Birleşmiş Milletler’in (BM) 80’inci Genel Kurul’u bu hafta açılıyor. Filistin’in toplantılara damga vuracağı aşikâr. 22’sinde yapılacak ve Filistin devletinin tanımasının beklendiği toplantı da tarihi olacak.

Gözler bir taraftan ABD’nin vize engeli yüzünden New York’a gelemeyecek Mahmud Abbas’ın göndereceği video kayıt mesajında, bir taraftan da BM organlarında yargılanıp, uluslararası mahkemelerde hakkında tutuklama kararı çıkarılan ama ABD’nin koşulsuz desteği ile New York sokaklarında dolaşacak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’da olacak.

‘ABD’nin vize silahı’

ABD’nin Abbas dahil tüm heyetinin vizelerini iptal etmesi 1947’de imzalanan ‘BM Genel Merkez’ anlaşmasına aykırı. ABD, ‘BM’ye davet edilen diplomatlara en kısa sürede ve ücretsiz vize vermek’ zorunda; ancak ‘kendi güvenliğini koruma’ gerekçesiyle yükümlülüklerine uymuyor. Bu konuyu Filistin’i toplantılarda temsil edecek tek isim olacak Daimî Büyükelçi Riyad Mansur’a sordum. Mansur’a göre ABD vizeyi “silah gibi kullanıyor.”

İşin garibi, Filistin tarafı da kararı, bizim gibi ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun basın açıklaması ile öğrenmiş. 12 Eylül’de New York’ta durumu görüşmek için BM ve ABD dahil 30’a yakın üye ülkenin temsilcisinin bulunduğu bir toplantı yapılmış. Mansur, “bu kararı döndürme ihtimali çok düşük” dedi; ama “her türlü yöntem ile toplantılara katılacağımızı ABD’ye bildirdik” diye de ekledi. Bu çabalar sonucu Perşembe BM Genel Kurulu’nda yapılan oylama ile Abbas’ın video bağlantı ile katılımına onay çıktı. Abbas 25 Eylül’de Genel Kurul’a seslenecek.

Guterres-Netanyahu görüşür mü?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun ise 26 Eylül Perşembe günü BM kürsüsünden konuşması bekleniyor. Rahatsız edici sorulardan biri BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile ikili görüşme yapıp yapmayacağı.

BM araştırma komisyonu, bu hafta yayınlanan raporunda “İsrail’in Gazze’de soykırım yaptığını” duyurdu. Netanyahu hakkında Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin tutuklama kararı var. BM’nin yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı’nda ise Güney Afrika’nın açtığı dava devam ediyor. Böyle bir ortamda Guterres’in “Başbakan Netanyahu isterse, diğer tüm devlet başkanları gibi, onu da memnuniyetle kabul ederim” sözlerine tepki var. “Kendi örgütüyle çelişiyor” diyen de var, “Bu görüşme Nethanyahu’nun uluslararası arenada yalnızlaştırılma çabalarına zarar verir” diyen de...

Şara’nın durumu

Tüm dikkatler Filistin meselesine çevrilmişken, 21-25 Eylül tarihlerinde New York sokaklarında dolaşacak bir diğer tartışmalı isim Suriye’nin geçici Cumhurbaşkanı Ahmed El-Şara.

ABD Suriye’ye dönük yaptırımları kaldırma, Heyet-ül Tahrir Şam’ı da terör örgütleri listesinden çıkarma kararı almış olsa da örgüt hala BM’nin terör örgütleri listesinde. Şara’yı BM’de ağırlamak için bir dizi sorunun aşılması için hukuki prosedür izlendiği muhakkak. Çünkü BM iç hukuku gereği “yaptırım altındaki kişilerin BM toplantılarına katılabilmesi için Güvenlik Konseyi Yaptırım Komitesi’nin bir istisna kararı alması gerekiyor. Şara için net bilgi olmasa bu yolla tahmin ediliyor. 

Bir garip toplantı 

BM haftasıyla ilgili olmasa da İstanbul’da yapılan “garip” diyebileceğim bir toplantıya değinmeden yazıyı bitirmeyeyim. İngiliz istihbaratı dünyanın her yerinde kendisine casusluk yapacak insan arıyor, bunun için de ‘dark web’ adında bir uygulama geliştirmiş. İngiliz istihbaratının (MI6) başındaki isim Richard Moore bu uygulamayı tanıtmak için İstanbul’u seçmişti.

Cuma günü yapılan toplantıda Moore, “Kapımız herkese açık” diyordu, ama aslında mesajlarını Moskova’ya verdi: “Rusya’da bulunup, gerçekleri paylaşmak isteyenleri MI6 ile irtibata geçmeye çağırıyorum.” (İngiltere ve Rusya arasındaki istihbarat savaşlarının geçmişini merak edenler 1 Mart 2025 ve 6 Kasım 2022 tarihleri yazılarıma göz atabilir)

Richard Moore böyle bir istihbarat faaliyetini neden Türkiye’de ilan ediyor? Moore 2013-2017 yılları arasında İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi’ydi. Bu açıklamayı Türkiye’de yapmasının sebebini “bu ülkeye olan aşkı”, “Türkiye’nin uluslararası sistemdeki kilit rolüyle” izah etti, ama elbette bu izah pek tatmin edici olmadı. Toplantıya çağrılan gazeteciler bu derin soruya yanıt bulamadı ama herhalde Ankara’da bu sorunun cevabını bilen birileri vardır. Ayrıca Ekim ayında görevi bitecek Moore’un, İstanbul’daki toplantıya yanında MI6’e yeni atanan başkan Blaise Metreweli’yi getirdiğini söyleyelim.