HER seçimden sonra bir seri yazıyla sandıkta alınan sonuçları, verilerden hareketle, önceki seçimlerle karşılaştırmalı bir şekilde değerlendirerek ana yönelişleri okumaya çalışıyorum.

Aslında 31 Mart seçiminden sonra geçen on gün içinde pek çok yorum yapılan bazı başlıklarda tekrara düşme riskini de göze alarak, bu verilere biraz daha yakından bakmak istiyorum.

Öncelikle, bir yerel seçimi değerlendirirken muhakkak hesaba katmamız gereken önemli bir özellik var. Çünkü yerel seçimlerde hem büyükşehir/il/ilçe düzeyinde belediye başkanları hem de belediye meclisleri ya da il genel meclisleri için oy kullanıldığından, bütün bu kategorilerde değişiklik gösteren tablolar karşımıza çıkabiliyor.

Şöyle ki; seçmenler belediye ya da il genel meclisleri söz konusu olduğunda parti aidiyetini/yakınlığını ön planda tutarken, belediye başkanları için oy kullandıklarında bir dizi nedenle farklı partiden bir adaya yönelebiliyor.

Yerel adayın vasıfları ya da ittifak faktörü bu nedenler arasında gösterilebilir. Örneğin, Cumhur İttifakı’nın ortak adayla yarışa girdiği yerlerde AK Parti ve MHP oyları iç içe geçip tek bir küme altında görünüyor. İstanbul’da ortak aday AK Partili Murat Kurum’a verilen 3 milyon 431 bin dolayında oyun içinde MHP oyları da bulunuyor. Keza, CHP adayı Ekrem İmamoğlu’na verilen 4 milyon 432 bin oyda CHP dışında birçok partiden oy gelmiş olması gibi.

Bu durum bizi her yerel seçimden sonra çok temel bir soruyla karşı karşıya bırakıyor. Belediye başkanlarının aldıkları oylar büyük bir ağırlık taşısa da özellikle ülke genelinde partilerin gerçek gücünü ölçmek istiyorsak bir yerel seçimde hangi verileri esas almamız gerekir? Ayrıştırmayı nasıl yapmalıyız?

İL GENEL MECLİSİ SONUÇLARI  NEDEN ÖNEMLİ

Bu ölçümü yapmak üzere başvurulan bazı kümeler var.

A) Toplam 30 büyükşehirde belediye başkanları için kullanılan oylar, B) Büyükşehirlerde başkanlar değil, belediye meclisleri için kullanılan oylar, C) Büyükşehir statüsünde olmayan küçük nüfusa sahip 51 ilde doğrudan il genel meclisleri için verilen oylar...

Toplam 51 ilde, bütün il sınırları içinde yaşayan vatandaşların tümünün oylarını temsil eden ana gösterge, il genel meclisi  için kullanılan oylar. Bu illerde yalnızca merkez ilçe ve diğer ilçe belediye başkanları ve bu yerel birimlerin meclisleri için oy kullanılıyor. Ancak köylerde yaşayan vatandaşlar ilçe belediyeleri için oy kullanamasalar da il genel meclislerine oy verebiliyorlar.

Bu durumda ülkenin tümüne dönük bir okumada her ilin kayıtlı bütün seçmenlerinin tercihlerini yansıtan il genel meclisi sonuçlarını muhakkak dikkate almalıyız. Buradaki kritik soru; 51 ildeki il genel meclisi sonuçlarını ülkenin geri kalan 30 büyükşehrinde kullanılan oylarla birleştirirken, bu eşleştirmeyi hangi oy kategorisiyle yapacağımız meselesinde karşımıza çıkıyor.

Bu amaçla geleneksel olarak başlıca iki yönteme başvuruluyor. Birincisi, 51 ilin il genel meclisi sonuçlarını büyükşehirlerde belediye başkanları için kullanılan oylarla buluşturmak. İkincisi ise il genel meclisi toplam sonuçlarını büyükşehirlerde belediye meclisleri oylarına eklemek. Her ikisi de genellikle radikal ölçülerde olmasa da farklı sonuçlar verebiliyor.

Şimdi 31 Mart seçim sonuçlarını her iki yöntem üzerinden göstermeye çalışalım.

1- BELEDİYE BAŞKANLARI VE İL GENEL MECLİSİ TOPLAMI

Önce Anadolu Ajansı’nın da web sayfasında “Türkiye Geneli” başlığı altında verilen “Belediye Başkanları + İl Genel Meclisi” tablosuna bakalım. Bu tabloda CHP yüzde 37.77 oy oranıyla birinci görünüyor. Bu oranın arkasında 17 milyon 391 bin oy var.

CHP’yi yüzde 35.49 gibi bir oranla ikinci parti olarak AK Parti izliyor. AK Parti’nin de 16 milyon 339 bin oyu var. Yani iki partinin arasında1 milyonun biraz üstünde bir fark var.

Bu sıralamada Yeniden Refah 2 milyon 851 bin oyla (yüzde 6.19) üçüncü gelirken, onu 2 milyon 625 bin oyla (yüzde 5.70) DEM Parti izliyor. Bu sıralamada MHP 2 milyon 297 bin oyla (yüzde 4.99) beşinciliğe ve İYİ Parti 1 milyon 735 bin oyla (yüzde 3.77)  altıncılığa yerleşiyor. Zafer Partisi ise  800 binin biraz üstüne çıkan bir oyla (yüzde 1.73) yedinci sırada yer alıyor.

Ancak bu sıralamaya bakarken, özellikle AK Parti ve MHP’nin geniş bir ittifakla seçime katılmaları, ayrıca başkanlara dönük yerel seçimlere özgü oy kaymaları nedeniyle bu yöntemin partilerin gerçek güç durumlarını yansıtmadığını hatırımızda tutmamız gerekir.

2- BELEDİYE MECLİSLERİ VE İL GENEL MECLİSLERİ TOPLAMI 

Şimdi ikinci kategori, yani “Büyükşehir Belediye Meclisleri + İl Genel Meclisleri” toplamı üzerinden sandıktaki fotoğrafa bakalım. Bu kategori ilk bakışta ülke genelinde siyasi parti tercihlerini okumak bakımından daha gerçekçi görülebilir.

Çünkü, adaydan daha çok parti amblemine verilen oylardan söz ediyoruz bu kategoride. Ancak bu kategoriyle ilgili olarak özellikle büyükşehirler bağlamında bir ihtiyat payı düşmek gerekiyor.

Bunun nedeni, yine ittifak sisteminin işleyişinin partiler arasında ayrıştırma yapmamızı güçleştirmesidir. Belediye başkanlarında ortaya çıkan oyların iç içe geçme meselesi belli ölçülerde burada da işliyor. AK Parti ve MHP özellikle 30 büyükşehir için vardıkları uzlaşıda, ilçe belediyeleri ve belediye meclisleri için de işbirliğine gittiler.

Örneğin MHP, İstanbul’da 39 ilçeden yalnızca 2’sinde (Silivri ve Beşiktaş) ilçe belediye başkanlıklarına aday gösterdi. Uzlaşı çerçevesinde belediye meclis üyeliklerinde de ortak listeyle seçime katıldı bu iki parti. Bunun sonucu belediye meclislerinde MHP oyları geniş ölçüde (listeleri MHP adaylarını da içeren) AK Parti’ye yöneldi.

Bu ne anlama geliyor? İstanbul Büyükşehir Belediye Meclis sonuçlarına bakarsak; MHP İstanbul’da 52 bin oy almış görünüyor. Oysa MHP geçen 14 Mayıs seçiminde İstanbul’da 612 bin dolayında oy almıştı. Bu durumda İstanbul’daki MHP oyunun önemli bir bölümünün Büyükşehir Meclisi’nde AK Parti’nin almış olduğu oy içinde durduğu sonucuna ulaşıyoruz.  Benzer bir gözlem 25 ilçe belediyesinden 20’sinde AK Parti, 5’inde MHP’den ortak aday gösterilen Ankara için de öne sürülebilir.

Bu arada DEM Parti’nin de İstanbul’da 39 ilçeden 23’ünde ilçe belediyelerine ve belediye meclislerine aday göstermediği dikkate alındığında, “kent uzlaşıları” çerçevesinde belediye meclisi kategorisinde, bu partinin oylarından CHP’ye doğru belli bir kaymanın gerçekleşmiş olması muhtemeldir. Keza, TİP ile CHP arasında sınırlı bir işbirliğinin işlediği anlaşılıyor. Dolayısıyla CHP’nin ülke genelindeki büyükşehir meclisi oyları değerlendirilirken daha sınırlı ölçüler içinde olmakla birlikte bu faktörün de hesaba katılması gerekiyor.

İKİNCİ HESAPLAMADA CHP VE AK PARTİ GERİLİYOR 

Bu tespiti dikkate getirdikten sonra, ikinci yöntemde beliren oy tablosuna göz atabiliriz. Bu tabloya baktığımızda, iki büyük partide de gerileme var. CHP’de ülke genelinde toplam oylardaki gerileme ilk yönteme kıyasla 1 milyon 605 bin dolayındadır. Yüzde 37.77’den 34.47’ye düşüyor. Gerileme AK Parti’de ise 1 milyon 489 bin dolayındadır. Yüzde 35.49’dan yüzde 32.42’ye doğru bir düşüş var. Gerileme CHP’de 3.30, AK Parti’de ise 3.07 puandır.

İlginçtir ki CHP ve AK Parti gerilerken, sıralamaya aldığımız diğer partilerin hepsinin oy miktarı yükseliyor. Belediye başkanlarında başka partilere yönelen seçmenler, belediye meclisinde kendi partilerine dönüyorlar.

Örneğin, MHP yaklaşık 2 milyon 300 bin oydan 3 milyon 15 bin oya (yüzde 6.58) çıkıyor. Keza İYİ Parti 1 milyon 735 bin oydan  2 milyon 100 bine (yüzde 4.59) yükseliyor. Yeniden Refah Partisi 2.8 milyon dolayındaki oyunu bu kez  3 milyon 189 bine (yüzde 6.96), Zafer Partisi de 800 binin üzerindeki oyunu ikinci kategoride  1 milyon 117 bine (yüzde 2.44) çıkartıyor.

Bu yönelişi sıraladığımız kümeden daha az oy almış diğer partilerde de belli ölçülerde görmek mümkün. Örneğin, Saadet Partisi 503 binden 593 bine çıkıyor.

Buradan çıkaracağımız bir sonuç belediye meclisleri söz konusu olduğunda parti aidiyetinin daha baskın hale gelmesidir.

Ancak bu kategori değerlendirilirken, daha önce değindiğimiz AK Parti-MHP uzlaşısı nedeniyle özellikle MHP oylarının bir kesiminin belediye meclisleri toplamında AK Parti oyları içinde görünmesini hesaba katmak durumundayız.

AK PARTİ’DE 3.7 MİLYONLUK GERİLEME

Öte yandan aktardığımız belediye meclisleri ağırlıklı ikinci kategorideki oyları geçen 14 Mayıs’ta da yapılan milletvekili seçimi sonuçları ile kıyaslamak bize partilerin yaklaşık on buçuk ay sonra destek zeminlerinin nasıl seyrettiğini göstermek bakımından da fikir verici olabilir.

Bu karşılaştırmada şöyle bir tablo beliriyor. Geçen 14 Mayıs’ta yalnızca yurtiçi olmak üzere 18 milyon 586  bin oy alarak birinci gelen (yüzde 35.32) AK Parti’nin, bu kez 14 milyon 850 oya gerilediğini (yüzde 32.42) görüyoruz. Özetle, 3 milyon 736 bin dolayında sert bir düşüş söz konusudur AK Parti cephesinde. 

14 Mayıs’ta ülke genelinde 13 milyon 374 bin oy alan CHP, on buçuk ay sonra oyunu 15 milyon 785 bine (yüzde 34.47’e) çıkarmıştır. Artış 2 milyon 400 binin üzerindedir.

MHP, 14 Mayıs’ta 5 milyon 283 bin dolayında oy almıştı (yüzde 10.04). MHP’nin 31 Mart’ta oyu 3 milyon 15 bine (yüzde 6.58) gerilemiş görünüyor. Buna karşılık, biraz önce değindiğimiz gibi, İstanbul başta olmak üzere büyükşehirlerde ilçe belediye meclislerinde ortak liste gösterilmesinden kaynaklanan kayıplarını da hesaba katarsak, mantıken MHP’nin tabandaki oyunun bunun üstünde olması beklenir.

Düşüş eğrisi çizen bir diğer parti İYİ Parti’dir. Bu partinin 14 Mayıs’ta 5 milyon 211 olan (yüzde 9.90) oyu, son seçimde 2 milyon 100 bine (yüzde 4.59) gerilemiştir.

Bu karşılaştırmalarda Yeniden Refah mutlak başarı sergileyen partilerden biri olarak kendisini gösteriyor. 14 Mayıs’ta 1 milyon 505 bin oy (yüzde 2.86) toplayabilen Yeniden Refah Partisi, oyunu iki katından da fazla artırarak 3  milyon 189 bine (yüzde 6.96) gelmiştir. 

Zafer Partisi’nde 14 Mayıs’ta 1 milyon 198 bin  olan destek zemini sınırlı bir kayıpla 1 milyon 117 bine inmiş görünüyor. Toplam içindeki oranı yüzde 2.43’tür.

KATILIM ORANI YÜZDE 80’İN ALTINA DÜŞÜNCE 

Buraya kadar aktardığımız sonuçları değerlendirirken iki önemli değişkeni de muhakkak göz önünde bulundurmalıyız: Katılım oranı ve yeni seçmenler...

Geçen 14 Mayıs seçiminde Türkiye’de 60 milyon 721 bin kayıtlı seçmen vardı. Ve bu toplamın 53 milyon 994 bini yani yaklaşık 54 milyon seçmen sandığa giderek oy kullanmıştı. Katılım oranı yüzde 88.92’ydi.

Buna karşılık 31 Mart yerel seçiminde 61 bin 430 bin dolayında seçmen kayıtlı görünüyordu. Geçen on buçuk ay içinde 709 bin yeni seçmen katılmıştır sisteme. Gelgelelim 31 Mart’ta kayıtlı 61.4 milyon seçmenden sandığa gidip oy kullananların sayısı 48 milyon 256 binde kalmıştır. Katılım oranı yüzde 78.55’tir.

Şöyle de bakabiliriz; geçen 14 Mayıs’ta yaklaşık 54 milyon olan oy kullanan vatandaşların sayısı on buçuk ay sonra 48.2 milyona gerilemiştir. Yaklaşık 5 milyon 737 bin dolayında bir gerileme söz konusudur.

Bu açıdan baktığımızda, sandığa gitmeyen seçmenlerin alınan sonuçta rol oynayan faktörler arasında önemli bir yer tuttuğunu teslim etmeliyiz.

 CHP’NİN ARTIŞININ GERİSİNDEKİ FAKTÖRLER

Kuşkusuz bu seçimin öyküsünü yalnızca bu faktörle açıklamak yeterli olmayacaktır. CHP’nin oy miktarında sağladığı artışı değerlendirmeye çalışırken, sayısı 700 binin üzerindeki yeni genç seçmenler arasından bu partiye, CHP’ye anlamlı bir yönelişin meydana geldiğini belirtmek gerekir.

CHP’nin 14 Mayıs’a kıyasla oyunu 2.4 milyon kadar artırdığını hesaba kattığımızda, bu partiye birçok partiden oy geçişi olduğunu ortaya çıkıyor. Benzer şekilde geçen seçime kıyasla oyunu iki kattan da fazla artırarak kayda değer bir başarı ortaya koyan Yeniden Refah Partisi’nin büyük ölçüde AK Parti’den aldığını tahmin etmek güç değildir. 

After each election, I try to read the main tendencies by evaluating the results obtained at the ballot box in a series of articles in comparison with previous elections, based on the data.

In fact, I would like to take a closer look at these data, taking the risk of repeating some of the headlines on which many comments have been made in the ten days after the March 31 election.

First of all, there is an important feature that we must take into account when evaluating a local election. Because in local elections, votes are cast for both mayors at the metropolitan/provincial/district level and municipal councils or provincial general councils, changing tables may appear in all these categories.

Namely; While voters prioritize party affiliation/affinity when it comes to municipal or provincial councils, when they vote for mayors, they may turn to a candidate from a different party for a number of reasons.

The qualifications of the local candidate or the alliance factor can be cited as among these reasons. For example, in places where the People's Alliance competes with a common candidate, AK Party and MHP votes are intertwined and appear under a single cluster. MHP votes are also included in the 3 million 431 thousand votes given to the common candidate in Istanbul, AK Party member Murat Kurum. Likewise, in the 4 million 432 thousand votes given to CHP candidate Ekrem İmamoğlu, votes came from many parties other than CHP.

This situation leaves us face to face with a very fundamental question after every local election. Although the votes received by mayors carry great weight, what data should we rely on in a local election, especially if we want to measure the real strength of the parties across the country? How should we do the parsing?

 WHY PROVINCIAL GENERAL ASSEMBLY  RESULTS  ARE IMPORTANT

There are some clusters used to make this measurement.� 

A) Votes cast for mayors in a total of 30 metropolitan cities, B) Votes cast for municipal councils, not mayors, in metropolitan cities, C) Votes cast directly for provincial councils in 51 provinces with small populations that are not metropolitan status. ...

The main indicator representing the votes of all citizens living within the borders of all provinces in a total of 51 provinces is the votes cast for the provincial general assembly. In these provinces, votes are cast only for the central district and other district mayors and the councils of these local units. However, although citizens living in villages cannot vote for district municipalities, they can vote for provincial general assemblies.

In this case, in a country-wide reading, we must definitely take into account the results of the provincial general assembly, which reflect the preferences of all registered voters in each province. The critical question here is; While combining the provincial assembly results in 51 provinces with the votes cast in the remaining 30 metropolitan cities of the country, the issue arises with which vote category we will use to make this matching.

For this purpose, two main methods are traditionally used. The first is to combine the results of the provincial councils of 51 provinces with the votes cast for mayors in metropolitan cities. The second is to add the total results of the provincial general assembly to the votes of municipal councils in metropolitan cities. Both can give different results, although usually not radically.

Now let's try to show the March 31 election results using both methods.

1-  TOTAL OF MAYORS  AND PROVINCIAL  ASSEMBLY

First, let's look at the " Mayors + Provincial General Assembly " table given under the title " Turkey in General " on the Anadolu Agency's website . In this table, CHP appears first with 37.77 percent of the votes. There are 17 million 391 thousand votes behind this rate.

CHP is followed by AK Party as the second party with a rate of 35.49 percent. AK Party also has 16 million 339 thousand votes. In other words, there is a difference of just over 1 million between the two parties.

In this ranking, Re-Welfare comes third with 2 million 851 thousand votes (6.19 percent), followed by DEM Party with 2 million 625 thousand votes (5.70 percent). In this ranking, MHP ranks fifth with 2 million 297 thousand votes (4.99 percent) and İYİ Party ranks sixth with 1 million 735 thousand votes (3.77 percent). Victory Party, on the other hand, ranks seventh with a vote of just over 800 thousand (1.73 percent).

However, when looking at this ranking, we should keep in mind that this method does not reflect the real power positions of the parties, especially because the AK Party and MHP participated in the elections with a broad alliance, and also because of the vote shifts specific to local elections towards the presidents.

2- TOTAL OF MUNICIPAL COUNCIL AND PROVINCIAL ASSEMBLY

Now, let's look at the photo on the ballot box based on the second category, that is, the total of " Metropolitan Municipal Councils + Provincial General Assemblies ". At first glance, this category may seem more realistic in terms of reading political party preferences across the country.

Because, in this category, we are talking about the votes given to the party emblem rather than the candidate. However, a caution needs to be taken regarding this category, especially in the context of metropolitan cities.

The reason for this is that the functioning of the alliance system makes it difficult to differentiate between parties. The issue of intertwining votes, which emerged in the case of mayors, also works here to a certain extent. AK Party and MHP cooperated especially for the district municipalities and municipal councils in the agreement they reached for 30 metropolitan cities.

For example, MHP nominated candidates for district mayors in only 2 of the 39 districts in Istanbul (Silivri and Beşiktaş). Within the framework of consensus, these two parties participated in the elections with a joint list for municipal council memberships. As a result, MHP votes in municipal councils were largely directed towards the AK Party (whose lists also included MHP candidates).

What does it mean? If we look at the results of the Istanbul Metropolitan Municipality Council; MHP seems to have received 52 thousand votes in Istanbul. However, MHP received around 612 thousand votes in Istanbul in the last May 14 election. In this case, we reach the conclusion that a significant part of the MHP vote in Istanbul falls within the votes received by the AK Party in the Metropolitan Assembly. A similar observation can be made for Ankara, where out of 25 district municipalities, AK Party was nominated in 20 and MHP in 5.

Meanwhile, considering that the DEM Party did not nominate candidates for district municipalities and municipal councils in 23 out of 39 districts in Istanbul, it is possible that a certain shift has occurred from the votes of this party to the CHP in the municipal council category within the framework of " urban reconciliations ". Likewise, it appears that there is limited cooperation between TİP and CHP. Therefore, when evaluating CHP's metropolitan council votes across the country, this factor should also be taken into account, although in a more limited way.

CHP AND AK PARTY ARE DECREASING IN THE SECOND CALCULATION

After bringing this determination into consideration, we can take a look at the vote table that appears in the second method. When we look at this table, there is a decline in both major parties. The decrease in total votes for CHP across the country is around 1 million 605 thousand compared to the first method. It decreases from 37.77 percent to 34.47 percent. The decline in the AK Party is around 1 million 489 thousand. There is a decrease from 35.49 percent to 32.42 percent. The decline is 3.30 points in CHP and 3.07 points in AK Party.

Interestingly, while CHP and AK Party are declining, the vote share of all the other parties we have ranked is increasing. Voters who turn to other parties for mayors return to their own parties in the municipal council.

For example, MHP increases from approximately 2 million 300 thousand votes to 3 million 15 thousand votes (6.58 percent). Likewise, İYİ Party is increasing from 1 million 735 thousand votes to 2 million 100 thousand (4.59 percent). Again, the Welfare Party increases its votes from around 2.8 million to 3 million 189 thousand (6.96 percent), and the Victory Party increases its votes from over 800 thousand to 1 million 117 thousand (2.44 percent) in the second category.

It is possible to see this tendency to some extent in other parties that received fewer votes than the cluster we listed. For example, the Felicity Party increases from 503 thousand to 593 thousand.

One conclusion we can draw from here is that party affiliation becomes more dominant when it comes to municipal councils.

However, when evaluating this category, we have to take into account the fact that a part of the MHP votes appear among the AK Party votes in the total of municipal councils, due to the AK Party-MHP compromise we mentioned before.

3.7 MILLION DECLINE IN AK PARTY 

On the other hand, comparing the votes in the second category, mostly municipal councils, with the results of the parliamentary elections held last May 14 may be informative in terms of showing us how the parties' support bases are following approximately ten and a half months later.

In this comparison, the following table appears. We see that the AK Party, which came first last May 14 with 18 million 586 thousand votes (35.32 percent) only domestically, fell to 14 million 850 votes this time (32.42 percent). In summary, there is a sharp decrease of around 3 million 736 thousand on the AK Party side. 

CHP, which received 13 million 374 thousand votes across the country on May 14, increased its vote to 15 million 785 thousand (34.47 percent) ten and a half months later. The increase is over 2 million 400 thousand.

MHP received around 5 million 283 thousand votes on May 14 (10.04 percent). MHP's votes seem to have decreased to 3 million 15 thousand (6.58 percent) on March 31. On the other hand, as we have just mentioned, if we take into account the losses resulting from the presentation of a joint list in district municipal councils in metropolitan cities, especially Istanbul, it is logically expected that MHP's grassroots vote will be above this.

Another party that draws a downward curve is the İYİ Party. The votes of this party, which was 5 million 211 (9.90 percent) on May 14, decreased to 2 million 100 thousand (4.59 percent) in the last election.

In these comparisons, Re-Welfare shows itself as one of the parties that has demonstrated absolute success. The Re-Welfare Party, which was able to collect 1 million 505 thousand votes (2.86 percent) on May 14, more than doubled its votes to 3 million 189 thousand (6.96 percent). 

The support base for the Victory Party, which was 1 million 198 thousand on May 14, seems to have decreased to 1 million 117 thousand with a limited loss. Its proportion in the total is 2.43 percent.

WHEN THE PARTICIPATION  RATE FALLS BELOW 80 PERCENT

When evaluating the results we have reported so far, we should definitely take two important variables into consideration: Participation rate and new voters...

There were 60 million 721 thousand registered voters in Turkey in the last May 14 election. And 53 million 994 thousand of this total, that is, approximately 54 million voters, went to the polls and cast their votes. The participation rate was 88.92 percent.

On the other hand, around 61 thousand 430 thousand voters were registered in the March 31 local elections. In the last ten and a half months, 709 thousand new voters have joined the system. However, out of 61.4 million registered voters on March 31, the number of people who went to the polls and voted remained at 48 million 256 thousand. The participation rate is 78.55 percent.

We can also look at it this way; The number of citizens who voted, which was approximately 54 million last May 14, decreased to 48.2 million ten and a half months later. There is a decrease of approximately 5 million 737 thousand.

When we look at it from this perspective, we must admit that voters who did not go to the polls have an important place among the factors that play a role in the outcome.

FACTORS BEHIND   CHP'S INCREASE 

Undoubtedly, it will not be enough to explain the story of this election with this factor alone. While trying to evaluate the increase in the number of votes achieved by the CHP, it should be noted that there has been a significant tendency towards this party, the CHP, among the new young voters, whose number is over 700 thousand.

When we take into account that CHP increased its votes by 2.4 million compared to May 14, it becomes clear that there is a transfer of votes to this party from many parties. Similarly, it is not difficult to guess that the Re-Welfare Party, which achieved a remarkable success by more than doubling its votes compared to the last election, received a large portion of its votes from the AK Party.