31 Mart seçimleri sonuçları itibariyle uzun zaman referans verilecek bir seçim. Bunun en önemli sebebi de AK Parti’nin kaybetmesi kadar CHP’nin kazanmış olmasında yatıyor.
Öncelikle sandığın sarsıcı, kimileri için ise şok edici sonuçlarının ürettiği bir savrulmaya küçük bir düzeltme yaparak başlamak gerek.
Evet, AK Parti kaybetti. Evet, CHP kazandı. Ama bundan sonra seçimlerin kaderini belirleyecek kadar ölçülebilir ve ciddi bir AK Parti seçmeni CHP’ye oy vermeye başlamadı. Bu çerçevede Türk siyasetine damgasına vuran 40-60 ya da seçim sonuçlarından hareketle 48-52 dengesi ne tersine döndü ne de dramatik şekilde değişti.
Olan, AK Parti’nin ana omurgasını oluşturan sağ muhafazakar seçmenin sandığa gitmemeyi tercih ederek sol/muhalif/CHP seçmeninin göreceli ağırlığını çarpıcı şekilde artırması.
Ancak bu tespit CHP’nin başarısını anlamsızlaştıran, önemsizleştiren ya da küçümsemeyi mümkün kılmıyor. AK Parti seçmeninin sandığa gitmediğinde başına geleceklerden tedirgin olmamasını sağlayan şey öncelikle CHP ile ilgili endişelerin azalması ya da AK Parti’ye ders vermek için CHP’nin gelmesinden endişe etmeyecek kadar AK Parti’ye tepki duyması.
Hangisi daha doğru olursa olsun Cumhuriyet Halk Partisi’nin en az son on yıldır gerçekleştirmeye çalıştığı dönüşüm çabası sonuç verdi.
Bu süreçte en temel faktör AK Parti’nin dönüştürücü gücü. AK Parti iktidar geldiği günden bugüne devlet ve sair aktörlerdeki vesayet odakları ile çok ciddi bir mücadele verdi. Öyle ki hakim güçlerdeki CHP aidiyeti bu gücünü kaybetti.
CHP daha önce muhalefette olsa bile topluma üstten bakma ayrıcalığının, değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez mutlak doğrularının geçerliliğini kaybettiğini gördü. Bunun sonunda da eğer gerçekten iktidar olmak istiyorsa bunun yolunun devlet içindeki CHPlilerden değil sadece sandıktan alınacak meşruiyetten geçtiğini farketti.
Burada “neden iktidar olamıyoruz?” ya da “AK Parti nasıl sürekli kazanıyor?” sorularına acemi, yüzeysel, aceleci cevaplar verildi.
AK Parti’nin sosyal yardımlarından hareketle başarı ya da başarısızlığı kömür-makarna dağıtımlarına indirgeyen, topluma yine yukardan bakan küçümseyici yaklaşımın geçersizliğini görmek oldukça uzun zaman aldı. Aynı yardımı CHP yapsa aynı kesimler CHP’ye oy vermezdi ve mesele kömür-makarna değil o ilişkinin çerçevesini dokuyan duydudaşlık, kimlik örtüşmesi ve empatiyi fark etmek CHP’li elitler ve toplumuna yabancı aydınlara neredeyse on yıla mal oldu.
Sonrasında meselenin CHP’nin toplumun genel değerleri ile arasındaki mesafeyi kapatmak için çarşaflı hanımefendilere rozet takmak ya da Ekmeleddin İhsanoğlu gibi isimleri cumhurbaşkanı adayı göstermek geldi.
Haliyle toplum sahici ve içten olmayan, neredeyse sarkastik bu tür adımlara pirim vermedi. CHP’nin arayışı Kemal Kılıçdaroğlu’nun helalleşme ve başörtüsü yasaklarından özür dileme çabasına kadar evrildi.
AK Parti’nin başörtüsünü kamu kurumlarında normalleştirmesi, Ayasofya’yı camiye dönüştürmesi, dini ritüellerin irtica ve gericilik olarak yaftalanmasını anlamsızlaştırması ile bu dönüşüm çabası hem daha mecbur hem de daha mümkün hale geldi.
CHP’nin bu çabasında bir çok kusur, eksiklik, oturmamışlık sayılabilir. Türkiye’de kendisini neredeyse din karşıtlığı üzerinden tanımlayan anakronik kitlenin halen varlığı gelecekte bu sürecin nasıl evrileceğine dair soru işaretlerini canlı tutuyor. Ancak bu tereddütler ve eksiklikler oy verme davranışlarında oluşan hissedilir dinamiği yok saymaya yetmiyor.
AK Parti’nin iktidara gelmesi ile muktedir olması arasında geçen sürede benzer tereddütler ters bir bakış açısı ile dile getiriliyordu. O itirazlar da AK Parti’nin 22 yıl ülkeyi yönetmesini engellemedi.
Elbette bu söylem/görüntü dönüşümü henüz kemâle ermiş değil. Bazen şaşırtıcı derecede AK Parti’ye benzeyen CHP görüntüsü muhtemelen daha ‘normal’ ve ‘doğal’ bir dengeye oturacak. Ancak gözlediğimiz oy kaymalarını ya da oy kayma-ma-larını mümkün kılan tek dinamik de bu değil.
CHP daha önce toplumun sorunlarını anlama, anlamlandırma, çözme açığını yani siyasetsizliğini “laiklik elden gidiyor” tehdidi ile kapatıyordu. Aynen bugün AK Parti’nin yaşadığı siyaset tıkanıklığını “ülke bölünür ve beka” tehditleri ile aşmaya çalışması gibi.
2019’da iktidara gelen CHPli belediyeler, ne olursa olsun ve kim gelirse gelsin kazanılacak CHPli belediyelerin aksine, kreş, sosyal yardımlar, kent yoksulluğu ile mücadele ve belediye hizmetleri ile bu boşluğu doldurma şansını yakaladı. Laik yaşam tarzını kutsama ve dayatmanın yerini başörtülü belediye çalışanları ve 40 TL’ye sunulan yemek hizmetleri almaya başladı.
31 Mart’ta kimlik temelli CHP belediyeleri partilerinin ülke genelinde yaşadığı oy patlamasına aynı heyecan ve yoğunlukla eşlik edemezken “hakiki” CHPlilerin biraz konjonktürel gördükleri ve geçici olacağını umdukları yeni tarz CHP eliti ciddi bir ivme yakalamış durumda.
Eski, yüzde 25 cam tavanını aslında bile isteye kendileri yaratan, kökten ve fabrika ayarlarını temsil eden CHPliler, sonradan olma ya da yeni CHPlilerin zaferini ‘memleket gelincik tarlasına döndü” diye sanki kendi zaferleri gibi kutluyor.
Eğer CHP bu başarıyı dönüşümün meyvesi olarak okur ve sürdürülebilir kılarsa gelecek seçimler çok farklı gelişmelere gebe olabilir. CHP’nin dönüşümü de sadece bir partinin, bir grup siyasal elitin değişimi değil de, cumhuriyetin kurucu partisinin dolayısıyla bir ölçüde Cumhuriyet’in kendisiyle yüzleşme, normalleşme çabasına evrilebilirse üzerinde çok düşünülmesi gereken bir sürece tanıklık etmiş oluruz.
Unutmadan, CHP’nin yolu çok uzun. Kürt meselesinden, vatandaşlık tanımına, cumhuriyetin asrı saadetini sorgulama cesaretinden küresel demokratik standartlara uyuma, tabanın tavandaki dinamiğe ne kadar katlanabileceğinden dış politikada bir asırlık ezberlerini bozma cüretine ve siyasal Aleviliğin dengelenmesine kadar zor başlıklar ortada duruyor.
Ama olanı da görmek gerek.
Bu vesile ile Ramazan Bayramınızı tebrik ediyorum. Seçim gündemine kapılıp Gazze’de olan biten yokmuş gibi yaşamanın, yazıp-çizme-konuşmanın utancı da boynumuza asılı.
The results of the March 31 elections will be referenced for a long time. The most important reason for this lies in the fact that CHP won as much as AK Party lost.
First of all, it is necessary to start by making a small correction to the drift created by the shocking and, for some, shocking results of the ballot box.
Yes, AK Party lost. Yes, CHP won. But after that, no AK Party voters who were measurable and serious enough to determine the fate of the elections started voting for CHP. In this context, the 40-60 or, based on the election results, 48-52 balance, which left its mark on Turkish politics, was neither reversed nor changed dramatically.
What happened is that the right-wing conservative voters, who form the main backbone of the AK Party, chose not to go to the polls, dramatically increasing the relative weight of the left/opposition/CHP voters.
However, this determination does not make it possible to make the CHP's success meaningless, trivial or belittle it. What makes AK Party voters not worried about what will happen to them if they do not go to the polls is, first of all, the fact that their concerns about the CHP have decreased or that they have enough reaction against the AK Party that they do not worry about the CHP coming to teach the AK Party a lesson.
Whichever is more correct, the transformation effort that the Republican People's Party has been trying to achieve for at least the last decade has yielded results.
The most fundamental factor in this process is the transformative power of the AK Party. Since the day it came to power, the AK Party has struggled seriously with the tutelage centers in the state and other actors. So much so that the CHP affiliation in the dominant forces lost this power.
Even though CHP was previously in opposition, it saw that its privilege of looking down on society and its absolute truths, which cannot be changed or even proposed to be changed, have lost their validity. At the end of this, he realized that if he really wanted to be in power, the way to do this was not from the CHP members within the state, but only through the legitimacy obtained from the ballot box.
Here, "why can't we be in power?" or “How does the AK Party always win?” The questions were given inexperienced, superficial and hasty answers.
It took a long time to see the invalidity of the condescending approach that reduces success or failure to coal-pasta distributions and looks down on society based on the AK Party's social aid. If the CHP had provided the same assistance, the same segments would not have voted for the CHP, and the issue is not coal-pasta. It took the CHP elites and intellectuals foreign to their society almost ten years to realize the empathy, identity overlap and empathy that weave the framework of that relationship.
Then, in order to close the gap between the CHP and the general values of the society, the issue came to be pinning badges on ladies in chadors or nominating people like Ekmeleddin İhsanoğlu as presidential candidates.
Naturally, the society did not encourage such steps, which were not genuine and sincere, almost sarcastic. CHP's search evolved into Kemal Kılıçdaroğlu's effort to apologize for the halal and headscarf bans.
With the AK Party normalizing the headscarf in public institutions, converting Hagia Sophia into a mosque, and making meaningless the labeling of religious rituals as reactionism and reactionism, this transformation effort has become both more necessary and more possible.
There are many flaws, shortcomings and inconsistencies in this effort of the CHP. The existence of an anachronistic mass in Turkey, which almost defines itself through anti-religion, keeps alive the question marks about how this process will evolve in the future. However, these hesitations and shortcomings are not enough to ignore the noticeable dynamics that occur in voting behavior.
In the period between the AK Party's coming to power and its becoming powerful, similar hesitations were expressed from a reverse perspective. Those objections did not prevent the AK Party from ruling the country for 22 years.
Of course, this discourse/image transformation has not been completed yet. The CHP image, sometimes surprisingly similar to the AK Party, will probably reach a more 'normal' and 'natural' balance. However, this is not the only dynamic that makes the vote shifts or non-vote shifts we observe possible.
Previously, CHP was covering the gap in understanding, making sense of and solving society's problems, that is, its lack of politics, with the threat of "secularism is being lost". Just like the AK Party is trying to overcome the political deadlock it is experiencing today with threats of "the country will be divided and its survival".
Unlike the CHP municipalities that came to power in 2019, which will be won no matter what happens and whoever comes, CHP municipalities had the chance to fill this gap with nursery, social aid, fight against urban poverty and municipal services. Sanctifying and imposing the secular lifestyle began to be replaced by municipal employees wearing headscarves and food services offered for 40 TL.
While the identity-based CHP municipalities could not accompany the vote boom experienced by their party across the country with the same excitement and intensity on March 31, the new style CHP elite, which the "real" CHP supporters see as somewhat cyclical and hope that it will be temporary, has gained serious momentum.
CHP members, who actually deliberately created the old 25 percent glass ceiling and represent the radical and factory settings, celebrate the victory of the upstart or new CHP members as if it were their own victory, saying 'the country has turned into a poppy field'.
If CHP interprets this success as the fruit of transformation and makes it sustainable, future elections may lead to very different developments. If the transformation of the CHP is not just the change of a party or a group of political elites, but rather an effort to confront and normalize the founding party of the republic, and thus the Republic itself, to some extent, we will be witnessing a process that needs to be seriously considered.
Before I forget, CHP has a long way to go. Difficult topics remain, from the Kurdish issue to the definition of citizenship, from the courage to question the centuries-old happiness of the republic to compliance with global democratic standards, from how much the base can tolerate the dynamic at the top, to the courage to break a century-old rote in foreign policy, and the balancing of political Alevism.
But it is necessary to see what is happening.
On this occasion, I congratulate you on Ramadan Feast. The shame of being caught up in the election agenda and living, writing and talking as if what is happening in Gaza is not happening is hanging around our necks.
