Türkiye gibi çok renkli, çok katmanlı bir toplumda seçmenin oy davranışlarını açıklamak ve tasnif etmek kolay değil. Ancak, en yüksek orana ulaştığı dönemlerde Erdoğan ve AK Parti’ye oy verenleri kabaca şöyle tasnif edebiliriz:

Birinci kitle Türkiye’nin en büyük seçmen kitlesi. Onlara “sağ/muhafazakârlar” diyelim. Demokrat Parti’ye, Adalet Partisi’ne, Anavatan Partisi’ne, Doğru Yol Partisi’ne oy verdiler. Kuruluşunda kısmen, ilerleyen zamanlarda blok halinde AK Parti’yi desteklediler. Onlar için en önemli konu “ekmek” ve “güvenlik”. Milli ve manevi değerlere de saygı duyulsun istiyorlar. Süreçle ilgilenmiyor, sonuçlara bakıyorlar. Yani Hükümetin yöntemlerini, tercihlerini, hatta hatalarını umursamıyor, tabii ki belli bir çerçevede kalmasını istiyor, ama daha çok ücretlerine, ürettiklerinin değerine, çarkların dönmesine, pazarın canlı olmasına, iç ve dış güvenliğe, istikrara, gelecek umuduna odaklanıyorlar.

Erdoğan bu kitleyi Menderes, Demirel ve Özal’dan bile daha iyi tanıyor. Hassasiyetlerini, ihtiyaçlarını, arzularını biliyor. Tolerans marjlarını iyi kestiriyor. Bir tercih yaparken, yakınındakilerin, muhalefetin, medyanın ne diyeceğine değil bu kitlenin ne diyeceğine bakıyor ve kitleyi iyi tanıdığı için çoğunlukla da isabet ettiriyor.

AK Parti ve Erdoğan’a oy veren ikinci büyük kitle “dindarlar”. MSP, MNP tabanı 90’larda yüzde 6’lara kadar ulaşmıştı. Nüfus artışı, dindarlaşma, cemaatlerin gayretleri ve AK Parti’nin başarılarıyla bu kitle daha da çoğaldı. Önce “One Minute” hadisesi, ardından Gezi ve 15 Temmuz’la birlikte siyasetin dışındaki birçok dini yapı da bu tabana eklendi. Bugün yüzde 20’lere varan oranda bir ağırlığa sahipler. Dindarlar artık Türkiye siyasetinde kilit konumdalar. Ayrıca bu kesim okumuş, kentli ve sorgulayan bir kesim. Kuşkusuz ekmek ve güvenlik bu kesim için de önemli ama dini değerleri, dini kimliği daha önde görüyorlar. Sonuçlardan ziyade süreçle ilgililer. Hükümetin kimi tercihlerini hoş karşılamasalar da özellikle kutuplaşmanın etkisiyle tolerans gösteriyorlar.

Erdoğan bu kitleyi sadece tanımakla kalmıyor, bu kitlenin içinden geliyor; dolayısıyla tüm hassasiyetlerini biliyor.

AK Parti ve Erdoğan’a oy veren üçüncü kitle, önce muhafazakâr Kürtler, ardından muhafazakâr milliyetçiler. Erdoğan ilk günden itibaren Kürtlerin gönlünü kazandı ve hakları için devrim niteliğinde reformlar yaptı. 2015’te Çözüm Süreci’nin bitmesi ve güvenlikçi politikalara yönelmeyle birlikte Kürtler AK Parti ve Erdoğan’dan büyük oranda koparken, MHP ile ittifak, muhafazakâr milliyetçilerin desteğini artırdı.

Şimdi 31 Mart seçimlerinde ve o güne gelen süreçte bu 3 kesimin nasıl davrandığına bakalım.

Sağ/muhafazakâr kesim özellikle 2018 seçimleriyle birlikte ekonominin seyrinden rahatsız olmaya başladı. Kazanımlarını kaybetmeye başladıklarına şüphe yok. Gerek alternatifsizlikten gerekse güvenlik endişelerinin Hükümet tarafından fazlasıyla gideriliyor olmasından dolayı tercihlerini değiştirmediler. 2023 Mayıs’ında da, ekonomiyi yine sadece Erdoğan’ın toparlayabileceği umudunu taşıdılar. 31 Mart’ta yine çoğunlukla AK Parti’yi desteklemekle birlikte az bir kısmı CHP’ye kaydı, bir kısmı sandığa gitmedi.

İkinci büyük kesim olan dindarlar ise, ekonomideki kötüleşmenin de açtığı alanla süreci ve tercihleri daha fazla sorgulamaya başladılar. Kibir, atamalar, yolsuzluk iddiaları, adalet ve özgürlüklere ilişkin tartışmalar, medya ve sosyal medyadaki ilkesizlik, kadrolaşmadaki dikkatsizlik, parasal dedikodular ve daha nice konu radarlarına girdi ve daha fazla rahatsız etti. Bir nevi bardak taşmaya, sabır taşı çatlamaya başladı. İsrail’e ihracatla ilgili tartışmaların karşılık bulması örneğin, Ya da hiç gereği yokken yapılan Kemalizm övgülerine reaksiyon aslında biriken sorunların taşmasıydı. Dolayısıyla 31 Mart’ta sandığa gitmeyerek ya da YRP’ye oy vererek tepkilerini sert biçimde gösterdiler.

Kürtlerin 2015’ten sonra koptuğunu söylemiştik; muhafazakâr milliyetçiler ise, MHP’ye bir süredir yapılan operasyonun etkisiyle 31 Mart’ta Cumhur İttifakı’ndan bir miktar uzaklaştılar.

Tablo kabaca, aşağı yukarı bundan ibaret. Peki, ne yapmalı?

Erdoğan ekonominin durumunun farkında. Önünde seçimsiz 4 yıl var ve Mehmet Şimşek’e verdiği tam yetkiyle ekonomiyi düze çıkaracaktır. Güvenlik konusunda yegâne liman olduğu açıktır. Sağ/muhafazakâr büyük kitleyi yeniden toparlamakta zorlanmayacaktır.

Bu toparlanma sürecinde dindarların gönlünü yeniden kazanmak teknik olarak zor olacaktır. Zira çürümeye yönelik tüm iddiaların üzerine kararlılıkla gitmek, yani “öze dönmek” gerekecektir. Erdoğan, acımasız davranır, çeteleşmeleri, gruplaşmaları dağıtır, lejyonerlerden, asalaklardan mahalleyi temizler, samimiyeti, tevazuu yeniden egemen kılarsa, özgürlükçü ve kucaklayıcı dili yeniden inşa ederse, örneğin Külliye’den kibirle sallanan parmakları kırarsa, örneğin Monako’dan ıstakoz fotosu paylaşan sızıntılarla hesaplaşırsa, mahalle yanarken saçını tarayanları kapının önüne koyarsa, dindarları yeniden kazanabilecektir.

Irkçı/kafatasçılarla arasına mesafe koymuş bir MHP’nin muhafaza edilmesi, MHP’nin altını boşaltma gayretlerinin boşa çıkarılması da Cumhur İttifakı’nı daha güçlü kılacaktır. Hatta şunu da ekleyelim: Türk ırkçısı olduğunu söyleyip, PKK ile aynı istikamette yürüyenlerin karşısında, MHP, muhafazakâr Kürtlerle barışık bir çizgiye rahatlıkla gelebilir. Bu da hem Türkiye’nin bekası için hem de toplumsal barış için eşsiz bir aşama olur. Sadece Türkiye’de değil bölgedeki birçok denklemi altüst edebilir. En başta doğru bir dil, doğru bir söylem bile bu kapıyı aralayabilir.

Özetle, ekonomide toparlanma, iç ve dış güvenlikte istikrar, öze dönüş ve Türk-Kürt kardeşliği mevcut tabloyu tam tersine çevirecektir. AK Parti ve Cumhur İttifakı daha uzun yıllar geniş kitleler tarafından tercih edilecektir.

İki kısa not: “Seküler Dindar Gençlik” olarak isimlendirilen yeni bir nesil geliyor. Dini meseleler kadar adalet ve özgürlük konusunda çok keskinler. Hassasiyetleri mutlaka dikkate alınmalı. İkincisi de bu yeni nesil sosyal medyada yaşıyor. Üzerlerine çok operasyon yapılacaktır. Bunun emareleri de zaten görülmeye başladı. Buna da önlem almak gerekir. AK Parti, en başta, gündem belirleme gücünü yeniden kazanmalıdır.

It is not easy to explain and classify the voting behavior of voters in a multi-coloured, multi-layered society like Turkey. However, we can roughly classify those who voted for Erdoğan and the AK Party during the periods when they reached the highest rate as follows:

The first audience is Turkey's largest voter base. Let's call them “right/conservatives”. They voted for the Democratic Party, the Justice Party, the Motherland Party, and the True Path Party. They supported the AK Party partially during its establishment and as a bloc later on. The most important issues for them are "bread" and "security". They also want national and spiritual values to be respected. They are not interested in the process, they are looking at the results. In other words, they do not care about the Government's methods, choices, or even mistakes, of course they want it to stay within a certain framework, but they focus more on their wages, the value of what they produce, the wheels turning, the market being alive, internal and external security, stability, and hope for the future.

Erdoğan knows this audience better than Menderes, Demirel and Özal. He knows your sensitivities, your needs, your desires. It estimates tolerance margins well. When making a choice, he looks at what this mass will say, not what those close to him, the opposition, or the media will say, and since he knows the audience well, he mostly hits the mark.

The second largest group that votes for the AK Party and Erdoğan is the "religious". MSP and MNP base reached up to 6 percent in the 90s. This mass has increased even more with population growth, religious affiliation, efforts of communities and the success of the AK Party. First with the "One Minute" incident, then with Gezi and July 15, many religious structures outside of politics were added to this base. Today they have a weight of up to 20 percent. Religious people are now in a key position in Turkish politics. In addition, this segment is educated, urban and questioning. Undoubtedly, bread and security are also important for this segment, but they prioritize religious values and religious identity. They are about the process rather than the results. Although they do not welcome some of the government's choices, they tolerate them, especially due to the effect of polarization.

Erdoğan not only knows this mass, he comes from this mass; Therefore, he knows all your sensitivities.

The third group that votes for the AK Party and Erdoğan is first the conservative Kurds, then the conservative nationalists. Erdogan won the hearts of the Kurds from the first day and made revolutionary reforms for their rights. With the end of the Resolution Process in 2015 and the turn to security policies, the Kurds largely broke away from the AK Party and Erdoğan, while the alliance with the MHP increased the support of conservative nationalists.

Now let's look at how these three groups behaved in the March 31 elections and the process leading up to that day.

The right/conservative segment began to be disturbed by the course of the economy, especially after the 2018 elections. There is no doubt that they are starting to lose their gains. They did not change their preferences due to the lack of alternatives and the fact that their security concerns were largely addressed by the Government. In May 2023, they hoped that only Erdoğan would be able to recover the economy again. On March 31, although the majority supported the AK Party, a small number shifted to the CHP, and some did not go to the polls.

The second largest segment, religious people, began to question the process and choices more, with the space opened up by the deterioration in the economy. Arrogance, appointments, allegations of corruption, discussions about justice and freedoms, lack of principle in the media and social media, carelessness in staffing, financial rumors and many other issues entered their radar and disturbed them even more. In a sense, the glass began to overflow and the stone of patience began to crack. For example, the response to the debates about exports to Israel, or the reaction to the uncalled-for praise of Kemalism, was actually an overflow of the accumulated problems. Therefore, they reacted harshly by not going to the polls on March 31 or by voting for YRP.

We said that the Kurds broke away after 2015; Conservative nationalists, on the other hand, distanced themselves somewhat from the People's Alliance on March 31, under the influence of the operation carried out against the MHP for a while.

The table is roughly this. So, what to do?

Erdogan is aware of the state of the economy. He has 4 years without elections ahead of him and he will bring the economy back to normal with the full authority he has given to Mehmet Şimşek. It is clear that it is the only port in terms of security. The right/conservative will not have any difficulty in rallying the large mass again.

It will be technically difficult to regain the hearts of religious people during this recovery period. Because it will be necessary to deal with all allegations of corruption with determination, that is, to "return to the essence". If Erdoğan acts ruthlessly, destroys gangs and groupings, cleans the neighborhood of legionnaires and parasites, makes sincerity and modesty dominant again, rebuilds a liberal and inclusive language, for example, if he breaks the fingers waving arrogantly from the Social Complex, for example, if he comes to terms with leakers who share lobster photos from Monaco, If he puts those who were combing their hair while the neighborhood was burning in front of the door, he will be able to win the religious people again.

Preserving an MHP that has distanced itself from racist/skullists and defeating efforts to undermine the MHP will also make the People's Alliance stronger. Let's even add this: In the face of those who claim to be Turkish racists and walk in the same direction as the PKK, MHP can easily come to a peaceful line with conservative Kurds. This would be a unique phase for both Turkey's survival and social peace. It may upset many equations not only in Turkey but also in the region. Even the right language and correct discourse can open this door.

In summary, economic recovery, stability in internal and external security, return to self and Turkish-Kurdish brotherhood will completely reverse the current situation. AK Party and the People's Alliance will be preferred by the masses for many years to come.

Two quick notes: A new generation called “Secular Religious Youth” is coming. They are very keen on justice and freedom as well as religious issues. Their sensitivities must be taken into consideration. Secondly, this new generation lives on social media. Many operations will be performed on them. Signs of this have already begun to be seen. It is also necessary to take precautions against this. First and foremost, the AK Party must regain its agenda-setting power.