Bir dostumla bayramda telefonlaştık. Hayatında ilk defa CHP’ye oy verdiğini söyledi. Tasarruflu yaşayan ama geçim sıkıntısı çekmeyen biri. Maaşının düşüklüğünden iktidara kızmış değil.

Niye diye sordum. Ülkeyi kötü yönettiklerini, eleştirilerden ders almadıklarını söyledi. “Bozuldular, değişmesi lazım diye düşündüm” dedi.

Türkiye’nin “Gri Liste”ye alınmasına, yolsuzluk endekslerinde en aşağılara düşmesine, iktidarın Körfez ülkelerine swap ziyaretleri yapmasına çok içerlemiş.

Milliyetçi muhafazakar olması onu partizanlığa değil, böyle bir tepkiye götürmesi sağlıklı bir gelişmedir.

DEVLET PARTİSİ

Tarih de şahittir ki uzun süreli iktidarlar koltuğa yapışıyorlar. Devletin uçsuz bucaksız yetkilerine alışıyorlar. Kemalizm’in önde gelen yazarlarından Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Panorama” adlı mutlaka okunması gereken romanında, Milli Mücadele heyecanıyla yola çıkmış olanların “Devlet Partisi”nin uzun iktidar yıllarında nasıl bozulduğunu anlatır. Bütün siyasi hayat, “Şef’in gözüne girmek”ten ibarettir, çünkü insanlara mevki makam veren, onları milletvekili yapan odur. “O kadar ileri inkılapçılıkla tanınmış bu eski vali”yi, “lök gibi yerinde oturan belediye başkanını”, arsa spekülatörlerini, kodamanların şatafatını anlatır. 

Okurken, Namık Kemal’in feryadını hatırlamıştım: “Geldik vatan kavgasına / Düştük rütbe yağmasına!”

Bugün Panorama’yı okuyanlar, “mücahitler müteahhit oldu” sözünü hatırlamadan edemezler.

“Sırtını devlete dayayan siyaset”in yandaşlarına nimet dağıtması ve kitlelerin buna tepkisi…

KİTLELERİN TEPKİSİ

Panorama’nın her satırında, kendi deyişiyle “Milli Mücadele ahlakının de

vam etmemesi”nin ıstırabı vardır. Roman kahramanlarından idealist Fuat, yazarın duygu ve düşüncelerini yansıtır. “İnkılȃbın köksüz öncüleriyiz ve sayımız o kadar azdır ki, her an milyonların içinde kaybolup gitmek tehlikesine maruz kalabiliriz” diye konuşur.

Halbuki parti binaları dolup boşalıyordu! Bugünkü gibi iş için.

Yakup Kadri neslinde “31 Mart” şokunun yarattığı paranoya, romana da damgasını vurur. “Âyinciler” ayaklanır, Fuat’ı ve onun gibi inkılapçıları vahşice linç edip öldürürler!

Roman 1949’da yazılmıştır. Korkulan “irticai ayaklanma” olmamış, kimsenin burnu kanamamış, DP iktidara gelmiştir. 

İnkılapçılar devlet partisine kitlelerin tepkili olmasını irtica sanıyorlardı. Halbuki sorun, halkın yoksulluğu karşısında inkılapçıların “kodaman”hayatına duyulan tepkiydi. 

Yakup Kadri de bir ölçüde bunu kabul eder. 

Nitekim devlet partisine en büyük tepki, Osmanlı’dan beri en gelişmiş bölge olan Ege şehirlerinde ortaya çıkacaktı. Önce Serbest Fırka, sonra Demokrat Parti…

Bugün, “elim CHP’ye gitmez” diyenlerin CHP’ye bir ölçüde oy vererek onu birinci parti yapmalarında da “sırtını devlete dayayan siyaset”in kibir ve partizanlığına tepki duygusu etkili oldu.

Tarihin bize söylediği, “güç bozar, mutlak güç mutlaka bozar” kanunudur. ‘Dindarlar yolsuzluk yapmaz’ şeklindeki yaygın güveni bu iktidar yıktı. İşte, Türkiye “yolsuzluk algı endeksi”nde hiç bu kadar aşağı düşmemişti. Yirmi yıldır bir Siyasi Etik Kanunu çıkarılmadı!.. Liste kolaylıkla uzatılabilir… Hele de CB sisteminde parti ve devlet iç içe geçtikten sonra.

MODERN DEVLET

Büyük zihinler iki asır önce “güç bozar, mutlak güç mutlaka bozar” kuralına karşı teoriler düşündüler.

“Kuvvetler ayrılığı, hukuk devleti, denetim ve denge, şeffaflık, hesap verirlik, fikir ve ifade hürriyeti” gibi değerler ve kurumlar geliştirdiler. Newton ile Montesquieu’nün aynı asrın insanları olması ve dünyada Sayıştay’ların 18. Yüzyılda ortaya çıkması, (bizde 1862) tesadüf değildir. Hepsi aynı zihnî aydınlanmanın eserleridir.

Dürüstlük, vicdanlara bırakılmamalıydı. Bırakırsanız, güç tutkusu yolunu bulurdu, “dava için” der, “devrim için” der, “siyaset yapıyoruz” der, der de derdi.

Öyle bir anayasal düzen inşa edilmeliydi ki, iktidara gelen gideceğini bilmeli, hatta görmeliydi. Kendini hem Sayıştay gibi denetim kurumlarının hem parlamentonun ve hür medyanın denetimi altında hissetmeliydi. Yargı mutlaka bağımsız olmalıydı…

Özetle, kral değil kural… Kuvvetler ayrılığına, denetim ve denge esaslarına dayalı modern hukuk devleti.

I had a phone call with a friend during the holidays. He said that he voted for CHP for the first time in his life. Someone who lives economically but has no trouble making ends meet. He is not angry with the government because of his low salary.

I asked why. He said that they governed the country poorly and did not learn from criticism. “I thought they were broken, they needed to be changed,” he said.

He was very angry that Turkey was included in the "Grey List" , that it fell to the bottom in corruption indices, and that the government made swap visits to the Gulf countries.

It is a healthy development that his being a nationalist conservative leads him to such a reaction rather than partisanship.

STATE PARTY

History is also a witness that long-term governments cling to their seats. They are getting used to the vast powers of the state. In his must-read novel called "Panorama" , Yakup Kadri Karaosmanoğlu, one of the leading writers of Kemalism , tells how the "State Party" of those who set out with the excitement of the War of Independence was corrupted during the long years in power. The whole political life consists of "winning the Chief's favor" , because he is the one who gives people positions and makes them MPs. It tells about "this former governor who is known for his advanced reformism" , "the mayor who sits still in his place" , land speculators, and the ostentation of the tycoons.

While reading, I remembered Namık Kemal's cry: "We came to fight for the homeland / We fell for the plunder of rank!"

Those who read Panorama today cannot help but remember the saying "mujahideen became contractors . "

The distribution of blessings to the supporters of "politics that rely on the state" and the reaction of the masses to this...

REACTION OF THE MASSES

In every line of Panorama, there is the pain of "the morality of the War of Independence 

not continuing", in his own words . Idealist Fuat, one of the novel's heroes, reflects the author's feelings and thoughts. “We are the rootless pioneers of the revolution and our numbers are so small that we may be in danger of being lost among millions at any moment,” he says.

However, the party buildings were filling up and emptying! For work like today.

The paranoia created by the "31 March" shock in Yakup Kadri's generation also leaves its mark on the novel. The “ritualists” revolt and brutally lynch and kill Fuat and reformists like him!

The novel was written in 1949. The feared "reactionary uprising" did not occur, no one was hurt, and DP came to power.

Revolutionaries thought that the masses' reaction to the state party was reactionism. However, the problem was the reaction to the "bigwig" life of the revolutionaries in the face of the poverty of the people.

Yakup Kadri also accepts this to some extent.

As a matter of fact, the biggest reaction to the state party would emerge in the Aegean cities, the most developed region since the Ottoman period. First the Free Party, then the Democratic Party...

Today, the feeling of reaction against the arrogance and partisanship of "politics that rely on the state" was effective in the reason why those who said "I can't help the CHP" voted for the CHP to some extent and made it the first party .

What history tells us is the law that "power corrupts, absolute power corrupts absolutely . " This government has destroyed the widespread belief that 'religious people do not commit corruption'. Well, Turkey has never fallen this low in the "corruption perception index" . A Political Ethics Law has not been enacted for twenty years!.. The list can easily be extended... Especially after the party and the state are intertwined in the CB system.

MODERN STATE

Two centuries ago, great minds thought up theories against the rule that “power corrupts, absolute power corrupts absolutely.”

They developed values ​​and institutions such as “separation of powers, rule of law, checks and balances, transparency, accountability, freedom of thought and expression .” It is not a coincidence that Newton and Montesquieu were people of the same century and that Courts of Accounts emerged in the world in the 18th century (1862 in our case). They are all works of the same mental enlightenment.

Honesty should not be left to conscience. If you let go, the lust for power would find its way, it would say "for the cause" , "for the revolution" , "we are doing politics" , it would say and say.

Such a constitutional order had to be built that those who came to power should have known and even seen that they would leave. He should have felt under the control of audit institutions such as the Court of Accounts, the parliament and the free media. The judiciary must be independent...

In short, the rule, not the king... The modern state of law based on the principles of separation of powers and checks and balances.