembling an Ottoman imperial claim. When viewed from the Kemalist state's sensibilities, today's political populist Islamism and nationalism resemble a third world provincial Islamism and nationalism that is controversial within the state. However, we should be able to notice the response of our National Vision-based Islamism with the intense sympathy for the "savior Erdoğan" and Turkey in the streets of the Islamic world today. This ummah sensitivity takes place on the same plane and synchronously in the Sağ neighborhood in Turkey and the streets of the Islamic world. In the roots of this common anti-imperialist-Western or anti-Israeli opposition, we can find traces of the legacy of the Ottoman state's policies, which were the theory and practice of Said Halim Pasha, as well as the bold populist identification established by the Erdogan leadership. Partially similarly, we can see the traces of the imperial Turanism of the Kazan intellectuals, with the potential for closeness to Turkey in the Central Asian intellectuals and streets, who are still trying to be suppressed in their countries, despite our provincial nationalism. We notice signs of the state mentality, which tried to revive an imperial ideal in the early 20th century, turning to a survival-existence ideology under the conditions of World War I, starting from the War of 1993 and the Balkan Wars, in the activities of Türk Yurdu magazine between 1911-14, which we have mentioned in a similar manner. The National Pact or National Oath, which was accepted unanimously by the last  Parliamenton  January 28, 1920  and announced to the public on February 17 , was against the concerns of retreating to safe lands - Anatolia - and being exiled to Asian lands and being uprooted from Anatolia. It was the name of the concept of defending the homeland. The newly established Republic in the safe Anatolian lands had to give assurance that it had given up the imperial claims of the past for the security of the country. Its name was Kemalism and the civil religion it tried to create (Bellah, 1967: 1-21). This imposition of civil religion would naturally hurt the neighborhood. This harsh imposition, together with the political conditions it created, would postpone the social mourning for the loss of the Empire.   

Neighbourhood

Today, we can observe that the Turkish Right and the concept of neighborhood have become established in the thought and political life of Türkiye. Neighborhood, provincial and state relations can be discussed in this context. The conscience and ethical values ​​of the neighborhood are being tried to be warned by intellectuals and the opposition. Now, respected politicians and intellectual public can bring the neighborhood to the agenda conceptually and practically in the transformation of the Turkish Right. 

For those of us who are over middle age, the neighborhood also represents a very important sense of belonging to our childhood and youth. Like the neighborhood girl, the neighborhood team, the neighborhood imam or the neighborhood fight. Even during the covert ideological civil war years of the 70s, there was not as much polarization, alienation or marginalization as there is today. At that time, the revolutionary of the neighborhood would not let the fascist of the neighborhood or the nationalist of the neighborhood beat the communist of the neighborhood by the people coming from the opposite neighborhood. Like myself, I was from Koşuyolu when I was young. When I went to Kadıköy, I was leaving the neighborhood and felt outside the security border.

Rapid construction activities that started in the 80s destroyed the neighborhood culture in metropolitan cities. A significant portion of the people who broke away from the neighborhood established their virtual upper neighborhoods through communities or identities and sought their sense of security there. Secular white-collar middle class segments developed their self-confidence in individuality. In this respect, they did not need much neighborhood security. The secular segment, mostly those over middle age, organized their reactionary semi-virtual neighborhoods simply out of lifestyle or sharia concerns. These were the masses. The cells of the right have always consisted of neighborhoods, and its organs have always consisted of communities.

A basic feature of the right-wing neighborhood is that individual morality and conscience are at the highest level among individuals within, but mass morality and conscience are left to the mercy of the group identity and umbrella against the other. This problem is also a problem of self-confidence transfer. It is also a local process that extends to family relations. In this respect, it is important to take the neighborhood and the rural-village dynamics as a reference as a cellular data in the description of the Turkish Right. When we look at it from a certain perspective in the popular sense, we can say that the Turkish Right neighborhood is the Anatolian peasantry-countryside itself that could not transform.

In this sense, many academic studies find it more appropriate to define the concept of political neighborhood as " political tribe " or " tribal instinct ", rather than the English equivalent of district or neighborhood . In this context, in the academic world, Amy Chua's (Chua, 2018: 14, 21, 49, 88) terms "determinant super group", "cultural group", "political tribe", "tribal instinct and belonging", "group based on common identity". and Timur Kuran's definitions of "collective conservatism", "distortion of preferences", "living with a lie" (Kuran, 2013: 141, 177, 249) give us a lot of clues, albeit indirectly, in explaining the concept of "neighborhood" we mean. Completing the upper roof of all these by borrowing the concept of "collective unconscious" defined by psychologist Carl Yung (1875-1961), which this supergroup formed with all its cultural codes and experiences throughout its journey of history, will make the relevant picture more understandable for us.

As we stated above, the 70s in our country witnessed the conflict of ideologies. What we are experiencing in our country today is vertical polarization based on identities, not ideologies. This polarization also has a dimension of increasing alienation. This dimension, which also stands out as lifestyle-oriented, has a cultural nature. Identity, political affiliation and different ideologies now form a large virtual neighborhood framework. The digital age and communication revolution we live in play a big role in this. The rapid spread of information also facilitates manipulation and conspiracy theories. This development strengthens the echo chambers of the right-wing neighborhood, which is closed to understanding the other. The residents of the neighborhood are worried that they will not be able to find their living space if they lose it.

Today, in the Turkish Right neighborhood, symbols, traditions, big brotherhood and the like are summarized only by a partisan identity. Now this situation has often become the overarching identity of all relevant neighborhoods. This situation is another indicator of the decreasing social capital in recent years.

The neighborhood is now the main actor of emotional polarization and alienation from the other. This situation manifests itself as love within the neighborhood and hatred outside. Suspicion felt outside the neighborhood or group kills the permeability and tolerance between social groups. Having the power always in your hands means that you can always manage easily. This situation makes it difficult to convince the opposition in the neighborhood. If you are an intellectual from the neighborhood, you may often see yourself as Çelebi, trying to convince friends in the neighborhood, and others as Karagözler. It is as if the state is giving the neighborhood a guarantee regarding carrying partisan identities and discrimination. This situation weakens the capacity of neighborhood individuals to understand others. The tendency of the neighborhood's politicians not to respect any limits in their speeches, including the Constitution, frightens social common sense. This frightening tendency, unlike the neighborhood members, causes them to feel oppressed and not take responsibility.

Timur Kuran uses the concept of "threshold of fear" for closed groups (Kuran, 2013). Individuals of these groups do not abandon their support for power structures unless they are absolutely sure that they will lose. According to this theory, when members of these closed groups are sure that they will lose, they can abandon the existing power structures and see it as legitimate to flow to the other side. The residents of the neighborhood always missed the order, with its unstable balance, that they saw during the reign of Abdulhamid, in the face of the CUP's failure to establish order. In this respect, the people of the neighborhood could never wholeheartedly agree with the CUP. Like the Slavs, the security approach of the Turkish supergroup identity based on central organization probably plays a role in this result.

In today's Turkey, the neighborhood has been built on populist security, religious and ethnic identity since yesterday. This makes supporting or opposing populist survival politics a matter of faith. This limited, reductionist or distorted perception of reality unfortunately turns the current understanding of Islam into an epistemic trap or a part of intellectual torture. 

Post-Imperial Trauma

When talking about the influence or relationship between the state and the neighborhood in the formation of the Turkish Right mentality, we need to open the window of political psychology. In this regard, it would be appropriate to refer to concepts such as "selected trauma", "regression" or "mourning" for the psychology of the large group-neighborhood (Volkan, 2020), which Vamık Volkan introduced to the literature and which we frequently use. 

While Halit Ziya Uşaklıgil talks about the beehive-like density of Abdulhamid's despotism and Yıldız Palace in his memoirs, he describes the dim loneliness of Sultan Reşat's Dolmabahçe Palace, which is a constitutional monarchy palace in every way, except for the protocol days (Uşaklıgil, 2017). The history of our country witnesses the transfer of places of power from the palace to the Sublime Porte since the Constitutional Monarchy, and from there to the Ministry of War until 1918. With our Republic, the places of power are Çankaya, Parliament, ministries, MGK and now Beştepe. But perhaps it can be said that the old or the new places of power that were emptied and dimmed probably always reflected the sounds of the magnificent days of the Empire, which are frequently mentioned in Yahya Kemal's poems, the search, the losses and the mourning that they did not have the opportunity to hold. The collapse of the Ottoman Empire, loss of land, honor and migration caused traumas that would undoubtedly be passed on to new generations.

Years ago, we talked with psychoanalyst Volkan about the traumas and mourning after our Empire.² In that interview, Volkan talked about the need for large groups-nations to mourn losses, just as people need to mourn deaths and losses. In a way, mourning also meant adaptation to the new situation. In our interview, the author pointed out that, especially as a country, we delayed mourning the loss of the Ottoman Empire. This delay is attributed to Atatürk's leadership, the efforts to preserve the new Turkish identity he created, and the Second World War. This was attributed to factors such as World War II. 

As we enter the second century of our Republic, we can see that there is a harsh transition in adaptation to this new situation, and therefore today, the large rural mass-neighborhood of Anatolia is still unable to adapt to the loss of the Empire. The books published by the Turkish Historical Society for secondary education in the 1930s were exemplary pieces of a mental break from the Ottoman Empire and a harsh transition of denial (Türk Tarih Tetkik Heyeti, 1931). The cost of indirectly denying the Ottoman Empire for 50-60 years damaged the psychology of continuity. He left us to live these days as a price.

Volkan also stated that nationalism and radical Islam, which came to the global agenda with the collapse of the Soviets and September 11, triggered these components in the Ottoman's postponed mourning. In a way, mourning is trying to revive lost things. Maybe there was still a part of us that was not aware of what we had lost. In order to adapt to the new, we had to mourn together with the grandchildren of the others of the Empire, in a reconciliation of nationalism and religion. This could strengthen social self-confidence and consensus. It could have brought a sense of continuity to all of us on the threshold of the second century of our Republic. However, policy makers, who were able to skillfully use populism with the "selected victories" and "selected traumas" that Volkan brought to the literature, turned this mourning into a means of deepening polarization in our country. We, the founding element, radicalize and give so-called protective reflexes in the face of realities that we believe we cannot handle. We can also read the rising populist right in this way. In this sense, our state, which cannot build its survival strategy on a healthy infrastructure, faces the risk of becoming fragile with its institutions.

There are five stages of post-traumatic grief in the literature. These are denial, anger, bargaining, depression and acceptance. Unfortunately, as we realize the slight progress made in the state and society in confronting issues such as the Kurdish issue, the Armenian deportation and the unsolved murders of the 90s, we can see that we are still stuck in the denial phase. The Turkish Right has always been the address of this situation in politics. In addition to the role of pragmatist populist politics manipulating the selected traumas mentioned above, involuntary reflexes formed by a reasonable instinct of protection against the perception of threat we are exposed to inside and outside may also play a role in this. 

When we look at our society's perception, according to recent research, most of the countries of the world and Europe, except Japan, are seen as a threat. At this point today, postponing the mourning of the Ottoman Empire, coups, conflicts of the 1970s, terrorism and traumas such as July 15 in fields such as culture, art and politics, not confronting them, and not conveying them correctly to new generations play a major role.

The term post-imperial trauma³ has recently begun to be used regarding the situation of Russia after the invasion of Ukraine. However, there is no study on the subconscious effects of the dissolution of the Ottoman Empire that have been carried to this day. 

Concern for the "survival" of a state or an identity is an inherent thing. It is insurance for all of us. The problem lies with those who use this natural urge to hide their interests. Today, justice and law have been rendered meaningless for the sake of survival, and common sense and the basic sense of trust have declined in society. As we have expressed above with examples, we are intensely experiencing the post-Imperial -post-imperial- trauma, especially our raging anxiety for survival or our grief that we cannot hold properly. Instead of waiting for Europe to hear our voices, like our slogan in the matches, we now need to hear the voice of our own pain correctly. To reiterate, unbearable mourning and the existence of elected victories or defeats play a major role in triggering the post-imperial trauma experienced by the large upper group-neighborhood by populist right politicians. 

Years ago, I took a look at the diary of a friend's grandfather, a retired officer who fought on the Palestinian front. It was obvious that his grandfather was frustrated by the friend-enemy-betrayal relations with the tribes and the long war. However, as if confirming the National Pact, when he came to Deylizor in 1918, he wrote in his diary, "Thank God, we came to the homeland." Atatürk and his comrades had long experience in Palestine and the Arabian deserts. They were now tired, they defined the Anatolian-centered Mîsâk-ı National lands as a safe homeland. In this context, the motto "Peace at home, peace in the world" was decisive in Republican Turkey until the collapse of the Soviets. 

After the collapse of the Soviet Union, the Bosnia-Kosovo War, the Caucasus turmoil and the known Middle East problems, along with the PKK threat, showed that Turkey's active security and interest area could be defined with the post-Ottoman geography. Its theoretical framework can also be called the "Davutoğlu doctrine" in the academic sense (Davutoğlu, 2013). Turkey managed the internal turmoil in the Balkans and the crises in the region until the Syrian civil war very well, with active rhythmic diplomacy, as Davutoğlu describes it.

Up to this point there was no problem for the public. Arabs were seen as tourists rather than refugees, and were trading with Aleppo instead of giving alms. Of course, the grandchildren of an aristocratic secular generation who fought and were betrayed in the deserts of the Middle East welcomed this initiative with great restraint and concern. As it is known, the developments in Syria and Egypt ended this process. Whether this situation is because the Davutoğlu doctrine has not been renewed or because of the reasons discussed is the subject of a separate long article and confrontations. However, the current situation of the country and the world almost justifies the nostalgia of anxious Kemalist secularists.

Whether Lumpen-Populist Neo-Ottomanism, Realist Neo-Ottomanism, Post-Ottomanism or completely denying the Ottoman Empire is the subject of separate debates. Most of our intellectuals accuse Davutoğlu's theses of Ottoman dreamism. Davutoğlu is Belgrade-Baghdad etc. He states that the security of the axles concerns Istanbul. The fine line between imagining a new Ottoman Empire and the realities of a lived history reflected today is not fully understood. No matter how appropriate Davutoğlu's latest Gaza analysis is, the majority of society feels the anxiety of post-imperial trauma to their core. However, although Davutoğlu parted ways with the AK Party politically, the doctrine that a narrow security thesis independent of the Ottoman immediate geography cannot be secure in any way maintains its weight in foreign policy. This situation is an indication of how effective the recent relationship between the state and the neighborhood and the determination of foreign policy in the neighborhood is in the post-imperial trauma axis.

As much as man himself and humanity are continuous, the geography we live in and our history are also continuous. Saying that we are still resurrecting the Ottoman Empire or that we have nothing to do with the Ottoman Empire are only symptoms that the post-imperial trauma has not yet been overcome. 

Post-imperial trauma manifested differently in terms of self-confidence in the Turkish Right mentality before and after the 2000s. A writer known for his nationalism says on social media, "The country has never been this assertive and influential in its region in the last 200 years." This situation was actually an indicator of increasing defense industry investments and changing political discourse. Rising self-confidence and honor were now gaining momentum through these opportunities. The production of this self-confidence also plays a major role in Erdoğanism's ability to find such a response in society.

Conclusion

Turkey experienced constitutional reform processes, with their ups and downs, mostly carried out by the state, from the beginning of the 19th century until the transition to the Turkish-style presidential regime. These processes were also named by experts as delayed, disrupted, slow, authoritarian or radical modernization in line with the flow of history. Somehow it has established well-established institutions in continuity. The new system apparently caused not only a crisis of state institutions but also a crisis of social legitimacy. 

In the perspective of social consent and state ideology, which are the fundamental background of the mentality of the point reached today, the Turkish Right political mentality is the determinant of this crisis. The determining super-identity that we are trying to define with the neighborhood phenomenon has reacted over time against heavy or authoritarian modernization and has not been able to transform its own peasantry. The policies of the Kemalist etiquette revolutions, which gave the impression of a complete rejection of the Ottoman cultural heritage, also played an important role in the failure of the peasantry to transform in the country. This situation has opened arbitrary areas for uncontrolled state actors and has, on the contrary, accelerated the quality of democracy. 

The necessary condition for increasing the quality of social reconciliation and democracy depends on the transformation of Turkish Right thought. There may be intellectuals in the Turkish Right, but there are no intellectuals anymore. The transformation of the neighborhood should not be expected without the transformation of the right-wing elites. However, unfortunately, political and economic interests have captured the right-wing elites. The burden of post-imperial trauma and post-ideology has not been overcome. The continuation of the current process makes the conservative neighborhood indifferent to the cultural values ​​it now defends. 

Responsibility for overcoming this crisis should no longer be expected solely from the state, as it has been throughout history. Responsibility starts from the leaders and bourgeoisie of the neighborhood who have common sense, in short, from their elites.

Source

Bellah, Robert (1967). “Civil Religion in America,” Daedalus: Journal of the American Academy of Arts and Sciences 96, pp. 1-21.

Chua, Amy (2018). Political Tribes Group Instinct and Fate of Nation , Penguin Press. 

Davutoğlu, Ahmet (2013). Conversations on Turkish Foreign Policy from Theory to Practice , Küre Publications.

Köprülü, M. Fuat (2003). The Establishment of the Ottoman Empire , Ankara: Akçağ Publications. 

Quran, Timur (2013). Living with a Lie , Translated by: Alp Tümertekin, Istanbul: Yapı Kredi Publications. 

Lewis, Bernard (1993). The Birth of Modern Turkey, Translated by: Metin Kıratlı, Ankara: Historical Society Publications.

O'Sullivan, John (1845). “Annexation,”  The United States Magazine and Democratic Review , Volume 17, pp. 5-10.

Turan, Osman (2022). History of Turkish Cihan Mefkuresi , Ankara: Ötüken Publications. 

Turkish Historical Research Committee (1931). History Book , Ankara: TTTH Publications.

Uşaklıgil, Halit Ziya (2017). 40 Years, Istanbul: YKY

Yılmaz, İhsan (2021). “What is Erdoğanism?”, Creating The Desired Citizen: Ideology, State and Islam in Turkey, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 127-158. 

Volkan, Vamik (2020). Large-Group Psychology: Racism, Societal Divisions, Narcissistic Leaders and Who We Are Now , UK: Phoenix Publishing House.

__

¹https://www.academia.edu/17928522/Secilmis_Travma

²http://faraszade.com/politik-psikoloji-vamik-volkan-roportaj/

³https://www.ias.edu/sites/default/files/hs/Crone_Articles/Crone_Imperial_Trauma.pdf