Yerel seçimlerin genel seçimlerden farklı dinamikleri olduğu kabul edilir genellikle. Teorik olarak doğrudur da. Yerelin sorunlarının ve yerel adayların önde ve gündemde olduğu koşullarda seçmenlerin de oy tercihlerinde genel seçimlerden farklı düşünecekleri varsayılır.

Bir başka veri ve bilgi, uzun yıllar boyunca ülke siyasetinin ilçelerde şekillendiğidir. İlçeler esas itibarıyla monolitik toplumsal dokulardı bir zamanlar. Her bir ilçe oldukça ağırlıklı biçimde bir inanç kümesinin ve etnik aidiyetin var olduğu, ortak iyi, doğru, güzel, ayıp tanımlarının bulunduğu mekanlardı. O nedenle il üzerinden değil ilçe üzerinden farklı toplumsal dokular ve siyasi tercihlere bakmak anlamlı farklılıkları da gösteriyordu.

2000’li yıllardan itibaren göçle beraber ilçelerin ve il merkezlerinin toplumsal dokusu değişti. Buna bağlı olarak da siyasetin zemini artık ilçeler olmaktan çıkıyor. Eskinin monolitik kimlik ve kültürlü ilçelerindeki nüfus il merkezlerinde ve özellikle de 8-10 metropolde toplaşıyor. Eskinin tek kimlikli ilçelerindeki nüfus azalıyor ve yaşlanıyor. İl merkezleri ve metropoller çok kimlikli toplumsal yapılara ev sahipliği yapıyor.

Göç ve mekânsal ilişkideki değişim bireylerin ve yerel toplumsal dokuların tutum ve davranışlarını da değiştirdi. Yanı sıra teknolojik değişim de gündelik hayat ritmini değiştirdi. Eskiden radyo ve devlet tekelindeki ajans haberlerine dayanan siyasal iletişim bugün artık çok kanallı, çok mecralı, çok kaynaklı. Seçmenin habere ve bilgiye erişimi çeşitlendi, anonimleşti.

Bu denge bir tarafın lehine bozulur mu?

Yeni metropollü gündelik hayat ritmi içinde ilişki formatı değişti. Akrabalık, arkadaşlık, dostluk, hemşehrilik, dayanışma ve örgütlenme biçimleri tek kimlikli ilçelerden ve illerden farklı, daha çeşitli, çok kimlikli ve çok aidiyetli artık.

Siyaset ise daha büyük kimliklere, aidiyetlere ve kutuplaşmalara yaslanmış durumda. Tüm bu değişimin üzerine gündelik hayatın gerçekliğinden kopan ve kutuplaşan siyasi zemini dikkate alınca, şunu söylemek mümkün artık: Yerel seçimler yerelin dinamiklerinden değil ulusalın dinamiklerinden ve gerilimlerinden şekilleniyor bir süredir.

Nitekim projecilikten ibaret hale gelmiş yerel seçim aday ve kampanyalarına karşın söylemler, atışmalar, rekabet ulusaldaki pozisyonlardan, dinamiklerden, söylemlerden besleniyor. Yerel seçim tartışmaları, gerilimleri, kampanyaları ulusalı tekrarlıyor, kopyalıyor.

31 Mart yerel seçimleri de böyle olacak muhtemelen. Seçmenin yüzde 90’ının yaşadığı yerlerdeki yerel seçim siyasal tercihleri ulusaldaki tercihlerden çok da farklı olmayacak. Küçük ilçelerde, belki bazı geleneksel il merkezlerinde adayın kimliği, kişiliği farklı siyasal ve sayısal sonuçlar üretse de bu yerel seçimdeki yerel meclislere dair oy tercihlerinin temel motivasyonu genel seçimlerdeki pozisyonlardan besleneceğini öngörebiliriz.

Bu noktadan bakılınca yerel seçimlerin yerel meclislere dair oy oranlarında iktidar ile muhalefet bloku oy toplamlarında ülkedeki yüzde 48-52 aralığına sıkışmış olan genel denge halinin değişip değişmeyeceğini göreceğiz.

Kutuplaşmaya dayanan bu denge bir tarafın lehine bozulur mu? Henüz bozulacağına dair bir işaret yok sokaklarda, meydanlarda. Genel seçimlerin ardından yorgun, bezgin ve siyasetten umutsuz gibi görünen seçmenin sessizliği şu soruyu gündeme getiriyor. Yerel seçimlerdeki yerel meclislere veya belediye başkanlıklarına dair gerçekleşecek siyasi tablo genel seçimlerin tekrarı mı olacak yoksa geleceğin habercisi mi?

Çok önemli 3 kırılma

Çok partili ilk yerel seçimler 1930 yılında yapıldı. Bu seçimin iki önemli özelliği vardı. Birincisi kadınlar ilk kez 1930 yerel seçimlerinde seçme ve seçilme haklarını kullandılar. İkincisi seçimlere Cumhuriyet’i kuran kadroların partisi Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) ve yeni kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) katıldı. SCF çok büyük bir başarı gösterememiş olsa da toplumdaki muhalefet potansiyelinin varlığının ortaya çıkması sonucu üzerindeki devlet baskısının da artışı sonrası SCF kurucusu Fethi Bey tarafından daha ömrünün birinci yılını doldurmadan kapatıldı.

1946 yılından itibaren de düzenli olarak yerel seçimler yapılıyor. 27 Mayıs Darbesi sonrasından bugüne gerçekleştirilen yerel seçim sonuçlarına genel seçim ile yerel seçim oy dağılımları ilişkisi, benzerlikleri ve farklılıkları üzerinden bakıldığında çok önemli 3 kırılma var.  Bu 3 kırılma dışındaki yerel seçimler ile genel seçimler arasında çok büyük farklılaşmalar olmamış. Fakat 3 yerel seçimdeki sonuçlar gelecek genel seçimlere dair çok önemli işaret vermiş.

27 Mayıs Darbesi’nin ardından 1961 genel seçimlerinde birinci olan CHP iktidarıyla gidilen 1963 yerel seçimlerinde Adalet Partisi yüzde 45 oya ulaşmış, ardından da 1965 genel seçimlerinde yüzde 53 oyla tek başına iktidara gelmiş. 12 Eylül Darbesi’nin ardından 1983 genel ve 1984 yerel seçimlerini kazanan ANAP’a karşı 1989 yerel seçimlerinde İstanbul başta sürpriz sonuçlarla Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin (SHP) birinci parti oluşu 1991 genel seçimlerinin ve ANAP-Özal iktidarı döneminin sona erişinin habercisi olmuş. Kanımca yerel seçim tarihinin önemli üçüncü kırılması 1994 yerel seçimleri olmuş. Ülkenin hızla değiştiği, kentleşerek, teknolojiyle tanışarak dünyaya açıldığı, siyasi zeminde çok partinin ve rekabetin olduğu dönemde Refah Parti’nin çıkışı geleceğin habercisi olmuş. Örgütlenme modeli, kampanya yöntemleri, söylemleri yenilenmiş RP diğer partilerin çokluğu ve dağınıklığının da sonucu dağılan seçmen tercihleri arasından neredeyse seçmenin dörtte birinin oylarıyla İstanbul ve Ankara’yı kazanmış. Hikayenin devamını ise biliyoruz.

Bu yerel seçimler bu türden geleceğe dair, eğer vaktinde gerçekleşirse 2028 genel ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine dair bir işaret verecek mi göreceğiz. Ya da yerel seçim sonuçları partilerde farklı arayışları, değişimleri tetikleyecek mi izleyeceğiz.   

Bugünkü vaziyete bakılınca iktidar-muhalefet blokları arasındaki dengeyi radikal biçimde değiştirecek bir heyecan ya da değişim gözlenmiyor.

Blok içi rekabetler

Fakat blok içi partilerin oy oranlarında farklılaşmaların oluşacağı da anlaşılıyor. Özellikle de muhalif blok partileri arasında oy oranlarında değişiklikler gözleneceği söylenebilir. Muhalif blok içi ittifaklar dağıldı, parti kurumsal akılları yerel seçimde iktidar kadar birbirleriyle de rekabeti öne çıkardıkları, psikolojik olarak iktidar lehine olan dengeyi veri kabul eden tutumları dikkate alınırsa da genel dengeyi değiştirecek bir sonuç beklemek çok gerçekçi değil. Her birisi kendi gerçek ağırlıklarını ölçme ve görme fırsatı bulacaklar denebilir.

Öte yandan blokların öncü partileri olan AK Parti, CHP, MHP ve DEM’in kendilerini tekrarlayan ve kimliklere sıkışmış siyasetlerinin verdiği bıkkınlıktan yararlanan YRP, Zafer, Memleket gibi partilerin ağırlığı artacak gibi görünüyor. Sonuçta partilerin seçimle tartılmış ve öğrenilmiş gerçek ağırlıkları 2028 kadar genel olarak siyasette ve partilerin kendi iç yapılarında değişim tartışmalarına kaynaklık edecektir. 

Seçmen üzerinden bakılınca, muhalif seçmenin umutsuzluğu, iktidar seçmeninin bezginliği aşılamamış görünüyor. O nedenle partilerin kurumsal yönetimleri dışında partilerin oy oranlarıyla ilgilenen yok. İlgi odağı belediye başkanlıklarını kimlerin kazanacağı, asıl odak ise İstanbul belediye başkanlığı seçimlerinin sonucu. Yerel seçim İstanbul Belediye Başkanlığı seçimine dönüşmüş durumda.

Belediye başkanlığı oyları ile yerel meclis oyları arasında ise kayda değer oranlarda farklılaşma beklenebilir. Partiler düzeyinde ittifaklar dağılmış olsa da muhalif partilerin seçmenlerinde kazanma potansiyeli olan adaylar üzerinde seçmen ittifaklarının bazı büyükşehirlerde oluşacağı ve dikkate değer sonuçlar üreteceği anlaşılıyor.

Seçmenin sandıkta kazanacak adaylara yönelerek oluşturacağı zımni ittifaklar kadar başkanlık seçimlerinin sonuçlarını etkileyecek blok içi rekabetler de oluşacak.

Yeniden Refah Partisi İstanbul’da yüzde 3-4 mertebesinde bir oyla belki de iktidar blokunun kaybetmesinde anahtar rol oynayacak. YRP Şanlıurfa ve Yozgat’ı kazanmaya çok yakın görünürken, Eskişehir’de, Ordu’da, Bursa’da belki de kazananı belirleyecek oy oranları yakalayabilir.

Muhalefet blokunda DEM adayları yine 2019’da kazandıkları şehir ve ilçelerin çok büyük kısmında seçimi kazanacaklar. Öte yandan İstanbul, İzmir ve Akdeniz büyükşehirlerinde DEM adaylarının ulaşacakları oy oranları kazananı etkileyecek gibi görünüyor.

CHP yeni yerler kazanmaktan çok 2019 kazanımlarını koruma derdinde. Hatay, Edirne, Eskişehir, Antalya ve hatta Aydın belki de İzmir’de bile başkanlığı korumaya çalışırken zorlandığı anlaşılıyor. Buna karşılık Ankara’da rahat görülürken Bursa’yı da kazanma umudunu taşıyor. Kurultay’la genel başkan değiştirmenin hikayesini aday belirleme sürecinde harcamış görünen CHP ülke genelinde yeni bir dalga yaratamamış durumda.

Erdoğan sahaya müdahale ediyor

Yerel seçimin odağı haline gelen İstanbul’da ise yayınlanan 15 araştırma şirketinin 36 araştırması bulguları kullanılarak masa başı bir çalışmayla bakıldığında İmamoğlu 3 puan mertebesinde önde görünüyor. YRP, İYİ Parti, Zafer partileri adaylarının yine aynı masa başı çalışmadaki ortalama 3’er puan, DEM partinin 5 puan mertebesindeki oy oranları dikkate alınınca hala seçimin ortada olduğu söylenebilir.

Genel seçimlerin ardından muhalif blok seçmenlerinde oluşan öfke ve umutsuzluk duygusu henüz tümden geçmiş değilse de iktidar bloku seçmenlerinin de moral üstünlüklerini sahaya yansıtamadıkları, aksine temkinli bir bekleyişte oldukları gözleniyor. Hala Erdoğan yine son hafta şapkadan tavşan çıkarır mı tedirginliği ya da umudu olsa da sanki Erdoğan’da da bilindik enerji yok. Yine de son haftada hangi çılgın vaat ya da söylemle seçmenini gayrete getireceğini göreceğiz.

İktidar blokunun handikapı yalnızca YRP’nin ayrı aday çıkarması da değil. Erdoğan uzun bir süredir artık AK Parti örgütünden çok bürokrasiyle sahaya müdahale ediyor. Bu da parti örgütünün enerji ve kapasitesinde kayda değer eksilmeyi üretiyor. Yerel seçim için seçilen adayların büyük kısmı Murat Kurum da dahil örgütten değil bürokrasiden geliyor.

Benzer bir kapasite kaybı strateji ve kampanya tasarım ve uygulamalarında görülüyor. Kurum için yürütülen kampanyanın esaslı bir stratejiye ve yaratıcılığa dayandığını söylemek mümkün değil. Belli ki Kurum ve ekibi de Erdoğan’ın maharetine kaderini bağlamış durumda.

Buna karşılık İmamoğlu çalışılmış bir stratejiyle yürüyor ve moral üstünlüğü de ele geçirmiş durumda. İmamoğlu İstanbul’da 2019’da üç ay arayla iki kez kazanan, son güne kadar Cumhurbaşkanlığı seçimleri için iddiasını korumuş, kaybedilen seçim sonrası duygusal olarak çökmüş partisinde kurultay kazanmış bir siyasetçi olarak sahnede.

Muhalefet blokundaki ittifakların dağılışı ardından sert ve öfkeli iç rekabete, her birisi güçlü adaylarıyla İstanbul’da yarışan partilere karşın İmamoğlu partilerin İstanbul seçmenlerinin neredeyse yarısının Başkanlık oyunu kazanıyor görünüyor. Yine de İmamoğlu’nun kesin kazanacağını söylemek için henüz erken.

İstanbul’da İmamoğlu ile Kurum yarışı varsa da herkes biliyor ki aslında yarış Erdoğan ile İmamoğlu arasında. O nedenle geleceğe dair en önemli işaret İmamoğlu’nun kazanması olur. Genel denge değişmese de İmamoğlu’nun kazanması hem CHP hem muhalefet kanadında yeni hizalanmaları tetikler. Daha önemlisi umutsuz muhalif seçmen için bir umutlanma kaynağı olur.

Seçimlere 10 gün kala vaziyet budur efendim. 

Latest situation before March 31: A repeat of the general election or a harbinger of the future?

The despair of the opposition voters and the weariness of the ruling voters continue. For this reason, no one is interested in vote rates other than the institutional management of the parties. The local election has turned into the Istanbul Mayoral election. When looked at through a desk study using 36 published studies from 15 research companies, İmamoğlu is ahead by 3 points. İmamoğlu appears to be winning the presidential votes of almost half of Istanbul voters

It is generally accepted that local elections have different dynamics than general elections. Theoretically it is true. In conditions where local problems and local candidates are prominent and on the agenda, it is assumed that voters will think differently about their voting preferences than in general elections.

Another data and information is that the country's politics have been shaped in the districts for many years. Districts were once essentially monolithic social tissues. Each district was a place where a predominantly set of beliefs and ethnic affiliation existed, and where there were common definitions of good, right, beautiful and shameful. Therefore, looking at different social textures and political preferences through the district rather than the province showed meaningful differences.

Since the 2000s, the social fabric of districts and provincial centers has changed with immigration. Accordingly, the basis of politics is no longer districts. The population of the monolithic, identity and cultured districts of the past is concentrated in provincial centers and especially in 8-10 metropolises. The population in the formerly single-identity districts is decreasing and aging. Provincial centers and metropolises host social structures with multiple identities.

Migration and the change in spatial relations have also changed the attitudes and behaviors of individuals and local social structures. In addition, technological change has also changed the rhythm of daily life. Political communication, which used to be based on radio and state monopolized agency news, is now multi-channel, multi-channel, multi-source. Voters' access to news and information has become diversified and anonymous.

Will this balance be upset in favor of one side?

The relationship format has changed in the new metropolitan rhythm of daily life. Kinship, friendship, camaraderie, citizenship, solidarity and forms of organization are different from single-identity districts and provinces, they are now more diverse, multi-identity and multi-belonging.

Politics, on the other hand, is based on larger identities, affiliations and polarizations. Considering all this change and the political ground that has become polarized and disconnected from the reality of daily life, it is now possible to say the following: Local elections have been shaped not by the dynamics of the local but by the dynamics and tensions of the national.

As a matter of fact, despite the local election candidates and campaigns that have become nothing more than projects, discourses, squabbles and competition are fed by national positions, dynamics and discourses. Local election debates, tensions and campaigns repeat and copy the national ones.

The March 31 local elections will probably be like this. Local election political preferences in places where 90 percent of the voters live will not be much different from national preferences. Although the identity and personality of the candidate may produce different political and numerical results in small districts, perhaps in some traditional provincial centers, we can predict that the main motivation of the vote preferences for local councils in this local election will be fed by the positions in the general elections.

From this point of view, we will see whether the general balance in the local elections, which is stuck in the 48-52 percent range in the country between the ruling and opposition bloc vote rates for local councils, will change.

Will this balance based on polarization be disrupted in favor of one side? There is no sign yet that it will deteriorate in the streets and squares. The silence of voters who seem tired, weary and hopeless about politics after the general elections raises the following question. Will the political situation regarding local councils or mayors in local elections be a repeat of the general elections or a harbinger of the future?

3 very important breaks

The first multi-party local elections were held in 1930. This election had two important features. First, women used their right to vote and be elected for the first time in the 1930 local elections. Secondly, the Republican People's Party (CHF), the party of the cadres who founded the Republic, and the newly established Free Republican Party (SCF) participated in the elections. Although SCF was not a great success, it was closed down by SCF founder Fethi Bey before the first year of its life, after the emergence of the opposition potential in the society and the increase in state pressure on it.

Local elections have been held regularly since 1946. When the results of the local elections held since the May 27 Coup are examined in terms of the relationship, similarities and differences between the general election and local election vote distributions, there are three very important breaks. Apart from these 3 ruptures, there were no major differences between the local and general elections. However, the results of the 3 local elections gave very important signals about the next general elections.

Following the May 27 Coup, the Justice Party reached 45 percent of the votes in the 1963 local elections, held by the CHP government, which came first in the 1961 general elections, and then came to power alone with 53 percent of the votes in the 1965 general elections. Following the September 12 Coup, the Social Democratic Populist Party (SHP) became the first party in Istanbul with surprising results in the 1989 local elections against ANAP, which won the 1983 general and 1984 local elections, heralding the 1991 general elections and the end of the ANAP-Özal government period. In my opinion, the third important breaking point in the history of local elections was the 1994 local elections. The emergence of the Welfare Party was a harbinger of the future at a time when the country was changing rapidly, urbanizing, becoming acquainted with technology and opening up to the world, and when there were many parties and competition on the political ground. RP, whose organizational model, campaign methods and discourses were renewed, won Istanbul and Ankara with the votes of almost a quarter of the voters, among the voter preferences that were dispersed as a result of the multiplicity and disorganization of other parties. We know the rest of the story.

We will see whether these local elections will give a sign of this kind of future, and if they take place on time, the 2028 general and Presidential elections. Or we will watch whether the local election results will trigger different searches and changes in the parties.   

Considering the current situation, there is no excitement or change that will radically change the balance between the ruling-opposition blocs.

Intra-bloc rivalries

However, it is understood that there will be differences in the vote rates of the parties within the bloc. It can be said that there will be changes in vote rates, especially among opposition bloc parties. Alliances within the opposition bloc have disintegrated, and considering that the party corporate minds emphasize competition with each other as well as the government in the local elections, and their attitude that psychologically accepts the balance in favor of the government as a given, it is not realistic to expect a result that will change the general balance. It can be said that each of them will have the opportunity to measure and see their real weight.

On the other hand, it seems that the weight of parties such as YRP, Zafer, Memleket will increase, taking advantage of the weariness caused by the policies of the leading parties of the blocks, AK Party, CHP, MHP and DEM, which repeat themselves and are stuck in identities. As a result, the real weight of the parties, weighed and learned through the elections, will be the source of discussions on change in politics in general and in the internal structures of the parties until 2028. 

When viewed from the perspective of the voters, it seems that the despair of the opposition voters and the weariness of the ruling voters have not been overcome. For this reason, no one is interested in the vote rates of the parties other than the institutional management of the parties. The focus of attention is who will win the mayoral elections, and the main focus is the result of the Istanbul mayoral elections. The local election has turned into the Istanbul Mayoral election.

Significant differences can be expected between mayoral votes and local council votes. Although alliances at the party level have disintegrated, it is understood that voter alliances will form in some metropolitan cities on candidates with the potential to win among the voters of opposition parties and will produce remarkable results.

There will be intra-bloc rivalries that will affect the results of the presidential elections, as well as the tacit alliances that voters will form by turning to the candidates that will win at the ballot box.

With a vote of around 3-4 percent in Istanbul, the Re-Welfare Party will perhaps play a key role in the ruling bloc's loss. While YRP seems very close to winning Şanlıurfa and Yozgat, it may be able to gain the voting rates that will determine the winner in Eskişehir, Ordu and Bursa.

In the opposition bloc, DEM candidates will again win the elections in most of the cities and districts they won in 2019. On the other hand, the vote rates achieved by DEM candidates in Istanbul, Izmir and Mediterranean metropolises seem to affect the winner.

CHP is more concerned with preserving its 2019 gains than gaining new ground. It seems that he is having a hard time trying to protect the presidency in Hatay, Edirne, Eskişehir, Antalya and perhaps even Aydın, Izmir. On the other hand, while he is seen as comfortable in Ankara, he also has the hope of winning Bursa. CHP, which seems to have spent the story of changing the leader with the congress in the candidate selection process, has not been able to create a new wave throughout the country.

Erdogan intervenes on the field

In Istanbul, which has become the focus of the local elections, with a desk study using the findings of 36 surveys of 15 research companies, İmamoğlu appears to be ahead by 3 points. Considering the vote rates of the YRP, İYİ Party and Zafer parties, which averaged 3 points each in the same desk study, and the DEM party's 5 points, it can be said that the election is still obvious.

Although the feeling of anger and despair that emerged among the opposition bloc voters after the general elections has not yet completely disappeared, it is observed that the ruling bloc voters are not able to reflect their moral superiority on the field, on the contrary, they are waiting cautiously. Even though there is still anxiety or hope that Erdoğan will pull a rabbit out of the hat again in the last week, it seems like Erdoğan does not have the usual energy. However, we will see what crazy promises or rhetoric he will use to motivate his voters in the last week.

The handicap of the ruling bloc is not only that YRP nominates separate candidates. For a long time, Erdoğan has been intervening in the field with the bureaucracy rather than the AK Party organization. This produces a significant decrease in the energy and capacity of the party organization. Most of the candidates selected for the local elections, including Murat Kurum, come from the bureaucracy, not the organization.

A similar loss of capacity is seen in strategy and campaign design and implementation. It is not possible to say that the campaign carried out for the institution is based on a solid strategy and creativity. Apparently, Kurum and his team have tied their fate to Erdoğan's skill.

On the other hand, İmamoğlu is walking with a well-studied strategy and has gained moral superiority. İmamoğlu is on the stage in Istanbul as a politician who won twice with an interval of three months in 2019, maintained his claim for the Presidential elections until the last day, and won the congress of his party, which was emotionally collapsed after the lost election.

Despite the harsh and angry internal competition following the dissolution of the alliances in the opposition bloc, and the parties competing in Istanbul with their strong candidates, İmamoğlu seems to be winning the Presidential votes of almost half of the parties' Istanbul voters. However, it is too early to say that İmamoğlu will definitely win.

Although there is a race between İmamoğlu and Kurum in Istanbul, everyone knows that the race is actually between Erdoğan and İmamoğlu. Therefore, the most important sign for the future would be İmamoğlu's win. Even if the general balance does not change, İmamoğlu's win will trigger new alignments on both the CHP and the opposition wings. More importantly, it becomes a source of hope for hopeless opposition voters.

This is the situation, 10 days before the elections, sir.